Kanada Maliye Bakanı Chrystia Freeland’ın, başkan seçilen Donald Trump’ın yaklaşan gümrük vergisi tehditleriyle en iyi nasıl başa çıkılacağı konusundaki uzlaşmaz farklılıkları gerekçe göstererek istifa etmesiyle Kanada siyaseti karıştı.

Kanada Başbakanı Justin Trudeau, Trump ile olası bir gümrük vergisi savaşına ilişkin korkularla bağlantılı bir iç siyasi krizle karşı karşıya kalırken, Seçilmiş Başkan, Kanada’nın ABD’nin 51. eyaleti olmasının “harika bir fikir” olacağını söyleyerek şaka yapınca işler daha da karmaşık hale geldi.

Trump çarşamba günü Truth Social platformunda yaptığı paylaşımda, “Birçok Kanadalı Kanada’nın 51. Eyalet olmasını istiyor. Vergilerden ve askeri korumadan büyük ölçüde tasarruf edecekler. Bence bu harika bir fikir. 51. Devlet!!!” dedi.

Leger tarafından yapılan bir ankete göre Kanadalıların %13’ü ülkenin ABD’nin bir eyaleti olmasını istiyor.

Trump, Trudeau’ya “Kanada Valisi” demişti

Trump aynı şakayı kasım ayı sonlarında Mar-a-Lago tatil köyünde verdiği bir akşam yemeğinde de yapmış ve izleyicilerden kahkahalar yükselmişti.

Fox News’e göre seçilmiş başkan, iki ülkenin birleşmesinin fentanil kaçakçılığı konusundaki endişelerini gidereceğini ve büyük ölçüde ABD’nin güney sınırını etkileyen bir sorun olan yasadışı göç akışını durduracağını öne sürmüştü.

Daha sonra Trump, Truth Social’da yaptığı başka bir paylaşımda da Başbakan Justic Trudeau’yu Kanada’nın “valisi” olarak adlandırmıştı ki bu, normalde ABD eyaletlerinin liderleri tarafından kullanılan bir unvan.

Bakan Freeland, istifadan önce Trudeau ile atıştı

Freeland ve Trudeau, kısa bir süre önce açıklanan iki aylık tatil satış vergisi ve Freeland’ın “maliyetli bir siyasi hile” olarak nitelendirdiği Kanadalılara 250 Kanada doları (168 avro) çek verilmesi konusunda anlaşmazlığa düştü.

Freeland, Trump’ın Kasım ayında yaptığı ülkeye %25 gümrük vergisi uygulama tehdidi bağlamında da Kanada’nın bu tür politikaları kaldırayamayacağını savunuyordu.

Freeland istifa mektubunda, “Ülkemiz ciddi bir meydan okumayla karşı karşıya. Bu da mali barutumuzu bugünden kuru tutmak anlamına geliyor, böylece yaklaşan bir tarife savaşı için ihtiyaç duyabileceğimiz rezervlere sahip olabiliriz,” dedi.

Muhalefetten ve iktidar partisinden erken seçim çağrısı

Kararının, Trudeau’nun bir hafta önce kendisine ülkenin maliye bakanı olarak kalmasını istemediğini söylemesinin ardından geldiğini söyledi. 

Hükümetin bütçesini sunmadan hemen önce gelen bu ayrılış, hükümeti zor durumda bıraktı ve Trudeau ile zaten kırılgan olan Liberal Parti’yi uçurumun kenarına getirdi.

Trudeau’nun partisinin üyeleri onu istifaya çağırırken, Kanada’nın üç muhalefet partisi lideri de pazartesi günü Trudeau’nun görevi bırakması gerektiğini söyledi.

Muhalefetteki Kanada Muhafazakâr Partisi lideri Pierre Poilievre de erken federal seçim çağrısında bulundu. Kanadalı siyasetçi, “Her şey kontrolden çıkmaya başladı. Bu şekilde devam edemeyiz,” dedi.

Olası Trump vergileri Kanada’yı felç edebilir

Kasım ayında Trump, yasadışı göç ve ABD’deki fetanil kriziyle mücadele etmek gerekçesiyle Kanada ve Meksika’dan ülkeye giren tüm ürünlere %25 oranında kapsamlı bir vergi uygulayacağını söylemişti.

Ekonomistler bu tür tarifelerin Kanada ekonomisine önemli ölçüde zarar vereceği uyarısında bulunuyor. ABD hükümetinin verilerine göre Kanada 2022 yılında ABD ithalatının yaklaşık 437 milyar dolarını gerçekleştirmiş ve aynı yıl ABD ihracatının da en büyük pazarı olmuştu.

Kanada toplam ihracatının yaklaşık %75’ini ABD’ye yapıyor.

Freeland, Trump’ın kasım ayında yaptığı açıklamanın ardından, “ABD’ye sattığımız şeyler gerçekten ihtiyaç duydukları şeyler. Onlara petrol satıyoruz, elektrik satıyoruz, kritik mineraller ve metaller satıyoruz,” demişti.

ABD Temsilciler Meclisi, hükümetin kapanmasına sadece bir gün kala, dün gece federal fonların süresini uzatacak bir tasarıyı kabul edemedi. 

Harcama tedbirinin çökmesi, Cumhuriyetçi Temsilciler Meclisi Başkanı Mike Johnson’ın defalarca taktik değiştirmek zorunda kaldığı kaotik bir mücadelenin uzamasına neden oldu.

Trump destekli tasarı, 30’un üzerinde Cumhuriyetçi ve neredeyse tüm Demokratların karşı çıkmasıyla gerekli üçte iki çoğunluğu sağlayamadı.

Nihai oylamada 235 üye tasarı aleyhinde, 174 üye ise tasarı lehinde oy kullandı; 38 Cumhuriyetçi tasarı aleyhinde, iki Demokrat ise tasarı lehinde oy kullandı.

Cumhuriyetçi muhalefetin düzeyi, Cumhuriyetçi liderlerin tasarıyı başka bir süreç altında gündeme getirmekte zorlanacağına işaret ediyor. 

Johnson başlangıçta Demokrat liderlerle hükümetin finansmanını 14 Mart’a kadar uzatacak yaklaşık 1.550 sayfalık bir tasarı üzerinde anlaşmaya varmıştı. Tasarı, afet yardımı, çiftlik yardımı ve Kongre üyeleri için maaş zammı da dahil olmak üzere partiler üstü yasama öncelikleriyle doluydu. 

Fakat Cumhuriyetçilerin sağ kanadı, Trump’ın milyarder danışmanı Elon Musk’ın özellikle eleştirdiği tasarıya yüklendi ve nihayetinde Trump, tasarıyı engelledi.

Bunun üzerine Johnson tasarıyı yeniden yazmak için kolları sıvadı ve Trump’ın talep ettiği iki yıllık borç tavanı uzatma maddesini ekledi.

Trump NBC’ye verdiği demeçte borç tavanının kaldırılmasını desteklediğini ve bunun gerçekleşmesi için “öncülük etmeye” hazır olduğunu söylemişti.

Trump’ın Kongre’deki en güçlü destekçilerinden bazıları da dahil olmak üzere Cumhuriyetçiler, en azından Demokratlar görevdeyken borç tavanının yükseltilmesine tarihsel olarak karşı çıkmışlardı. Şimdi ise Trump, tavanı tamamen kaldırmaları için onları zorlayacağını söylüyor.

Demokratlar perşembe günü kapalı kapılar ardında yapılan bir toplantıda tasarıya karşı çıkma kararı aldılar.

Demokrat Temsilci Jamie Raskin, “Anlaşmada yer alan pek çok önemli şeyi yerle bir eden bu teklifle geri dönmek, özellikle de liderliğimize danışmadıkları için bir hakaret ve aşağılamadır,” dedi.

Gözden geçirilmiş tasarı bazı muhafazakâr bütçe açığı savunucuları için de yetersizdi ve Teksaslı Cumhuriyetçi Temsilci Chip Roy tasarıya karşı çıkanlar arasındaydı.

Borç tavanı, ABD Hazinesi tarafından üstlenilebilecek ulusal borç miktarına ilişkin yasal bir sınır ve böylece federal hükümetin halihazırda aldığı borca ek olarak daha fazla borç alarak ne kadar para ödeyebileceğini belirliyor.

ABD Merkez Bankası Fed’in faiz oranlarını çeyrek puan düşürmesi fakat gelecek yıl daha yavaş bir gevşeme sinyali vermesi, doların son iki yılın en yüksek seviyesine çıkmasına neden olurken ABD ve uluslararası hisse senetlerinde satışları tetikledi.

Federal Açık Piyasa Komitesi çarşamba günü yaptığı oylamada gösterge faiz oranını yüzde 4,25-4,5 aralığına indirerek üst üste üçüncü kez indirime gitti.

Yalnızca Cleveland Fed Başkanı Beth Hammack, faizlerin sabit tutulmasını tercih ederek karşı oy kullandı.

Yetkililerin 2025’teki faiz oranlarına ilişkin tahminleri, daha önce tahmin edilenden daha az indirime işaret ederek, süregelen enflasyona ilişkin endişelerinin altını çizdi. Bu endişelerin bir işareti olarak, politika yapıcılar gelecek yıl için enflasyon tahminlerini de yükseltti.

Çarşamba günkü hamlenin ardından Fed Başkanı Jay Powell, merkez bankasının politika ayarlarının “önemli ölçüde daha az kısıtlayıcı” olduğunu ve politika yapıcıların ek gevşemeyi değerlendirirken “daha temkinli” olabileceklerini söyledi.

Powell, aralık ayındaki kararın önceki toplantılara kıyasla “daha yakın bir karar” olduğunu söyledi. Powell, enflasyonun “yatay” hareket ettiğini ve işgücü piyasasına yönelik risklerin “azaldığını” da sözlerine ekledi.

Bank of America’nın kıdemli ABD ekonomisti Aditya Bhave Financial Times’a (FT) verdiği demeçte, “Bu, Fed’den gelen küstahça şahin bir mesajdı,” dedi ve yetkililerin 2025’te bazı ekonomistlerin beklediği üç yerine iki çeyrek puanlık faiz indirimi tahmininin “toptan bir değişimi” temsil ettiğini sözlerine ekledi.

ABD tahvil piyasalarının en büyük yatırımcılarından JPMorgan Chase, para piyasalarının 2025 yılında sadece 0,31 puanlık kesintiye işaret ettiğini belirtti. Banka, bunun 0,75 puanlık tahmininden “önemli ölçüde daha şahin” olduğunu ve değişimin ölçeğini vurguladığını söyledi.

Kararın ardından Wall Street hisseleri keskin bir düşüş yaşarken, S&P 500 endeksi yaklaşık yüzde 3, teknoloji ağırlıklı Nasdaq Composite ise yüzde 3,6 değer kaybetti.

Güçlü 2024 hisse senedi rallisinin en büyük kazananlarının çoğu geri çekildi. Elon Musk’ın şirketi Tesla yüzde 8,3, Facebook’un ana şirketi Meta yüzde 3,6 ve Amazon yüzde 4,6 değer kaybetti.

ABD ekonomisindeki dalgalanmalara karşı özellikle hassas olduğu düşünülen halka açık daha küçük şirketlerin hisseleri ağır bir darbe alarak Russell 2000 endeksini yüzde 4,4 aşağı çekti.

Asya borsaları perşembe günü erken işlemlerde düşerken, Güney Kore ve Tayvan’ın gösterge endeksleri sırasıyla yüzde 1,8 ve yüzde 1,6 geriledi.

ABD devlet tahvillerinin fiyatı da düştü ve politikaya duyarlı iki yıllık Hazine tahvillerinin getirisi 0,11 puan artarak yüzde 4,35’e yükseldi.

Dolar ise, altı para biriminden oluşan bir sepet karşısında yüzde 1,2 artarak Kasım 2022’den bu yana en yüksek seviyeye çıktı.

Wells Fargo kıdemli ekonomisti Mike Pugliese, ABD para biriminin Donald Trump’ın geçen ayki seçim zaferinden bu yana gümrük tarifelerinin yeni bir enflasyon sarsıntısına neden olacağı beklentisiyle yükseldiğini, fakat çarşamba günkü Fed kararının “ateşe daha fazla benzin döktüğünü” söyledi.

Güney Kore wonu da dolar karşısında 15 yılın en düşük seviyesine gerilerken, Japon yeni yüzde 0,5 zayıfladı.