Bizi Takip Edin

DÜNYA BASINI

Rus petrolüne vedanın Polonya’dan götürdükleri

Yayınlanma

Çevirmenin notu: Rus petrolüne tavan fiyat koyan ve Rusya’dan ithalatı yasaklayan Avrupa, petrol talebinin dörtte birini karşılayacak başka tedarikçiler bulmak zorunda ki bu da ha deyince olmuyor; pratikte bu, Avrupa’da petrol kıtlığının gelmekte olduğu anlamına geliyor. AB’nin yeni tedarikçiler bulması mümkün ama bu kısa vadede olmayacak. Bu adımla birlikte piyasalarda petrolün fiyatı da yükseliyor/yükselecek ve her halükârda AB’de petrol kıtlığı yaşanacak. Ancak AB ve G7’nin Rus petrolüne tavan fiyat uygulama kararı, Rus petrol tedarikçilerini de darboğaza sokacak. Enerji piyasası analisti ve enerji ve iklim politikalarına odaklı BiznesAlert.pl portalının yayın yönetmeni olan Wojciech Jakóbik, tavan fiyatın ve Polonya’ya değen kısmını değerlendirmiş.


Polonya’nın Rus petrolüne vedası zorlukların sonu değil başlangıcı

Wojciech Jakóbik — Notes from Poland

10 Mart 2023

İlan edildiği gibi Rus petrolünü tümüyle terk eden Polonya değildi, bundan ziyade muslukları kapatan — belki de sonsuza kadar — Kremlin’di. Fakat Rusya’dan enerji bağımsızlığını güvence altına almak bir son değil, Polonya pazarında yeni zorlukların başlangıcı.

Polonya petrolünü nereden alıyor?

Şimdiye dek Polonya, ham petrol ithalatını iki ana güzergâh üzerinden yapıyordu; Rusya’dan Belarus üzerinden Polonya’ya uzanan Druja boru hattı [Polonya’nın payı 50 milyon ton petrol] ve Pomeranya ham petrol boru hattı [25 milyon ton] ile Gdańsk [10,7 milyon ton işleme kapasitesiyle] ve Płock rafinerilerine [16,3 milyon ton] bağlanan Gdańsk’taki Naftoport terminali [yıllık 40 milyon ton işleme kapasitesine sahip].

Polonya’ya yapılan teslimatlarda Rus petrolünün oranı 2012’de yüzde 95,5, 2021’de yüzde 63,1 ve 2022’de yaklaşık yüzde 60 oldu. 2022’nin şubat ayı verilerine göre Polonya, PKN Orlen ve Tatneft arasında 2024 yılı sonuna kadar geçerli olan sözleşme kapsamında petrolünün yaklaşık yüzde 10’unu Rusya’dan ithal etmeye devam etti.

Diğer tedarikçi ülkeler arasında Suudi Arabistan, ABD, Kazakistan, Nijerya ve Norveç bulunuyor. Suudi Arabistan, pazarın yaklaşık yüzde 20’sine sahip olmasıyla bunlar arasında en büyük paya sahip. Devlete ait enerji devi PKN Orlen, Lotos ile birleşmesinin ardından Polonya’ya petrol ithalatından sorumlu tek şirket.

Polonya neden hala Rus petrolünü terk etmiyor?

2022’nin mart ayında Başbakan Mateusz Morawiecki, Rusya’nın Ukrayna’yı işgal etmesine tepki olarak Polonya’nın yıl sonuna kadar Rus petrolünü tamamen terk edeceği taahhüdünü vermişti. Bu hedefe ulaşılamadı.

Avrupa Birliği, 5 Aralık 2022’de Rusya’dan petrol ithalatına ambargo koyarken bu ambargo, deniz yoluyla nakliyatı kapsıyor. Polonya ile Almanya’nın Drujba boru hattını yaptırımlara dahil etme çabaları başarılı olmadı zira Ukrayna üzerinden geçen güney hattı Çek Cumhuriyeti, Slovakya ve Macaristan’ı besliyor. Bu ülkeler, 2024 yılına kadar Rus petrolünü terk edemeyeceklerini savunarak ambargoya karşı çıktılar.

Bu durum, Unipetrol şirketi aracılığıyla Çek Cumhuriyeti’ndeki rafinerileri idare eden PKN Orlen’in de o zamana dek Rusya’da petrol tedarikini durdurmayacağı anlamına geliyor. Rusya’dan ithalatın 2024’ten evvel durması, Polonya’nın komşu ortağının yakıt sıkıntısı çekmesi anlamına gelebilir ve muhtemelen başka kaynaklardan demiryolu ve karayolu teslimatlarına ihtiyaç duyulur.

Ayrıca Rusya’dan ham petrol ithal etmeye devam edecek olan Macaristan’ın MOL şirketi gibi diğer petrol şirketlerine rekabet avantajı sağlamak da dahil başka maliyetleri de beraberinde getirir.

Bu tür sorunlar, PKN Orlen gibi halka açık bir şirketin iş hedefleri ile şirketin en büyük hissedarı olan devletin enerji güvenliği politikasının öncelikleri arasındaki gerilimin yansıması.

Rusya petrol musluğunu kendisi kapatıyor

Ancak Avrupa Birliği — G7 ve Avustralya ile birlikte — ambargoya tabi olmayan Rus petrolü ithalatı için tavan fiyat koydu.

Bu, ithalata yönelik tam ambargo konusunda uzlaşı sağlanamaması nedeniyle Rusya’nın petrol satışlarından elde ettiği geliri kısıtlamanın bir yolu. Rus şirketleri buna riayet etmezse nakliyeleri sigortalanmayacak ve müşterilere ulaşamayacak.

Rusya, bu yaptırımlara kendi karşı yaptırımlarıyla yanıt verdi. Bu ay yürürlüğe girecek yasayla Devlet Başkanı Vladimir Putin, hükümetin tavan fiyat uygulayan müşterilere tedariki durdurmasına karar verdi. Bununla birlikte Polonyalı firmaların tavan fiyata uymalarını ve bunun neticesine Rusya’dan petrol ithalatından mahrum kalmalarını bekleyebiliriz.

Belki de bu yüzden 26 Şubat’ta Tatneft’in Rusya’dan Polonya’ya petrol sevkiyatını durdurduğu açıklandı. Haberin yayımlandığı tarihte Rusların bu hamlesine dair petrol boru hattı işletmecisi Transneft’in, tedarikçi Tatneft’in Polonya’ya sevkiyat için Rusya’daki Drujba boru hattına erişim ücretini ödemediğini belirtmesi dışında resmi bir açıklama yapılmadı.

Polonya’nın yakıt ithal eden tüm firmalara üç aylık tedarik için yeterli stok biriktirme zorunluluğu getirdiğini vurgulamakta fayda var. Bu yasa, Rusya’nın ham petrolü kirletmesi nedeniyle Drujba boru hattının 49 gün boyunca durdurulduğu ve pratikte, Polonya tarafının henüz tazminat almadığı 2019’daki “kirli petrol krizi” sırasında test edilmişti. Polonya Rus petrolünün tamamen kesilmesine hazır.

Bununla beraber Kazakistan petrolü yaklaşık bir tarihte Rusya’daki Drujba üzerinden Almanya’ya akmaya başlayacaktı. Rusların enerjiyi bir kez daha siyasi amaçlarla kullanmak ve Polonya ile Almanya’nın arasını açmak için kasıtlı olarak karmaşa tohumları ektiği ihtimalini göz önünde bulundurmamız gerek.

Polonya, Rosneft’in hisselerinin geçen yıldan 13 Mart 2023’e kadar Alman hükümetinin kontrolüne geçen Schwedt rafinerisinin akıbetine dair müzakereleri tamamlamak üzere. Polonya, Naftoport terminali üzerinden Rusya’dan yapılmayan ithalatlara izin vermeden evvel Rusya’nın bu tesisten defedilmesini bekliyor. Ruslar rafineriden çıkarıldıktan sonra Orlen’in rafinerinin hissedarlarından biri olacağına dair spekülasyonlar artıyor.

Petrol sektöründe Rusya ile ayrılık ve akaryakıt piyasası

Ham petrol, benzin ve dizel yakıt en yaygın olanları olmak üzere çeşitli petrol ürünlerinin üretiminde kullanılıyor. Bunların fiyatı, ekonominin rekabet gücünü belirliyor. Fakat bu, yalnızca petrol arzının güvenliğine ve borsa fiyatlarına bağlı değil.

Ayrıca ürünü tedarik eden rafinerilerin işleme kapasitesinden etkilenen yakıt tedariki de önemli. 2022 yılında Polonya rafinerileri neredeyse tam kapasiteyle çalışarak çeşitli ham petrol türlerini işlemişti.

PKN Orlen’in geçen yıl enerji krizinin yükselttiği fiyatlar nedeniyle kaydettiği rekor gelir [talih kuşu kârı olarak nitelendirilen], satın alınan Rus Ural karışımı ham petrol ile piyasa durumuna bağlı olarak makul bir marjla satılan rafineri ürünleri arasındaki fiyat farkından da kaynaklanmıştı.

Bu durum, pandeminin neden olduğu üretim kesintileri ve Avrupa’da enerji dönüşümü beklentisiyle rafinaj kapasitesinin azaltılmasının yanı sıra kıtanın batısında halihazırda görülebilen yakıt talebindeki düşüş göz önüne alındığında zordu.

Fakat bu olgular, Rusya’nın Ukrayna’yı işgal etmesiyle daha da arttı ve Polonya da dahil Batı’dan hammadde tedariki ile desteklenen savaş nedeniyle yakıt talepleri yükseldi. İşgalden önce düşen rafinaj kapasitesi, işgalin hemen ardından bir gecede daha da lazım hale geldi. Bu zorluk benzin istasyonlarındaki yakıt fiyatlarını artırdı.

Polonya’da petrol ve yakıt piyasası şeffaf mı?

Polonya’daki benzin istasyonlarında fiyatların artmasının nedenleri arasında petrol arzının çeşitlendirilmesine hız verme zaruretinin yanı sıra 5 Şubat 2023 tarihinden bu yana Rusya’dan gelen petrol ürünlerine uygulanan ambargo da yer alıyor.

Bazıları, ambargo yürürlüğe girmeden önce stok biriktirmek amacıyla Rusya’dan alımlarını en üst düzeye çıkaran diğer pek çok Avrupalı şirketin aksine PKN Orlen’in Rusya’dan bu tür ürünlerin ithalatını 2022 ilkbaharı gibi erken bir tarihte tek başına bıraktığını belirtmek önemli.

Bu konudaki resmi verilere Sınai Kalkınma Teşkilatı ve Enerji Piyasası Kurumu’ndan ulaşılabilmekle birlikte, erişimin ücretli olması şeffaflığı ve bu konudaki analizleri olumsuz etkiliyor.

Bu durum, Orlen’in Polonya’daki benzin istasyonlarında diğer ülkelerdeki fiyatlara uymayan fiyatlar nedeniyle eleştirilmesini ve firmanın bu suçlamaları reddedişini doğru bir şekilde değerlendirmeyi daha da zorlaştırdı.

Polonya’nın petrol ve yakıt sektörü reformu

Polonya piyasasının Rus petrolünü terk etmesi sürecine Avrupa Birliği’nin diğer bölgelerindeki enerji ve doğalgaz piyasaları örnek alınarak petrol altyapısının kullanımı ve piyasa işlemlerine ilişkin bilgilerin kamuoyuna sunulması yoluyla sektörün şeffaflığının arttırılması eşlik etmeli.

Bunun yanı sıra PKN Orlen’in yönetiminde, Orlen ve Lotos’un birleşmesi ve PGNiG’nin devralınması ile ilgili yeniden yapılanmayı takiben mevcut olanların yerini alacak olan, kuruluş içinde tedarik güvenliğini sağlayacak zaruri araçlar üzerinde Polonya devletinin kontrolünü sürdürmesine olanak tanıyacak bir reforma ihtiyaç var.

Borsada faaliyet gösteren ve aynı zamanda tüzüğünde enerji güvenliğini gözetme yükümlülüğüne ilişkin hüküm yer alan ikinci şirket örneğini takip etmekte fayda var. Uç bir örnek de yüzde 100’ü devlet hazinesine ait olan petrol sevkiyat altyapısı işletmecisi PERN. PKN Orlen gibi anonim bir şirket bu tür hükümlere sahip değil ve dolayısıyla güvenliği sağlamakla yükümlü değil.

Dolayısıyla bu endişe yönetim kurulunun iradesine bağlı. Bugün var ama yarın olmayabilir. Polonya hükümeti tarafından ithalat güvenliğini resmi olarak teminat altına almak için uygulanan geçici çözüm, Polonya’nın petrol ve akaryakıta dönük enerji politikasının uygulama beyanı olan 20 Temmuz 2022 tarihli anlaşma.

Bunun daha fazla çeşitlilik ve Rusya’dan bağımsızlık getirmesi ve piyasayı daha güçlü hale getirmesi bekleniyor. Ama bu yasal olarak bağlayıcı bir deklarasyon değil. Netice olarak Rus petrol ve yakıtlarını terk ettikten sonra bile ithalat güvenliğini sağlamak için PKN Orlen-Lotos birleşmesinden sonra piyasayı yeniden düzenlemek gerekli olacak.

Orlen’in kamulaştırılmasından, ilgili varlıkların etkin devlet kontrolü altındaki bir şirkete devredilmesine kadar gündemde olan bir dizi çözüm mevcut.

Bu reform da tıpkı birleşme gibi, Ukrayna’daki savaştan kaynaklanan belirsizliğin yanı sıra eğilimlerin doğrusal tahminini zorlaştıran küresel piyasa aksaklıkları koşullarında gerçekleşecek. Rus petrolünü terk etmek Polonya piyasasındaki zorlukların sonu değil, sadece başlangıcı.

DÜNYA BASINI

Mahmud Abbas birliği korumak için olası baskılara direnecek mi?

Yayınlanma

Aşağıda çevirisini okuyacağınız uzman görüşlerine yer verilen haber Filistinli grupların Pekin’de imzaladığı uzlaşı anlaşmasının sürdürülebilir olup olmadığına yanıt bulmaya çalışıyor. İsrail ve muhtemelen ABD tarafından baltalanacağı düşünülen uzlaşının yumuşak karnı ise Filistin Yönetimi:

****

‘Başarılı olması için baskı var’: Fetih-Hamas birlik anlaşması sürdürülebilir mi?

Analistlere göre Fetih Hareketi’nin siyasi iradesinin olup olmadığı görülecek, İsrail ise anlaşmayı bozmaya çalışabilir.

Mat Nashed

Analistler, Filistinli grupların salı günü bir “ulusal birlik” anlaşması imzalayarak, ideolojik farklılıklarını ve acı dolu geçmişlerini bir kenara bırakıp İsrail’in işgaline son vermek için lobi yapabileceklerine dair hem umut yarattığını ancak bazı şüpheler olduğunu söylüyor.

Çin’in başkenti Pekin’de üç gün süren yoğun görüşmelerin ardından imzalanan anlaşma, geçici bir “ulusal uzlaşı” hükümetinin savaş sonrası Gazze’nin kontrolünü üstlenmesi ve ortak kendi kaderini tayin etme arayışını ilerletmesi için zemin hazırladı. Ancak Fetih Hareketi ve Hamas arasında daha önce yapılan birçok uzlaşma girişiminin başarısız olması nedeniyle bu atılım kuşkuyla karşılandı.

Katar’ın başkenti Doha’daki Middle East Council on Global Affairs adlı düşünce kuruluşunda İsrail-Filistin uzmanı olarak çalışan Ömer Rahman, “Biraz şüphe olması doğal, ancak bu anlaşmanın kalıcı olacağından umutluyum” dedi.

“Gazze ve Batı Şeria’daki durum göz önüne alındığında bunun başarılı olması için baskı var. Bence tüm taraflar bunun gerçekleşmesi gerektiğini biliyor” diyen Rahman, Gazze’deki savaşın ve işgal altındaki Batı Şeria’da artan yerleşimci şiddeti ve toprak gaspının getirdiği aciliyete atıfta bulundu.

BM uzmanlarına göre, 7 Ekim’de Hamas öncülüğünde İsrail topluluklarına ve askeri karakollarına düzenlenen ve bin 139 kişinin öldürüldüğü ve 251 kişinin esir alındığı saldırıdan bu yana İsrail, Gazze’de soykırıma varabilecek yıkıcı bir saldırıyla karşılık verdi.

İsrail son dokuz ayda 39 binden fazla Filistinliyi öldürdü ve iki milyon 300 binlik Gazze nüfusunun neredeyse tamamını yerinden etti. Gazze’deki savaş uluslararası manşetleri belirlerken, İsrail’in 2024 yılında işgal altındaki Batı Şeria’da son 30 yılda herhangi bir yılda olduğundan daha fazla Filistin toprağını sessizce ele geçirmesine yol açtı.

İsrail işgalini derinleştirirken, Filistinli iki büyük grup Fetih Hareketi ve Hamas bölünmüş durumda kaldı. Fetih Hareketi, Batı Şeria’nın büyük bir bölümünü 1993 Oslo Anlaşmalarından doğan ve Fetih’e şiddetten vazgeçmesi ve İsrail’i tanıması karşılığında Filistin devletinin kurulacağının vaat edildiği Filistin Yönetimi aracılığıyla kontrol ediyor.

Buna karşılık Hamas silahlı mücadeleye bağlı kaldı ve 2007’de iki taraf arasında yaşanan kısa bir iç savaşta Fetih Hareketi’ni kovduğundan beri Gazze’yi kontrol ediyor.

Kanlı geçmişe rağmen, her iki taraf da 12 daha küçük grupla beraber Pekin anlaşmasını imzaladı. El Cezire’nin elde ettiği bir anlaşma kopyasına göre bu anlaşma, nihai olarak İsrail işgali altındaki Doğu Kudüs, geniş Batı Şeria ve Gazze’de (İsrail’in 1967 Arap-İsrail savaşında ele geçirdiği topraklar) bir Filistin devleti kurmayı hedefliyor.

Anlaşma kalıcı olacak mı?

Uluslararası Kriz Grubu (ICG) Filistin uzmanı Tahani Mustafa, Fetih Hareketi ve Ebu Mazen olarak da bilinen Filistin Yönetimi lideri Mahmud Abbas’ın Hamas’la daha önce yapılan uzlaşma anlaşmalarını baltaladığını söyledi.

El Cezire’ye konuşan Mustafa, Abbas’ın ve yakın sırdaşlarının İsrail işgaline karşı Filistin yönetimini birleştirmek için gerçek bir siyasi irade göstermediğini söyledi.

Mustafa’ya göre Fetih Hareketi, teoride Filistinlileri uluslararası alanda temsil eden Filistin Kurtuluş Örgütü (FKÖ) üzerinde tek kontrol sahibi olduğunu ve Hamas ve diğer fraksiyonlar bu yapıda temsil edilirse çoğunluğunu kaybetmekten korkuyor.

Mustafa, “Hamas’ı ve İslami Cihad’ı da eklerseniz, Fetih Hareketi’nin tekeli sona erer” dedi.

İsrail ve Amerika Birleşik Devletleri de uzlaşma anlaşmasını baltalamaya çalışabilirler.

İsrail, savaş sonrası senaryoda Filistin Yönetimi’nin ya da Hamas’ın Gazze’nin kontrolünü ele geçirmesine izin vermeyi reddederken, ABD de uzun süredir Hamas’ın İsrail’i tanımasını ve Filistin hükümetinin bir parçası olmadan önce şiddetten vazgeçmesini istiyor.

2017’de Hamas, 1967 sınırlarına göre bir Filistin devleti kurulmasını kabul eden yeni bir tüzük sundu. Hamas tarafından daha önce yapılan açıklamalar ve hareketlerle uyumlu olan bu hamle, İsrail’in fiilen tanınması anlamına geliyordu.

Mustafa, “Hamas, İsrail’in var olma hakkını hiçbir zaman [açıkça] tanımadı çünkü İsrail’e aynı şeyi Filistinliler için de yapması yönünde hiçbir zaman baskı yapılmadı” dedi.

Avrupa Dış İlişkiler Konseyi’nin İsrail-Filistin uzmanı Hugh Lovatt, İsrail’in bu anlaşmayı rayından çıkarmak için Batılı müttefiklerine Filistin Yönetimi’ne verdikleri fonları kesmeleri için baskı yapmasının oldukça olası olduğunu söyledi.

El Cezire’ye konuşan uzman, “Filistin Yönetimi mevcut haliyle ancak ABD ve Avrupa’nın yakın işbirliği ve finansman desteğiyle ayakta kalabilir” dedi.

Lovatt, “Ancak bu sadece Filistin Yönetimi’nin hayatta kalmasıyla ilgili bir mesele değil, aynı zamanda Filistin Yönetimi’nin kilit isimlerinin kişisel hayatta kalma meselesi… kendi kişisel konumlarını zayıflatabilecek herhangi bir anlaşmaya çok ilgi duymuyorlar” diye ekledi.

El Cezire yorum için Filistin Yönetimi Başkanlığı sözcüsü Nebil Ebu Rudeyne ve Filistin Yönetimi’nin Birleşik Krallık misyonunun başındaki Husam Zomlot’a ulaştı. Her iki isim de haber yayınlanmadan önce yorum taleplerine yanıt vermedi.

Ancak Lovatt, Filistin Yönetimi’nin, İsrail’i resmen tanımak ve şiddetten vazgeçmek gibi Oslo Anlaşmaları’nın şartlarına uymayı reddetmesi nedeniyle önceki birlik anlaşmalarının çökmesinden Hamas’ı sorumlu tuttuğunu söyledi.

“Abbas’ın söylediğini gördüğümüz şey… bir anlaşma istiyoruz ama uluslararası meşruiyete dayanan bir anlaşma” diye ekledi.

Bu anlaşma neden önemli?

Daha önceki uzlaşma anlaşmaları başarısızlıkla sonuçlanmış olsa da Rahman bu anlaşmanın başarıya ulaşmasının hayati olduğunu söyledi.

Rahman’a göre İsrail-Filistin konusunda uluslararası kamuoyunda rüzgarlar değişiyor ve bu da birleşik bir Filistin liderliğinin Gazze’deki “soykırıma” ve İsrail’in Batı Şeria’daki “ilhakçı baskısına” son vermesi için bir fırsat yaratıyor.

Dünya Mahkemesi olarak da bilinen Uluslararası Adalet Divanı’nın (UAD) “tavsiye niteliğindeki görüşü”, İsrail’in Doğu Kudüs, Batı Şeria ve Gazze’deki 57 yıllık işgalini kısa bir süre önce “yasadışı” olarak sınıflandırdı. Mahkeme, yerleşim yerlerinin inşası ve genişletilmesi de dâhil İsrail’in işgal altındaki Filistin topraklarında varlığını sürdürmesinin “uluslararası hukuku ihlal ettiğini” söyledi.

İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu kararı “saçma” olarak nitelendirdi ve İsraillilerin “atalarının yurdundaki kendi topluluklarında yaşamalarının” yasadışı olamayacağını söyledi.

Rahman, “Durum açıkça vahim ve Filistinlilerin uluslararası toplumu Filistinlileri savunmak için bir araya getirecek bir tür birleşik liderliğe ihtiyacı var” dedi.

Ancak bu birlik -en azından şimdilik- savaşın gidişatını şekillendirmede en etkili küresel aktör olan ABD tarafından desteklenmiyor.

ABD Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Matthew Miller salı günü düzenlediği basın brifinginde anlaşmayı yorumlarken “Bir terör örgütünün rolü olamaz” dedi.

Hamas ABD, İsrail ve Avrupa Birliği tarafından “terörist” olarak tanımlanan bir grup ancak pek çok Filistinli, Hamas’ı meşru bir direniş grubu olarak görüyor.

Lovatt, Filistin Yönetimi karar alma sürecinde Hamas ve diğer gruplara danışarak anlaşmayı uygulamaya kararlı olsa bile ABD baskısının Filistin birliğini sabote edebileceğini söyledi.

Lovatt şunu ekledi: “Bu gerçekten de belirleyici faktör olabilir. Asıl soru şu: [Abbas] kararlılığını sürdürecek mi, yoksa uluslararası baskı karşısında geri adım mı atacak?”

Okumaya Devam Et

DÜNYA BASINI

Batı artık küresel ilişkilerin merkezi değil

Yayınlanma

Samir Puri, Nikkei Asia
25.07.2024

Dünya meselelerinde bir geçiş dönemi yaşıyoruz. Batılı ülkelerin küresel meselelerin nihai hakemleri olarak hareket etme gücü ve birliği çökmüyor, ancak açık bir düşüş içinde.

Çoğumuz bu noktada hemfikiriz, ancak bu geçiş dönemini Batı’nın içinden mi yoksa dışından mı izlemek daha doğru olur? Perspektif her şeydir. Atlantik’in her iki yakasındaki Batılı ülkelerde yaşayan bizler için popülizm siyaseti, değişen dünyayı izlerken kaçınılmaz olarak önemli bir tartışma konusu haline geliyor.

Daha “ulus öncelikli” liderler ve partiler güç kazandıkça, Batı’nın siyasi karakterinin hızla değişmekte olduğu açıktır. Kasım ayındaki ABD başkanlık seçimlerinde Donald Trump’ın olası zaferi ya da Macaristan Cumhurbaşkanı Viktor Orban’ın ülkesinin Avrupa Birliği dönem başkanlığını kullanarak geleneksel Batılı dış politika elitlerine çelişkili mesajlar vermesi buna örnek olarak gösterilebilir.

Bu durum zamanla Batı’nın küresel kişiliğini değiştirecektir.

2020’den bu yana Batı’daki evimden ziyade, Asya’da gelişen bu olayları Singapur’daki görüş noktamdan izliyorum. “Batısızlık: Büyük Küresel Yeniden Dengelenme” adlı yeni kitabımda yazdığım gibi, Batı’nın küresel varlığının yeniden şekillenmesini uzaktan izlemek kendi perspektiflerini sunuyor.

Asya’da, dünyanın değişen ekonomik dengesi Çin ve Hindistan’ın yükselişinde açıkça görülüyor ve Endonezya gibi ülkeler de gelecekte önemli bir büyüme göstermeye hazırlanıyor.

Dünyanın yeniden dengelenmesi sadece “Asya’nın yükselişi” ile sınırlı değildir. Suudi Arabistan, Türkiye ve hatta Güney Afrika gibi ülkelerin küresel meselelerde kendi yollarını çizmek için gösterdikleri stratejik özerklik her geçen ay artıyor.

Batılı olmayan ülkeler için stratejik özerklik ekonomik büyümeden kaynaklansa da bundan çok daha fazlasıyla ilgilidir. BRICS gibi Batılı olmayan kulüplerin genişlemesini de içeriyor. Güney Afrika’nın Batı destekli İsrail’e karşı Hamas’a karşı yürüttüğü savaş nedeniyle Uluslararası Adalet Divanı’nda açtığı dava gibi gelişmeler de bunu kanıtlamaktadır. Batılı olmayan ülkeler küresel görüşün değişmesine yardımcı oldukça, Batılı ülkeler tarafından 7 Ekim’den sonra İsrail’i desteklemek için alınan ilk tutumlar artık “kurallara dayalı uluslararası düzen” kullanılarak inandırıcı bir şekilde sorgulanabilir.

Batılı olmayan dünyanın yükselen başlıca güç merkezleri hızla kendi momentumlarını geliştiriyor. Yüzyıllardır ilk kez Batı her zaman öncü bir rol oynamıyor. Avrupa liderliğindeki deniz sömürge imparatorluğunun önceki dönemleri ve ardından ABD liderliğindeki küreselleşme dönemi düşünüldüğünde, dünya meselelerinde ortaya çıkan dönemin gerçekten de çok farklı olacağı görülecektir.

Batı çökmeyeceği ve ABD ekonomisi canlılığını koruduğu için yanlış sonuçlara varmak kolaydır. Tüm bunları gayri safi yurtiçi hasıla büyüklüğüne göre bir analize indirgemek ve yalnızca ABD ile Çin arasında iki atlı bir yarış olarak görmek çok basite indirgemek olacaktır.

Kişi başına düşen GSYH’ye bakıp, önde gelen Batılı ülkelerin modernleşmenin standart taşıyıcıları olarak diğerlerinin fersah fersah önünde olduğu sonucuna varılabilir. Ya da güçlü ABD dolarının kalıcı gücüne odaklanılabilir.

Bunlar indirgemeci sonuçlara varmaktır. Evet, ekonomik performans, yaşam standartları ve para biriminin gücü büyük önem taşımaktadır. Ancak diğer gelişmelerle birlikte ele alındığında Batı’nın düşüşte olduğu görülmektedir.

Demografi gibi bazı eğilimler ölçülebilir niteliktedir. Diğer eğilimler ise küresel anlaşmazlıkları çözme gücü ve ahlaki güçle ilgilidir. Küresel yeniden dengelenme yalnızca sert güç ve ekonomiyi değil, aynı zamanda standartları belirleme, dikkati yönetme ve krizleri çözme becerisini de içermektedir.

Manşetlerimize hakim olan ve küresel görüşleri derinden ikiye bölen diğer savaştan işlerin ne kadar hızlı değiştiğine dair net bir örnek alalım.

G7 aracılığıyla çalışan Batı, Rusya’nın Şubat 2022’de başlayan barbarca tam ölçekli işgaline karşı Ukrayna’yı övgüye değer bir şekilde destekledi. Ancak milyarlarca dolar harcayarak silahlandırdığı Ukrayna, hala Rus işgalcileri kovacak kadar güçlü değil. Şimdi, küresel yeniden dengelenmeyle ilgili iki gelişme Ukrayna’daki durumu daha net bir şekilde etkiliyor.

Birincisi, Rus ekonomisi Batı ve G7 liderliğindeki yaptırımlardan ve enerji ihracatına getirilen fiyat sınırlamalarından zarar gördü. Ancak ekonomik ceza tehdidi Putin’i 2022 başlarında Ukrayna’yı işgal etmekten caydırmaya yetmedi. Yaptırımların gerçekliği de Putin’i işgalden vazgeçmeye zorlamak için yeterli değil. Dünya ekonomisindeki yapısal değişiklikler, Rusya’nın Çin, Hindistan ve diğer BRICS ülkelerinin yanı sıra Türkiye, Körfez ülkeleri, Endonezya ve diğerleriyle ticaret yapmaya devam ettiği ve savaş ekonomisini sürdürdüğü anlamına geliyor.

İkinci olarak, Batılı olmayan bu ülkeler bir şekilde Rusya’nın Ukrayna’ya karşı yürüttüğü savaşın müzakere yoluyla sona erdirilmesini savunmuşlardır. Batı ve G7 ise tam tersini savunmuştur. Mükemmel bir ahlaki netlikle, Rusya’nın Ukrayna’da yenilmesi ve saldırganlığı için asla ödüllendirilmemesi gerektiğini savundular. Ancak Trump Beyaz Saray’a dönerse, ABD politikasının bir barış anlaşması lehine Ukrayna’yı terk etmeye kayması bekleniyor.

İronik bir şekilde, Trump’ın dayatacağı böyle bir anlaşma ABD’yi dünyanın geri kalanında genel olarak aynı şeyi savunan kesimlerle daha uyumlu hale getirecektir. Eğer bu gerçekleşirse, Batı’nın küresel haçlı enkarnasyonu bir darbe alacaktır. Onun yerine, otokratik liderlerle anlaşma yapmaktan kaçınmayan, işlevsel yaklaşımları tercih eden popülist bir Batı enkarnasyonu ufukta görünmektedir. Böyle bir dünyadan korkmak başka bir şey, bunun pek çok etmenini anlamak başka bir şeydir.

Sadece Soğuk Savaş sonrası zafer kazanmış Batı’nın sonunu gözlemlemiyoruz, aynı zamanda daha az Batı egemenliğinde bir dünyanın başlangıcını da gözlemliyoruz.

Okumaya Devam Et

DÜNYA BASINI

“Okulu kıran” çocukların ailelerini hapse atmayı öneren başkan adayı: Kamala Harris

Yayınlanma

Editörün notu: Joe Biden’ın çekilmesi ile birlikte Demokratların kasım ayındaki başkan adayı olarak öne çıkan Başkan Yardımcısı Kamala Harris, siyaseten “silik” bir profil olsa da daha önce San Fransisco ve California’daki savcılık deneyimleri karanlık bir geçmişe işaret ediyor. “Beyaz olmayan” ve “ilerici” sayılan bir siyasetçi olmasına rağmen savcılığı döneminde siyahlara yönelik polis şiddeti konusunda tavır almayı reddetmişti. Harris’in en tartışmalı hamlesi ise, “okul asma programı” olarak bilinen 2011 tarihli yasaydı. Bu yasa bölge savcılarının, çocuklarının geçerli bir neden olmaksızın okul yılının yüzde 10’unu kaçırmaları halinde ebeveynleri kabahat işlemekle suçlamalarına ve hapsetmelerine izin veriyordu. Daha sonra sonlandırılan programın, yine en fazla beyaz olmayan toplulukların ebeveynlerine yönelik işlediği yönünde yoğun eleştiriler gelmişti.


“Kamala the Cop”: Biden’ın Olası Halefi Harris’in Karanlık Yüzü

Raphael Schmeller
Berliner Zeitung
23 Temmuz 2024
Çev. Gülçin Akkoç

Sevilmiyor, hata yapmaya meyilli ve kendi partisi içinde tartışmalı durumda. Demokratların başkan adayı olarak yarışa girmesi beklenen Kamala Harris kimdir?

Joe Biden’ın başkanlık yarışından çekilmesinin ardından birçok demokrat coşkuyla Kamala Harris’i desteklemeye başladı. Partinin seçim kampanyası bağışları platformu ActBlue, Biden’ın yerine Demokratların favorisi olan başkan yardımcısı için şimdiden “bağış seli” yaşandığını bildirdi.

Liberal Amerikan medyası Pazar akşamından beri Harris’in seçimi kazanması durumunda ABD’nin en yüksek siyasi makamına gelen ilk kadın, ilk Asya kökenli ve Barack Obama’dan sonra ilk siyahi olacağını tekrarlayıp duruyor. Ancak Harris’in ülkedeki çok sayıda kişi tarafından sevilmediği ve kendi partisinin içinde de tartışmalı olduğu gerçeği söylenmiyor.

2011 ve 2013 yıllarında bağışlarla Harris’i destekleyen Cumhuriyetçi başkan adayı Donald Trump, çoğu ankette Demokratlardan oldukça önde yer alıyor. Bakıldığında Harris ve Biden arasında rağbet görme açısından önemli farklar yok ve hatta Harris’in durumu kısa bir yükselişten sonra daha kötüye bile gidebilir. Harris son anketlerde Demokratlar için çok önemli olan Michigan, Arizona ve Nevada gibi salıncak eyaletlerde Biden’dan daha kötü performans gösteriyor.

Harris, okulu çok sık kıran çocukların ebeveynleri için hapis cezası istemişti

Harris, örnek vermek gerekirse iç politikadaki sert tutumu sebebiyle eleştiriliyor. 2011 yılından itibaren Kaliforniya Başsavcısı olarak kendisini Günışığı Eyaleti’nin(*) ‘’ilk polisi’’ olarak sundu ve sıkı baskısıyla adından söz ettirdi. Aynı zamanda kolluk kuvvetlerindeki yolsuzluklara karşı yeterince kararlı adımlar atmaması konusunda da eleştirildi. Ve hepsinden önce okulu çok sık kıran çocukların ebeveynleri için uygulanmasını savunduğu yüksek para cezaları ve olası hapis cezaları sistemiyle hatırlanıyor.

Bu dönemde Harris, siyahlara yönelik polis şiddeti gibi birçok konuda tavır almayı reddetti ve bu durum birçok Demokrat tarafından yadırgandı. 2014 yılında marihuanayı yasallaştırma girişimine gülmüş, ancak beş yıl sonra başkanlığa adaylığını koyduğunda “kesinlikle desteklediğini” vurgulamıştır. Başsavcılık yaptığı dönem ona ‘’Kamala the Cop’’ (Polis Kamala) lakabını kazandırmıştır.

Harris 2017 yılında Senato’ya seçildi ve 2019 yılında Demokratların başkan adayı olarak yarışa girdi. Başta Biden’ı ırkçılıkla suçlasa da sonrasında korkunç anket oranları sebebiyle yarıştan çekildi ve sonrasında kendisini başkan yardımcısı adayı yapan Biden’ı destekledi.

Başkan Yardımcısı olarak görev yaptığı son 4 yılda pek çok kez kendi siyasi profilini geliştirmemekle suçlandı. Biden, göçü sınırlandırmak için menşe ülkelerdeki göçün nedenleriyle mücadele etme görevini 2021 yılında Harris’e verdi. Ancak Harris’in çabalarına ve Latin Amerika hükümet başkanlarıyla yaptığı görüşmelere rağmen düzensiz sınır geçişlerinin sayısı arttı. ABD Yüksek Mahkemesi 2022 yılında dönüm noktası niteliğindeki Roe v. Wade kararını bozarak ülkenin çoğu yerinde kürtajı fiilen imkansız hale getirdiğinde ise Harris, kürtaj haklarını şiddetle savundu.

Harris pek çok kişi tarafından politik anlamda sönük olarak görülüyor

Harris, Beyaz Saray’da geçirdiği süre boyunca çoğunlukla kendi yolundan gitti. Röportajlarında ve kamuoyu önünde yaptığı diğer konuşmalarında çeşitli hatalar yaptı ve her zaman kendine güvenen biri olarak görünmedi. Pek çok kişi tarafından politik anlamda sönük ve bazı demokratlar tarafından da bir yük olarak görülüyordu. Hatta 2022 yılının başında yapılan anketlerin sonucuna göre Harris, bugüne kadarki en sevilmeyen Başkan Yardımcısı. Yakın çalışma arkadaşları birçok kez istifa etti ve kaotik çalışma koşulları olduğuna dair söylentiler hep devam etti.

Harris de Biden gibi hatalar yapmaya ve anlaşılması zor konuşmalar yapmaya meyilli. Şu anda sosyal medyada Mayıs 2023’te yaptığı bir konuşma dolaşıyor, Harris dinleyicilere şu açıklamaları yapıyor: “Siz, içinde yaşadıklarınızın ve sizden önce gelenlerin bağlamından oluşuyorsunuz.’’ Sonrasında bu anlattıklarını annesinden bir alıntı yaparak destekledi, ‘’Hindistan cevizi ağacından düştüğünüzü mü sanıyorsunuz?’’ Harris sonrasında saniyelerce kendi şakasına güldü.

Eğer beklendiği gibi Kamala Harris Demokratların adayı olarak gösterilirse yalnızca bu imajını düzeltme zorluğuyla karşılaşmayacak, aynı zamanda seçmenleri Biden-Harris hükümetinin sevilmeyen sonuçlarından kendisini sorumlu tutmamaları için ikna etmeye çalışmak zorunda kalacak. Bu sebeplerle Trump, Harris’i yenmenin Biden’ın kendisini yenmekten daha kolay olacağını iddia ediyor. Bu konuda haklı olabilir.


(*) Yazar Florida ile Kalifornia’yı karıştırıyor olmalı çünkü “Günışığı Eyaleti” (Sunshine State) takma adı Florida’ya ait. Kaliforniya’nınki ise “Altın Eyalet” (Golden State). (editörün notu)

Okumaya Devam Et

Çok Okunanlar

English