Nikkei Asia’ya konuşan kaynaklara göre Taiwan Semiconductor Manufacturing Co. (TSMC) çok sayıda Çinli müşterisine yapay zeka ve yüksek performanslı bilgi işlem çiplerinin üretimini askıya alacağını söyledi.

Kaynaklar, etkilenen Çinli çip tasarım müşterilerinin, 7 nanometre veya daha iyi çip üretim teknolojilerini kullanarak yüksek performanslı bilgi işlem, grafik işlem birimleri (GPU) ve yapay zeka bilgi işlemle ilgili uygulamalar üzerinde çalışanlar olduğunu, ancak bu teknolojiyle mobil, iletişim ve bağlantı ile ilgili çipler üretenler olmadığını söyledi. TSMC’nin gelirleri üzerindeki genel etkinin asgari düzeyde olacağı belirtiliyor.

Nikkei Asia’nın edindiği bilgiye göre TSMC, Çinli müşterilerinin Huawei Technologies’e yönelik ABD ihracat kontrollerini aşmaya yönelik şüpheli girişimlerini keşfetmesinin ardından 7 nm veya daha iyi teknolojiler kullanan müşterilerine yönelik bir inceleme başlattı. TSMC, söz konusu müşteriler hakkında ABD Ticaret Bakanlığı’nı proaktif olarak bilgilendirdiğini söyledi.

Kaynaklardan biri, TSMC’nin Washington’un ihracat kontrol kurallarını ihlal etme riskinden kaçınmak için bu adımları attığını ve kararın Donald Trump’ı Beyaz Saray’a geri getiren bu haftaki ABD başkanlık seçimleriyle ilgisi olmadığını söyledi.

Bir başka kaynak ise TSMC’nin çip tasarımları daha yüksek bilgi işlem kapasitesine sahip olan bazı Çinli müşterilerine, çip tasarımlarının TSMC’de üretilebileceğini önce ABD Ticaret Bakanlığı Endüstri Güvenliği Bürosu’na teyit ettirmeleri gerektiğini söylediğini aktardı.

Kaynak, “Bu hamle, ABD ihracat kontrollerini atlatmaya yönelik olası girişimler üzerindeki incelemeyi sıkılaştırmak içindir,” dedi. “Şu anda inceleme sorumluluğu esas olarak TSMC’nin kendisine düşüyor, ancak ileride Çinli müşterilerin de daha fazla sorumluluk üstlenmesi gerekecek” diye ekledi.

Yorum istenmesi üzerine şirket şunları söyledi: “TSMC piyasa söylentileri hakkında yorum yapmaz. TSMC yasalara saygılı bir şirkettir ve yürürlükteki ihracat kontrolleri de dahil olmak üzere tüm geçerli kural ve düzenlemelere uymaya kararlıyız.”

Çin medyasında ilk olarak Jiwei, TSMC’nin önümüzdeki hafta 7 nm veya daha iyi teknoloji kullanılarak üretilen ürünlerin Çinli yapay zeka çipi müşterilerine sevkiyatını durduracağını bildirdi.

Yıllık rapora göre Çin pazarı TSMC’nin geçen yılki 2,16 trilyon Yeni Tayvan doları (67,3 milyar $) tutarındaki toplam gelirinin yaklaşık %12’sini oluştururken, ABD %65’lik gelir katkısıyla Tayvanlı çip üreticisinin en büyük pazarı konumunda. Son çeyrekte ABD’li müşteriler TSMC’nin gelirinin %71’ini oluştururken, Çin’in katkısı %11 oldu.

Washington, Çin ordusuyla bağlantısı olduğu iddiasıyla Huawei’ye karşı ihracat kontrolleri uyguladı – şirket bunu reddediyor – ve Çin’in yarı iletken hırslarını daha geniş çapta engellemek için teknoloji ihracatına kapsamlı kısıtlamalar getirdi.

ABD ayrıca Asya’daki önemli çip ekonomileri olan Tayvan, Japonya ve Güney Kore’deki ihracat kontrol uygulamalarını da artırarak Taipei’ye ilk kez bölgeyi denetlemek üzere bir ihracat kontrol görevlisi yerleştirdi. Ayrıca BIS (Sanayi ve Güvenlik Bürosu) yetkililerini, şirketlerin karmaşık ihracat kontrol kurallarına nasıl uyabileceklerini açıklamak üzere zaman zaman Tayvan’a gönderdi.

Japonya Başbakan Shigeru Ishiba ve ABD Başkanı seçilen Donald Trump, Cumhuriyetçilerin Demokrat rakibi Kamala Harris’e karşı kazandığı çarpıcı zaferin ardından perşembe günü ilk telefon görüşmelerini gerçekleştirirken Japon lider ocak ayında resmen göreve başlamadan önce Trump ile ilişki kurmaya çalışıyor.

Yaklaşık beş dakika süren görüşmede Ishiba gazetecilere yeni lideri zaferinden dolayı kutladığını söyledi ve iki müttefik lider “Japonya-ABD ittifakını daha da yüksek bir seviyeye çıkarmak” için yakında bir araya gelmeyi kabul etti.

“Bu onunla yaptığım ilk birebir görüşmeydi ama dostane bir havada geçti. Açık ve samimi bir şekilde konuşabileceğimiz izlenimini edindim” diyen Ishiba, görüşmenin her iki tarafın da ‘birlikte iyi işler yapmayı’ dört gözle beklediklerini söylemesiyle sona erdiğini sözlerine ekledi.

Ishiba, 10-16 Kasım tarihleri arasında Peru’da düzenlenecek olan Asya-Pasifik Ekonomik İşbirliği forumuna ve 18-19 Kasım tarihlerinde Rio de Janeiro’da düzenlenecek olan 20’ler Grubu zirvesine katılmak üzere önümüzdeki hafta Güney Amerika’ya gitmeyi planlıyor ve burada üst düzey ABD’li ve Çinli yetkililerle bir araya gelebilir.

Ayrıca Trump’la görüşmek üzere ABD’ye olası bir ziyareti de koordine ediyor.

Ishiba, ABD askerlerinin Japonya’daki varlığını düzenleyen ikili Kuvvetler Statüsü Anlaşması’nın (SOFA) gözden geçirilmesi ve bir “Asya NATO’su” oluşturulması da dahil olmak üzere gündeme getirdiği bazı tartışmalı güvenlik önerilerini tartışıp tartışmadıklarından bahsetmedi.

Ancak gazetecilere konuşan başbakan, ittifakı yönetmenin ve geliştirmenin mali kaygılar ve operasyonel sorunlar içerdiğini vurguladı. Ishiba ayrıca Trump ile ekipman ve lojistik gibi konuları görüşmeye istekli olduğunu ifade etti.

Parlamentodaki en büyük muhalefet gücü olan Japonya Anayasal Demokrat Partisi’nin (CDP) lideri olan eski Başbakan Yoshihiko Noda da aynı gün Tokyo’da düzenlediği basın toplantısında Japonya liderinin Trump ile kişisel bir ilişki kurmaya öncelik vermesi gerektiğini söyledi.

Parlamento pazartesi günü özel bir oturum düzenleyecek ve iktidar bloğunun geçen ayki genel seçimlerde aldığı kötü sonuçların ardından Ishiba’nın yeniden başbakan seçilmesi bekleniyor.

Noda, Trump’ın Amerikan izolasyonizmi konusunda endişeleri artıran sloganı ‘Önce Amerika’ vurgusunu hatırlatarak “uluslararası taahhütlerden geri adım atılmasına yol açma olasılığının yüksek olmasından endişe duyuyorum” dedi.

CDP lideri, Trump’ın 2016’da seçilmesinin ardından ABD liderlerinin Asya’ya odaklanmasının azaldığını, Trump’ın önemli bölgesel zirveleri kaçırdığını ve halefi Başkan Joe Biden’ın da sadece birkaç foruma katıldığını belirtti.

Noda, “Özellikle Asya’daki gergin güvenlik ortamı göz önüne alındığında, Japonya’nın Trump’ın bu bölgeye bağlı kalmasını sağlamak için daha güçlü bir liderlik yapması gerektiğine inanıyorum” dedi.

Trump’ın Japonya’nın savunma maliyetleri ve üs yüklerinden daha fazla pay almasını talep edebileceğine dair endişelerin ortasında Noda, Tokyo’nun bu konudaki tutumunu net bir şekilde açıklaması ve SOFA revizyonları gibi önerilerde kendini daha iyi savunması gerektiğini söyledi.

Myanmar’daki askeri yönetimin lideri, Çin’i, son aylarda silahlı etnik gruplarla çatışmaların artmasıyla savaştan zarar gören Güneydoğu Asya ekonomisine yardım ve teknolojik destek sağlamaya çağırdı.

Myanmar devlet medyasının bildirdiğine göre, 2021’de iktidarı ele geçirmesinden bu yana Çin’e ilk ziyaretini gerçekleştiren Min Aung Hlaing, çarşamba günü Çin Başbakanı Li Qiang ve yatırımcılarla görüşmelerde bulundu ve generalin enerji güvenliği gibi konularda daha fazla işbirliği çağrısında bulunduğunu kaydetti.

Çin, Aung San Suu Kyi liderliğindeki hükümeti deviren Myanmar askeri yönetimi ile çalışma ilişkisini sürdüren birkaç ülkeden biri. Ancak Pekin, Myanmar ordusu ile silahlı etnik gruplar arasında, iki ülkenin ortak sınırı yakınlarındaki çatışmalar da dahil olmak üzere, şiddetlenen iç savaştan rahatsızlık duyduğunu da gösterdi. Yönetimi ulusal seçimlere gitmeye ve demokratik dönüşümü yeniden başlatmaya çağırdı.

Çin Devlet Konseyi tarafından yapılan açıklamaya göre Li bu çağrıyı yineleyerek “siyasi karşılıklı güveni pekiştirmek ve geliştirmek için Myanmar’la birlikte çalışma” isteğini ifade etti ki bu Pekin’in komşusuna yönelik hassas diplomatik dengeleme hareketinin son işareti.

Açıklamada eğitim, kültür ve turizm gibi işbirliği alanlarının yanı sıra yasadışı çevrimiçi kumar ve dolandırıcılıkla mücadele de yer aldı. Li, iki ülkenin dostluklarına yönelik kamuoyu desteğini güçlendirirken sınır ötesi suç faaliyetleriyle mücadele gibi konularda daha yakın çalışması gerektiğini söyledi.

Görüşme, her iki liderin de Çin’in güneyindeki Kunming kentinde düzenlenen Büyük Mekong Alt Bölgesi Zirvesine katıldıkları sırada gerçekleşti. Zirveye Kamboçya, Laos, Tayland ve Vietnam liderleri de katıldı.

Ağustos ayında Nepido’ya yaptığı bir ziyaret sırasında Çin Dışişleri Bakanı Wang Yi, Min Aung Hlaing’e Myanmar’daki Çinli personel ve projelerin güvenliğinin yanı sıra sınır yakınlarında barış ve istikrarın korunması çağrısında bulunmuştu. Myanmar rejimi ile silahlı etnik gruplar arasındaki çatışmalar geçtiğimiz aylarda tırmanmış, bunun sonucunda kuzeydeki fiili başkent Lashio ve önemli bir bölgesel askeri komuta merkezi Myanmar Ulusal Demokratik İttifak Ordusu (MNDAA) liderliğindeki güçlerin eline geçmişti.

Çarşamba günü Min Aung Hlaing de Li’yi direniş güçleriyle yaşanan çıkmaz konusunda bilgilendirerek görüşmeler için “barış kapısının her zaman açık olduğunu” söyledi.

Her ne kadar ordunun yönetime el koymasından bu yana rejimle ilişkiler tartışmalı olsa da Çin hükümet sözcüsü Mao Ning salı günü yaptığı açıklamada Myanmar’ın bölgesel işbirliği mekanizmalarına aktif olarak katılan önemli bir ülke olduğunu söyledi. Sözcü, “Teamüller gereği Çin, liderini zirveye davet etti” dedi.

Çin-Myanmar Ekonomik Koridoru

Pekin’in Kuşak ve Yol Girişimi’nin bir parçası olan Çin-Myanmar Ekonomik Koridoru, ikili ilişkilerin temel taşlarından biri. Çinli şirketler demiryolları, limanlar ve enerji santrallerinden petrol ve gaz boru hatlarına kadar uzanan altyapı projelerine öncülük ediyor.

Ancak Uluslararası Stratejik Araştırmalar Enstitüsü tarafından geliştirilen Myanmar Çatışma Haritası’nın yönetici editörü Morgan Michaels, Çin’in Min Aung Hlaing’in liderliğinden giderek daha fazla “hayal kırıklığına uğradığını” gözlemledi.

South China Morning Post’a konuşan Michaels, Çin’in “seçim yoluyla tepede biraz hareket alanı ve belki de uğraşacak başka birini bulabilecekleri yeni bir dinamik yaratmak istediğini” söyledi. “Bu yüzden [Min Aung Hlaing] Çinlilerin baskısı altında, potansiyel olarak kendi çıkarına olmayan seçimlere gitmesi için baskı altında çünkü bu onun gücünü azaltacak” dedi.

Amerika Birleşik Devletleri Barış Enstitüsü (USIP) kıdemli danışmanı Ye Myo Hein’e göre Çin aynı zamanda Batı’nın Myanmar’daki rolüne, özellikle de ABD’nin Pekin’in çıkarlarını tehdit edebilecek bir direniş hareketine verdiği desteğe karşı temkinli.

South China Morning Post’a konuşan Ye Myo Hein, Min Aung Hlaing’e yapılan davetin Pekin’in sadece istikrarı desteklemediğini, aynı zamanda “belirli bir aktörü, yani cuntanın kendisini desteklediğini” gösterdiğini söyledi.

Michaels’a göre ise “ülke içinde bu durum halkın Çin’e karşı kızgınlığını artıracaktır çünkü halk orduya karşı isyan halinde ve Çin’in orduyu desteklemesini istemiyorlar.

Michaels, “Bu da potansiyel olarak Çin altyapısına, işletmelerine ya da Çin çıkarlarıyla bağlantılı olduğu düşünülen kuruluşlara karşı daha fazla saldırıya yol açabilir” öngörüsünde bulundu.