İsrail’in normalleşmek istediği Suudi Arabistan; Filistin Devlet Başkanı Mahmut Abbas ve Hamas heyetini aynı anda ağırlıyor. İsrail’in “ezeli düşmanı” İran’la normalleşme anlaşması imzalamasından sonra gelen Riyad’ın bu adımı İsrail’le normalleşme gündemini tamamen rafa kaldırabilir.
Filistin Devlet Başkanı Mahmud Abbas’ın bugün sabah saatlerinde Veliaht Prens Muhammed bin Selman ile Cidde’de bir araya geldi. Filistin Yönetimi’nin resmi haber servisi Wafa’ya göre Abbas, Selman’a Filistin’deki siyasi gelişmeler ve Batı Şeria’daki durum hakkında bilgi verdi. İkili ayrıca Suudi-Filistin ilişkilerini güçlendirmeyi de ele aldı. Toplantıda Selman, bağımsız Filistin devleti kurulması ve iki devletli çözüme olan desteğini teyit etti. Abbas da Filistin davasına verdiği destekten dolayı Suudi Arabistan’a teşekkür etti.
Abbas’ın bugün Kral Selman bin Abdulaziz ile de bir araya gelmesi bekleniyor.
Hamas Siyasi Büro Başkanı İsmail Heniyye de resmi temaslarda bulunmak 2015’ten sonra ilk kez, aynı gün Suudi Arabistan’a geldi. Heyette Heniyye’nin yanı sıra Hamas’ın yurt dışı sorumlusu Halid Meşal, siyasi büro üyeleri Halil el-Hayye ve Musa Ebu Merzuk da bulunuyor. Riyad, Hamas heyetinin varlığını resmi olarak teyit etmese de heyetin Mekke’den Hac ziyaretinin videoları sosyal medyada yayınlandı.
Hamas heyetinin ziyaretinin Suudi Arabistan-Hamas ilişkileri için önemli bir adım olduğu değerlendiriliyor. Hamas’tan Suudi Arabistan’a son ziyaret Halid Meşal liderliğinde 2015 yılında gerçekleştirilmiş, o dönem Hamas Siyasi Büro Başkanı olan Meşal, Mekke’de Suudi Arabistan Kralı Selman bin Abdulaziz ve bazı yetkililerle bir araya gelmişti. Hamas-Suudi Arabistan ilişkilerinde son yıllarda durgunluk yaşanmış, 2019 yılında onlarca Filistinli ve Ürdünlünün gözaltına alınmasıyla ilişkiler kopma noktasına gelmişti. Suudi Arabistan güvenlik güçleri, Şubat 2019’da Cidde’de yaşayan 83 yaşındaki Hamas yöneticisi Muhammed el-Hudari ve oğlu Hani’nin de aralarında olduğu 69 Filistinli ve Ürdünlüyü gözaltına almıştı. Hamas Siyasi Büro Başkanı İsmail Heniyye başta olmak üzere diğer yetkililer, konuya dair açıklamalarında söz konusu Filistinlilerin, “Hamas Hareketiyle ilişkilerinden dolayı ve İsrail’e karşı Filistin halkının meşru mücadelesini destekledikleri” gerekçesiyle gözaltına alındıklarını belirtmişti. Suudi Arabistan Ceza Mahkemesi’nin 8 Ağustos 2021’de Hudari’ye verdiği 15 yıl hapis cezası, Suudi Arabistan İstinaf Mahkemesi’ne yapılan itiraz sonucu 28 Aralık 2021’de 3 yıla düşürülmüştü. Hudari, Ekim 2022’de serbest bırakılmış, diğer tutuklular ise geçen şubat ayında salıverilmişti.
Riyad’ın iki heyetle de görüşmesinin ana gündem maddesi İsrail’in Batı Şeria’da artan baskınları olması bekleniyor. Abbas liderliğindeki Filistin heyeti ile Heniyye liderliğindeki Hamas heyeti arasında ikili görüşme olup olmayacağı ise bilinmiyor.
Neden Önemli?
Riyad’ın Batı Şeria ve Doğu Kudüs’ü yöneten Filistin Yönetimi ve Gazze’yi yöneten Hamas’la yıllardır soğuk olan ilişkilerini düzeltmesi Filistin’e ihtiyaç duyduğu ekonomik yardımın yeniden başlamasını sağlayabilir. Ayrıca Filistin Yönetimi ile Hamas arasındaki uzlaşı süreci Riyad’ın desteğiyle hızlanabilir.
Öte yandan özellikle Hamas’ın ziyareti birkaç yıldır Suudi Arabistan ile bağ kurmaya çalışan İsrail açısından hayal kırıklığı yaratma potansiyeli taşıyor. Suudi Arabistan, İsrail Başbakanı Netanyahu’nun en önemli dış politika önceliği olan iki ülkenin normalleşme girişimini rafa kaldırmaya hazırlanıyor olabilir. Yakın zamanda bir ABD heyeti İsrail-Suudi normalleşmesini görüşmek üzere Suudi Arabistan’ı ve ardından İsrail’i ziyaret etti. Senatör Lindsey Graham, Riyad’daki görüşmeden sonra özellikle ABD’nin yardımı olmadan iki ülke arasında normalleşmenin mümkün olmadığını söyledi. Riyad ziyaretinden sonra Tel Aviv’e gelen Graham’la görüşen Netanyahu ise, “Suudi Arabistan ile normalleşme ve barış istiyoruz. Bunu Arap-İsrail çatışmasını sona erdirmek için büyük bir adım olarak görüyoruz” dedi.
Suudi Arabistan’ın İsrail ile diplomatik ilişkiler kurma olasılığı İsrail Ordusu’nun aşırılık yanlısı Netanyahu hükümeti döneminde Batı Şeria’ya yönelik saldırılarındaki tırmanma nedeniyle oldukça düşmüştü. Bu süreçte Riyad’ın İsrail’in “en büyük düşmanı” Tahran ile ilişkileri normalleştirme anlaşması imzalaması Tel Aviv’de hayal kırıklığı yarattı.
