Rusya’nın enerji devi Gazprom, Ukrayna üzerinden Avrupa’ya doğalgaz sevkiyatını durdurdu. Beş yıllık transit anlaşmasının 1 Ocak 2025’te sona ermesiyle, Rus gazı artık sadece Türk Akımı üzerinden taşınacak.
Rusya’nın Ukrayna üzerinden Avrupa’ya doğalgaz tedariki durduruldu. Gazprom, beş yıllık transit anlaşmasının 1 Ocak 2025 saat 08.00’de sona erdiğini ve şirketin artık doğalgaz tedariki konusunda “teknik ve hukuki imkândan yoksun” olduğunu açıkladı.
Ukrayna Enerji Bakanı German Galuşçenko, “Rus gazının transitini durdurduk, bu tarihi bir olay,” dedi.
Rus gazı, savaşın başlangıcından bu yana Ukrayna üzerinden Avrupa’ya ulaştırılıyordu, ancak Avrupa Birliği ülkelerinin büyük çoğunluğunun Rus gazından vazgeçmesi nedeniyle tedarik önemli ölçüde azalmıştı.
Slovakya, Macaristan, Çekya, Avusturya ve Moldova gibi ülkeler Rus gazını almaya devam etti. Ancak Gazprom, Moldova’ya olan tedariki, ülkenin tanımadığı borçlar nedeniyle durdurduğunu duyurdu.
Ukrayna, yıl ortasından beri anlaşmayı uzatmayacağını belirtiyordu. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, 19 Aralık’ta yaptığı açıklamada bu yıl transitin gerçekleşmeyeceğini teyit etti.
Slovakya Başbakanı Robert Fico, Rus gazının diğer AB ülkelerine ulaştırıldığı ve kendi ülkesinin de Rus gazına bağımlı olduğu gerekçesiyle anlaşmanın uzatılması için Moskova’ya gitti, ancak başarılı olamadı. Macaristan Başbakanı Viktor Orban da benzer bir girişimde bulundu, ancak sonuç alamadı.
Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy, 2019 yılında Rus gazı transitinden elde edilen gelirin beş yıllık anlaşma süresince en az 7 milyar dolar olacağını tahmin etmişti.
Fakat o tarihten bu yana tedarik önemli ölçüde azaldı. Anlaşmaya göre Gazprom, 2021-2024 yılları arasında yıllık 40 milyar metreküp gaz taşımayı garanti etmişti, ancak transit yaklaşık 15 milyar metreküpe düştü (2023’te 14 milyar metreküp).
Putin’e göre Ukrayna yılda 700-800 milyon dolar kazanıyordu, ancak Reuters’ın hesaplamalarına göre bu rakam 0,8-1 milyar dolar arasındaydı.
Reuters, Rusya’nın Ukrayna üzerinden doğalgaz ihracatından geçen yıl yaklaşık 5 milyar dolar kazandığını tahmin etti.
Gazprom’un 2024’te Avrupa’ya tüm boru hatları üzerinden yaptığı ihracatın 32 milyar metreküp olduğu belirtildi.
Bu da Ukrayna üzerinden yapılan tedarikin toplamın yaklaşık yarısına denk geldiği anlamına geliyor.
Ukrayna’nın doğalgaz taşıma sisteminin (GTS) Rusya tarafından saldırıya uğrayabileceği tahmin ediliyor.
Brüksel’deki CEPS analiz merkezinden Christian Egenhofer, Bloomberg’e yaptığı açıklamada bu durumun Avrupalı diplomatlar tarafından beklenildiğini söyledi.
Ukrayna transitinin durdurulması ve Baltık Denizi’nin dibinden Almanya’ya uzanan Kuzey Akımı boru hattının sabotaja uğramasının ardından Gazprom’un Avrupa’ya gaz ihraç etmek için tek seçeneği Türk Akımı kaldı.
Kuzey Akımı’nın yeniden inşasının maliyetinin 600 milyon avrodan fazla olacağı tahmin ediliyor. Türk Akımı’nın kapasitesi yıllık 31,5 milyar metreküp, yani Gazprom’un geçen yıl Avrupa’ya tüm boru hatları üzerinden sağladığı doğalgaz miktarına eşdeğer.