Rusya Anayasa Mahkemesi, 1990’lardaki özelleştirmelerin incelenmesine izin verdi

Rusya Anayasa Mahkemesi, özelleştirme anlaşmalarında zaman aşımı süresini kaldırarak, savcılığın usulsüzlük tespit ettiği andan itibaren dava açılabilmesine olanak tanıdı. Bu karar, 1990’lı yıllardaki özelleştirmeler de dahil olmak üzere, kamu yararı gözetilerek varlıkların devlete geri alınmasının önünü açıyor.

Vedomosti gazetesinin haberine göre Rusya Anayasa Mahkemesi, özelleştirme davalarında zaman aşımı sürelerini fiilen ortadan kaldırarak, 1990’lı yıllarda yapılanlar da dahil olmak üzere her türlü işlemin yasallığının yeniden gözden geçirilmesine izin verdi.

Mahkeme, mahkemelerin zaman aşımı süresini özelleştirme anından değil, savcılığın ihlalleri tespit ettiği tarihten itibaren hesaplayabileceğine hükmetti.

Mahkeme, sosyal altyapının korunmasında kamu yararının özel mülkiyet sorunlarına göre önceliğini tesis etti ve bu durum yetkililerin herhangi bir zamanda mülklerin geri alınması için dava açmasına olanak tanıyor.

Bu karara, Miraj ve Geaton şirketlerinin Saratov oblastındaki Üçüncü Devlet Rulman Fabrikası’nın 1994 yılındaki özelleştirilmesiyle ilgili şikayetleri zemin hazırladı.

O dönemde bölge mülk yönetim komitesi, sağlık ve sıhhi birimleri özelleştirme kapsamına dahil etmişti.

Sağlık tesisleri bölge sakinlerine hizmet veren tesisler arasında sayılmadığı için bu durum mevzuata aykırı değildi. Bir dizi yeniden yapılanmanın ardından altı bina, adı geçen şirketlerin mülkiyetine geçti.

Burada daha sonra 12 numaralı şehir klinisyen hastanesi (şimdiki adı Klinik Kardiyoloji Dispanseri) faaliyete geçti.

Mart 2022’de savcılık, özelleştirmedeki usulsüzlükler nedeniyle tesislerin ve arsaların iadesini talep etti.

Savcılık, Miraj ve Geaton’un eski belediye başkanı Oleg Grişçenko ile bağlantılı olduğunu ve 2010’dan 2023’e kadar 12 numaralı şehir klinisyen hastanesi kompleksini devlet sağlık kurumlarına kiralayarak 800 milyon rubleden fazla gelir elde ettiğini belirtti. Mart 2023’te Saratov Oblastı Tahkim Mahkemesi davayı kabul etti.

Mülk sahiplerinin temyiz başvuruları reddedildi. Mahkemeler, zaman aşımı süresinin savcılık incelemesi anından itibaren hesaplanması gerektiğini ve bu kurumun kamu tüzel kişisinin zararına ve iradesi dışında edinilen mülkleri yasallaştırmak için kullanılmaması gerektiğini belirtti.

Bu karara katılmayan davacılar Anayasa Mahkemesi’ne başvurdu ancak mahkeme şikayetleri esastan incelemeyi reddetti.

Mahkeme, özelleştirme davalarında sadece işlemin yapıldığı tarihin değil, ihlalin ne zaman gerçekleştiği ve ortaya çıktığı da dahil olmak üzere “tüm fiili durumların bütününün” dikkate alınması gerektiğini açıkladı.

Gazeteye konuşan hukukçular, böyle bir kararın devlete ait mülklerin satışına ilişkin her türlü işlemin on yıllar sonra bile sorgulanmasına olanak tanıdığını belirtti.

Melling, Voytişkin i Partneryory avukatlık bürosu uyuşmazlık çözümü ortağı Pavel Laryonov, “Devlet, mülkün olması gerektiği gibi kullanılmadığını aniden fark ederse, sınırsız bir süre boyunca mülkü alternatif olmaksızın geri alma imkânını fiilen koruyor,” diye açıkladı.

Laryonov, Anayasa Mahkemesi kararından, zaman aşımı süresinin artık savcılığın dava açtığı andan itibaren işlemeye başladığının anlaşıldığını ekledi.

Laryonov, “Bu durum, herhangi bir devlet kurumunun ‘varlık peşinde koşması’ için önünü tamamen açmakla kalmıyor, aynı zamanda bu kurumun anlamını da tamamen yok ediyor,” diye vurguladı.

Bartolius avukatlık bürosu kıdemli ortağı Yuliy Tay da bu görüşe katıldı. Tay ayrıca, Anayasa Mahkemesi’nin kararlarının kurumun önceki hukuki pozisyonuyla çeliştiğini de belirtti.

Rusya’nın Ukrayna’yı askeri müdahalesinin ardından Başsavcılık, geçmiş yıllara ait işlemler, özellikle 1990’lı yıllarda yapılanlar için varlıkların devlet lehine geri alınması talebiyle toplu davalar açmaya başladı. Sadece 2024 yılında yetkililer, değeri 2,4 trilyon ruble olan işletmeleri devletleştirdi.