İlber Vasfi Sel
Aşağıda okuyacağınız rapor, Rusya Federasyonu Askeri Bilimler Akademisi’nin uzmanları tarafından geçtiğimiz günlerde meydana gelen askeri isyan ve Özel Askeri Şirket “Wagner” hakkında hazırlandı.
Genel anlamda durumun özeti olan bu raporda dikkat çeken hususlardan birisi: Wagner’in isyanı sırasında kendi içerisinde ayrılıkların yaşandığını öğrenmemiz ve askeri bilimler akademisindeki uzmanların tıpkı diğer devlet kurumlarındakiler gibi yaşananlardan duydukları rahatsızlıktır.
DURUM KONTROL ALTINDA
- Hikayenin başı ve sonu
St. Petersburglu bir restoran işletmecisi ve yemek hizmetleri (catering) kralı Yevgeniy Prigojin liderliğindeki Wagner Özel Askeri Şirketi, 23 Haziran 2023 Cuma tarihinde Rusya’da askeri itaatsizlik eylemleri başlattı. Yevgeniy Prigojin’in talimatı altındaki bazı “Wagner” savaşçıları, Güney Askeri Bölge Ordu Karargahı’nı ele geçirdi. Karargah, Rusya’nın güneyindeki Rostov-on-Don şehrinde bulunuyordu. Buradan bazı savaşçılar, ekipler halinde Moskova’ya doğru ilerlemeye başladı.
Buradaki önemli olan bir husus ise: Üçüncü grup olarak bahsedilen bir savaşçı timinin Prigojin’in emirlerini reddetmesi ve anavatan Rusya’ya yönelik Ukrayna ve NATO işbirliğinde süregelen saldırganlığa karşı savaşmaya devam edeceklerini bildirmeleri oldu.
24 Haziran 2023 Cumartesi akşamı saat 21.00’da ise Prigojin’i yaklaşık 20 yıldır yakından tanıyan Belarus Devlet Başkanı Aleksandr Lukaşenko’nun kişisel girişimleri ve Rusya Federasyonu Devlet Başkanı Vladimir Putin’in tavsiyesi ve onayıyla Prigojin ile bir anlaşmaya varıldığı resmen açıklandı. Nitekim her iki isim de bunu doğruladılar.
24 Haziran akşamı (21:00), Prigojin’i yaklaşık 20 yıldır tanıyan Belarus lideri Aleksandr Lukashenko’nun, kendi kişisel inisiyatifi ve Başkan Vladimir Putin’in ön tavsiyesi ve onayıyla Prigojin ile bir anlaşmaya vardığı resmen açıklandı. Her iki adam da bunu doğruladı.
Taraflar arasında yapılan anlaşmaya göre:
- Şu ana kadar ne kadar süreyle ve hangi sıfatla kabul edildiği belli olmayan bir şekilde; 24 Haziran 2023 tarihinden hemen önce hakkında Rusya Federasyonu sınırları içerisinde geçerli bir ceza davası açılan Yevgeniy Prigojin hakkındaki karara yönelik bir af ve Belarus’ta yaşaması yönünde alınan karar;
- Rusya Federasyonu’nun tüzel kişiliğine, yasalarına ve aldıkları kararlara sadakat gösteren özel askeri şirket savaşçılarının, Rusya Federasyonu Savunma Bakanlığı ile sözleşme imzalaması;
- Prigojin’in itaatsizlik emrini yerine getiren özel askeri şirket savaşçılarının Rostov-on-Don’da bulunan ordu karargahını tamamen boşaltması kararları alındı.
- Yaşananlar sonrası sorulması gerekenler
Tüm yaşananların ardından Yevgeniy Prigojin, temelsiz hırsları ve mantıksız davranışları olan biri olarak nitelendiriliyorsa; neden ona kendi komutası altında bir özel askeri şirket kurma izni verildi?
Özel askeri şirketin başındaki Prigojin’in Rusya’ya yönelik Ukrayna-NATO saldırganlığını en etkili şekilde nasıl durduracağına dair bir stratejisi varsa; bunu neden Rusya Federasyonu Savunma Bakanlığı ve Rusya Federasyonu Devlet Başkanlığı’na açıklamadı? Çünkü yalnızca Rusya Federasyonu vatandaşları değil, herhangi bir kişi mevcut tüm yollar aracılığıyla, herhangi bir engel olmadan Rusya Federasyonu devlet kurum ve kuruluşlarına ve Rusya Federasyonu Devlet Başkanı’na başvuruda bulunabilir.
- Olaydan alınacak dersler
Özel askeri şirket “Wagner” Başkanı Yevgeniy Prigojin önderliğinde vuku bulan askeri itaatsizlik eylemi, Rusya Federasyonu vatandaşlarının ezici bir çoğunluğunun Rusya Federasyonu Devlet Başkanı Vladimir Putin’in Rusya’ya karşı Ukrayna ve NATO tarafından sebepsiz ve haksız bir saldırı yürütürken ülkede iç savaş çıkmasına izin verilmemesi çağrısını desteklediğini gösterdi.
Buna ek olarak: Hükumet, Federal Parlamento’nun her iki kanadı olan Konsey ve Duma sözcülerinin, valilerin ve federal cumhuriyet liderlerinin ve son olarak Patrik Kirill’in Rusya Federasyonu Devlet Başkanı Vladimir Putin ile birlikte olduklarını gördük. Hepsi Prigojin’in eylemlerini kınadı.
Gerçekleşen askeri itaatsizlik eylemine rağmen, Ukrayna’da devam eden özel askeri harekata katılan Rus birliklerinin tüm çatışma bölgelerinde daha da yoğunlaşarak ilerlediklerini görüyoruz. Ukrayna’da ön cephede herhangi bir çekilme veya itaatsizlik söz konusu değildir.
Her ne yaşandıysa, bu, yanlıştır ve Rusya için uygun değildir. Özel askeri şirketin başındaki işadamının kendi özel işlerinde pek de başarılı bir işadamı olmadığını da hesaba katarsak; mevzubahis grubun içerisindeki gönüllü savaşçıların Rusya Federasyonu Savunma Bakanlığı ile özel sözleşme imzalayıp, bakanlığın komuta ve kontrolü altında koordine edilmeleri koşuluyla bir özel birlik kurulabilir ve özel askeri operasyon sahasına geri dönmeleri sağlanabilir. Zaten şimdiye kadar bunun gibi birçok sözleşme başkalarıyla imzalandı.
- Belarus’ta neler olabilir?
Belarus lideri Aleksandr Lukaşenko’nun da belirttiği gibi Belarus Savunma Bakanlığı, Belarus Genelkurmay Başkanlığı ve Belarus istihbaratı KGB, özel askeri şirket “Wagner” hakkında bir strateji belirleyecek. Bu strateji içerisinde özel askeri şirkete bağlı birliklerin Belarus’ta bulunan Rus Taktik Nükleer Silahları’nı korumayacağı maddesinin ekleneceğini de Lukaşenko’nun sözlerinden anlıyoruz.
- ABD’deki yankıları
Amerika Birleşik Devletleri, süreçten faydalanabileceği hemen hemen her durumda rejim değişikliğini şevkle destekleyen bir yapıya sahiptir. Geçmişte birçok örnekte gördüğümüz gibi: Herhangi bir protesto hareketi, Amerikan çıkarlarına daha uyumlu bir hükumeti hedef aldığı takdirde ise Washington4 bunu hemen reddetmektedir.
Buna en iyi örnekler: 2014 Ukrayna Maydan Darbesi ve 2014 Gambiya Darbesi’dir. Kiev’deki Maydan Darbesi, “meşru başkana karşı meydana gelen bir isyan” iken Gambiya’daki durumu çok kısa bir sürede kınadılar ve “Beyaz Saray’ın ABD’nin ülkede anayasaya aykırı yollarla iktidarı ele geçiren güçleri asla tanımayacağı” açıklandı.
