Analistler, İran’ın Pakistan sınırına yönelik saldırılar sebebiyle, Pakistan’ın İran’dan enerji ithal ederek “felç edici döviz krizini hafifletme girişiminin” tehlikede olabileceğini söylüyor.
İran’ın Pakistan sınırına yakın bir kasabası olan Saravan’da 21 Mayıs’ta “Ceyşu’l Adl” isimli örgütle çıkan çatışmada beş İranlı sınır muhafızı öldürüldü.
Olay, Pakistan Başbakanı Şahbaz Şerif ve İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi’nin, Çin’in Kuşak ve Yol Girişimi kapsamında yatırım çeken güney Pakistan’ın liman merkezi Gwadar’a İran elektriği sağlayacak 100 megavatlık bir iletim hattının açılışını yapmak üzere bir sınır köyünde bir araya gelmesinden günler sonra meydana geldi.
İran dışişleri bakanlığı, liderlerin on yıl içindeki ilk bire bir görüşmesinin ardından olayı “terör saldırısı” olarak nitelendirerek, “Tahran ile İslamabad arasındaki işbirliğine ve dostane ilişkilere zarar verme girişimi” olduğunu söyledi.
Nikkei Asia’ya konuşan Washington merkezli Orta Doğu Enstitüsü’nde İran Programı’nın kurucu direktörü Alex Vatanka, “Bu saldırı, İran ile Pakistan arasındaki olası enerji anlaşmaları için büyük bir bozgun olabilir. Güvensizlik ortamında ekonomik işbirliği yapamazsınız” dedi.
Sınır muhafızı olayından birkaç gün sonra başka bir aşırılık yanlısı grup Pakistan’ın kuzeybatısında, Afganistan sınırına yakın bir doğal gaz ve petrol üretim tesisine baskın düzenleyerek dört polis ve iki özel korumayı öldürdü.
Yerel para ve ulaşım faktörü
Ancak sınır muhafız saldırısı, Nisan ayında %36’lık rekor seviyeye ulaşan yükselen enflasyon ve azalan döviz rezervleriyle kesintiye uğrayan bir ekonomik krizle boğuşan İslamabad için özellikle kötü bir zamanda geldi.
Pakistan’ın foreks seviyeleri yaklaşık 4,3 milyar dolara düştü, bu sadece yaklaşık bir aylık ithalatı karşılamaya yetiyor ve ülke bu ay ödenmesi gereken 3,7 milyar dolarlık denizaşırı borçla karşı karşıya.
İslamabad, İran’la gelecekteki enerji anlaşmalarına güveniyor çünkü azalan ABD doları arzı yerine yerel para biriminde ödeme yapabiliyor, daha düşük maliyetlerin yanı sıra ulaşım kolaylığı da önemli bir faktör.
Nikkei Asia’ya konuşan, Varşova’daki Savaş Araştırmaları Akademisi’nden İran uzmanı Przemyslaw Lesinski, sınır muhafızları saldırısına atıfta bulunarak, “Bu tür olaylar durdurulmadan Pakistan ile İran arasındaki enerji işbirliği mümkün olmayacak” dedi.
Medyaya konuşma yetkisi olmadığı için isminin açıklanmasını istemeyen Pakistanlı bir hükümet yetkilisi, Nikkei Asia’ya İslamabad’ın İran’dan petrol ithalatını yerel para birimi cinsinden ödeyebilmek için resmileştirmek istediğini söyledi. Ancak ABD’nin İran’a yaptırımları nedeniyle, İslamabad Washington’la bir anlaşmaya varamadığı takdirde Tahran’la bu konuda resmi anlaşmayı geciktirebilir. Yetkili, “Pakistan’ın bu düzenlemenin devam etmesi için ABD’nin onayına ihtiyacı olacak” dedi.
Tahran sınır ötesi boru hattı için bastırıyor
Ayrıca, çok sayıda Pakistanlı hükümet yetkilisi Nikkei’ye, İslamabad ve Tahran’ın Pakistan’a günde 750 milyon fit küp İran doğal gazı veya ihtiyacının yaklaşık %20’sini sağlayabilecek bir sınır ötesi boru hattı projesini yeniden başlatmak için görüşmelerde bulunduğunu söyledi.
2.700 kilometrelik hattın inşaatı, İran’ın boru hattının bir kısmını sınırın kendi tarafında inşa etmesiyle on yıl önce başladı. Ancak proje, Pakistan tarafında ABD yaptırımlarından etkilenebileceği endişesiyle askıya alındı.
Tahran, Pakistan’a boru hattının bir kısmını gelecek yıla kadar kendi topraklarında inşa etmesini, aksi takdirde tahkim mahkemesinde milyarlarca dolarlık olası bir cezayla karşı karşıya kalacağını söyledi.
Yerel basında çıkan haberlere göre Pakistan, Washington’dan İran’dan gaz ithal ettiği için karşılaşabileceği tüm yaptırımlardan muafiyet istedi. Ancak henüz kamuoyuna açıklanmış bir karar yok.
Lesinski, “İran’la nükleer müzakereler duvara tosladığı için Pakistan’ın ABD’yi bir muafiyet sağlamaya ikna etmesi çok zor olacak” dedi.
