ABD Başkanı Donald Trump’ın küresel ekonomiyi vuran gümrük tarifeleri uygulamasına Çin hariç 90 gün ara vermesiyle birlikte, “piyasalar” rahat bir nefes almış görünüyor.

Süreç, aynı zamanda Trump kampındaki çelişkileri de su yüzüne çıkardı. Elon Musk ve Trump’ın ticaret ve üretimden sorumlu danışmanı Peter Navarro arasında sosyal medyaya da yansıyan atışmalar buzdağının görünen yüzü. Musk, tarifelerin sonuna kadar uygulanmasından ziyade bir tehdit olarak kullanılmasını savunan kampta yer alırken, Navarro “Amerika’yı Yeniden Büyük Yap” (MAGA) koalisyonu içerisinde “sonuna kadar gidilsin” diyenlerin sözcüsü konumunda.

Tarife savaşlarında “iyi polis” rolüne soyunan isim ise Hazine Bakanı Scott Bessent. Örneğin POLITICO’da yer alan bir analizde, Bessent’in Trump’ın gümrük tarifeleri stratejisi konusunda Beyaz Saray’ın önde gelen seslerinden biri olduğuna dikkat çekildikten sonra şimdi de ticaret anlaşmaları konusunda başarılı olmak zorunda olduğu vurgulanıyor.

Wall Street ile Beyaz Saray arasındaki arabulucu

POLITICO, “Eski hedge fonu yöneticisi, çoğu üç aylığına askıya alınmış olan ve ekonomiyi sarsan gümrük vergilerini engellemek için 75’ten fazla hükümetle yapılacak anlaşmaların müzakeresinde başrolü üstlenecek. Patronu Başkan Donald Trump’ın nefesi ensesinde olacak. Wall Street’teki müttefikleri ve gümrük tarifelerine şüpheyle yaklaşan Cumhuriyetçi Kongre üyeleri, finans piyasalarına kesinlik getirmesi için umutlarını ona bağlayacak,” diye yazıyor.

Bessent’in, huzursuz Wall Street yöneticileri ile Beyaz Saray arasında tarifeler konusunda arabuluculuk rolüne soyunduğu belirtiliyor.

Bessent, Ticaret Bakanlığı ve ABD Ticaret Temsilciliği (USTR) ile birlikte çalışmak üzere “bir süreci uygulamaya koyduğunu” söylemek dışında, yönetimin bu göreve nasıl yaklaşacağına dair kamuoyuna çok az ipucu verdi. Bununla birlikte Japonya gibi “hızlı davranan” ülkelere müzakerelerde öncelik verileceği gelen bilgiler arasında. Bakan ayrıca yönetimin her ülkeyle “ısmarlama” ticaret anlaşmaları yapacağını da söylüyor.

Bu arada Bessent, POLITICO’ya göre, kesinlik arayan finans piyasalarının baskısı altında. 90 günlük duraklamaya rağmen, ABD gümrük vergileri şu anda 1903’ten bu yana en yüksek oran olan ortalama yüzde 27 civarında ve Trump Çin mallarına yüzde 145 gümrük vergisi uygulayarak Çin ile tam ölçekli bir ticaret savaşı başlattı.

Ticaret müzakereleri için de Bessent rol üstlenecek

Beklenti, Hazine şefinin başarılı bir anlaşmanın neye benzeyebileceğini hızlı bir şekilde gösterebilmesi.

Bessent’in ticaret müzakerelerinde önemli bir figür olarak ortaya çıkması, Trump’ın gümrük vergisi planının finans piyasalarını sarstığı son günlerde beklenmedik bir gelişme oldu; çünkü tarifeler ve ticaret müzakereleri geleneksel olarak Hazine’nin değil USTR’ın görev kapsamında yer alıyor.

Bessent ayrıca 2 Nisan’da açıklanan gümrük vergisi planıyla arasına mesafe koyarak bu hafta bir televizyon röportajında gümrük vergisi oranlarının belirlenmesinde yaygın olarak kullanılan formülde yer almadığını söyledi.

Çarşamba günü banka yöneticilerinin katıldığı bir konferansta konuşan Bessent, “Açıkçası tarifeler konusunda tavsiyelerde bulunuyordum, [ama] daha çok vergi tasarısı üzerinde çalışıyordum. Şimdi ise birçok gümrük tarifesinde baş müzakereci rolünü üstleneceğim,” ifadelerini kullanmıştı.

Bakan, Trump’ın son birkaç haftadır uyguladığı tarife stratejisiyle “kendisi için maksimum müzakere kozu” yarattığını söyleyerek Musk’ın da yer aldığı kampta olduğunun işaretlerini veriyor.

POLITICO’ya göre Wall Street, Bessent’in rolünü bir “kriz yöneticisi” olarak görmeye başladı ve son birkaç gündür yönetimin tarife yaklaşımı üzerinde artan etkisini memnuniyetle karşıladı.

JPMorgan şefi Dimon, Bessent’i göreve çağırdı

Bloomberg’de yer alan bir haberin başlığı da Bakanın yeni rolünü ilan ediyor: “Bessent Wall Street’in En İyi Ticaret Müzakerecisi Olarak Ortaya Çıktı”

Haberde, “Hazine Bakanı Scott Bessent, İkinci Dünya Savaşı öncesinden bu yana en yüksek Amerikan gümrük vergisi oranlarının belirlenmesinde doğrudan yer almadı. Fakat şimdi bunların uygulanmasını önlemek için yürütülen müzakerelerden sorumlu,” deniyor.

Analizde, ABD finans dünyasının tartışmasız en büyük ismi olan JPMorgan CEO’su Jamie Dimon’ın, çarşamba günü özellikle Bessent’in liderliği üstlenmesi çağrısında bulunduğuna işaret ediliyor.

Dimon, Trump’ın izlediğini söylediği bir Fox Business programında, ticaret ortaklarıyla anlaşmalar yapmak için “Scott’ın zaman ayırmasına izin verin” demişti.

Kısa bir süre sonra Bessent, Cumhuriyetçilerin vergi kesintisi tasarısını tartışmak üzere Capitol Hill’de (ABD Kongresi) Cumhuriyetçilerle yapacağı öğlen görüşmesini iptal etti.

Günün ilerleyen saatlerinde yönetimin yüzü olarak gazetecilere konuşmak üzere Beyaz Saray’da ortaya çıktı ve Trump’ın görüşmelere olanak tanımak üzere “karşılıklı” vergilerin çoğu için 90 günlük bir duraklama kararını detaylandırdı.

İyi polis, kötü polis ve kenara çekilenler

Hazine şefi olarak seçilmeden önce Bessent, Trump’ın yaklaşımını “gerilimi azaltmak için gerilimi tırmandırmak” olarak tanımlamıştı ve bu anlayışı resmi olarak ekibe katıldıktan sonra bırakmıştı.

Fakat Bloomberg’e göre şimdi tartışmalı bir şekilde ortaya çıkan şey bu. Perşembe günü yapılan kabine toplantısında Trump, Bessent ve Ticaret Bakanı Howard Lutnick’i “anlaşmalar üzerinde çalışan kişiler” olarak gösterdi. Bessent o oturumda Hazine, Ticaret ve USTR ofislerinin “bir süreci uygulamaya koyacaklarını” söyledi ve Trump’ın müzakerelerde doğrudan yer alacağını da yineledi.

Atlantic Council GeoEconomics Center’ın üst düzey direktörü Josh Lipsky, “Dün olan şey, piyasanın Bessent’te bir sözcüye sahip olduğunu görmesiydi,” diyerek Bakan’ın yeni rolünü tanımlıyor 

Bessent için Lipsky, çarşamba günü “görev süresinin şu ana kadarki en önemli günlerinden biriydi, ancak daha önümüzde pek çok sınav var,” diyor.

Bllomberg, “Geçtiğimiz haftalarda Ulusal Ekonomik Konsey Direktörü Kevin Hassett ile birlikte Cumhuriyetçi Kongre üyeleri ile vergi paketi müzakerelerini yürüten Hazine şefi için bu ani bir değişim oldu,” diye yazıyor.

Geçtiğimiz kasım ayında, “tartışmasız ticaret çarı” olarak görünen Ticaret Bakanı Howard Lutnick’ti, çünkü Trump onu sadece ticaret şefi olarak seçmekle kalmadı, aynı zamanda “tarife ve ticaret gündemine liderlik edeceğini” ve Greer’in USTR ofisinden de “doğrudan sorumlu” olduğunu söylemişti.

Daha yakın bir zamanda, başkanlık danışmanı Peter Navarro, Trump’ın “Kurtuluş Günü” olarak adlandırdığı 2 Nisan’da açıklanan karşılıklı tarifelerde önemli bir rol oynayarak yükselişe geçmişti.

POLITICO’daki başka bir değerlendirmede, Lutnick’in “kötü polis”, Bessent’in ise “iyi polis” rolünü oynamaya başladığına, Navarro’nun ise “kenara çekildiğine” işaret ediliyor.

Çin gümrük vergilerini yüzde 125’e çıkararak ABD’ye karşılık verdi

Pentagon, Trump yönetiminin danışmanlık harcamalarında devam eden tasfiyesinin bir parçası olarak Deloitte, Accenture ve Booz Allen Hamilton gibi şirketlerle yapılan 4 milyar dolar değerindeki BT hizmetleri sözleşmelerini feshetti.

Savunma Bakanı Pete Hegseth, perşembe günü yayınladığı bir nota göre, sözleşmelerin Pentagon çalışanları tarafından daha verimli bir şekilde yürütülebilecek “üçüncü taraf danışmanlara yapılan gerekli olmayan harcamalar” olduğunu tespit etti.

Hegseth, sözleşmelerin “5,1 milyar dolarlık savurgan harcamayı” temsil ettiğini ve iptallerin “yaklaşık 4 milyar dolarlık tahmini tasarruf” ile sonuçlanacağını söyledi. Halihazırda 1 milyar dolardan fazla ödeme yapılmış durumda.

Pentagon, Accenture, Deloitte, Booz Allen ve diğer firmaların Savunma Sağlık Ajansı ile olan sözleşmelerini iptal etti ve Accenture ile olan ayrı bir Hava Kuvvetleri sözleşmesini de feshetti.

Hegseth ayrıca “Çeşitlilik, Eşitlik ve Kapsayıcılık (DEI), İklim, Covid-19 müdahalesi ve diğer gerekli olmayan faaliyetleri destekleyen” 11 diğer danışmanlık sözleşmesinin de feshedilmesini emretti.

Kesintilere rağmen, ABD Başkanı Donald Trump ve Hegseth bu hafta başında savunma bakanlığı için ilk kez 1 milyon dolarlık bütçe sözü vermişti.

Sözleşme kesintileri, hükümet alımlarının koordine edilmesine yardımcı olan Genel Hizmetler İdaresi’nin (GSA) danışmanlık gruplarına yönelik giderek şiddetlenen saldırılarının ortasında geldi.

Aralarında Deloitte, IBM ve Booz Allen’ın da bulunduğu on büyük firmadan geçtiğimiz ay bir “danışman harcamaları incelemesi” kapsamında potansiyel tasarrufları belirlemeleri istenmiş fakat verdikleri yanıtlar idare tarafından “aşağılayıcı” bulunmuştu.

Sonuç olarak, şirketlere daha fazla kesinti belirlemeleri, sözleşmeleri “sonuca dayalı” ya da “paylaşılan tasarruf” modellerine göre yeniden yapılandırmaları ve GSA’in Biden döneminde aşırı gelir olarak gördüğü gelirler için federal hükümete bir “kredi” teklif etmeleri için 18 Nisan’a kadar yeni bir süre verildi.

Hazine Bakanı Scott Bessent geçen ay bir podcast yayınında, gelirinin neredeyse tamamını devlet sözleşmelerinden elde eden Booz Allen’ı “dolandırıcılık” iddialarına karışan şirketlerden biri olarak göstermiş ve devlet yüklenicilerinin azaltılmasının yönetimin en büyük tasarruf kaynaklarından biri olacağını söylemişti.

Booz Allen bu hafta yaptığı açıklamada ABD’li vergi mükellefleri için “daha iyi değer yaratma mücadelesini memnuniyetle karşıladığını” belirtti ve “Hükümete verimliliği artırma konusunda yardımcı olmak için çok ihtiyaç duyulan bir sürece iyi niyetle dahil olduk. Yeteneklerimizi yönetime göstermek için sabırsızlanıyoruz,” dedi.

Hegseth tarafından yapılan iptaller, Elon Musk’ın Devlet Verimliliği Departmanı’nın (DOGE) danışmanlık sözleşmelerinde “korkunç harcamalar” olarak gördüğü şeyleri giderek daha fazla hedef almasıyla ortaya çıktı.

Geçtiğimiz hafta DOGE, Pasifik ada ülkesi Palau için “Google AdWords yönetimi” ve “küresel danışmanlık ve destek hizmetleri” sözleşmelerinin feshedilmesini övmüştü.

Perşembe günü ayrıca GSA, federal hükümet için yapay zeka araçları da dahil olmak üzere yazılım ve hizmetlerin maliyetini düşürmek üzere Google ile bir anlaşmaya vardı.

Danışmanlık kesintileri aynı zamanda Pentagon’un sivil işgücünün yüzde 5 ila 8’ini “görev açısından kritik olmadığını” düşündüğü çalışanları işten çıkararak azalttığı bir döneme denk geliyor. 

ABD Başkanı Donald Trump, çarşamba günü kapsamlı gümrük vergilerine Çin hariç 90 günlük bir ara verdiğini açıkladı.

Trump Truth Social’da, “Çin’in Dünya Piyasalarına gösterdiği saygısızlığa dayanarak, Amerika Birleşik Devletleri tarafından Çin’e uygulanan gümrük vergisini derhal geçerli olmak üzere %125’e yükseltiyorum,” diye yazdı.

75’ten fazla ülkenin gümrük vergileri konusunda müzakere talebinde bulunduğunu söyleyen Trump, “90 günlük bir DURAKLAMA ve bu süre zarfında, yine derhal geçerli olmak üzere, %10’luk önemli ölçüde düşürülmüş bir Karşılıklı Gümrük Tarifesine izin verdiğini” söyledi.

Trump daha sonra Oval Ofis’te yaptığı konuşmada, “Son birkaç gündür bu konu üzerinde düşünüyordum,” dedi ve kararı “yürekten yazdıklarını” söyledi.

Başkan’ın çoğu ticaret ortağına yönelik yeni gümrük vergilerinin yürürlüğe girmesinin üzerinden 24 saat geçmeden yaptığı bu geri dönüş, COVID-19 salgınının ilk günlerinden bu yana finansal piyasalarda yaşanan en yoğun dalgalanmanın ardından geldi.

Bu çalkantı hisse senedi piyasalarından trilyonlarca doları yok etti ve ABD devlet tahvili getirilerinde Trump’ın dikkatini çekmiş gibi görünen tedirgin edici bir artışa yol açtı.

Trump, açıklamanın ardından gazetecilere verdiği demeçte, sporcuların zaman zaman yaşadığı gerginliğe atıfta bulunarak, “İnsanların biraz çizginin dışına çıktığını düşündüm,” dedi.

Trump, “Tahvil piyasası aldatıcıdır. Dün gece insanların biraz midesinin bulandığını gördüm,” derken, günün erken saatlerinde JPMorgan CEO’su Jamie Dimon’ın Fox Business’taki programını izlediğini ve Dimon’ın Maria Bartiromo’ya ticaret savaşının devam etmesi halinde bir resesyonun “muhtemel bir sonuç” olduğunu söylediğini ve yakın zamanda yatırımcı Charles Schwab ile de görüştüğünü sözlerine ekledi.

Trump Dimon’ı överek “bu işi anladığını” söylerkeni, “Çok zeki ve finansal açıdan çok dahi, bankada harika bir iş çıkardı. O da bunu herkesin bildiğini biliyor,” dedi.

Trump’ın milyarder danışmanı Elon Musk da son günlerde gümrük vergisi kararını eleştirerek ve Başkan’ın ticaret konularındaki danışmanı Peter Navarro’yla son derece kişisel ifadelerle alay ederek geçirdi.

Trump’ın kampanyasına destek veren hedge fon yöneticisi Bill Ackman, son günlerde, anlaşmalara olanak tanımak için genişletilmiş tarifelere 90 günlük bir ara verilmesi fikrini ortaya atmıştı.

Ticaret Bakanı Howard Lutnick’e göre Trump, Truth Social gönderisini Lutnick ve Hazine Bakanı Scott Bessent ile birlikte yazdı.

Trump’ın beklenmedik açıklamasının ardından medya önünde ilk kez konuşan Bessent, tutum değişikliğinin piyasadaki dalgalanmadan kaynaklanmadığını, bunun yerine Beyaz Saray’ı müzakere talepleriyle dolduran etkilenen ticaret ortaklarıyla yeni ticaret anlaşmaları yapma arzusuyla ilgili olduğunu ileri sürdü.

Bessent, “Bu sadece bir işlem sorunu. Bu çözümlerin her biri ısmarlama olacak, biraz zaman alacak ve Başkan Trump bizzat dahil olmak istiyor, bu yüzden 90 günlük bir ara veriyoruz,” dedi.

POLITICO’ya konuşan bir kaynak, Bessent’in “Trump’ın Çin’in peşine düşme içgüdüsünü beslemede kritik bir rol oynadığını” söyledi. Bu kaynağa göre Bessent, Trump’ı “Çin’in peşinden gitmenin popüler bir pozisyon olduğuna” ikna etti ve “Bunu yapın ve biz müzakere ederken diğer herkes için bir duraklama yapalım,” dedi.

Beyaz Saray’a yakın bir Cumhuriyetçi Kongre üyesi de benzer bir tablo çizerek POLITICO’ya 90 günlük duraklamanın “bir haftadır tartışıldığını [ve] çoğunlukla Trump’ın her seferinde bir ülkeyi mi yoksa hepsini birden mi geri çekeceği meselesi olduğunu” söyledi.

Kongre üyesi, Çin’in misillemesinin bu soruyu etkili bir şekilde çözdüğünü söyledi.

ABD hisse senedi endeksleri, gösterge niteliğindeki S&P 500 endeksinin %9,5 artışla kapanmasıyla haber üzerine yükselişe geçti ve Japonya’nın Nikkei endeksinin %8’den fazla yükselmesiyle rahatlama perşembe günü Asya ticaretinde de devam etti.

“Muhteşem Yedili” olarak adlandırılan ABD’nin en büyük teknoloji şirketlerinin hisseleri Çarşamba günü 1 trilyon dolardan fazla değer kazandı.

Dünyanın en zengin insanları çarşamba günü toplam net değerlerine 304 milyar dolar ekleyerek Bloomberg Milyarderler Endeksi tarihindeki en büyük tek günlük kazancı elde etti.

Avrupa vadeli işlemleri de büyük kazançlara işaret etti, ama ABD hisse senedi vadeli işlemlerinin düşmesiyle rallinin kısa ömürlü olabileceğine dair işaretler vardı. Petrol fiyatları da %1 civarında düştü.

AB de çarşamba günü erken saatlerde kendi karşı atağını başlatarak, ABD’nin küresel çelik ve alüminyum ihracatına uyguladığı vergilere misilleme olarak bazı ABD ürünlerini hedef alan tedbirler açıkladı.

Trump’ın ABD’yi “kazıklamak” için kurulmakla suçladığı blok, soya fasulyesi, motosiklet ve güzellik ürünleri de dahil olmak üzere yaklaşık 22 milyar avro değerinde ABD ürününü vuracak.

Fakat AB, çarşamba günü gece yarısından bir dakika sonra yürürlüğe giren %20’lik ABD gümrük vergilerine karşı özellikle misilleme yapmadı.

Almanya’nın bir sonraki muhtemel şansölyesi Friedrich Merz, Trump’ın duraklamasının ticarete yönelik birleşik bir Avrupa yaklaşımının olumlu bir etkiye sahip olduğunun kanıtı olduğunu söyledi ve tarifesiz ABD-AB ticareti çağrısında bulundu.