18-21 Nisan tarihleri arasında Afrika, Latin Amerika ve Karayipler, Asya, Orta Doğu ve Avrupa’dan yüzlerce örgüt ve toplumsal hareket, toplumsal örgütlerin bugün karşı karşıya olduğu sorunları, tehlikeleri, alternatifleri, mücadeleleri ve en önemli konuları tartışmak üzere Venezuela’nın Caracas kentinde bir araya geldi. Konferansa bölge liderleri de eşlik etti. Bu çerçevede, onların kolektif deneyimlerinin yanı sıra, bize dünyanın bugün içinde bulunduğu duruma ilişkin genel bir bakış sunan ve aynı zamanda ‘çökmekte olan hiper emperyalizm’ olarak nitelendirdiği durumla yüzleşmek için sahip olduğumuz alternatifleri anlatan Hindistanlı entelektüel Vijay Prashad’ı dinleme ve öğrenme fırsatı yakaladık.

Solda Vijay Prashad, sağda Venezuelalı siyaset bilimci Micaela Ovelar

‘Filistin’deki soykırım günümüz dünyasının barbar karakterini gösterdi’

Filistin’de yaşanan dramı nasıl tanımlarsınız?

Son derece barbar bir dünyada yaşıyoruz. Bugün dünyaya hakim olan barbarlık, apartheid devleti İsrail’in Filistin halkına karşı yürüttüğü soykırım savaşının barbarlığı akıl almaz. 20 yıl önce, Amerikan emperyalizminin Irak halkına karşı barbarlığı, esasında yasa dışı bir savaş, Birleşmiş Milletler tüzüğünün ihlali. Belki 2 milyon insan öldürüldü, yerinden edildi, yaralandı. O savaştan etkilenmeyen tek bir Iraklı aile kalmadı. Şimdi Gazze’de en az 300 aile tarihten silindi. 300 ailenin soyadları ileriye taşınamayacak. İsrail bombardımanının acımasızlığı işte budur.

Esasında bu bombardımanın acımasızlığı oldukça çarpıcı. Savaş bölgesine gitmemiş insanlara savaşın ne kadar çirkin olduğunu anlatmak zor. Savaş gürültülüdür. Çok fazla gürültü vardır. Modern dönemde savaş çirkindir, zira yıkılan binalardan çok sayıda zehirli kimyasal madde çıkar. Ve bu kimyasallar nesiller boyu insanları zehirledi. ABD; Felluce’de, Ramadi’de, Irak’ta seyreltilmiş uranyum kullandı. Irak’ta çocuklar hala bu seyreltilmiş uranyumdan kaynaklanan kusurlarla doğuyor. İşte emperyalizmin vahşeti, barbarlığı budur. Bu Monroizm’in tutumudur.

Monroizm barbarlıktır. Acımasızdır. Bazen emperyalizm kelimesi emperyalizmin gerçekte ne kadar vahşi olduğunu, sıradan insanların hayatlarına karşı ne kadar acımasız, ne kadar barbar, ne kadar düşüncesiz olduğunu duygusal olarak yakalayamıyor. Gazze’de muhtemelen 50 bin insan öldürüldü. Kayıp 7 bin kişi var, bunların 5 bini çocuk. Gazze’de 15 bin çocuk öldü. Bir nesil yok oldu. İşte emperyalizmin acımasızlığı, vurdumduymazlığı budur.

‘İran’ı doğrudan hedef alamadılar’

İsrail saldırılarının çerçevesini diğer Orta Doğu ülkelerine doğru genişletmeye çalışıyor. Biliyorsunuz İran’ı hedef aldılar ve İran karşılık verdi. Sizce Gazze’deki savaş yayılacak mı?

İsrail, Filistin halkına karşı acımasız bir soykırım savaşının ortasında. Ve savaşı genişletmek isterken, İran halkı ve Orta Doğu’daki diğer halklar İsrail’in bunu İranlılara karşı yapamayacağını söylemek için ayağa kalktı.

İsrailliler bunu bildikleri için Suriye’deki, Şam’daki İran büyükelçiliğine saldırdılar ve İran’ın İsrail’i askeri olarak vurmak zorunda kalmasının nedeni buydu, zira ilk İsrail, Suriye’de yasa dışı bir şekilde İran büyükelçiliğini vurmuştu.

Umarım bu savaş, belki Türkiye de dahil olmak üzere diğer bölge ülkelerini de kapsayacak şekilde hızlanmaz. Umarım ortalığı sakinleştirebilir, ateşkes sağlayabilir ve Filistinlilerin toparlanmasına imkan sağlayabiliriz. Önceliğimiz bu.

‘ABD ve Batılı müttefikleri yalnızca tehlikeli değil, aynı zamanda çökmüş durumda’

Konuşmalarınızda ve yazılarınızda ‘hiper emperyalizm’den bahsediyorsunuz.  Bu ifade ne anlama geliyor?

Biz hiper emperyalizm terimini bu barbarlığın bir kısmını yakalamak için kullanıyoruz. Gördüğünüz üzere ABD tarafından ortaya konan hiper emperyalizm tehlikeli ve çökmekte olan bir şeydir. Hem tehlikeli hem de yozlaşmıştır. Hiper emperyalizmin tehlikesini ve çöküşünü fark etmemizin son derece önemli olduğunu düşünüyorum. Küresel askeri harcamaların yüzde 75’i ABD, NATO müttefikleri ve Japonya ve Güney Kore gibi yakın NATO müttefikleri tarafından yapılıyor.

Bunu insanların Çin’in ve Rusya’nın bir tehdit olduğunu söylediğinde aklınızda tutmanızı istiyorum. Ne söylüyorlar? Çin bir tehdit mi? Bu gerçekçi bir ifade değil. Çin dünya askeri harcamalarının yüzde 10’unu elinde tutuyor. ABD ve müttefikleri, dünya askeri harcamalarının yüzde 75’ini elinde tutuyor. Çin nasıl bir tehdit olabilir? Rusya nasıl bir tehdit? Venezuela nasıl bir tehdit? Küba nasıl bir tehdit? Gerçek tehdit ABD’dir.

Şu anda gezegene dönük tek bir tehdit söz konusu ve bu tehdit, ABD ve yakın Avrupalı müttefiklerinin başını çektiği hiper emperyal yapı. Gerçek tehdit budur. Gezegende sahip olduğumuz tek terörist ABD hükümeti ve İsrail de dahil olmak üzere yakın müttefikleridir. Teröristler, tek teröristler onlardır. Bugün gezegenimizin karşı karşıya olduğu en büyük tehdit budur.

Ama bundan daha kötüsü de var. Bu tehlikeli, evet, ama sadece tehlikeli olmaktan daha kötü. Bundan çok daha kötü. Aynı zamanda yozlaşmış. Batı’ya liderlik eden insanlara bakın: Başkan Joe Biden (ABD), Şansölye Olaf Scholz (Almanya), Başbakan Rishi Sunak (İngiltere), Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron (Fransa), bu insanlardan hiçbiri dünyanın herhangi bir yerindeki insanların saygısını kazanmış değil. Nasıl oluyor da bu muazzam zenginliğe sahip ülkeler bir tane bile akıllı dünya lideri çıkaramıyor?

Küresel Kuzey’in her bir liderinin vasat olması nasıl mümkün olabiliyor? Görüyorsunuz, mesele Biden’ın yaşı değil. Son derece aklı başında 80 yaşında, 90 yaşında bir sürü insan var. Mesele yaş değil. Donald Trump’ın acımasız tavırlarıyla da ilgili değil. Dünyada pek çok acımasız insan var. Hepsi de Donald Trump gibi değil.

Mesele görmediğimiz Olaf Scholz da değil. Olaf Scholz sahneye çıktığında, sanki bir gölge gibi. Varlığı bile yok, en azından Angela Merkel’in bir kişiliği vardı. Olaf Scholz’un bir kişiliği bile yok. Fransa nasıl oldu da Emmanuel Macron’u çıkardı? Burası Fransız Devrimi’nin ülkesi. Paris Komünü’nün ülkesi. Jean Paul Sartre gibi filozofların ülkesi.

‘Avrupa ve ABD’nin bir projesi yok, yeni fikirleri, çözümleri yok’

Görüyorsunuz Avrupa artık filozof üretmiyor. Bugün Almanya’da Hegel yok. Fransa’da Sartre yok. ABD’de gerçek entelektüeller üretilmiyor. Sorun Biden çağında. Schulz’un kişiliksizliği. Sorun, bir projelerinin olmaması. Ne yaptıklarını bilmiyorlar. Beşeriyetin ikilemlerini anlamıyorlar. Yoksulluğun nasıl aşılması gerektiğini anlamıyorlar.

Çocuklarımızı eğitmek ya da dünyaya yardım etmek için gerçek bir projeye sahip olmanın ne anlama geldiğini anlamıyorlar. Kovid pandemisi sırasında küresel Kuzey’in tamamen çöktüğüne şahit olduk, ancak Kovid pandemisinden önce, 2008’deki mali krizden sonra, bu uzun vadeli depresyonda asla iyileşemediler, küresel Kuzey’in evsizlik gibi şeylerle, ırkçılık, homofobi ve benzeri şeylerle mücadelesini izledik.

ABD ve Avrupa’nın bir projesi yok. Yeni fikirleri yok. Bu anlamda çökmüş durumdalar. Yalnızca tehlikeli değiller, aynı zamanda çökmüş durumdalar. Hiper emperyalizm tehlikelidir. Evet, öyle. Artık nasıl köprü kuracaklarını bilmiyorlar. Bu köprüleri nasıl havaya uçuracaklarını biliyorlar. Hiper emperyalizm tehlikelidir, ama aynı zamanda yozlaşmıştır da. Köprüyü havaya uçurabilirler. İnşa etmeyi sevmiyorlar. Köprü inşa etmek için halkın elinde para yok. Artık nasıl okul yapılacağını bilmiyorlar. Artık eğitimin ne olduğunu bilmiyorlar. Sağlık hizmetlerinden anlamıyorlar. Hiper emperyalizmin çökmekte olan yönü bizim açımızdan çok önemli.

Önemli, çünkü dünyayı ikna etmeye çalışıyorlar, çünkü bir projeleri yok, bir gelecekleri yok. Dünyayı, sahip olduğunuz şeyin sahip olduğunuz şey olduğuna ikna etmeye çalışıyorlar. Şu anda sahip olduğunuz şey sonsuza kadar sahip olacağınız şeydir. Hiçbir şey geliştirilemiyor. Şu anda sahip olduklarınız için şanslı olmalısınız. Zira daha kötüsü de olabilir. Çöküş içindeler, zira insanlara sunacakları bir gelecek yok.

‘Eleştirmek yetmez, bir projemiz olmalı’

Peki çökmekte olan Batı’nın sunduklarına alternatif sunulabilir mi? Siz bir alternatif görüyor musunuz?

İnsanlara inanan bizler, bir gelecek ihtimaline inanan bizler için sadece emperyalizmi eleştirmek yeterli değil. Sadece küresel Kuzey’deki dünya liderlerinin tehlikesini ve çöküşünü eleştirmek de bizim için yeterli değil.

Biz eleştirme konusunda epey iyiyiz. Biz en iyi anti-kapitalist eleştirmenleriz. Onlara nasıl hayır diyeceğimizi biliyoruz. Onlarla nasıl mücadele edeceğimizi biliyoruz. Ancak dünya çapında en büyük hareketi inşa etmek istiyorsak, insanların evet, bir projemiz olmalı diyebilecekleri bir şeye sahip olmalıyız.

İnsanların iyimserlik inşa etmesini sağlamalıyız. İyimser olmamız lazım. Demek istediğim, insanların yalnızca gelecek için iyimser olması değil. Ama bizim projemiz konusunda da iyimser olmaları gerekiyor. Sosyalizmin mümkün ve gerekli olduğuna inanmaları gerekiyor. Başka bir dünyanın mümkün olduğunu söylemek yeterli değil. Sosyalizmin gerekli olduğunu söylemek zorundayız. Sosyalizm sadece gerekli değil, aynı zamanda mümkün de.

Dünyanın dört bir yanından insanların bir barış ve kalkınma platformunda bir araya gelmesi ve savaşı reddetmesi son derece önemli. Yoksulluk sorunlarını, eğitim eksikliği sorunlarını, sağlık desteği eksikliği sorunlarını çözmemiz gerekiyor. Bu sorunları çözmemiz gerekiyor. Tüm zenginliğimizi savaşa harcamamalıyız. İşte bu yüzden bir araya gelmemiz son derece önemli.

Venezuela, Hugo Chavez’in devlet başkanı adayı olarak ortaya çıktığı 1998 yılından bu yana büyük bir mücadelenin ortasından bu yana, dünyanın farklı olabileceği ve şu anda karşı karşıya olduğumuz sorunların üstesinden gelinebileceği konusunda ısrar ederek toprağa bir bayrak dikmişti. Ve böylece 1998’den bu yana Venezuela, dünyanın dört bir yanından insanları bir araya gelmeye ve dünyanın sorunlarını çözme konusunda ciddi bir şekilde düşünmeye davet eden bir ülke oldu.

Afganistan’ın Ankara Büyükelçisi Amir Mohammad Ramin Harici’ye konuştu. Afganistan’daki ekonomik, sosyal durumu, güvenlik sorunlarını ve siyasi sorunları değerlendiren Büyükelçi Ramin, ülkeye “bildirimde bulunmadan gelen” ve sonra da ekonomi, istikrar, güvenlik konusunda herhangi bir taahhütte bulunmadan ülkeyi terk eden ABD’nin rolüne işaret etti.

 Büyükelçi Amir Mohammad Ramin, Afganistan’daki son durum, bölge ülkeleri ile ilişkiler, güvenlik meselesi, tanınma müzakereleri ve yabancı yatırımlarla ilgili sorularımızı yanıtladı.

ABD Afganistan’dan çekildi ama büyük bir ekonomik krizi geride bıraktı ve aynı zamanda açlık, yoksulluk, salgın hastalıklar ve daha birçok sorun devam ediyor. Sizce Afganistan nasıl toparlanacak?

Ne yazık ki, genel kamuoyunun ve Afganistan halkının beklentilerinin aksine, Amerika Birleşik Devletleri, elbette bir BM Güvenlik Konseyi Kararı aracılığıyla da olsa Afganistan’a önceden herhangi bir bildirimde bulunmadan geldi, ancak aynı zamanda Afganistan’ın güvenliği, ekonomik istikrar, gelecekteki istikrar ve kalkınma konusunda herhangi bir taahhütte bulunmadan aniden Afganistan’dan ayrıldı. Afganistan’da ekonomik durum ölü. İnsanlar zor durumda. Bunun nedeni de Ağustos 2021 sonrasında gelişen durum. Yeni fiili otorite tanınmadı. Ve şu anda dünyada Afganistan’la resmi bir ekonomik ilişki yok. Ve bazı açılardan Afganistan yaptırımlar altında kalmaya devam ediyor. Örneğin SWIFT sistemi Afganistan’da çalışmıyor. İşte tüm bu nedenlerden dolayı Afganistan çok zor bir dönemden geçiyor. Buna hiç şüphe yok. Konu genel kamu haklarına, insan haklarına gelince, durum çok vahim. Peki Afganistan’daki durumun iyileşmesi için ne yapılabilir? En iyisi olaya iki açıdan bakmak olacaktır. Birincisi, yerel bakış açısı. Yurt içi perspektiften bakıldığında, fiili otoritelerin açılmaları, halkla etkileşime geçmeleri, kurallara dayalı bir sistem oluşturmaya çalışmaları, bir anayasa oluşturmaya çalışmaları, kuralları, düzenlemeleri ve halkın haklarını tanımlamaya çalışmaları gerektiğini düşünüyorum. Halklara önemli hakları verilmedikçe ve insanların sesi duyulmadıkça Afganistan’daki duruma çözüm bulmak zor olacaktır. İç meşruiyet meselesi çok önemli. Ve bu ancak halkla bu fiili otorite arasında bir tür karşılıklı etkileşim ve anlayışla gerçekleşebilir. İkincisi ise, iç meşruiyet meselesi ele alınınca sıra bölgesel ve uluslararası meşruiyete geliyor. Ve eminim ki, Afganistan’ın iç meşruiyet meselesi ülke içinde gerçekleştiğinde dış meşruiyet de doğal olarak gelecektir. Ancak şu anda Afganistan’daki vahim durum göz önüne alındığında, 35 milyon veya 40 milyon insanı unutmamamız çok önemli, onların insani ihtiyaçlarını da karşılamamız gerekiyor. İşte bu yüzden tüm uluslararası aktörleri Afganistan’daki insanların insani ihtiyaçlarını karşılamaya devam etmeleri için teşvik etmeye devam ediyorum. Bu konuda Türkiye iyi gidiyor. Türkiye’nin şu anda Afganistan’a gönderdiği insani yardımlardan dolayı çok müteşekkirim. Afganistan’da 60’tan fazla kuruluş faaliyet gösteriyor. Çoğu, her ikisi de çok önemli olan insani yardım ve eğitim olmak üzere iki alanla ilgileniyor. Ancak kısa vadede insani yardım, uzun vadede ise eğitim konusu hayati önem taşıyor çünkü eğitim Afganistan için uzun vadeli bir yatırım. Durumun nasıl daha iyiye gidebileceğine ve ilerleyebileceğine dair görüşlerim bunlar.

 ABD, tabiri caizse Afganistan’ın parasına el koydu. Afganistan’ın şu anda bu paraya çok ihtiyacı olduğu aşikâr. Bununla ilgili uluslararası bir girişim olacak mı? Bu olayı nasıl değerlendiriyorsunuz?

Para donmuş halde kalmaya devam ediyor. Ancak benim anladığım kadarıyla paranın insanlara ulaşmasını sağlamanın yolları var. Ve onların ihtiyaçları giderilebilir. Kullanılacak belirli yollar olması gerekir. Ben şahsen bu işin içinde değilim, New York ve Cenevre’deki bazı diplomatik misyonlarımızın bu gelişmeleri takip ettiğini biliyorum. Ama kişisel olarak takip etmiyorum. Ancak benim dileğim, paranın halkın ihtiyaçlarına yönlendirilmesini sağlayacak bir yol bulunursa çok iyi olur. Fakat uzun vadeli ve fiili çözüm Afganistan’daki durumun iyileşmesini sağlamak olacaktır.

Taliban hükümetinin tanınma çabalarından bahsedelim. İran, Rusya, Çin ve Pakistan’ın Afganistan’la iyi ilişkileri var. Ancak Taliban hükümetinin resmi olarak tanınması pek mümkün görünmüyor. Taliban hükümetinin tanınma konusundaki takvimi nedir, bilginiz var mı? Diğer hükümetlerden hangi ipuçlarını alıyorsunuz?

Benim anlayışıma göre tanınma meşruluktur, uluslararası meşruiyettir. Dolayısıyla, ülke içi meşruiyet sorunu çözülmediği sürece -ki bunun 21. yüzyılda hükümetlerin halkın desteğine sahip olmasıyla gerçekleşmesi gerekiyor ve bir hükümetin halkın desteğine sahip olduğunu nasıl belirttiğine dair bazı ilkelerin olması gerekiyor- herhangi bir gösterge olmadan basitçe halkın desteğine sahip olduğunuzu söyleyemezsiniz. Yani bir yol olması gerekiyor.

Afganistan için bu yol nedir?

En iyi şey, iç meşruiyet meselesine ilişkin belli bir dereceye kadar halkın katılımını sağlayacak bir çerçevenin mevcut olduğundan emin olmak olacaktır. Bu sorun çözülmediği sürece uluslararası tanınırlığın yakın zamanda gerçekleşeceğini görmek zor olacak. Aynı zamanda bunun yakın zamanda resmi olarak gerçekleşeceğini de düşünmüyorum. Afganistan halkının hakları, kadın hakları ve kadınların eğitime erişimi, kadınların işgücüne katılımı, kadınların topluma katılımı gibi çok önemli konular ele alınmadıkça bu olmaz. Bana göre, bu konular ele alınmadıkça tanınma meselesine hızlı bir çözüm bulunamaz. Dolayısıyla bunun için bir zaman çizelgemiz yok.

Rusya’nın Taliban hükümetini Kazan’daki İslam zirvesine davet edeceğini duyurması yönündeki girişimini yorumlayabilir misiniz? Bu ne sağlayacak? Rusya’nın amacı nedir ve bu Taliban hükümetine ne getirecek?

Sanırım bu, son birkaç yıldır olan bir şey. Çeşitli etkinliklere katılım oldu, ancak önemli bir şeye ya da büyük bir ilerlemeye yol açmadı. Mesela 2022 yılının mart ayında Taliban heyeti gelip Antalya Diplomasi Forumu’na katıldı. Ama bundan önemli bir şey çıkmadı. Yani Kazan İslam Dünyası Konferansı’na katılım sadece katılımla sınırlı olacaktır. Katılım dışında bir şey getireceğini düşünmüyorum.

Ancak Rusya’nın yapmak istediği şey Taliban’ın yanında bir duruş sergilemek. Bu doğru mu?

Yani benim anladığım kadarıyla Rusya’nın Afganistan konusunda, özellikle de IŞİD konusunda güvenlik kaygıları var, çünkü yakın zamanda Rusya’da bir IŞİD-Horasan saldırısı yaşandı. Yani Rusya için olduğu gibi diğer komşu ülkeler için de geçerli. Rusya komşu ülke olmasa da durumdan etkileniyor. İran ve Pakistan için, durumun daha da zorlaşmamasını veya daha da kötüleşmemesini sağlamak için durumu nasıl yönetebileceklerini görmeleri gerektiğini düşünüyorum. Örneğin Afganistan’da güvenlik durumu kötüleşirse veya daha da kötüye giderse, bu komşu ülkeler ve aralarında Türkiye’nin de bulunduğu bölge ülkeleri ilk etkilenenler olacak. İşte bu yüzden mevcut durumun devam ettiğinden emin olmak için bir dereceye kadar iletişimi sürdürüyorlar. Yani mevcut durumun devamı olacak. Bu büyük bir atılım olmayacak.

Afganistan’a yapılan yabancı yatırımlar ne durumda? Çin ve Rusya’nın birçok projesi var. Rusya ile Afganistan arasında bazı Türk şirketlerinin de dahil olduğu bir demiryolu projesi var. Bu projeler hakkında ne biliyoruz? Bizi bu konuda aydınlatabilir misiniz?

 Yani evet, Çinliler yatırım yaptı. İran’ın Afganistan’da bazı yatırımları var. Rusya bazı yatırımlar yaptı. Türk şirketleri Afganistan’da belirli sektörlere yatırım yaptı. Benim anladığım kadarıyla Afganistan’da yatırım yapan yaklaşık 11 farklı şirket var, Türk şirketleri. İnşaat da var, hidroelektrik de, güneş enerjisi de… Yatırım yaptıkları sektörlerden bazıları bunlar. Ruslar ve Çinliler madenlerle ilgileniyor. Petrole de yatırım yaptılar. İranlıların da maden yatırımları var. Ruslar ne yapabileceklerini görmek istiyor. Henüz büyük bir yatırımları yok. 

Rusya’nın büyük yatırımları yok mu?

 Büyük bir yatırımı yok ama şu anda demiryoluna yaptıkları yatırım ilk yatırımlardan biri. İmzalandı. Ve yavaş yavaş inşa etmeye başlayacaklar. Bu, Afganistan’dan İran’a, Batı Afganistan’a, Herat vilayetine kadar uzanan demiryolu bağlantısı olacak. Bu da gelecekte potansiyel olarak Afganistan’ı Türkiye’ye bağlayabilir. Çünkü potansiyel olarak Türkiye’ye kadar gelebilir.

Rusya ile Afganistan’ı nasıl birbirine bağlıyor?

Şu anda diğer kısımların Rusya’ya bağlanmasına başlanmış değil. Çünkü burası sadece Afganistan’ı İran’a bağlayan kısım. Gelecekte durum daha iyiye gittiğinde bu elbette Özbekistan ve Tacikistan’a bağlayacağı diğer iki ülkeye de yansıyacak. Daha sonra Özbekistan ve Tacikistan üzerinden potansiyel olarak hem Çin’e hem de Rusya’ya ulaşacak. Ancak bu acil bir plan dahilinde değil.

Takvim nedir?

Afganistan’da genellikle takvimlerden bahsetmek oldukça zordur çünkü şu anda tartıştığımız demiryolu projesi yaklaşık 15 yıl önce tartışılmıştı. Ve güvenlik olayları nedeniyle her zaman ertelendi. Kaynaklara, şirketlerin yatırımlarına ve taahhütlerine ve genel olarak güvenlik durumuna bağlı olarak, eğer durum iyi olursa, yatırım devam eder, yatırım taahhütleri devam eder, benim anlayışıma göre önümüzdeki beş yıl içinde Özbekistan ile Pakistan arasında Afganistan üzerinden ve ayrıca İran yoluyla bağlantı. Bu da Rusya, Çin ve Hindistan gibi diğer ülkeleri birbirine bağlamaya yardımcı olacak.

Pakistan’la hem göçmenlerle ilgili hem güvenlikle ilgili sorunlarınız basına yansıyor? Bu durumu nasıl değerlendiriyorsunuz? Afganistan’ın güvenliğine gelince, bu aslında tüm bölgenin güvenliği açısından çok anlamlı. Ekonomik İşbirliği Örgütü Genel Sekreteri Büyükelçi Husrav Noziri bölgenin geri kalanının güvenliği için Afganistan’ın da güvenli olması gerektiğinin altını çiziyor. Afganistan bu güvenlik sorunlarıyla nasıl başa çıkacak?

Yani güvenlik sorununun bir kısmı Afganistan’da. Bir başka kısmı da bölgeseldir, özellikle Pakistan’da. Pakistan’da Veziristan’da olduğu gibi federal idari alanlar gibi yönetilmeyen alanlar var. Pakistan ordusu bu bölgelerin tam kontrolünü elinde tutar vaziyette değil. İşte bu yüzden bu bölgeler artık Pakistan topraklarının içinde ve bu bölge, aralarında TTP ve IŞİD’in de bulunduğu bazı gruplar için güvenli bir sığınak haline geldi. Komşu İran’da da aynı durumun yaşandığı bazı bölgeler olduğunu düşünüyorum. 4 Nisan’da İran’da Adalet Birlikleri olarak adlandırılan Ceyş el-Adl tarafından bize terör saldırısı düzenlendi. Dolayısıyla üç ülkenin sınır bölgelerinde ve içlerinde, üç ülke tarafından sıkı bir şekilde kontrol edilmeyen bazı alanlar bulunmakta. Benim anlayışıma göre, yönetilmeyen alanların azaltılmasını sağlamak için ülkelerin yakın iş birliği yapması gerekecek. Ve bu yönetilmeyen bölgeler de Pakistan’ın içinde çünkü burası Veziristan ve diğer yerler gibi çok dağlık bir bölge. Ancak Afganistan’daki güvenlik durumunun iyileşmesi komşu ülkeleri de etkileyecektir. Pakistan gibi komşu ülkelerdeki güvenlik durumunun iyileşmesi Afganistan’daki güvenlik durumunu da olumlu etkileyecektir.

Önceki hükümet tarafından Ankara’ya Büyükelçi olarak atandınız. Taliban hükümetiyle çalıştınız mı?

Afganistan’da 35 milyon vatandaşımız var. Onlara yardım etmemiz gerekiyor. Onlardan sorumluyuz. Konsolosluk işleri yapıyoruz, ekonomik kalkınma ve insani yardım için çalışıyoruz. Bu nedenle Taliban’la çalışıyoruz. Afganistan için çalışıyorum. Kabil’deki Türk misyonu da Afganistan’daki insanlar için çok aktif bir şekilde çalışıyor. Türkiye’nin Mezar-ı Şerif’teki konsolosluğu da aktif olarak çalışmakta.

Taliban hükümeti tarafından Büyükelçiliğe atanan diplomatlarınız var mı?

İki diplomatımız var. Bunlardan biri hukuk alanında çalışıyor. Örneğin Afgan vatandaşlarının hukuki sorunlarıyla ilgili olarak cezaevleri ve hukuk görevlileriyle birlikte çalışıyor. İkincisi ekonomik alanda çalışıyor. Yatırımlara ve insani yardımlara odaklanıyor.

Atatürk’ün imzasıyla Afganistan’a atanan ilk Türk Büyükelçi kararnamesi

Türk hükümeti ile Taliban hükümeti arasındaki ilişkiler nasıl? İki taraf arasında yapılan birçok görüşmeyi nasıl değerlendiriyorsunuz?

Türkiye Afganistan’la son derece pragmatik bir şekilde çalışıyor. Çünkü Türkiye olaylara şöyle bakıyor: “Ben onlara yardım etmek istiyorum. Onlara destek olmak istiyorum. Aynı zamanda Afganistan’daki durumu iyileştirmek istiyorum. Çünkü Afganistan’daki durum kötüye giderse bu Türkiye için sorun olur”. Türkiye’de göçmen sorunu var. Afganistan’da durum daha da kötüleşirse Türkiye için ciddi bir sorun olacak. Aynı zamanda bölgenin istikrarı da Türkiye ile eşgüdümlü etkileniyor. Yıllar önce Türkiye’nin ekonomisi çok iyiydi. Elbette farklı faktörler vardı ama asıl önemli olan öncelikle Suriye, Irak, Libya ve Afganistan’ın istikrarlı olmasıydı. Çünkü Türkiye bölgenin istikrarından doğru orantılı olarak olumlu etkilendi. Ama şu anda ekonomik kriz var çünkü Afganistan’da kriz var, Pakistan’da kriz var, Suriye’de kriz var, Irak’ta kriz var, Libya’da kriz var. Bu durum Türkiye’yi olumsuz yönde doğrudan etkiledi.

Türkiye’nin özellikle göçmenler yüzünden ekonomik sıkıntı yaşadığını mı söylüyorsunuz?

Sadece göçmenler değil. Afganistan’da çalışan çok sayıda Türk şirketi var. NATO’dan, ABD’den, Afganistan’dan büyük projeler aldılar. Milyarlarca dolarlık projeler aldılar. Türkiye, Afganistan’daki ekonomik durumun daha önce iyi olmasından doğrudan iyi yönde etkileniyordu. Bu nedenle Türkiye bu bölgede çok olumlu, çok pragmatik çalışıyor. Bu nedenle Türkiye’de bazı kişiler diyor ki -bazen vatandaşlarımızdan da bu mesaj geliyor –  “Türkiye’nin bu ilişkileri durdurması gerekiyor”. Bunun pek mantıklı olmadığını ve aynı zamanda hiçbir işe yaramayacağını düşünüyorum. Çünkü durumun daha da kötüleşmesine neden olabilir. Bu nedenle Türkiye’nin Afganistan’daki varlığının çok önemli olduğunu düşünüyorum. Afganistan Türkiye’den gelecek diplomatik, siyasi ve yardımlarla durumu değiştirebilir. Türkiye bu bölgede çok güzel işler yapıyor.

Avrupa Birliği’nin (AB) Güney Kafkasya ve Gürcistan’daki Krizden Sorumlu Özel Temsilcisi Toivo Klaar, Tiflis’in Brüksel ile ilişkilerini ve AB’ye katılım sürecini Harici’ye değerlendirdi: “Bu katılım müzakereleri uzun yıllar sürecek. Gürcistan’ın üyeliği yarın veya ertesi gün gündemde değil. Bu uzun vadeli bir süreçtir.”

Gürcistan başkenti Tiflis hafta boyunca protestolara sahne olurken, parlamento çok tartışılan “yabancı ajanlar” hakkındaki yasa tasarısının ilk okumasını onayladı. Tasarının, yasalaşması için iki kez daha okunması gerekiyor.

Söz konusu yasa tasarı yasalaşırsa, yabancı ülkelerden fon alan kurum ve kuruluşlar kendilerini yabancı ajan olarak kaydettirmek zorunda kalacak. Muhalefet bunun Rus tipi bir yasa olduğunu savunarak eleştiriyor. Kremlin ise bu adlandırmayı eleştiriyor.

AB Konseyi Başkanı Charles Michel ise, konuyla ilgili açıklamasında “Gürcü halkı Avrupa yolunu seçti, buna karşılık Avrupa Konseyi geçen yıl aralık ayında Gürcistan’a aday statüsü verdi. Açık konuşayım: Kanun tasarısı Gürcistan’ın AB’ye katılma arzusuna uymuyor ve Gürcistan’ı Avrupa Birliği’ne yaklaştırmayacak, aksine uzaklaştıracak” diyerek uyarıda bulundu.

Peki Gürcistan’ın AB’ye katılım süreci nasıl işleyecek? Önündeki zorluklar neler? Rusya ile ilişkiler bu sürecin neresinde? AB’nin Güney Kafkasya ve Gürcistan’daki Krizden Sorumlu Özel Temsilcisi Toivo Klaar ile konuştuk.

‘Gürcistan Rusya’ya karşı yaptırımları aşmıyor’

Gürcistan, Ukrayna kriziyle ilgili olarak Rusya’ya herhangi bir yaptırım uygulamadı. Gürcistan’ın 2008’de savaşa giren ve şu anda yaptırım uygulamayan bir ülke olarak Rusya’ya bakışı hakkında ne düşünüyorsunuz?

Tabii biz Gürcistan’la sürekli temas halindeyiz, sürekli görüşüyoruz. Gürcistan’la çok yakın ilişkilerimiz var. Bizim açımızdan önemli olan yaptırımların aşıldığını görmememizdir. Yani Gürcistan, yaptırımların geniş çapta delinmesi için bir kanal değil. Bu da AB için önemli. Yaptırımların gerekli olduğuna inanıyoruz. Ortaklarımızın kendi bölgelerinin yaptırımları aşmak için kullanılamayacağından emin olmalarını bekliyoruz. Bu bakımdan Gürcistan’la iyi bir iş ilişkimiz olduğunu düşünüyorum.

‘Katılım için kapıyı açtık’

Tiflis artık AB’ye katılım sürecine kararlı. Peki engeller ve zorluklar neler? Bu noktaya gelinmesinin uzun zaman aldığı göz önüne alındığında, Brüksel’in Gürcistan’a yönelik tutumunu nasıl değerlendiriyorsunuz?

Sonuçta Gürcistan’ın aday ülke olabileceği konusunda hemfikir olmamız ve üye devletlerin buna karar vermesi bir sürecin yalnızca başlangıcıdır. Neticede, öncelikle katılım müzakerelerine başlamak ve ardından elbette katılım müzakerelerini fiilen bitirmek, kriterleri karşıladıklarını kanıtlamak başvuran her ülkeye düşüyor. Yani bu anlamda biz kapıyı açtık. Artık Gürcistan’ın giriş yoluna adım atması ve ardından üyeliğe fiilen hazır olmak için çalışmaya başlaması gerekiyor.

‘Kriterleri yerine getirmek Gürcü yetkililerin sorumluluğu’

Bu süreçte zorluklar neler?

Pek çok zorluğun olduğunu düşünüyorum. Ve her şeyden önce katılım müzakerelerinin başlatılmasına yönelik kriterlerin yerine getirilmesinin önemli olduğunu düşünüyorum. Ve sonra mesele, üyelik için gerekli tüm kriterleri yerine getirmeye başlamaktır. Ve bu kolay bir süreç değil. Dolayısıyla tüm aday ülkeler üyeliğe hazırlanırken oldukça zor zamanlar geçirdi. Gürcistan için de durum farklı değil. Bu nedenle, bunu ciddiye almak ve Gürcistan’ın ilk olarak bir sonraki aşamaya geçmeye ve daha sonra katılım müzakerelerinde gerçekten başarılı olmaya hazır olduğunu kanıtlamanın artık gerçekten Gürcü yetkililere ait olduğunun farkına varmak, Gürcü makamlarının görevi olacaktır.

‘Aday ülkeden beklentimiz dış politikanın uyumlulaştırılması’

Yeni atanan Başbakan Irakli Kobakhidze, Çin ile daha fazla yakınlaşmanın hükümetinin önceliklerinden biri olduğunu söyledi. Gürcistan AB’ye giden bu yolda yürürken size göre Çin’le yakınlaşmadan nasıl faydalanıyor?

Ben her ülkenin elbette üçüncü ülkelerle ilişkiler geliştirme hakkına sahip olduğunu düşünüyorum. Aynı şey Gürcistan için de geçerli. Sorun şu ki, dış politikanın uyumlaştırılması söz konusu olduğunda, bu kesinlikle aday bir ülkeden aradığımız ve sonuçta bunun önemli olduğuna inandığımız bir şeydir. AB ve üye devletler tek bir ağızdan konuşuyor ve üçüncü ülkelere ve dünya siyasetindeki konulara benzer bir yaklaşım sergiliyor. Ve dolayısıyla, bu bağlamda, Gürcistan’ın Çin ile bir ilişki geliştirmesinin tamamen doğru olduğunu düşünüyorum, ki tüm AB üye devletlerinin Çin ile ilişkileri var. Ancak önemli olan, Gürcistan’ın genel dış politika yaklaşımının giderek AB’nin yaklaşımıyla daha uyumlu hale gelmesini beklememiz.

‘Önemli olan yaptırımların aşılmaması’

Tiflis ayrıca Rusya ile ekonomik işbirliğini “son derece faydalı” olarak görüyor. Batı’nın bu konuda Gürcistan’a tepkisini nasıl yorumluyorsunuz?

Önemli olan yine yaptırımların aşılmamasıdır. Yani üçüncü bir ülkenin malların transit geçişini sağlaması veya izin vermesi veya Ukrayna ile savaşı nedeniyle Rusya’ya verilmemesi gerektiğini düşündüğümüz malların tedarikini sağlaması gibi bir durum söz konusu değildir. Ve bu bağlamda, bir kez daha, Gürcistan’ın Rusya ile ticaret bağlamında hiçbir yaptırım hilesinin yapılmadığından emin olduğunu görmemizin önemli olduğunu düşünüyorum.

‘Katılım müzakereleri uzun yıllar sürecek’

Bunun AB’nin Gürcistan’ın üyeliğini değerlendirmesinde bir kriter olacağını düşünüyor musunuz?

Tekrar söylüyorum, öncelikle Gürcistan’ın üyeliği yarın veya ertesi gün gündemde değil. Bu uzun vadeli bir süreçtir. Bu, katılım sürecidir. Öncelikle katılım müzakerelerinin başlatılmasına karar verilmesi gerekiyor. İkincisi, bu katılım müzakereleri uzun yıllar sürecek. Dolayısıyla bu bakımdan, bir şeyin gerçekten katılmanın bir koşulu olup olmadığı hakkında konuşmaya başlamanın tamamen teorik olduğunu düşünüyorum. Ama genel anlamda spesifik bir şey var, beklediğimiz şey, yine daha önce de belirttiğim gibi, aday bir ülkenin dış politikasının Avrupa Birliği’nin dış politikasıyla giderek daha uyumlu hale gelmesini sağlamasıdır.

Abhazya ve Güney Osetya ile birleşmenin hangi koşullar altında mümkün olduğunu düşünüyorsunuz? Bu sorunun çözümüne yönelik son dönemde atılan adımlardan bahseder misiniz?  

Tabi, bunun kolay bir süreç olduğunu düşünmüyorum. Bu konuda en önemli aktörün elbette Rusya olduğunu düşünüyorum. Rusya, 2008’de imzalanan ve Gürcistan’la yaşanan çatışma öncesindeki mevzilere askerlerini çekmeyi taahhüt ettiği altı maddelik anlaşmaya uymalı. Dolayısıyla, eğer Rusya bunu yaparsa, eğer Rusya, Abhazya ve Güney Osetya’yı tanımayı geri çekerse ve Gürcüler, Abhazlar ve Güney Osetyalıların aralarındaki çatışmayı aşmalarına yardım etme konusunda gerçekten yapıcı bir rol oynamaya başlarsa, o zaman bu sorunun çözülmesinin mümkün olduğuna inanıyorum. Rusya şu anda olduğu gibi engelleyici olmaya devam ettiği sürece Abhazya’da, Güney Osetya’da askerlerini tutmaz ve altı maddelik anlaşma kapsamındaki yükümlülüklerini yerine getirmemekte ısrar ederse bu çatışmaları gerçekten çözmek zor olacaktır. Rusya bu konuda büyük bir engel.

‘Hükümetin rolü Gürcü toplumuna AB değer ve normlarını teşvik etmek’

 Gürcü toplumunun Sovyet kültürü, Sovyet mirası ve Batı etkisi arasında kaldığı yönünde bir yargı var. AB gibi Batı ittifakının bir parçası ve aynı zamanda gözlemci olarak bu yargıya katılır mısınız? Sizce ülkede insanlar arasında böyle bir kutuplaşma var mı?

Sanırım Gürcülerin ezici bir çoğunluğunun Avrupa Birliği’ne katılmak istediğini görüyoruz. Elbette bu süreç bağlamında kültürel farklılıklar, farklı görüşler olacaktır. Ancak bunun bir süre devam edecek ama sonuçta yakınlaşmayla ve toplumun Avrupa Birliği’nin yaşadığı normları kabul etmesi ve bunlara değer vermeyi öğrenmesiyle sona erecek bir uyumlaşma süreci olduğuna inanıyorum. Ve bence Gürcistan hükümetinin önemli bir rolü, Gürcü toplumunda Avrupa değerlerinin ve anlayışlarının desteklenmesini sağlamak ve teşvik etmektir. Bu konuda, çoğulculuk, farklı görüşlerin teşvik edilmesi ve azınlıklara yönelik hoşgörü açısından muhtemelen daha fazlasının yapılabileceğini düşünüyorum. Bunun Avrupa kültürünün çok önemli bir yönü olduğunu düşünüyorum. Gürcistan’da hala yapılması gereken bazı işler var.