Sri Lankalılar, ülkenin 1948’de bağımsızlığını kazanmasından bu yana karşılaştığı en kötü ekonomik krizden çıkmaya çalıştığı bir dönemde, cumartesi günü yeni başkanını seçmek üzere sandık başına gidiyor.
Sri Lanka çalkantılı bir dönemden geçiyor. Gıda ve ilaç gibi temel ihtiyaç maddelerinde yaşanan ciddi sıkıntılardan ve uzun süreli elektrik kesintilerinden bıkan halk, 2022 yılında aylarca sokaklara çıktı protestolar düzenledi. Bu protestolar başkanlık sarayının basılması ve eski Devlet Başkanı Gotabaya Rajapaksa’nın ülkeden kaçmak zorunda kalmasıyla sonuçlandı.
Birleşik Ulusal Parti’den Ranil Wickremesinghe o zaman başkanlığı üstlendi ve şimdi bağımsız olarak adaylığını koyuyor. Wickremesinghe’nin karşısında Ulusal Halk Gücü (NPP) adayı Anura Kumara Dissanayake, Samagi Jana Balawegaya’dan (SJB) Sajith Premadasa ve yirmi yılı aşkın bir süredir ülke siyasetine hakim olan güçlü bir ailenin soyundan gelen Sri Lanka Podujana Peramuna’dan Namal Rajapaksa olmak üzere üç ana rakip bulunuyor.
Seçmenlerin temel kaygıları
Seçmenlerin kaygılarının başında ekonomik istikrar ve büyüme geliyor. Kayıtlı 17.1 milyon seçmen, mali sağlıklarının nasıl iyileştirileceğini ve bir sonraki hükümetin sefaletten sorumlu tuttukları yolsuzlukları hedef alan planlarını bilmek istiyor.
Wickremesinghe yönetimi Uluslararası Para Fonu’nun (IMF) kurtarma paketi için belirlediği koşulları yerine getirmek üzere ülkenin borcunu yeniden yapılandırırken Sri Lankalılar kemer sıkma önlemleriyle yüksek yaşam maliyetleri ve kamu harcamalarında sıkışma ile karşı karşıya.
Sri Lankalılar ekonominin içinde bulunduğu durumdan büyük ölçüde Rajapaksaları sorumlu tutuyor. Yüksek Mahkeme geçen yılın sonlarında Gotabaya ve Mahinda Rajapaksa’nın krize yol açan ekonomik kötü yönetimden suçlu bulunan 13 eski lider arasında olduğuna karar verdi.
Başlıca adaylar kimler?
Toplam 38 aday yarışa girmiş olsa da sadece dört ana aday var.
Sol eğilimli grupların ittifakı olan NPP’nin lideri, düzen karşıtı muhalif parlamenter Dissanayake birçok seçmenin taleplerine hitap ediyor.
Onunla yarışan bir diğer parlamenter muhalefet lideri Premadasa ise merkez sol bir ittifak olan SJB’nin lideri.
Ana adaylar seçmenlere IMF’nin ekonomik iyileşme planını yırtıp atmayacakları konusunda güvence verdi ancak seçmenler Sri Lanka’nın 3 milyar dolarlık kurtarma paketi için gerekli kemer sıkma önlemlerine karşı temkinli. Bu nedenle pek çok kişi Dissanayake ve Premadasa’nın yoksullaşan milyonlara ekonomik rahatlama sağlamak için IMF’nin kriterlerini değiştirmeye yönelik önerilerine sıcak bakıyor.
Premadasa Associated Press’e verdiği demeçte partisinin yoksullar üzerindeki vergi yükünü hafifletmek için IMF ile görüşmelerde bulunduğunu söyledi.
Bu iki adayın arkasında statükonun temel direkleri olarak görülen iki aday var: görevdeki Wickremesinghe ve Gotabaya’nın yeğeni ve bir diğer eski başkan Mahinda’nın oğlu Namal Rajapaksa.
Ancak bazıları Wickremesinghe’yi ekonomiyi istikrara kavuşturduğu ve hatta büyüttüğü için takdir ediyor. Sri Lanka 13 Eylül’de ekonomisinin nisan çeyreğinde yıllık bazda %4.7 büyüdüğünü bildirdi.
Çin-Hindistan rekabeti
Cumartesi günkü seçim aynı zamanda Sri Lanka’nın stratejik konumunu da keskin bir şekilde ön plana çıkaracak zira Hindistan ve Çin’in burada da bir rekabeti söz konusu.
Ana kurucu partisi Marksist ve devrimci köklere sahip olan Dissanayake’nin kazanacağı bir zaferin, Pekin’in Wickremesinghe başkanlığı sırasında Yeni Delhi’ye kaptırdığı nüfuzun bir kısmını geri kazanmasının yolunu açması bekleniyor.
Kolombo merkezli diplomatik kaynaklara göre Hindistan Premadasa’nın başkanlığını tercih ediyor.
Kazanan nasıl belirlenecek?
Başkanlık seçimleri için seçmen katılımı genellikle %70’lerde seyrediyor. Geleneksel olarak seçmenler iki ana adaydan birini seçer. Oyların çoğunluğunu alan aday – %50 artı bir oy – başkan seçilecek.
Ancak bu kez dört ana rakip var, yani hiçbir adayın çoğunluk eşiğine ulaşamadığı bir senaryo ortaya çıkabilir. Bu nedenle, bu seçimde seçmenlerden ilk üç tercihlerinin karşısına 1, 2 ve 3 rakamlarını işaretlemeleri isteniyor.
Kimsenin çoğunluğu kazanamaması durumunda seçim, sadece ek bir sayım içeren ikinci tura gidecek. İlk turda en çok oyu alan iki aday karşı karşıya gelecektir. Bu iki adaydan birinin ikinci ve/veya üçüncü tercih olarak yer aldığı oy pusulaları da sayım sonuçlarına eklenecek. Toplamı en yüksek olan seçimi kazanacak. İkinci tur için herhangi bir zaman sınırlaması yok.
