Bizi Takip Edin

DÜNYA BASINI

Mihail Hazin’in ekonomi, kriz, jeostrateji görüşleri-1: “Sonuçta neden kaybettik?”

Yayınlanma

Mihail Hazin, önemli bir iktisatçı. İlk defa Andrey Kobyakov ile birlikte yazdıkları 2003 tarihli “Dolar İmparatorluğunun Günbatımı ve Pax Americana’nın Sonu” adlı kitabıyla popüler olmuştu. Kitap, 2008 krizinin habercisiydi ve birçok açıdan öngörüleri krizle tamamen örtüşmüştü.

Bununla birlikte Hazin’in felaket tellallığı hatta komplo teorisyenliğiyle suçlandığı da çok olmuştur. Bu büsbütün temelsiz değil. Ama Hazin’i onlardan ayıran çok önemli bir nokta var: ifrata varan iddialar ileri sürdüğünde bile bu, güçlü bir analizin sonuçlarının abartılması şeklinde ortaya çıkıyor. Dolayısıyla, benim görüşüme göre öngörüler önemli, ama onları ortaya koyarken yapılan temellendirmeler çok daha önemli.

Aslında Hazin’e Rusya’daki siyasi önemini kazandıran da büyük ölçüde bu niteliği. Karar alıcılar arasında ilişkileri de var ve saygın; bu, benzer düşüncelerin onlar arasında da yaygın olduğuna yorulmalı.

Yazı, aslında bir youtube konferansının çözümü. Konferans 18 Mart’ta yayınlandı. Metne dökülmemişti — başka deyişle ben çeviriyi konferansı dinleyerek yaptım. Ancak çok tartışmalı ve nesnel olarak temellendirilmemiş gördüğüm üçüncü bölümünü (ABD ve Britanya arasında çatışmaların Güneydoğu Asya’da ve Kafkaslarda oynadığı rol) yayınlamayı gereksiz buldum. 

* * *

Özel talebi devlet hesabından teşvike dayanan çağdaş iktisat model 1980’lerin başında ortaya çıktı ve “reaganomics” adını aldı. Oysa bu daha 1970’li yılların sonunda icat edilmişti. Özü şudur: 1970’li yıllarda ABD’de sermaye verimliliğinde düşüş krizi tekrar etmişti; bu, aslında üçüncü krizdi ve bu 10 yıl boyunca iktisadi büyüme olmamasına yol açmıştı.

Aslında iki düşme döngüsü vardı. İlki 70’lerin başında, ikincisi 70’lerin sonuna doğruydu. Bunlar sermaye verimliliğinde düşüşün önemsiz olduğu iki-üç yıllık görece sükûnet devresiyle bölünmüştü.

Çağdaş batı iktisat bilimi, küçük bir büyüme dönemiyle ayrılmış iki resesyon olduğunu iddia eder, oysa öyle değildir. Mesele şudur: çağdaş liberal iktisat teorisi resesyonun fazla uzun olmasını yasaklar; bu yüzden 10 yıllık bir çöküşü hiçbir şekilde kabul edemez. Şuna dikkat edelim: 30’lu yıllarda da durum çok benzerdi ve 10 yıl boyunca iktisadi büyüme görülmemişti. Bu dönem depresyon diye anılıyor. Depresyon kelimesi toplumu korkutmuştu; bu yüzden resesyon kelimesi uyduruldu. Daha sonra da bu kelimenin altına, her resesyonun hızla sona erdiğini ve 2-2,5 yıldan fazla sürmediğini iddia eden iktisat teorisi icat edildi.

Oysa burada koca bir 10 yıl var. İstatistik verilerini halen gözden geçiriyorum; bunlar bir iktisadi büyümeyle ayrılmış iki çöküş, iki resesyon gösteriyordu. Bir kez daha tekrar ediyorum: gerçekte iki çöküş dalgası vardı ve bunlar arasında da hiçbir büyüme olmamıştı.

Bu konuda uzun uzun tartışılabilir, çünkü istatistik verilerin değerlendirilmesi muazzam bir sanattır, özellikle de geriye dönük olduğunda. Ben olasılık teorisi ve matematiksel istatistik uzmanı eğitimim sırasında SSCB Merkez İstatistik İdaresi’nde, İstatistik Enstitüsü’nde çalıştım, bu nedenle bu durumu, başlangıç verilerine biçimsel olarak bağlı kalırken, yani biçimsel bir tahrifat yapmadan bile verilerin nasıl varyasyon gösterebileceğini çok iyi biliyorum. Zaten çağdaş istatistik tahrifatla suçlanamaz.

70’lerin sonunda ABD Fed başkanı Paul Walker yeni bir model geliştirdi, daha doğrusu onun yönetiminde iktisadi kalkınmayı sağlayabilecek bir model geliştirildi. Bu modelin muhtevasını… daha önce de anlatmıştım. Böylece tarihte ilk defa hane halkı ve özel kişilerin kredileri ödememesine izin verildi; yani bir sonraki krediyi ancak öncekini ödedikten sonra alabileceklerdi. Bunun tek istisnası da ipotekti. Bu, borcun devlet tarafından re-finansmanına izin verilmesiydi. Başlattıkları model borcun devamlı finanse edilmesiydi; bu da re-finansman sunulan kredinin devamlı surette artırılması, yani borcun artırılması suretiyle yapılıyordu.

Sonuçta 2008 krizi bugüne kadar sürdü. Amerikan hane halkının ortalama borcu reel gelirin yaklaşık yüzde 60’ından yüzde 130’dan fazlasına yükseldi. Fed faizleri de 1980-1981’de yüzde 18’den 2008 aralığında sıfıra düştü.

2008 krizi meydana geldi, çünkü borcun re-finansmanı artık mümkün değildi. Merkez Bankası faizi, mevduat faizinden farklı olarak, negatife düşemez.

O halde şu soru ortaya çıkıyor: ileride neler olacağını 70’lerin sonunda bilmiyorlar mıydı; neden açıkça işlevselliği zamanla sınırlı bir şemaya giriştiler? Üstelik de bu şemanın sonucunda tam bir felaket ortaya çıkacağını çok iyi biliyorlardı.

70’li yıllar boyunca Sovyetler Birliği iki sistemin rekabetinde başarı kazanmıştı. Bütün 70’li yıllar boyunca SSCB’de iktisadi büyüme devam ediyordu. Evet, yavaşlayarak; çünkü sermaye verimliliğinin düşme krizi SSCB’de de yaşanıyordu. Ama planlı ekonomi bu krizin sonuçlarını minimize etmeye imkân sağlıyordu.

SSCB sıfır iktisadi büyüme ortamına ancak 80’lerin başında girdi; farklı değerlendirmelere göre tam da Brejnev’in öldüğü ve Andropov’un geldiği sırada. Ben İstatistik Enstitüsü’nde çalışırken anlatırlardı: Sovyet yaşlıları, yaşlılar yani uzman anlamında, 70’lerin sonlarında ve 80’lerin başlarında SSCB’de iktisadi büyümeyi yeniden hesaplamaya karar verdiler. Ve iktisadi büyümenin 1982, 1983, 1984’te sıfır olduğunu hesapladılar. Kesin olarak söylemek mümkün değildir, çünkü her istatistik veri varyasyon niteliği taşır. Doğal olarak bu değerlendirme resmi değildi, ama zaten bu yüzden ben buna inanma eğilimindeyim. Bu hiçbir yerde yayınlanmadı. Bana öğretmenim, bu sırada enstitünün başındaki iktisat öğretmenim Emil Borisoviç Yerşov söylemişti.

SSCB 1970’lerin başında bir karar almak zorundaydı. Ya batı gitgide daha derin bir stagnasyona düşerken dünya liderliğini alacak ya da başka bir senaryoyu seçecekti. Eğer batılı siyaset bilimcileri okursanız tam bu sırada, yani 60’ların sonunda ve 70’lerin başında, özellikle 70’lerin başında onlarda da görülür. Çünkü ABD’de kriz 70’lerin başında başlamıştı; herkes için açıktı bu, tam olarak 15 Ağustos 1971’de ABD Başkanı Richard Nixon ABD’de 20’nci yüzyılın son temerrüdünü açıklamış ve altına bağlı dolardan vazgeçmişti.

Meselenin ürkütücü yanı, bunların kısa adımlar konseptini geliştirmiş olmasıydı. Bu konseptin özü şuydu: eğer SSCB tedricen ve çok kısa, nükleer savaş için gerekçe olamayacak kadar kısa adımlarla yeni topraklar ele geçirirse, er ya da geç bütün dünyayı ele geçirmiş olacak. Bütün batıda böyle bir hissiyat vardı. Ve bu anda SSCB geri çekildi.

Tamamen benzer bir duruma daha dikkat çekeceğim. Sanırım Burns, geçen hafta Kongre’deki konuşmasında korktuğunu söylemişti. Tamamen aynı mantık, Sovyetler Birliği yönetiminde, Brejnev politbürosunda Kosıgin ve Podgornıy ile ekibinin de olduğu orta dönem Brejnev politbürosunda da vardı. Hatırlatmama izin verin: Brejnev SSCB iktidarındaki nihai zaferini 1976’da, Podgornıy’ın ekibini Politbüro’dan attığında kazandı. Podgornıy Yüksek Sovyet başkanıydı.

Üç istikamette de, küresel projelere karşı koymaya yönelik temel istikametlerde SSCB tavizler verdi. Askeri-iktisadi planda SSCB Nixon’la stratejik taarruz silahlarının sınırlandırılması anlaşmasını imzaladı; bu, Amerikan bütçesindeki baskıyı kaldırdı. Hatırlatırım; daha 1970’lerin başında ABD’de kriz başlamıştı zaten ve bütçe problemleri de korkunçtu. Ama SSCB’de henüz bu problem yoktu. İkincisi: petrol pazarındaki ciddi problemler devam ederken SSCB Samotlor petrol bölgesinde üretimle dünya petrol pazarına girdi, üstelik 70’lerin başındaki petrol krizinin hemen arkasından. Yani SSCB, batı için hayat şartlarını ağırlaştırmak yerine ona yardım etmeye girişti. Ve son olarak üçüncüsü, 1975’te Helsinki’de Helsinki nihai senedi imzalandı. SSCB sözleşmenin üçüncü insani sepetiyle savaş sonrası sınırların kesin tespit edileceğini düşünüyordu. [Üç sepet ilkesi, Helsinki nihai senedinin temelindeki ilkeydi; buna göre güvenlik için üç boyut saptanmıştı: siyasi-askeri iktisadi ve ekolojik, insani. — H.Y.] Üçüncü sepeti ise sanki tali tutmuşlardı, oysa batının insan hakları anlayışını da kapsayan bu sepeti imzalamakla, SSCB dünyada ideolojik egemenlikten fiilen vazgeçmişti, çünkü şöyle denebilirdi: baksanıza, imzaladınız işte. Tabii bu insan haklarını kendince yorumlayarak iddiaya devam etmek mümkündü ama aslında ilkesel hata yapılmıştı. Ve SSCB donakaldı.

Kapitalizmin krizine, dolayısıyla sosyalizmin mutlak zaferine dair resmi doktrin değişmeden kalıyordu, çünkü marksist bilimde öyle yazıyordu, ama küresel hâkimiyet yolunda gerçek adımlar atılmadı. Böyle bir adımın neden atılmadığını uzun süre anlamadım. Bugün birkaç neden görüyorum. Birincisi şu: Brejnev politbürosu üyeleri (bunlar teori açısından genelde büyük âlimler değildiler) sosyalizm nasılsa kazanacak diye düşünüyorlardı. Bu yüzden hızla kazanmakla ağır ağır ilerlemek farksız. Elinde kaynaklar varken olayları hızlandırma mantığı yoktu bunlarda. İkinci neden: Çin’in bağımsız bir siyaset yönünde hareket etmeye başlamış olduğunu, ona karşı koymaları gerekeceğini biliyorlardı. Hatırlatırım: Kültür Devrimi 60’ların sonundaydı, Nixon’un Pekin ziyareti ise sanırım 1972. Soru şöyle konulmuştu: SSCB 25 yıl sonra kendi kaynaklarıyla Çin’in üstesinden gelebilir mi? Cevap “hayır” şeklindeydi. Ve nihayet üçüncüsü: ABD, NATO ve o sırada mevcut diğer askeri-siyasi bloklar, bugün kimsenin hatırlamadığı CENTO, SEATO vb. ortadan kalkacak olursa SSCB kendi kaynaklarıyla ve Varşova Paktı kaynaklarıyla bütün dünyada barış ve düzeni sağlayabilir mi? Cevap “hayır, kaynaklar yetmez” şeklindeydi.

Mantıken, en azından siyasi mantık gereği, önce yenmek ve sonra halletmek gerekti ama Brejnev’in teknokrat politbürosu bunu benimsemedi. Ve sonuçta kaybettik.

Ama ekonomi şeması, reaganomics de icat edilmişti. Burada açıklamak gerek: ABD neden bugün çok açıkça krize yol açan bir konsepti kabul etti? Çok basit bir nedenden ötürü. Çünkü o sırada başlıca, kilit görev SSCB’yi tasfiye etmekti. Daha sonra çıkacak problemler umurlarında değildi. Çünkü SSCB kazanacak olsaydı batı eliti için hayat alanı kalmazdı zaten. Temel, kilit görevi görmeye, SSCB’nin tasfiyesine giriştiler. Ve yaptılar.

Ama işin ilginç tarafı bundan sonra başladı. 1980’lerin sonunda, tam olarak 1989’da doğu bloku, Varşova Paktı, Comecon vb. dağılmaya başladığında ilkesel bir mesele ortaya çıktı: ne yapmalı? Çünkü bu sırada 1980’lerin başından beri Amerikan ekonomisinde özel tüketimin teşviki ve dolayısıyla iç üretimin teşviki karşılığı muazzam bir borç birikmişti. Böylece hızlı bir iktisadi büyüme imkânı ortaya çıkmıştı ve bu sayede SSCB’yi yenmişlerdi. Bu borçla ve SSCB’yle ne yapacaklardı?

ABD başkanı olan (1988’de kazandı, yani 1989 ocağından itibaren) baba Bush’un ileri sürdüğü fikir şöyleydi: SSCB’nin elindeki dış pazarları almak, bu parayla eski borçları kapatmak ve yeni iktisadi modeli borçsuz temiz bir sayfadan inşa etmeye başlamak gerek; bu sırada da SSCB batıyla ilişkilerinde dost bir devlet olur. Buna alternatif mantık ise şöyleydi: SSCB’yi ve sonra Rusya’yı un ufak etmek, parçalarına bölmek ve onun varlıkları üzerinde, reaganomics sayesinde yükselmiş olan mali elite yeni borçlar yaratmak gerek.

İkinci seçenek daha uygun görüldü, çünkü bu onların parasıydı, yani bu işten çok iyi para kazanıyorlardı. Mali elit de Washington’da egemen olmaya başlamıştı ve bu egemenlik ölçüsünde bu mantık kabul edildi.

Sıkıntı, Bush’un 1992 seçimlerinde de kazanması gerekmesiydi, çünkü muzaffer liderdi, bu onun birinci dönemiydi, ikinci dönem de adaylığını koyabilirdi ve halkın daha büyük kesimi onu destekliyordu. Ve mükemmel bir tezgâh kuruldu. … Bush’tan daha muhafazakâr olan Ross Perot adında biri ortaya çıktı. Ve sonuçta Ross Perot ultra-muhafazakârlardan epey oy topladı. Bush ve Perot’nun oyları birlikte Clinton’dan çok daha fazlaydı. Ross Perot, Bush’tan öyle çok oy aldı ki sonuçta Clinton birinci geldi. Ve SSCB’den geri kalanları da un ufak etme mantığı tam anlamıyla işlemeye başladı.

DÜNYA BASINI

Et, süt ve yumurta reklamlarının sattığı fanteziler

Yayınlanma

Çevirmenin notu: Aşağıda çevirisini sunduğumuz makale, Carol J. Adams’ın kavramsal çerçevesi ve Jo-Anne McArthur’un saha deneyimlerinden hareketle et, süt ve yumurta endüstrisinin pazarlama stratejilerinin tüketici algısını nasıl manipüle ettiğini gözler önüne seriyor. Endüstriyel tarım ve hayvancılık mevzubahis olduğunda, pastoral çiftlik imajları, mutlu hayvan illüstrasyonları ve yemyeşil meralar bu yoğun gıda üretim modellerinin sert gerçeklerini örtbas eden birer fanteziden ibaret. Reklamların sunduğu bu sahte anlatı, hayvanların maruz kaldığı sömürüyü görünmez kılmakla kalmayıp, aynı zamanda etik kaygılarımızı körelterek tüketim alışkanlıklarını sorgulamamızı engelleyen bir ideolojik aygıt işlevi de görüyor.

Oysa kapitalist gıda üretimi, yalnızca hayvanları değil, doğayı ve insanları da aynı sistematik sömürü düzeninin içine hapsediyor. Fabrikalaşmış tarım ve hayvancılığın ardında, sadece hayvanların çektiği acılar değil, ekolojik yıkım, güvencesiz işçilik ve gıda emperyalizmi gibi geniş çaplı sömürü biçimleri de yatıyor. Bu bağlamda, endüstriyel tarım ve hayvancılığı eleştirel bir perspektiften ele alan hemen her çalışma, kapitalizmin farklı boyutlarda ürettiği yanılsamaları teşhir etmek ve hem insanın hem de hayvanın sömürüsüne dayalı üretim ilişkilerine karşı kolektif bir duruşu güçlendirmesi bakımından büyük bir değer taşıyor.


Et, Süt ve Yumurta Reklamları Size Fantezi Satıyor

Jessica Scott-Reid
Sentient Food
27 Ocak 2025
Çev. Leman Meral Ünal

Görsel imgeler, gıda pazarlamasının temel taşlarından biri. Peynirin üzerindeki gülen ineği düşünün, böylesi hamleler tüketicilerin satın alma tercihlerinde büyük rol oynar. Ancak söz konusu et, süt ürünleri ve yumurta pazarlaması olduğunda, markaların kullandıkları imajlar gerçeği çoğunlukla ve pek tabii kasti olarak ıskalar. Beynin duygusal kısmına hitap eden bu görseller, sepetinizdeki et veya süt hakkında şeffaf veriler sağlamak için değil, anlattığı hikâye vasıtasıyla tüketicilerle “bağ kurmak” için vardır.

Yazar, akademisyen ve aktivist Carol J. Adams’ın¹ Sentient’e verdiği demeçte söylediği gibi, “İmaj temelli bir dünyadayız” ve “imajlar, mantığı baypas ederek doğrudan duygulara hitap ediyor”. Nihayetinde de tüketicilerin zihninde, çiftlik hayvanlarının nasıl yetiştirildiğine dair sahtelik barındıran bu imajlar kalıyor.

Gerçekten de kırmızı ahırlar, yemyeşil meralar, parlak güneş ışığı ve mutlu hayvanlar gibi semboller et ve süt ürünleri etiketlerinde sıklıkla karşımıza çıkar. Peki, bu yaygın görsel temsiller gerçeği ne kadar yansıtıyor? Sentient, Etin Cinsel Politikası ve The Pornography of Meat² [Etin Pornografisi] gibi kitapların yazarı Adams ile [insan-hayvan ilişkilerini belgeleyen bir fotoğraf projesi olan] We Animals kurucusu foto muhabir Jo-Anne McArthur’a danışarak, reklamlarda kullanılan yaygın imgeleri günümüz endüstriyel hayvancılık gerçekliğiyle karşılaştırdı.

Yanıltıcı reklam varan #1: Geleneksel kırmızı ahırlar

Kırmızı veya geleneksel ahır görseli, et, süt ve yumurta pazarlamasında yaygın olarak kullanılan önemli bir semboldür. Kökleri çocukluk tekerlemelerine, masallara ve filmlere dayanan ahır imajı, çiftçiliğin sağlıklı ve pastoral bir faaliyet olarak resmedilmesine yardımcı olur. “Yaşlı MacDonald’ın Çiftliği”nden Charlotte’un Sevgi Ağı’na ve Babe’e kadar çeşitli eserler aracılığıyla, çiftliklerin hayvanların özgürce dolaştığı huzurlu yerler olduğunu henüz küçük yaşlarda öğreniriz.

Yetişkin olduğumuzda ise, benzer ahır imgelerini bu kez et, süt ürünleri ve yumurta etiketlerinde buluruz. Adams, bu imgelerin rahatlık, aşinalık ve güven duyguları uyandırmak için yerleştirildiğini ve güçlü bir pazarlama aracı olduğunun altını çiziyor. Ayrıca, “Ahır kavramını bu [modern] kurumlara uygulamak için gerçekten esnetmek gerekir” diye de ekliyor.

Tarımsal tesisleri belgelemek için 60’tan fazla ülke gezen fotoğrafçı McArthur, bu ülkelerin tamamında gördüğü ahırların aslında çok büyük depolardan başka bir şey olmadığını söylüyor: “Küçük kırmızı ahırların olduğu o günler mazide kaldı.”

ABD Tarım Bakanlığı verilerine göre, ABD’deki 56,265 çiftlikte yaklaşık 74,5 milyon domuz ve yaban domuzu yetiştiriliyor. Bu da ortalama bir binada çiftlik başına 1.300’den fazla hayvan bulunduğu anlamına geliyor. Herhalde ortada küçük kırmızı bir ahır falan olmadığı görülüyordur. Nitekim çoğu çiftlik hayvanı, konsantre hayvancılık tesisleri olan “Konsantre Hayvan Besleme Operasyonları” ve “Hayvan Besleme Operasyonları” sistemlerinde yetiştirilmekte olup bu tesisler tarımsal alanlardan ziyade fabrika tesislerini andırmaktadır.

Yanıltıcı reklam varan #2: Yeşil meralar

Et, süt ürünleri ve yumurtanın pazarlamasında yaygın olarak kullanılan bir diğer imaj ise yeşil meralar ve çimenli tepeler olarak karşımıza çıkar. Bazen parlak güneş ışığı, mavi gökyüzü ve berrak suların da eşlik ettiği bu semboller, zihinlerde çiftçiliğin doğal bir faaliyet olduğu izlenimini uyandırır.

Oysa tarım, nasıl tasvir edilirse edilsin, doğanın bir ürünü değil, insanlığın kendisini daha verimli şekilde beslemek için geliştirdiği bir insan icadıdır – hem de bütünüyle. Günümüzde çoğu çiftlik hayvanı, geleneksel otlaklarda değil, fabrika tipi çiftliklerde yetiştirilir. Bilhassa da tavukların bu tesislerdeki yaşam alanları oldukça sıkışıktır.

McArthur, “Yumurta bırakmak üzere yetiştirilen tavuklar güneşi hiç görmezler” diyor. Penceresiz depolarda tutulurlar ve yumurtlama döngülerini manipüle etmek için yapay aydınlatma kullanılır. ABD yumurta endüstrisindeki tavukların yaklaşık yüzde 60’ı, yasaların izin verdiği en küçük boyuttaki kapatma alanları olan pil kafeslere hapsedilir. Kanada’da ise bu oran yüzde 80’in üzerinde seyreder.

“Etlik piliçler” olarak da bilinen kümes hayvanlarına gelince, etiketlerde “organik” veya “gezen” ifadesi yer almadığı sürece, USDA standartlarına göre dış mekâna erişim sağlanması zorunluluğu bulunmuyor. Ancak ve ancak bu ifadeler yer aldığında, USDA yönergeleri gereği dış mekâna erişim zorunlu. Ulusal Tavuk Konseyi’nin asgari yönergelerine göre ise, sanayi çiftliklerinde – ki bu çiftlikler 50.000’e kadar piliç barındırabiliyor – her bir tavuk için yalnızca 100 inç kare kadarlık bir alan sağlanabiliyor.

Sertifikalı Hayvan Refahı Onaylı ve USDA Organik gibi tavukların açık havaya “erişimini” gerektiren bazı programlar var, ancak bunun pratikte ne anlama geldiği değişiklik gösterebiliyor. Örneğin Sertifikalı İnsancıl Standartları (Certified Humane), “gezen” veya “merada yetiştirilen” olarak belirtilmediği sürece tavukların açık havaya erişmesini gerektirmez.

Kısacası, yeşil alanlara ve güneş ışığına bu sınırlı erişim ne yumurtlayan tavuklar ne de ABD’de yetiştirilen etlik piliçlerin çoğunluğu için yaygın bir uygulamadır.

Ve yanıltıcı reklamcılığın bir sonraki örneğinde göreceğimiz gibi, meralarda otlama yalnızca sığırlar için yaygın olup, bu durum çiftliğe bağlı olarak artıp azalır; ortalama olarak ise dört ila altı ay sürer.

Yanıltıcı reklam varan #3: Neden kahverengi değil de yeşil?

Bir etikette yeşil renk bulunması, tüketicilerin zihninde genellikle sağlıklı olmaya ve doğallığa dair bir çağrışım yapar. “Yeşil, olumlu bir renktir ve yeşil tarlalar pastoral bir ortamı ima eder” diyor Adams. Ancak, et etiketlerinde kullanılan yeşil mera görüntüleri çoğu kez gerçeği yansıtmaz. Nitekim gerçek daha çok kahverengidir.

“Peki ya gübreler nerede?” diye soruyor Adams.  “Ya bu devasa gübre tarlalarından akan kirli sular?” Günümüz tarım işletmeleri her yıl yaklaşık 1,4 milyar ton gibi muazzam bir oranda gübre üretiyor. Bu gübre atıklarının ekinlerin büyümesine yardımcı olmak için tarlalara yayılması gerekse de atık miktarının büyüklüğü, kazalar veya değişen iklim koşulları nedeniyle oluşan sızıntılar, birçok istisnaya yol açıyor.

Tarım işletmelerinin sebep olduğu gübre, yüzey ve yeraltı sularındaki fosfor ve azot kirliliğinin başlıca nedeni olup, Iowa ve Kuzey Carolina gibi eyaletlerdeki büyük ölçekli çiftliklerin yakınında yaşayan topluluklar için su kaynaklarının içilemezliği gibi bir sonuç doğuruyor.

ABD’deki ineklerin yaşamlarının en azından ilk kısmını merada geçirdikleri kısmen doğru. Ancak bunların yarısından fazlası, kesime gönderilmeden önce kilo almaları için besi çiftliklerine yerleştiriliyor. Ocak 2024 itibarıyla ABD’de 14,4 milyon inek ve buzağı besi çiftliklerinde bulunuyordu.

McArthur, ABD ve Kanada da dahil olmak üzere dünyanın dört bir yanındaki endüstriyel besi çiftliklerine gittiğini ve buraların hayvanlara “hareket etmeleri, keşfetmeleri ya da doğal davranışlar sergilemeleri için pek fazla alan tanınmayan dar ve kirli alanlar” olduğunu söylüyor. Yine, aşırı miktardaki hayvan atıkları nedeniyle buraların oldukça kaygan zeminli olduğunu belirtiyor: “Burası hayvanların üzerinde özgürce koşup oynayabileceği yerler değil.”

Yanıltıcı reklam varan #4: Mutlu inekler ve diğer çizgi karakterler

Markalarında hayvanlara yer veren et, süt ve yumurta şirketleri genellikle hayvanların gerçek görüntüleri yerine çizgi tasvirlerini ya da basit siluetlerini kullanmayı tercih ederler.

Bu kulağa zararsız gelebilir, ancak vegan-feminist eleştirel teorinin öncülerinden olan Adams’a göre, bu taktiğin arkasında daha kasıtlı bir niyet var. Et pazarlamacıları gerçek görüntülerden uzak durma eğilimindeler çünkü “gerçek hayvan fotoğrafları kullanmak, hayvanların bizim yiyeceğimiz olmak istediği yalanını sürdürmek demek olacaktır. Bu yüzden de farklı kültürel mecazlara ihtiyaçları var. İşte çizgi tasvirler de bunlardan biri. Daha büyük bir yalanın içinde hapsetse de çizgi tercihi onları özgürleştiriyor.”

McArthur, çiftlik hayvanlarını fotoğraflama deneyiminden yola çıkarak, “(pazarlama amacıyla) güzel görünecek bir hayvanın fotoğrafını çekmek neredeyse imkânsızdır,” diyor ve ekliyor: “Çünkü bulundukları koşullar nedeniyle çok ama çok kirliler ve aynı koşullar sebebiyle kendilerini temizleme becerisi geliştiremezler”; “Böyle bir tesise girip de, bu hayvanları yemeyi istememize sebep olacak güzellikte bir fotoğraf çekmek pek mümkün değil.”

“Gülen inek” türünden çizgi tasvirlerin kullanılması, çiftlik hayvanlarının mutlu ve temiz olduğu algısını güçlendirmeye yardımcı oluyor. Refah standartlarıyla övünen çiftçilerin sıklıkla dile getirdiği gibi, bu hayvanların yaşadığı sadece “tek bir kötü gün” [kesildikleri gün] vardır, bu tasvirler de bu düşünceyi pekiştirmek için tercih edilir. Fakat, artık hepimiz biliyoruz ki, hayvanların büyük çoğunluğu bu tür çiftliklerde yetiştirilmezler.

“Pazarlamacılar, gerçeği tehdit edici buldukları için onu sterilize etmeye, duygusallaştırmaya çalışırlar,” diyor Adams. “Mutlu bir inek imgesi kullanmak, tüketicilerin sorgulamadan kabullenmesini sağlamak için etkili bir yöntemdir.”

Sonuç yerine

Et, süt ve yumurta pazarlaması, tüketici algılarını şekillendirmek için büyük ölçüde imgelere dayanır; kırmızı ahırlar ve yeşil otlaklar gibi semboller pastoral çiftçilik koşullarını akla getirse de gerçekte durum tamamen farklıdır. Çiftlik hayvanlarının çoğu etiketlerde tasvir edilen huzurlu ortamlardan çok uzakta, endüstriyel ve aşırı kalabalık ortamlarda tutularak hapsedilmiştir. İtinayla ve kasti olarak oluşturulmuş bu görseller, fabrika çiftliklerinin acımasız koşullarını maskelemekte ve endüstriyel hayvan tarımının gerçek doğasını sterilize eden yanıltıcı anlatıyı sürdürmektedir.


¹ Feminist teori, ekofeminizm ve hayvan çalışmaları alanlarında önemli katkılar sunan akademisyen ve yazar. Çalışmaları, özellikle vegan-feminist teori çerçevesinde, et tüketimi, toplumsal cinsiyet ve ataerkil tahakküm arasındaki kesişimselliklere odaklanır. Türkçe’ye Etin Cinsel Politikası olarak çevrilen The Sexual Politics of Meat (1990) adlı eseri, kültürel söylem ve temsil biçimleri üzerinden et yemenin cinsiyetlendirilmiş ve ideolojik boyutlarını analiz eden öncü bir çalışma olarak kabul edilir. Adams, eleştirel teori, etik ve görsel kültür incelemeleri gibi çeşitli disiplinlerle kesişen bir literatür içinde konumlanarak, hayvan hakları ve feminist eleştiriyi bir araya getiren özgün bir perspektif geliştirmiştir. (ç.n.)
² Etin Cinsel Politikası’nın tamamlayıcısı ve devamı niteliğinde Ekim 2020’de yayımlanan Carol J. Adams’ın bu kitabı henüz Türkçe’ye çevrilmedi.

Okumaya Devam Et

DÜNYA BASINI

“ABD’nin Gazze’ye asker göndermesi direnişi tetikleyebilir”

Yayınlanma

Kassam Tugayları

Amerikan güçleri hızla kayıplar verebilir ve kamuoyu bunu uzun süre tolere etmeyecektir.

Thomas Watkins / The National

Askeri uzmanlar, ABD’nin Amerikan güçlerinin yardımıyla Gazze’yi ele geçirme ve yeniden inşa etme girişiminin büyük operasyonel zorluklarla karşılaşacağını söylüyor. Bu da direniş riskini ve Başkan Donald Trump’ın dış çatışmalardan kaçınma arzusuyla çelişen sürekli asker konuşlandırma ihtiyacını artıracaktır.

Gazze’deki mevcut durum, yüz binlerce sivil ve asker hayatını kaybettiği ABD’nin Irak ve Afganistan işgallerinde yaşadığı türden, yıllarca sürebilecek ve maliyeti trilyonlarca doları bulabilecek bir çatışma riskini barındırıyor.

Trump, Filistin bölgesini tüm Filistinlilerden arındırma vizyonunu açıklamış olsa da bölgeyi “Orta Doğu’nun Riviera”sına dönüştürmek için büyük bir yeniden inşa projesine başlamayı ve ABD birliklerini bölgeye göndermeyi henüz taahhüt etmiş değil.

Ancak salı günü yaptığı açıklamada, “gerekirse” ABD askerlerini Gazze’ye göndereceğini söyledi. ABD Savunma Bakanı Pete Hegseth de çarşamba günü İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu’yu Beyaz Saray’da ağırlarken bu ihtimali vurguladı.

Hegseth gazetecilere yaptığı kısa açıklamada “Gazze konusuna gelince deliliğin tanımı aynı şeyi tekrar tekrar yapmaya çalışmaktır” dedi: “Hem diplomatik hem de askerî açıdan tüm seçenekleri değerlendirmek üzere müttefiklerimizle, muhataplarımızla birlikte çalışmayı dört gözle bekliyoruz.”

Trump’ın söylediği pek çok şeyde olduğu gibi, sözleri de bir müzakerede taviz koparmaya yönelik maksimalist bir pazarlık manevrası olarak görülebilir. Ancak, gerçek değerine bakıldığında, sözleri müttefikleri ve gözlemcileri tedirgin etti. Uzmanlar The National’a Gazze’de olası bir askeri varlığın, Hamas’ın teslim olduğu en iyi senaryoda bile karmaşık olacağını söylüyor.

Atlantik Konseyi’nin Terörle Mücadele Projesi Başkanı ve Savunma Bakanlığı’nda özel operasyonlar ve terörle mücadeleden sorumlu eski bir yetkili olan Alex Plitsas, Trump’ın ABD’nin Gazze’yi bir şekilde temizleyip yeniden inşa etme önerisinin büyük bir askeri ve ekonomik katılım gerektirdiğini söyledi. Ancak Başkan’ın bu çabanın bedelini kimin ödeyeceğini belirtmediğini de sözlerine ekledi.

Ayrıca olası bir ABD askeri varlığı durumunda ABD birlikleri hızla kayıplar verebilir ki Trump’ın izolasyonist destekçileri bunu uzun süre tolere etmeyecektir. Zira zorunlu göçün ardından Gazze’de kalan Filistinliler neredeyse kesin olarak işgalci güce karşı silahlanacaktır.

Plitsas, “Irak’tan çok net bir şekilde öğrendik ki bir karşı direniş operasyonu hem can kaybı hem de maddi kaynaklar açısından son derece maliyetlidir. Ayrıca çatışmanın ortasında kalan siviller büyük kayıplar yaşar” dedi ve böyle bir müdahalenin uzun vadeli stratejik bir taahhüt gerektirdiğini ve bu süreçte büyük acılar yaşanacağını belirtti.

Trump’ın uyumlu Cumhuriyetçi Parti’sinin bazı üyeleri bile Gazze önerisine ilişkin endişelerini dile getirdiler.

Cumhuriyetçi senatör Rand Paul X kanalında “Önce Amerika için oy verdiğimizi sanıyordum” dedi ve ekledi: “Hazinemizi mahvedecek ve askerlerimizin kanını dökecek yeni bir işgali düşünmeye hakkımız yok.”

Plitsas, Gazze’yi ele geçirmek, güvenliği sağlamak ve bölgeyi yeniden inşa etmek için yaklaşık 100.000 askerden oluşan birkaç askerî tümenin konuşlandırılması gerektiğini belirtti ve “Ve bu sadece güvenlik kısmı. Yeniden inşa süreci, yönetim ve devlet inşası da işin içinde olacak. Bu da ABD hükümetinin diğer kurumlarını devreye sokmayı gerektirecektir” dedi.

ABD Askeri Akademisi Modern Savaş Enstitüsü’nde Kentsel Savaş Çalışmaları Başkanı olan John Spencer da Hamas’ın ne ölçüde ortadan kaldırıldığına ya da silah bıraktığına bağlı olarak uzun zaman alacak bir görev için on binlerce askerin karadan ve denizden gelmesini gerektireceğini söyledi.

İsrail ordusuyla birlikte 7 Ekim 2023’ten bu yana Gazze’yi dört kez gezen Spencer, “Düşmanın da bir sözü var” dedi ve ekledi: “Eğer aktif bir savaş söz konusu olursa bu uzun zaman alır. Bunun kabul edilmesi gerekir.”

Spencer, İsrail birliklerinin ağırlıklı olarak kentsel alanları temizlediğini ve sonra tekrar çekildiğini hatırlattı. ABD’nin görevi de bu bölgeleri temizlemek, güvenliği sağlamak ve Hamas’ın bıraktığı patlamamış bombaları ya da tuzakları etkisiz hale getirmek olacaktır.

Spencer herhangi bir bölgeyi yeniden inşa için güvenli hale getirmenin son derece karmaşık bir girişim olacağını, çünkü binalar ve molozların yanı sıra Hamas tünellerinin de temizlenmesi gerekeceğini söyledi.

Irak’ın Musul kentinin IŞİD militanlarından temizlenmesinden sonra patlayıcıların temizlenmesi yaklaşık beş yıl sürmüştü ve bu sadece bir şehirdi.

Spencer, “Bence İnsanlar bu savaşın enkaz ve yıkım gibi benzersiz özelliklerini ve yapılması gereken gerçek iş miktarını hafife alıyorlar” dedi.

Ancak ABD’nin Gazze’de askerî bir operasyon düzenlemesinin lojistiğini bile düşünmek, Arap ülkelerinin bu plana destek vereceğini varsaymayı gerektiriyor ve böyle bir destek olduğuna dair hiçbir işaret yok.

Ürdün ve Mısır, Gazze veya işgal altındaki Batı Şeria’dan Filistinlilerin kısa veya uzun vadede yerlerinden edilmesini kesin bir dille reddetti.

Plitsas, “Çünkü bu, Filistin devletinin sona ermesi halinde geri dönüş hakkının ortadan kalkması anlamına gelir ki bu da onların asla kabul etmeyeceği bir şey” dedi.

Okumaya Devam Et

DÜNYA BASINI

FP: Trump’ın Gazze’yi ele geçirme planının saçmalığı

Yayınlanma

Trump

Filistin topraklarını ele geçirmek, ABD’nin savaş suçlarına karışması ve bölgenin tamamen kaosa sürüklenmesi anlamına gelir.

Steven A. Cook / Foreign Policy

Amerika Birleşik Devletleri başkanı olmanın özel ayrıcalıklarından biri, ne kadar çılgınca olursa olsun söylediklerinizin ciddiye alınmasıdır. ABD Başkanı Donald Trump’ın Washington’un Gazze Şeridi’nde etnik temizlik yapmasını ve ardından bu topraklara sahip olmasını önerirken de durum böyledir. İsrail-Filistin çatışması yeni fikirlere ihtiyaç duyuyor ve özellikle Gazze, son derece zorlayıcı sorunlar barındırıyor. Ancak Trump’ın önerisi sadece ahlaki niteliklerden yoksun bir plan değil tam anlamıyla delilik.

Nereden başlamalı?

Başkan dünya liderlerinin ve hatta bölgedeki liderlerin böyle bir planı desteklediğinde ısrar ediyor. Kimler destekliyor? Trump’ın İsrail Başbakanı Benjamin Netanyahu ile görüşmesinden kısa bir süre sonra Suudiler bir açıklama yayınlayarak iki devletli çözüme desteklerini yinelediler. Mısır ve Ürdün hükümetleri, Filistinlilerin topraklarına yerleştirilmesi fikrini kesin bir dille reddediyor, hatta bu tutumları nedeniyle ABD’nin mali yardımlarını kaybetmeyi göze alıyorlar. İsrailli yerleşimciler bile bu planı desteklemeyecektir, çünkü onlar dini-milliyetçi ideolojileri gereği Gazze’ye yeniden yerleşmek istiyorlar, Amerikalı müteahhitlerin orada lüks oteller inşa etmesini değil. Yine de Trump ısrarla “insanların” planını desteklediğini söylüyor. Mar-a-Lago’daki dostlarıyla gece geç saatlerde yaptığı bir telefon görüşmesini aktarıyor olabilir. Buradaki tehlike, Trump’ın kendisine yönelik haklı eleştiri fırtınasına karşı koymak adına herkesi haksız çıkarmaya çalışması ve böylece Orta Doğu’da etnik temizliği ve yeni-sömürgeciliği ABD politikası haline getirmesi olur.

Tabii bir de uygulanabilirlik meselesi var. ABD silahlı kuvvetlerinin Gazze Şeridi’ni ele geçirebileceğine şüphe yok, ancak bu kesinlikle Amerikan askerlerinin hayatına mal olacaktır. srail’in yıllardır süren çabalarına rağmen Hamas hâlâ iyi silahlanmış ve ölümcül bir güç olmaya devam ediyor. Trump, Hamas savaşçılarının sessizce Sina Yarımadası’na gitmesini mi bekliyor? Bu sorunun cevabı belli.

Trump aylarca süren sefaletin ardından Filistinli sivillerin Gazze Şeridi’ni terk ederek hayalindeki yeni ve güzel yerlerde yaşamaya razı olacaklarını düşünüyor. Bilmeyenler için bu makul gelebilir. İsrail’in askeri operasyonları Gazze’nin önemli bir bölümünü yerle bir etti ve savaşın kalıntıları her yerde. Ancak Başkan ve ona danışmanlık yapan her kimse, Filistinlilerin Nakba olarak adlandırdıkları Filistinlilerin çoğunu Gazze’de mülteci haline getiren tarihi trajedinin nasıl derin bir yara açtığını anlamıyorlar. Filistinliler bir kez daha sürgüne zorlanmayı kabul etmeyecekler. Gazze Şeridi’nde yaşam ne kadar zor olursa olsun, burası onlar için Filistin’de bir dayanak noktası ve İsrail’in kuruluşunun diğer yüzü olan tarihi adaletsizliğin keskin bir hatırlatıcısı olmaya devam ediyor. Trump bu gerçeği inkâr edebilir, ancak Filistinli nüfusu göç ettirmek istiyorsa bunu zorla yapması için ABD ordusuna emir vermesi gerekecektir. Umarız ki ABD’li komutanlar, bunun yasa dışı ve insanlığa karşı bir suç olduğu gerekçesiyle böyle bir emre itaat etmeyi reddederler.

Tüm bunlar yetmezmiş gibi, Trump’ın planını bu kadar irrasyonel kılan bir diğer unsur da kendi Orta Doğu hedefleriyle tamamen çelişmesi. 2 milyon Filistinliyi Gazze’den çıkarmak ve bölgeyi ABD’nin kontrolüne almak;

-Suudi Arabistan ile İsrail arasındaki normalleşme şansını sona erdirecek,

-Trump’ın ilk dönem dış politika başarısı olan İbrahim Anlaşmalarını bozacak,

– ABD’nin bölgesel politikalarının temel taşları olan Mısır-İsrail ve Ürdün-İsrail barış anlaşmalarını zayıflatacak,

– İran’ı savunmasız olduğu bir anda yeniden güçlendirecektir.

Ayrıca ABD’yi bölgesel bir çatışmanın içine çekecektir ki bu da kimsenin, özellikle de Trump’ın istemediği bir sonuç ya da en azından sadık takipçilerinden oluşan lejyonuna söylediği bu. Başkan şu anki megalomani krizinde, ABD’nin yurtdışındaki maceralarına karşı olmanın, Beyaz Saray’a giden üç seçim kampanyasının da ana temalarından biri olduğunu unutmuş gibi görünüyor.

Eğer gerçekten “düzeni sarsan” bir lider olmak istiyorsa, bunu yapmanın doğru yolları var. Bu plan kesinlikle onlardan biri değil. Sadece tek bir basın toplantısıyla Trump, ABD’nin güvenilirliğini zedeledi ve zaten fazlasıyla istikrarsız olan bir bölgeye daha fazla belirsizlik ve kaos kattı.

Okumaya Devam Et

Çok Okunanlar

English