İran’a yönelik misillemeye hazırlanan İsrail’in anti balistik füze stoklarını yenilemesi gerekiyor.

Financial Times’ın (FT) sektör yöneticileri, eski askeri yetkililer ve analistlere dayandırdığı habere göre İsrail; İran ve direniş eksininin diğer üyelerinin saldırılarına karşı koymak için hava savunmasını güçlendirmeye çalışırken önleyici füze sıkıntısıyla karşı karşıya.

ABD, İsrail’in İran’a yönelik beklenen ve bölgesel gerilimi daha da tırmandırma riski taşıyan misilleme saldırısı öncesinde, İsrail’in hava savunmasındaki boşlukların kapatılmasına yardım için harekete geçti. Pazar günü bir Terminal Yüksek İrtifa Alan Savunması (THAAD) füze bataryasının konuşlandırılacağını duyurdu.

“Kritik eşiğe yaklaşıyoruz”

ABD’nin Orta Doğu’dan sorumlu eski üst düzey savunma yetkililerinden Dana Stroul, “İsrail’in mühimmat sorunu ciddi” dedi. “Eğer İran, İsrail saldırısına [büyük bir hava saldırısıyla] karşılık verirse ve buna Hizbullah da katılırsa, İsrail’in hava savunması zorlanacak” diyen Stroul, ABD stoklarının sınırsız olmadığını da sözlerine ekledi. Stroul, “ABD; Ukrayna ve İsrail’e aynı hızda tedarike devam edemez. Kritik eşiğe yaklaşıyoruz” dedi.

ABD 2 bin dolarlık dronu 2 milyon dolarlık füzeyle vurabiliyor

Balistik füzeleri vurmak için kullanılan Arrow önleyicilerini üreten devlet kurumu İsrail Havacılık ve Uzay Sanayii CEO’su Boaz Levy, üretim hatlarını sürekli çalıştırabilmek için üç vardiya çalıştıklarını söyledi. “Bazı hatlarımız haftanın yedi günü 24 saat çalışıyor. Amacımız tüm yükümlülüklerimizi yerine getirmek” diyen Levy, önleme füzelerini üretmek için gereken sürenin ‘gün meselesi olmadığını’ da sözlerine ekledi. İsrail stoklarının durumunu açıklamayan Levy, “Stokları yenilememiz gerektiği bir sır değil” diye ekledi.

İsrail ordusu, Nisan ayında ABD ve diğer müttefiklerinin yardımıyla İran’ın 170 insansız hava aracı, 30 seyir füzesi ve 120 balistik füzeden oluşan salvosuna karşı yüzde 99’luk bir önleme oranı elde ettiğini iddia etti. Ancak İsrail, İran’ın 1 Ekim’de ateşlediği 180’den fazla balistik füzeden oluşan ikinci yaylım ateşini savuşturmakta o kadar başarılı değildi. Açık kaynak istihbarat analistlerine göre neredeyse üç düzine füze, İsrail’in Nevatim hava üssüne isabet ederken, bir füze İsrail’in dış istihbarat teşkilatı Mossad’ın merkezinin 700 metre uzağında patladı.

İsrail, füzelerin hava üslerini vurduğunu kabul etti

Balistik füzeleri vurmak üzere tasarlanan ve ABD tarafından tedarik edilen THAAD bataryası İsrail’in Arrow sisteminin yanına konuşlandırılacak. Binyamin Netanyahu hükümeti, İran’ın Ekim ayında Hamas ve Hizbullah liderlerinin öldürülmesinin intikamını almak için yaptığını söylediği füze saldırısına misilleme planlarken İsrail’in genel hava savunmasını güçlendiriyor.

“Hizbullah’ın tam kapasitesini henüz görmüyoruz”

Hizbullah, İsrail’in komutanlarına ve cephaneliğine yönelik haftalarca süren saldırılarına rağmen İsrail’in en az 60 km içine kadar saldırabileceğini gösterdi. Pazar günü Hizbullah’a ait bir insansız hava aracı ülkenin merkezindeki bir askeri üste dört İsrail askerini öldürdü.

İsrail Savunma Kuvvetleri’nde strateji başkanlığı yapmış emekli Tuğgeneral Assaf Orion, “Hizbullah’ın tam kapasitesini henüz görmüyoruz. Savaş öncesi tahmini fırlatma kapasitesinin sadece onda biri kadar yani günde iki bin roket yerine birkaç yüz roket atıyor” dedi.  Orion’a göre bu açığın bir kısmı Hizbullah’ın tam güçle saldırmama tercihinden bir kısmı da İsrail ordusu tarafından zayıflatılmış olmasından kaynaklanıyor. Orion, “Ancak Hizbullah’ın güçlü bir operasyon başlatacak kadar kapasitesi var” ifadesini kullandı.

Hizbullah’la olası topyekûn savaş İsrail ekonomisini nasıl etkileyecek?

Analistler, savunma planlayıcılarının ve İsrail’in yapay zekâ destekli hava savunma sistemlerinin, hangi bölgelerin diğerlerine kıyasla daha fazla korunacağına karar vermek zorunda kaldığını belirtti. İsrail’in resmi rakamlarına göre, sadece Gazze ve Lübnan’dan geçen yıl İsrail’e 20.000’den fazla roket ve füze fırlatıldı.

İsrail Savunma Bakanlığı’nda eski bir araştırmacı olan Ehud Eilam, “1 Ekim saldırısı sırasında, IDF’nin İran’ın bir sonraki saldırısının Tel Aviv’e yönelmesi ihtimaline karşı bazı Arrow savunma füzelerini harekete geçirmediğine dair bir izlenim vardı. İsrail’in önleme füzelerinin tükenmeye başlaması ve bunların nasıl konuşlandırılacağına öncelik vermek zorunda kalması an meselesi” dedi.

Suudi Arabistan’ın önde gelen akademik kurumunun yeni başkanı, üniversitenin Çin’le, ABD yapımı çiplere erişimini tehlikeye atabilecek herhangi bir yapay zeka işbirliğinden uzak duracağını söyledi.

Geçtiğimiz ay Suudi Arabistan’da Kral Abdullah Bilim ve Teknoloji Üniversitesi’nin (KAUST) başına geçen Profesör Sir Edward Byrne, “en iyi bildiğim alanlar olan İngiltere, Avrupa ve ABD” ile ilişkilere öncelik vereceğini ve üniversitedeki araştırmacıların çalışmalarını yürütmek için ihtiyaç duydukları yapay zeka teknolojisine erişebilmelerini sağlayacağını söyledi.

Suudi Profesör Financial Times’a verdiği röportajda, “Daha hassas alanları biliyorsunuz. Sanırım hepimiz bunların ne olduğunu biliyoruz. ABD ile ilgili olanlar da dahil olmak üzere ilgili tüm ulusal düzenlemelere tamamen uymaya kesinlikle kararlıyım,” dedi.

Sözlerine şöyle devam etti: “ABD’deki işbirlikleri kritik önem taşıyor. Başkan olarak bu işbirliklerinin devam etmesini sağlamak için ABD’nin tüm ticaret düzenlemelerine uyma konusunda mutlak bir taahhüdüm var. Çin ile pek çok alanda işbirliği için hala alan görüyorum. Ancak ABD hükümetinin ABD teknolojisine erişim konusunda çok katı kurallara sahip olduğu alanlarda değil.”

ABD, teknoloji tedarik zincirinin yönünü Çin’den ayrıştırmaya çalışırken son teknoloji yapay zeka çiplerinin ihracat lisansları üzerindeki kontrollerini sıkılaştırdı. Orta Doğu’da, bölgenin de ihracat kontrollerinden etkileneceğine dair korkular başladı.

Birleşik Arap Emirlikleri’ndeki en büyük yapay zeka şirketi olan G42’ye 1,5 milyar dolar yatırım yapan Microsoft, geçen ay yaptığı açıklamada yapay zeka çiplerinin bölgeye ne zaman gönderilebileceği konusunda daha fazla “açıklık ve tutarlılığa ” ihtiyaç duyduğunu söyledi.

BAE de, ABD’nin baskısıyla Çinli teknoloji firmalarına yatırım yapmaktan vazgeçtikten aylar sonra, yapay zeka alanındaki küresel gelişmelere öncülük etmek üzere ABD ile bir ortaklık kurdu.

Çin finansmanından vazgeçen BAE, ABD ile yapay zeka ittifakı kuruyor

Byrne’ün KAUST’tan ayrılan selefi Tony Chan, Çin ile işbirliklerini genişletti ve AceGPT adı verilen Arapça odaklı büyük bir dil modeli oluşturmak için Shenzhen Hong Kong Çin Üniversitesi ve Shenzhen Büyük Veri Araştırma Enstitüsü ile ortak bir yapay zeka projesi geliştirmeye gitti.

2009’da merhum Kral Abdullah tarafından ülkenin ilk lisansüstü araştırma üniversitesi olmak üzere 10 milyar dolarlık bir bağışla kurulan KAUST’ta, Çin’le işbirliğinin derinliğinin ABD’nin enstitünün bilgisayarları için en yeni çipleri tedarik etmesini engellemesine yol açabileceğine dair korkular vardı.

Suudi Arabistan ve BAE, ana güvenlik ortakları olan Washington’u kızdırmadan yapay zekayı geliştirmek ve hem ABD hem de Çin ile ticari ilişkilerini geliştirmek için uğraşıyor. Mayıs ayında bir Suudi fonu, Çin’in en önde gelen jeneratif yapay zeka start-up’ının tek yabancı yatırımcısı oldu.

Öte yandan üst düzey Suudi yetkililer, başta Nvidia olmak üzere ABD yapımı gelişmiş yapay zeka çiplerine erişimi güvence altına almak için aktif olarak çalışıyor ve Teknoloji Bakanı Abdullah Alswaha son aylarda Amerikalı mevkidaşları ve Silikon Vadisi’ndeki teknoloji yöneticileriyle görüşmeler yapmak üzere ABD’ye çok sayıda seyahat gerçekleştirdi.

Krallık geçen ay Riyad’da büyük bir yapay zeka konferansına ev sahipliği yaptı ve burada hükümete bağlı Suudi Veri ve Yapay Zeka Kurumu Arapça büyük dil modelini sergiledi ve Nvidia ile 5.000 GPU için bir anlaşma yaptığını duyurdu. FT’ye konuşan bir yetkili, SDAIA’nın halihazırda ABD’li firmanın 1.000 GPU’suna erişimi olduğunu ve yakın gelecekte daha fazlasına erişme konusunda iyimser olduklarını söyledi.

WSJ’ye göre İsrail’in İran’ın petrol ve nükleer tesislerini vurmayacağı konusunda ABD’ye güvence verdi. FT bu güvencenin ardından petrol fiyatlarının düşüşe geçtiğini bildirdi.

Wall Street Journal’ın (WSJ) ABD’li yetkililere dayandırdığı habere göre İsrail, İran’a karşı planladığı misilleme saldırısında nükleer ve petrol tesislerini hedef almayacağına dair Washington’a güvence verdi. Yetkililer, söz konusu güvencenin ABD Başkanı Joe Biden ile İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu arasında geçen hafta yapılan telefon görüşmesinde ve ABD Savunma Bakanı Lloyd Austin ile İsrailli mevkidaşı Yoav Gallant arasında son günlerde yapılan görüşmelerde verildiğini söyledi.

Financial Times (FT) ise Netanyahu’nun verdiği güvenceden sonra petrol fiyatları düştüğünü yazdı: “Petrol fiyatları pazartesi akşamı İsrail’in tepkisini kısıtlayacağına dair haberler üzerine keskin bir düşüş yaşadı. Küresel gösterge olan Brent petrol salı günü neredeyse yüzde 3 düşerek varil başına 75 dolara geriledi.”

“Liste vermekten kaçındı”

WSJ’nin haberine göre yetkililer, İsrail’in askeri ya da istihbarat hedeflerini hedef alacağını söylediğini ancak ABD’ye belirli hedeflerin listesini vermekten kaçındığını belirtti.

Washington ziyaretine veto: Misillemenin ayrıntıları ABD ile paylaşmak istemiyor

Haberde, “İsrail’in 5 Kasım’daki ABD başkanlık seçimlerinden önce vermesi muhtemel yanıt, Nisan ayında Tahran’ın İsrail topraklarına 300 füze ve insansız hava aracı fırlatmasından kısa bir süre sonra bir İran askeri üssünü vuran önceki saldırıya benzeyebilir. Ancak İsrailli yetkililer operasyonlarının beklenmedik hedefleri vurabileceğini söylediler. Analistlere göre operasyonun daha şiddetli olması da muhtemel” ifadeleri yer aldı.

“Çark ederse bu, ilk kez olmaz”

Brookings Enstitüsü Orta Doğu Politikaları Merkezi Direktörü Natan Sachs, Netanyahu’nun kararının “Biden yönetimi için bir nebze güven verici” olduğunu söyledi. Ancak İsrail’in vereceği yanıtın Tahran’a ciddi zarar vermeyi hedefleyeceğini de sözlerine ekledi. Sachs, “İran’ın son saldırısı gerçek bir hasara neden oldu ve İsrail, İran’ın iki ülke arasında düzenli bir kısasa kısas şeklinde oluşturmayı umduğu yeni kurallar yerine, İran’ın İsrail’i doğrudan vurmaya cesaret edemeyeceği şeklindeki eski kuralların hala geçerli olduğunu açıkça ortaya koymaya niyetli” dedi.

Obama yönetiminde Dışişleri Bakanlığı yetkilisi olan Frank Lowenstein ise İsrail hükümetindeki aşırı sağcıların “hala nükleer tesislere ya da en azından petrol tesislerine saldırılması için bastırdığına” dikkat çekti ve Netanyahu’nun “Biden’ın duymak istediklerini dile getirip sağdan tepki alınca çark etmesi ilk kez olmaz” uyarısında bulundu.

CIA: Taraflar “topyekûn çatışma” istemese de yanlış hesap riski yüksek