Hayali bir savaş kahramanı: Kiev’in Hayaleti

Dünya tarihinde bütün uluslar kendisini zor durumdan kurtaracak bir kahramana ihtiyaç duymuştur. Böyle zamanlarda bazen cesur bir general bazen ise dini bir figür halklara umut verir. 2022 yılında ise Rusya – Ukrayna savaşında Kiev’in Hayaleti denilen, Kiev semalarında Rus uçaklarını ardı ardına düşüren bir kahraman pilot belirdi. Ukrayna’yı destekleyen herkes bu pilotu gönülden sevse de sonrasında şaşırtıcı bir gerçek gün yüzüne çıktı: Kiev’in Hayaleti, aslında hiçbir zaman var olmamıştı.

Altı aydır devam eden Ukrayna savaşının başında, Ukrayna’nın en büyük müttefikleri dahil herkes Kiev’in şimşek hızında düşeceğine inanıyordu. Devasa Rus ordusu Kiev’i ele geçirmek için elindeki tüm mühimmatı kullanacak, savaş bir yıldırım harekatı ile sona erecekti. Fakat Ukrayna direnmeyi başardı. 8 yıldır savaşa hazırlanan ordu Kiev’i ağır kayıplarla da olsa savunmayı bildi. Rus ordusu Kiev dibinde sıkışıp kalmış, daha savaşın ilk günlerinde beklenenden çok fazla kayıp verir hale gelmişti. Yine de savaşı kazanmak için Ukrayna’ya bir mucize gerekiyordu. Ukrayna karada silahla karşılık verse de, Rusya’ya kıyasla bir hava gücü neredeyse bulunmuyordu.

Tam bu dönemde, Rusya’nın gelişmiş savaş uçaklarını bir bir düşüren, 1 haftada yaklaşık 40 Rus uçağı düşürdüğü söylenen bir mucizevi pilot ortaya çıktı: Kiev’in Hayaleti. Kiev’in Hayaleti lakabını alan anonim bir pilot, Ukraynalılara inanılmaz moral veriyordu. Efsanevi pilot hakkında her yerde videolar paylaşılıyor, Kiev Hayaleti’nin sabah kahvaltısı için Rus uçaklarını tercih ettiği söyleniyordu. Rus uçaklarının ‘korkulu rüyası’ olan pilot bunların hepsini eski model bir uçakla yapıyordu.

Ukrayna halkının yarattığı bu kahraman, resmi makamlarda da model olmaya başladı. Ukrayna hükümeti sürekli Kiev’in Hayaleti’ni kolajları paylaşarak Ruslara karşı nasıl savaşıldığını gösteriyordu. Pilot savaşın ilk 30 saatinde 6 Rus uçağını düşürmüştü. Bu 21. yüzyılın en büyük rekoruydu.

Bu efsanevi pilota dünyanın da ilgisi büyüktü. Kiev’in Hayaleti hemen hemen tüm dünyada haber olmuştu. Siyasi dergiler onu Ukrayna bağımsızlık savaşının karakteri haline getirmişti. Ukrayna’ya Batı dünyasından destek çağrıları yapılıyordu.

Nitekim çağrılar başarılı da oldu. Ukrayna, yarattığı izlenimle savaşın başından itibaren hem maddi olarak hem de manevi olarak büyük bir destek topladı. Batı’yı Rusya’ya karşı birçok yaptırıma ikna etti, dünyada Ruslara karşı bir antipati yarattı. Kiev’in Hayaleti’yle birlikte, Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski de halkın gözünde büyük bir liderlik ruhu kazanmıştı.

Fakat 25 Mart günü kötü haber geldi. Ukrayna’nın efsanevi pilotu Kiev’in Hayaleti, bir Rus savaş uçağıyla it dalaşı sırasında vurulmuş ve hayatını kaybetmişti. Böylece Kiev’in Hayaleti’nin kimliği de belli olmuştu. 29 yaşındaki Binbaşı Stepan Tarabalka, Ukrayna’nın en büyük onur madalyasıyla ödüllendirildi. Kiev’in Hayaleti, Ukrayna tarihine altın harflerle geçecekti.

Sadece bir sorun vardı: Kiev’in Hayaleti, aslında hiçbir zaman var olmamıştı.

Savaşın ilk günlerinde ortaya çıkan bir videoda MIG-29 savaş uçağı kullanan ve sonradan efsaneleşecek Kiev’in Hayaleti videosu binlerce beğeni aldı. Fakat video internetteki yanlış bilgi dedektifleri fact-checkların ilgisini çekti. Biraz araştırma sonrası Kiev Hayaleti’nin ilk popüler videosunun aslında Dijital Savaş Simülatörü adlı bir bilgisayar oyunundan alındığı anlaşıldı. Oyun firması da videonun oyundan alındığını onayladı. Fakat savaşın heyecanından o an kimse bu bilgiyi umursamadı.

Aynı gün Ukrayna 5’inci Devlet Başkanı Petro Poroşenko kahraman pilotun fotoğrafını paylaştı. Fotoğraf, Kiev’in Hayaleti’nin yeni portresi ilan edildi. Fakat bu konuda da bir sorun vardı çünkü fotoğraf 2019 yılında Ukrayna Savunma Bakanlığı tarafından Fransız kasklarını deneme sürecinde paylaşılmıştı. Fotoğrafın herhangi bir güncelliği bulunmadığı gibi, Kiev’in Hayaleti’ne ait olduğuna dair hiçbir kanıt da bulunmuyordu.

Belirsizlikler sadece resim ve videolardan ibaret değildi. Askeri uzmanlar bir pilotun birkaç günde 40 tane uçak vurmasının basit bir şekilde ‘imkansız’ olduğunu söylüyordu. Her ne kadar pilotlar savaşlarda fark yaratabilse de, Ukrayna Hava Kuvvetleri ile Rus Hava Kuvvetleri’nin karşılaştırılması da uzmanlara göre olası bir durum değildi.

Dahası, Ukrayna hükümeti de Kiev’in Hayaleti’ni birçok kez resmi sayfalarında paylaştı. Bu nedenle insanlar da bilgiye inanma ihtiyacı duydu. Fakat, Kiev’in Hayaleti’ne yönelik sorular gün geçtikçe arttı.

Sonunda ise Ukrayna hükümeti, kendi ürettiği Kiev’in Hayaleti’ni kendi yok etmek zorunda kaldı. Mayıs ayında Ukrayna Hava Kuvvetleri, “Kiev’in Hayaleti’nin öldüğü bilgisi doğru değildir. Çünkü Kiev’in Hayaleti, Kiev’i koruyan Hava Kuvvetleri’nin 40. Taktik Havacılık Takımını oluşturan pilotlardır” açıklamasını yaptı. Bu açıklama genel anlamda bir kafa karışıklığı yarattı. O zaman onur madalyasıyla ödüllendirilen Binbaşı Stepan Tarabalka kimdi? Kiev’in Hayaleti gerçekten var mıydı, yok muydu?

Devamında Ukrayna hükümetinden farklı açıklamalar yapıldı:

“Ukrayna halkına savaş ile ilgili yanlış bilgileri paylaşmama konusunda uyarıyoruz. Bilgileri yaymadan önce lütfen kaynağını kontrol ediniz.”

Bu açıklama, önceki açıklamadan bile daha fazla kafa karışıklığı yarattı. Bilgiyi resmi hesaplarında paylaşanlar zaten Ukrayna hükümetiydi. Kiev’in Hayaleti birçok bakanlık tarafından internette paylaşılmıştı. Hakkında birçok cesur konuşmalar yapılmıştı. Bunu da bilginin kaynağı olması gereken hükümet yapmıştı. Bilgileri kontrol etmenin ne faydası vardı?

Ukrayna Hava Kuvvetleri’nin yaptığı açıklama ile her şey ortaya çıktı: “Kiev’in Hayaleti, Ukraynalılar tarafından yaratılmış uydurma bir kahramandır!”

Kiev’in Hayaleti hiçbir zaman gerçekte var olmamıştı. ‘Efsanevi’ pilot, Rusya’nın ezici gücüne karşı Ukrayna halkına destek olmak için yaratılmıştı. Başta Kiev’in Hayaleti olduğu sanılan ve sonrasında çatışmada hayatını kaybeden Binbaşı Stepan Tarabalka ise, Ukrayna Hava Kuvvetleri’nde görev yapan sıradan bir pilottu. Evet çatışmada ölmüştü, fakat Rusya’nın 40 uçağını düşürmemişti.

Kiev’in Hayaleti’nin 40. Taktik Havacılık Takımı olduğu açıklaması da bir propagandaydı. Hükümet ‘böyle bir pilot hiç var olmadı’ demek yerine ‘hepimiz Kiev’in Hayaleti’yiz’ gibi bir açıklama ile kurtulmak istemişti. Sonunda her iki durumun da yalan olduğu anlaşıldı.

Ukrayna askeri uzmanları da Kiev’in Hayaleti’nin yararlı bir propaganda aracı olduğunu ve savaş başında halka moral sağlamak için yaratıldığını kabul etti. Böylece Kiev’in Hayaleti, belli bir süreliğine ortaya çıkarılan hayalet bir milli kahraman olarak tarihe adını yazdırdı.