Bizi Takip Edin

SÖYLEŞİ

Batı’nın Yeşil Mutabakatı mı yoksa Çin’in Ekolojik Uygarlığı mı?

Yayınlanma

İster G20 buluşmaları, ister Birleşmiş Milletler (BM) oturumları, isterse de şimdi Davos’ta olduğu gibi Dünya Ekonomik Forumu olsun, son yılların öne çıkan en önemli uluslararası gündem maddelerinden bir tanesi iklim değişikliği ve çevre konuları. Bu alanda dünya çapında tanınan ve görevler üstlenmiş Erik Solheim’a sorularımızı yönelttik. 2005-2012 yılları arasında Norveç’te Bakanlık yapmış olan Solheim, 2016-2018 yılları arasında da Birleşmiş Milletler Çevre Programı (UNEP) Direktörlüğü görevini üstleniyor. Şu anda Yeşil Kuşak Yol Enstitüsü’nün Başkanlığını yapan Erik Solheim, Çin ve Hindistan’ı da iyi bilen bir isim. Dolayısıyla hem Batılı ülkeleri hem de Asya coğrafyasını yakından tanıyan bir uzman olması, Erik Solheim’ın ayırt edici özelliği.

‘Ekonomi ve ekoloji arasında seçim yapmak zorunda değiliz’

Bay Solheim, zaman ayırdığınız için teşekkür ederiz. İlk sorumuzla başlayabiliriz. Batı ülkelerinde sıkça dile getirilen Yeşil Mutabakatı genel olarak nasıl değerlendiriyorsunuz? Batılı ülkelerin bu anlaşmayı tüm insanlığın yararına olacak şekilde uygulama potansiyeline sahip olduğunu düşünüyor musunuz?

Evet kesinlikle. Çok iyimserim ve bu, dünyada tam bir paradigma değişikliği içinde olduğumuza inanmamdan kaynaklanıyor. 20. yüzyılda bu hedefler sadece kalkınmayla ilgiliydi. Hemen hemen her ülkedeki insanlara kalkınmayı mı yoksa Toprak Ana’yı önemsemeyi mi istediklerini sorsanız, kalkınmayı tercih ederlerdi. Yakın zamana kadar hala bir seçenek vardı, çünkü kömür, petrol veya gaz kullanmıyorsanız, hızlı kalkınmanın bir yolu yoktu. Sanayi Devrimi, İngiltere’de başladı ve ardından ABD’ye, Almanya’ya, Japonya’ya, Kore’ye, Türkiye’ye, Çin’e ve her ülkeye sirayet etti. Yani, herkes kalkınmasını fosil yakıtlar üzerinden gerçekleştirdi. Ama şimdi 21. yüzyılda güneş enerjisi ve rüzgar enerjisi dünyanın her yerinde kömürden daha ucuz. Böylece iş kaybı olmadan yeşil teknolojilere ve yeşil ve temiz bir geleceğe hızlıca geçebiliriz, daha fazla iş imkanı yaratabilir ve refah içinde olabiliriz. Ekonomi ve ekoloji arasında seçim yapmak zorunda değiliz, ikisini de mümkün kılabiliriz. Bu durum, beni bu konuda çok iyimser yapıyor. 21. yüzyılda yeni bir yeşil kalkınmanın yolunu bulacağız.

‘Ukrayna savaşı yenilenebilir enerji devrimini güçlendirecek’

Sizce Ukrayna krizinin yeşil enerjiye geçiş üzerindeki etkisi nedir? Çünkü artık diğer Avrupa ülkelerinin de LNG (sıvılaştırılmış doğal gaz) gibi başka yol haritaları ve planları olduğunu görüyoruz.

Kısa vadede bu konuda biraz geri gidiş olabileceği husunda haklısınız ama uzun vadede, ne kadar korkunç olursa olsun, Ukrayna savaşı yenilenebilir enerji devrimini güçlendirecek. Neden? Avrupa, Rusya’dan gelen fosil yakıtlara bağımlı olmak istemiyor. Bunu Avrupa nasıl yapabilir? Bunu, ancak kalkınmamızı Avrupa kaynaklarına dayandırarak yapabiliriz. Güneş Avrupa kaynağı, rüzgar Avrupa kaynağı, hidroelektrik veya yeşil hidrojen, bunların hepsi Avrupa kaynakları. Dolayısıyla, enerjiye bağımlı olmamak için, Avrupa tamamen yerli kaynaklara yönelmek isteyecektir ve bunların tümü yeşil enerji kaynaklarıdır. Bu arada, Hindistan Çin, Orta Afrika veya Latin Amerika ülkeleri gibi ülkeler, Rusya’yı boykot etmiyorlar, fakat yine de petrol ve gaz piyasasındaki muazzam dalgalanmalar ve hızla yükselen petrol fiyatlarıyla ilgili büyük bir sorunları var. Örneğin Hindistan’a bakın. Petrol ve gazlarının yüzde 100’ünü ithal ediyorlar. Petrol ve doğalgazı güneş enerjisiyle değiştirebilirlerse, ithalata harcadıkları parayı azaltabilirler ve devlet bütçesinde daha çok para biriktirebilirler, bu da eğitimde çok daha iyi kullanılabilir. Bu nedenle, Hindistan’ın kalkınmasını petrol ve gaz ithali yerine güneş ve rüzgara dayandırması tam bir kazançtır. Yani evet, Avrupa Rusya’ya bağımlı olmak istemiyor ve dünyanın geri kalanı da dalgalı petrol ve gaz piyasasına bağımlı olmak istemiyor, dolayısıyla yenilenebilir enerji devriminde çok daha fazla gaza basılacağını göreceğiz.

‘Dünyayı diplomasi değil, ekonomi politik kurtaracak’

Geçmişte, hatta yakın zamanda da, BM iklim zirveleri somut sonuçlar vermemekle ve somut sonuçlara varamamakla eleştirildi. Peki, bu bağlamda son COP 27’yi nasıl değerlendiriyorsunuz? Bu zirvede bir Kayıp ve Hasar Fonu kurulmasına karar verildi. Sizce bu gerçekçi ve uygulanabilir mi?

Bence diplomasiye odaklanmak yanlış. Dünyayı kurtaracak olan diplomasi değil, politik ekonomistler ve dünyanın önde gelen siyasi liderlerinin ve büyük şirketlerinin aldığı kararlardır. İlerlemeyi orada görüyorum. Önceki yıl Glasgow’da, büyük bir tartışma çıktı, hatta bazı Avrupalı müzakereciler işleri istedikleri gibi yapmadıkları için televizyonda feryat ediyorlardı. Tartıştıkları, çağrıyla yüzleşecekler mi yoksa çağrıyı tersine mi çevireceklerdi. Bu sadece anlamda küçük bir farklılıktı ve iklim tartışmaları dışında bir anlamı yoktu ama insanlar sanki bu büyük bir yenilgiymiş gibi hala feryat ediyorlardı. Gerçek şu ki, diplomatik çevrelerin dışındaki dünya üzerinde etkisi vardı. Geçen yıl, Şarm El-Şeyh’te gelişmekte olan dünya ilkesel bir zafer kazandı. Kuzey Amerika ve Avrupa ilk kez gelişmekte olan ülkelere verilen zararda tarihsel bir sorumluluğa sahip olduklarını kabul ettiler. Örneğin, bu yıl Pakistan’da meydana gelen büyük sellerden ve Doğu Afrika’yı vuran kuraklıklardan kısmen sorumlu olduğumuzu ve bunların tazminatını ödememiz gerektiğini kabul ettik. Dolayısıyla bu, Asya, Afrika ve Latin Amerika için ilkesel bir zaferdir. Fakat gerçek şu ki, bu ciddi zafer neredeyse hiç paraya dönüşmeyecek. Kalkınma için ihtiyaç duyulan daha büyük paralar, küresel fonlarda değil, hala özel yatırımlarda ve karbon piyasasındadır. Ve bu paralar, ayrıca çok bürokratik ve yavaş olma eğilimindedir, Afrika’ya, Hindistan’a veya Latin Amerika’ya pek yardımcı olmaz. Dolayısıyla, gelişmekte olan ülkeler ve en büyük iki gelişmekte olan ülke olan Çin ve Hindistan, neredeyse tamamen yeşil büyüme için yerel koşulları nasıl yaratabileceklerine odaklanıyorlar ve başarılı olacaklar. Bunun yerine iklim müzakerelerine ve bu küresel fon kuruluşlarına odaklanırsanız, sınırlı bir ilerleme göreceksiniz. Öyleyse odağı değiştirelim ve diplomasiyle bu kadar ilgilenmeyelim ve ekonomi politiği daha çok önemseyelim.

Yeşil dönüşümde 3 unsur: Vatandaşlar, hükümetler ve şirketler

Bu konuda dev şirketlerin rolleri de çok tartışılıyor. Peki, sizce dünyanın geleceği kimin elinde, hükümetlerin mi, yoksa şirketlerin mi?

Açıkçası ikisine de ihtiyacımız var. İlerleme görmek istediğinizde üç güce ihtiyacınız vardır. Birincisi, vatandaşlar; çünkü onlar olmadan şirketlerden ve siyasi liderlerden değişiklik talep eden kimse yok. Piyasaları düzenlemek ve vizyonu belirlemek için hükümetlere ihtiyacınız var. Ancak, gerçekten ihtiyaç duyduğumuz ölçekteki değişim, teknolojideki değişiklik, yalnızca şirketlerden gelebilir. İyi haber şu ki, bugün dünyanın çoğu yerinde iş dünyası siyasi liderlerin çok önünde. Şirketler, şu anda siyasetten çok daha çevreciler. Birkaç örnek var. Avrupa’nın mobilya devi Ikea’nın geri dönüştürülebilir ekonomi söz konusu olduğunda, Avrupa’daki tüm hükümetlerin çok ilerisinde olmasıdır. Danimarkalı Orsted şirketi, yüzde 100 petrol şirketi iken, dünyanın en büyük rüzgar enerjisi üreticilerinden biri haline geldi ve yine herhangi bir hükümetin çok ilerisinde. ABD’de Microsoft, hiçbir hükümet böyle bir şey yapmazken, şirket tarihinin tüm emisyonlarını telafi etme sözü verdi. Ve son olarak Endonezya’da, hükümetin başarılı politikaları ve aynı zamanda ülkedeki kağıt hamuru ve hurma yağı devlerinin değişmeleri gerektiğini anlamaları sayesinde ormansızlaşma yavaşladı. En büyük kağıt hamuru şirketlerinden biri olan Royal Golden Eagle’ın ormansızlaşma değeri değişikliği sıfırdır ve hatta Endonezya’daki yağmur ormanlarının önemli bir koruyucusudur. İtfaiye ve helikopterlerine sahip oldukları için, bu yağmur ormanlarını korumakta bazen hükümetlerden daha iyisini yapabiliyorlar. Bu nedenle, elbette dünyayı yok eden bazı şirketler bulsanız da, genel olarak şirketler kamu yararına çalışan güçlerdir ve şirketler, yeşil enerjiye geçişin önemini idrak etmeye geldiğinde, hükümetlerin ve tüm siyasi liderlerinin önündedir.

Bilgi teknolojileri ve yenilenebilir enerji devrimi birleştirilmeli

Diğer bir konu ise sözde IV. Sanayi Devrimi. Bu devrimin, çevre dostu teknolojiler tarafından yönlendirilen bir ekonomi yaratma potansiyeli sunduğu söyleniyor. İstihdam olanakları gibi açılardan bu potansiyelin gerçeğe dönüşme ihtimalini nasıl görüyorsunuz? Peki, çevresel sürdürülebilirlik, sosyal ve ekonomik sürdürülebilirlikle nasıl bir arada var olabilir?

IV. Sanayi Devrimi, bilgi teknolojisinde, biyoteknolojide ve enerji piyasasında yenilenebilir enerji kaynaklarına geçişi sağlayan mutlak bir devrim yarattı. Bu, küresel endüstrilerde, Birleşik Krallık’taki I. Sanayi Devrimi ve ABD’de demiryollarının gelişimiyle yaşanan II. Sanayi Devrimi ve internetle sağlanan III. Sanayi Devrimi’yle aynı büyüklükte bir değişimdir. Bu, dünya için muazzam bir şekilde dönüştürücü bir değişimdir. Elbette burada sorunlar var. Bunun daha fazla mı yoksa daha az mı istihdam yaratacağını bilmiyoruz ve bu kritik bir konu. Bilişim Devrimi, internetteki nefret suçları gibi olumsuzluklar için de örnek olarak kullanılabilir. Bu nedenle, piyasayı düzenlemeye ihtiyaç var, fakat genel olarak bu, kamu yararı için çok büyük bir potansiyel güç ve elbette bunları daha fazla bilgi teknolojileriyle birleştirirseniz, enerji verimliliğini çok artırabilir. Örneğin, Çinli Huawei, güneş paneli üretimini yüzde 10-15’e kadar artırmak için yüksek teknoloji donanımını kullanıyor. Aynı şirket, daha az gübre ve daha az böcek ilacı kullanarak, çiftçilerin tarımsal verimini artırmak için droneları da kullanıyor. Böylece daha az zararlı maddeyle daha fazla verim elde ediyorsunuz. Dolayısıyla, bilgi teknolojileri ve yenilenebilir devrimin birleşmesi, dünyayı 21. yüzyılda çok daha yeşil bir hale taşımak için muazzam bir potansiyele sahip. Bu, aynı zamanda Türkiye’nin yenilenebilir endüstrilerde daha fazla istihdam yaratması için büyük bir fırsat. Yıl boyunca Türkiye’de güneş enerjisi potansiyeli çok büyük. Türkiye’nin bazı bölgeleri de çok kurak. Bu yeni teknolojileri dronelarla ağaç dikmek için kullanabilirsiniz. Bunlar yeni teknolojilerin yarattığı devasa fırsatlar.

‘Çin, yeşil teknolojide tamamen hakim pozisyonda’

İklim değişikliğiyle mücadelede Çin’in önemli bir rol oynadığı ve bu konudaki uygulamaları herkesçe biliniyor. Bu konuda bir de ortaya koydukları bir program var. Yeşil Kuşak ve Yol Girişimi neyi önermektedir? Bu arada bazı İngiliz yetkililer tarafından bu projeyi tanımlamak için Yeşil Marshall Planı terimi de kullanıldı.

Gelişmekte olan en büyük iki ülke Çin ve Hindistan’ın aynı tutumu sergilemesini son derece ilginç buluyorum. İklim değişikliğine hem ülkeleri için bir tehdit hem de muazzam bir fırsat gözüyle bakıyorlar. Örneğin, ne Çin’in ne de Hindistan’ın geleneksel bir otomobil endüstrisi var. Bu yüzden, geleceğe doğru bir adım atmaları daha kolay. Tüm elektrikli arabaların yarısı ve hatta neredeyse tamamı Çin’de satılıyor. Elektrikli taşımaya hızlı geçiş de var. Hindistan’da rekor bir sürede elektrikli scooter fabrikası kuran Ola adında bir şirket var ve sloganı ‘Batı için Tesla, geri kalanı için Ola’. Yani, elektrikli araçları Batı’dan bile çok daha ucuza üretebileceklerine inanıyorlar. Hem Çin hem de Hindistan bunu iş, refah ve ekonomik büyüme yaratmak için muazzam bir fırsat olarak görüyor ve Çin, aynı yönde ilerliyor olsa bile Hindistan’ın çok önünde. Çin, tüm yeşil teknolojilerde tamamen hakim pozisyonda. Avrupa ve Kuzey Amerika’da, Çin’le rekabet etmek istiyorsak, sabah erken kalkmamız gerekiyor. Geçen yıl dünyadaki tüm güneş panellerinin yüzde 82’si Çin’de üretildi, tüm elektrikli pillerin yüzde 70’i Çin’de üretildi. Evet, Amerikan arabası alıyorsunuz ama bataryası Çin malı ve batarya arabanın değerinin yüzde 50’sini oluşturuyor. Çin’in dünyanın geri kalanıyla, örneğin İpek Yolu üzerinden, Orta Asya üzerinden Avrupa ve Türkiye’yle ama aynı zamanda Afrika ve Latin Amerika’yla işbirliği yapan kurumu olan Kuşak ve Yol, Çin’den dünyaya yeşil yatırım sağlama konusunda ve aynı zamanda, insandan insana iletişim ve öğrenmeyi geliştirmek için muazzam bir potansiyele sahip. Evet, Çin’in diğer ülkelerden öğrenecek çok şeyi var ama elbette dünyanın geri kalanının da Çin’den öğrenmesi gerekenler giderek daha fazla.

Yeşil ve insan odaklı bir kavram: Ekolojik Uygarlık

Çin’in uygulamalarındaki bir diğer konu da ‘Ekolojik Uygarlık’ fikri. Bu fikri nasıl değerlendiriyorsunuz? Yeşil Mutabakat’la karşılaştırabilir misiniz? Yeşil Mutabakat ve Çin’in ‘Ekolojik Uygarlık’ önerisi nerede birleşiyor ve ayrılıyor?

Açıkçası, Avrupa veya Kuzey Amerika’daki Yeşil Mutabakat ile Ekolojik Uygarlık fikri hemen hemen aynı şeyler. Ekolojik Uygarlık kavramında sevdiğim şey, bunun olumlu bir kavram olması, çünkü geçmişteki çoğu çevreci hareketler, olumsuzla ve olumsuzluktan kaçınmayla ilgiliydi. Yani temelde, ekonomistler ‘kalkınmak istiyoruz’ dediler ve tüm insanları zenginleştirmeyi ve orta sınıfa geçirmeyi istiyorlardı. O yüzden, çevreye yıkım getirmek zorunda kaldılar. Ve sonra çevre ‘hayır, bu kabul edilemez’ dedi. Ancak şimdi buna, daha fazla iş ve refah getirecek, insanlar için daha iyi sağlık ve geçim kaynakları yaratacak ve başkalarının daha iyi korunmasını sağlayacak ve hepsini aynı anda sağlayacak bir gelecek için olumlu ve coşkulu bir vizyon diyebilirsiniz. Bana göre, ekolojik uygarlığın anlamı budur, ekoloji için herhangi bir sonuç çıkarmadan ilerleyerek, daha bölünmüş bir toplum yaratan eski vizyonun yerine, yeşil ve insan odaklı bir 21. yüzyıl vizyonu koyan bir kavram. Hepimizin benimsemesi gereken olumlu bir vizyon. Batı’da her zaman Çin’de geliştirilen bir kavramı kullanmak konusunda bir isteksizlik var. Ancak iklim müzakerelerinin ilk günlerinde Bolivya, Toprak Ana diye bir slogan ortaya attı. Sonra Batı’daki insanlar bunun çok tehlikeli olduğunu, çünkü Bolivya’nın ideolojilerinden geldiğini ve Bolivya’da kökleri yerli kültürden gelen solcu bir hükümet olduğunu söylediler. Bu yüzden, ‘bu kavramdan kaçınmalıyız’ dediler. Ama Toprak Ana ile İslam ya da Hıristiyan tutumu arasındaki tek fark, Tanrı’nın ya da Allah’ın yarattıklarını korumanız gerektiğiydi. Yani, hiçbir farkı yok. Ve birdenbire Barack Obama, Toprak Ana kavramını kullanmaya başladı ve sonra herkes, ‘her şey yolunda, bu kavramda bir sorun yok’ dedi. Şimdi de aynısı oluyor. Çin’den gelen Ekolojik Uygarlık kavramını benimsemeli ve ortak bir şekilde yaratmalıyız. Çin, Amerika, Avrupa ve Afrika ya da Hindistan, hepimiz ortaklaşa ekolojik bir uygarlık yaratabiliriz. Bu çok olumlu bir kavram.

Söyleşiyi Harici Youtube kanalından izleyebilirsiniz.

Etiketler:
Okumaya Devam Et

SÖYLEŞİ

Uzmanlara BRICS’i sorduk – 2: Türkiye BRICS’e üye olabilir mi?

Yayınlanma

17 saat önce

25/10/2024

Yazar

Rusya Federasyonu’nun Kazan şehrinde düzenlenen 16. BRICS Zirvesine Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın katılımı ve daha öncesinde Türkiye’nin gruba üyeliği konusundaki tartışmalar, gündemi meşgul ederken; konuyu Rusya’nın önde gelen Türkiye uzmanlarından Moskova Devlet Dilbilim Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Enstitüsü ve Sosyal – Siyasi Bilimler Fakültesi Bölge Çalışmaları Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Mariya Kolesnikova’ya sorduk.

İlber Vasfi Sel: Mariya Hanım, röportaj teklifimizi kabul ettiğiniz için Harici olarak teşekkürlerimizi sunarız. BRICS Zirvesi kapsamında yaşanan gelişmeler hakkında size bazı sorularımız olacak. Türkiye’nin BRICS üyeliği talebini nasıl değerlendiriyorsunuz? Bu Türkiye’de çokça tartışılıyor. Bazıları Batı ile iyi ilişkilere sahip olan, NATO üyesi Türkiye’nin bu hamlesini denge politikası ya da ‘stratejik bağımsızlık’ arayışı olarak değerlendirilirken, bu hamlenin Türkiye’yi Batı’dan uzaklaştırabileceğinden endişe duyanlar da var. Siz ne düşünüyorsunuz? 

Mariya Kolesnikova: Uluslararası ilişkiler sisteminin mevcut gelişme aşaması, küresel süreçlerin hızlanması ve yeni entegrasyon etkileşim formatlarının oluşumu, Türkiye’nin diplomatik faaliyet yelpazesinin genişlemesine katkıda bulunmaktadır. Ankara’nın dış politikasının çeşitli yönlerinin karşıtlığı, uluslararası çıkarlarının karmaşık yelpazesini Batı’ya veya Doğu’ya doğru hareket etme arasındaki dar bir çerçeveye oturtma girişimleri doğru değil. Gerçekte, ideolojik açıdan, Türkiye bu kutupların hiçbirinde hareket etmiyor. Herhangi bir yönde elverişli bir güç dengesi yarattığında harekete geçirdiği geniş bir “yerel” strateji cephaneliğine sahip.

Ankara, ikili temas mekanizmalarıyla birlikte etkili ve çok değişkenli olarak değerlendirilen bölgesel yapılara katılım yoluyla Batı dışı dünyadaki uzun vadeli çıkarlarını korumayı amaçlıyor. Ek olarak bu bağlamda BRICS, girişimlerini ana hatlarıyla belirtmek ve “Batı dışı” ülkelerle diyaloğu güçlendirmek için önemli bir bölgesel platformdur. Ayrıca BRICS, Türklerin yeni dünya düzeni vizyonunun eşsiz “mihmandarlarından” biri olarak kabul edilmektedir. Türkiye, küresel süreçlerden izole olmaktan kaçınırken, herhangi bir güç eksenine doğrudan tabi olmayan bağımsız bir küresel oyuncu olarak kendini konumlandırmak istiyor.

Aynı zamanda askeri-politik ve ekonomik açıdan Türkiye, bazı yasal olarak bağlayıcı anlaşmaların, ticaret ve finansal bağımlılık unsurlarının varlığı nedeniyle şüphesiz Batı bloğuna doğru çekiliyor. Ankara’nın belirli anlarda BRICS faktörünü Batı ile diyalogda müzakere pozisyonlarını güçlendirmek için kullandığı da şüphesizdir. Aynı zamanda, Türkiye için bu iki dış politika yönünün prensipte birbirini dışlamadığını ve her birinin paralel gelişimiyle derinden ilgilendiğini anlamak gerekir. Dolayısıyla, Türk siyasetçilerin BRICS formatına katılım hakkındaki açıklamaları, “üçüncü yol” için ideolojik arayışın bir yansıması değil, Ankara’nın dış ilişkilerde belirli bir özerkliğe ulaşma hedefinin bir parçasıdır.

Bu birliğin Türkiye açısından bir diğer avantajı ise, katı ideolojik ve hukuki çerçevelerin olmaması, Türk diplomasisinin esnek üslubuyla uyumlu olması ve pratikte gördüğümüz gibi siyasal duruma göre kullanılabilmesidir.

İlber Vasfi Sel: Peki bu bilgiler ışığında, zirveyi de hesaba katarak, Türk – Rus ilişkilerini kısaca değerlendirebilir misiniz?

Mariya Kolesnikova: Türkiye’nin manevralara dayalı dış politika davranışı, bir yandan ikili ilişkilerde diyalog istikrarsızlığı atmosferini yaratırken; diğer yandan ortak zemin arayışına ve bulunmasına olanak sağlıyor. İki liderin “büyük olayların arasında” görüşmelerinin artık geleneksel hale gelen formatı, ikili müzakere gündeminin doldurulmasının karmaşıklığını gösterebilir. Bankacılık işlemlerindeki zorluklar, ki bu da Türkiye ve Rusya iş çevreleri arasındaki ticaret ve ekonomik ortaklık için sorunlar yaratıyor, Türkiye – Ukrayna askeri-teknik işbirliğinin artması, Akkuyu Nükleer Enerji Santrali için çözülmemiş ekipman tedarik sorunu gibi birçok konu hala bir “yük” gibi asılı duruyor. Aynı zamanda, küresel bir çatışmanın alevlenmesi tehdidi bağlamında, orta vadede Moskova ve Ankara’nın, yakın zamanda gerçekleşen BRICS Zirvesi’nin “arasında” belli bir ölçüde gösterildiği gibi, her iki başkentin çıkarlarına uymayan varoluşsal bir krizi önlemek için pozisyonlarını ve çabalarını uyumlu hale getirmek için karşılıklı girişimlerde bulunmaya devam edeceklerine inanıyoruz.

İlber Vasfi Sel: Türk kamuoyunu aydınlatan yorumlarınız kıymetli zamanınızı bize ayırdığınız için çok teşekkürler.

Röportajlarımız devam edecek. BRICS haberleri için Harici’yi takipte kalın.

Uzmanlara BRICS’i sorduk – 1: Bağımsız BRICS ödeme sistemi başarıya ulaşabilir mi?

Okumaya Devam Et

SÖYLEŞİ

Uzmanlara BRICS’i sorduk – 1: Bağımsız BRICS ödeme sistemi başarıya ulaşabilir mi?

Yayınlanma

2 gün önce

24/10/2024

Yazar

Dünyanın gözü birkaç gündür Rusya Federasyonu’na bağlı Tataristan Cumhuriyeti’nin Başkenti Kazan’da gerçekleştirilen BRICS Zirvesi’nde. Çok kutuplu dünya düzeni için en önemli çatı organizasyonlardan biri olan BRICS, jeopolitik etkisini temel ekonomik hedeflere göre nasıl dengeleyeceğini yavaş yavaş tüm dünya kamuoyuna anlatmaya başladı diyebiliriz. Bu bağlamda hem BRICS hem de zirve ile ilgili merak edilenleri Rus uzmanlara sorduk.

Aynı zamanda Valdai Kulüp Üyesi de olan, St. Petersburg Devlet Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Fakültesi Avrupa Çalışmaları Anabilim Dalı’ndan Prof. Dr. Stanislav Tkaçenko, zirve kapsamındaki gelişmeler ışığında BRICS’in ekonomik hedefleri ve geleceği ile ilgili sorularımızı yanıtladı.

İlber Vasfi Sel: Sayın Tkaçenko, öncelikle bizi kırmadığınız için Harici ailesi olarak teşekkür ederiz. BRICS Zirvesi kapsamındaki gelişmeler ışığında size sorularımız olacak. Rusya, ABD’nin küresel finans sistemindeki hakimiyetine karşı BRICS ülkeleri için bağımsız bir ödeme sistemi önerdi. Bu plan hangi ana hatları içeriyor? Başarıya ulaşma ihtimali ne kadar yüksek?

Stanislav Tkaçenko: Batı’nın kendisine karşı ilan ettiği yaptırım savaşı sonucunda Rusya, küresel ekonomide halihazırda var olanlara paralel finansal kurumlar yaratmak zorunda kaldı. Mevcut SWIFT ile aynı işlevleri yerine getirecek olan yeni ödeme sisteminin gereklilikleri basittir:

  • Herhangi bir devlet tarafından kontrol edilmemek,
  • Sistemi siyasi amaçlar için kullanmamak,
  • Ayrımcılık yapmayan erişim hakkı ve net kullanım kuralları.

Elbette yaptırım savaşının esas başlatıcısı olan ABD ve Washington’dan gelen emirler üzerine Rus ekonomisine baskı yapma konusunda özel bir gayret gösteren Kolektif Batı devletleri, bu sistemin oluşturulmasına ve yönetilmesine katılmamalıdır.

ABD ve uydularının yeni sistemin oluşturulmasına ve yönetilmesine katılımının yasaklanmasına ek olarak, bunun için hem teknik hem de organizasyonel açıdan çok sayıda gereklilik bulunmaktadır. BRICS bağımsız ödeme sistemi projesinin başarısı için yerine getirilmesi gereken bu koşullardan birkaçına değinelim:

1) BRICS ülkeleri tek bir para birimi oluşturma planlarını tartışmayı reddettiği için, yeni sistemin temeli ulusal para birimlerindeki ödemeler olacak. Sistem gerçekten çok kutuplu hale gelecek ve en büyük BRICS ülkelerinin para birimleri, özellikle Çin Yuanı, Hindistan Rupisi, Rus Rublesi ve BAE Dirhemi, merkezi para birimleri olarak hareket edecek.

2) Katılımcı ülkelerdeki para rejimleri, sınır ötesi transferlerin özgürlüğü, döviz ticareti sırasında döviz kurunun belirlenmesi, orta düzeyde enflasyon ve küçük bir bütçe açığının sürdürülmesi açısından tüm dış katılımcılar için şeffaf ve eşit olacak.

3) Ödeme sistemi, gerekli ödeme güvenliğini sağlayacağı ve ayrıca Batılı ülkeleri bu tür ödemelere yasadışı yaptırımlar uygulama fırsatından mahrum bırakacağı için dijital para birimlerinin kullanımına odaklanacak.

Böyle bir projenin başarı olasılığı neredeyse 100%’dür. En büyük üç BRICS gücü olan Rusya, Hindistan ve Çin, bunun uygulanmasına açıkça ilgi gösterdi. ABD’nin Rusya’ya karşı uyguladığı yaptırım savaşının başarısızlığı, ‘Küresel Çoğunluk’ ülkelerinin ekonomilerinin düşmanca dış etkilere karşı yeterli bir direnç seviyesine sahip olduğunu gösterdi. BRICS çerçevesinde “kolektif bir finansal ve ekonomik savunma sistemi”nin oluşturulması, politik ve askeri-stratejik alanlarda çok kutupluluğun temelini oluşturuyor. Etkili ve adil olan çok kutuplu bir sistem inşa etmek, gelecek birkaç neslin görevidir. Bağımsız BRICS ödeme sistemi, bu yolda önemli bir adımdır.

İlber Vasfi Sel: İlk sorumuza paralel olarak bir tane daha sormak istiyoruz. Daha önce  BRICS ittifakının gelecekte dijital para birimleri ve blok zincirine dayalı bağımsız bir ödeme sistemi oluşturmayı planladığı açıklanmıştı. Bu, yaptırımlara maruz kalan ülkelerin ödemelerde yaşadığı zorluklara çözüm olabilir mi?

Stanislav Tkaçenko: Evet, blok zincir teknolojileri ve dijital ulusal para birimlerinin kullanımı şu anda sınır ötesi finansal işlemleri dış müdahalelerden korumanın en güvenilir yolu olarak kabul ediliyor. Evrensel para birimi olarak Dolara dayanan önceki ülkeler arası yerleşim sistemi, Washington’ın ABD bankalarındaki yabancı ülkelerin muhabir dolar hesaplarındaki işlemleri kontrol etmesine izin veriyordu.

BRICS üye ülkelerinin, kamu ve özel kuruluşlarının Amerikan aracı bankalarını atlayarak doğrudan ödeme yapma yeteneğinin ortaya çıkması, aynı anda birkaç hedefe ulaşılmasını sağlıyor.

İlk olarak, Kolektif Batı ülkelerinin para birimleriyle ilgili olmayan tüm finansal yerleşimler dış kontrolden kaldırılıyor.

İkincisi, bu tür yerleşimlerin süresini önemli ölçüde azaltmak mümkün hale geliyor. Bugün, ulusal para birimlerinin ABD dolarına dönüştürülmesini ve ardından dolardan başka bir devletin ulusal para birimine başka bir dönüşümü içeren finansal işlemler birkaç gün sürüyor. Dijital para birimlerindeki yeni yerleşim sistemi, bu tür işlemlerin birkaç dakika içinde gerçekleştirilmesine olanak tanıyacak.

Üçüncüsü, bu sistemi kullanmaya davet edilen BRICS üyesi ülkeler, bu devletin devasa borcunun yol açtığı, yaklaşan ABD doları krizine ve Doğu Avrupa, Ortadoğu ve Güney Çin Denizi bölgesi de dahil olmak üzere dünyanın çeşitli bölgelerinde anarşi ortamı yaratmayı ve sürdürmeyi amaçlayan maceracı dış politikaya karşı kendilerini güvence altına alabilecekler.

İlber Vasfi Sel: Türk kamuoyunun BRICS’i ve BRICS gündemini anlaması için sorularımıza verdiğiniz yanıtlar oldukça açıklayıcı oldu. Kıymetli zamanınızı bize ayırdığınız için teşekkür ederiz.

Röportajlarımız devam edecek. BRICS haberleri için Harici’yi takipte kalın.

Okumaya Devam Et

DİPLOMASİ

Hint akademisyen Harici’ye değerlendirdi: ‘BRICS, Hindistan-Çin gerilimini yatıştıran bir platform’

Yayınlanma

3 gün önce

23/10/2024

Yazar

Delhi Üniversitesi Doğu Asya Çalışmaları’nda öğretim üyesi olan Doç. Dr. Rajiv Ranjan BRICS Zirvesine ilişkin Hindistan’ın beklentilerini Harici’ye değerlendirdi: “Hindistan-Çin rekabetinin ya da anlaşmazlıklarının BRICS’i zayıflattığını düşünmek bence yanlış. BRICS, 2017’deki Xiamen Zirvesi’nden 2024 Kazan Zirvesi’ne kadar Hindistan ve Çin arasındaki gerilimi yatıştıran uluslararası platformlardan biri olarak öne çıkmaktadır. Hindistan-Çin gerginliği BRICS’i hiçbir şekilde etkilememiştir.”

Batı, Rusya’nın ev sahipliğinde Kazan’da başlayan 16. BRICS Zirvesi’ndeki ‘anlaşmazlık’ noktalarına gözünü dikmişken, grupta aralarındaki anlaşmazlık ve çatışma ile öne çıkan iki rakip ülke Çin ve Hindistan’dan önemli bir adım geldi.

Hindistan Dışişleri Bakanı Subrahmanyam Jaishankar, belirli bölgelerde askeri devriye anlaşmasının durumu 2020’deki ölümcül sınır çatışmasından önceki hale getirdiğini belirterek, Çin ile olan “uzaklaşma sürecinin” tamamlandığını söyledi. Pekin, iki tarafın “diplomatik ve askeri kanallar aracılığıyla ilgili sınır sorunları üzerinde yakın iletişim” sonucunda “bir çözüme ulaştığını” doğruladı.

Bu, Hindistan Başbakanı Narendra Modi ve Çin Devlet Başkanı Xi Jinping arasında Kazan’da yapılacak bir görüşmeye zemin hazırlayacak bir gelişme olarak değerlendirildi. Bu görüşmenin Xi ve Modi’nin, iki ülke ilişkilerinde kalıcı bir gerginlik yaratan 2020 çatışmasından bu yana ilk resmi görüşmeleri olması bekleniyor.

Zirve öncesi Batılı uzmanlar tarafından yapılan değerlendirmelerde, özellikle de iki ülke arasındaki çatışmaya dikkat çekilerek, BRICS’in ortak bir tutum geliştirmesinin ve ortak bir tavır sergilemesinin zor olduğu ifade edilmişti. Ancak bu gelişmenin aksine, BRICS’in üye ülkeler arasındaki çatışmaların çözümünde olumlu bir rol oynadığını gösteriyor.

‘BRICS dünyayı doğru yola sokmak için olumlu rol üstlenebilir’

Modi çarşmaba günü yaptığı BRICS konuşmasında, Rusya-Ukrayna ihtilafının barışçıl müzakereler yoluyla çözülmesi çağrısında bulunarak Hindistan’ın savaşı değil diyalog ve diplomasiyi desteklediğini söyledi. Savaşlar, ekonomik belirsizlik, iklim değişikliği ve terörizm gibi acil sorunlarla ilgili endişelerini dile getirerek BRICS’in dünyayı doğru yola sokmak için olumlu bir rol oynayabileceğini vurguladı.

Başbakan ayrıca terörizmle mücadelede küresel çabaların ortaklaştırılması ve bu tehditle mücadelede “çifte standart” olmaması gerektiğini ifade etti. “Terörizm ve terörün finansmanıyla mücadele edebilmek için herkesin tek yürek ve kararlı desteğine ihtiyacımız var. Bu ciddi konuda çifte standarda yer yoktur” dedi.

‘Batı’ya alternatif olma değil, kurumları reforme etme hedefi’

Modi, Hindistan’ın yeni ülkeleri ortak ülkeler olarak BRICS’e kabul etmeye hazır olduğunu söyledi. “Bu bağlamda, tüm kararlar fikir birliği ile alınmalı ve BRICS kurucu üyelerinin görüşlerine saygı gösterilmelidir” dedi.

Başbakan ayrıca BM Güvenlik Konseyi ve diğer küresel organlarda reform yapılmasını istedi.

“BM Güvenlik Konseyi, Çok Taraflı Kalkınma Bankaları ve DTÖ gibi küresel kurumlardaki reformlar konusunda zamana bağlı bir şekilde ilerlemeliyiz” dedi.

Modi grubun Batı merkezli kurumlara alternatif gösterilmesi ile ilgili tartışmalara da değinerek, “BRICS’teki çabalarımızı ilerletirken, bu örgütün küresel kurumları reforme etmek isteyen bir örgüt olarak algılanmak yerine, onların yerini almaya çalışan bir örgüt imajı kazanmamasını sağlamaya dikkat etmeliyiz” dedi.

Modi ayrıca Küresel Güney ülkelerinin umut, istek ve beklentilerinin de göz önünde bulundurulması gerektiğini savundu. “Farklı bakış açıları ve ideolojilerin bir araya gelmesiyle oluşan BRICS gruplaşması dünya için bir ilham kaynağıdır ve olumlu işbirliğini teşvik etmektedir” dedi.

“Çeşitliliğimiz, birbirimize duyduğumuz saygı ve uzlaşı temelinde ilerleme geleneğimiz işbirliğimizin temelini oluşturuyor” diye ekledi.

BRICS’in Hindistan için anlamını ve önemini, Kazan Zirvesi’nden Yeni Delhi’nin beklentilerini, Delhi Üniversitesi Doğu Asya Çalışmaları’nda öğretim üyesi olan Doç. Dr. Rajiv Ranjan ile konuştuk.

BRICS Hindistan için ne anlama geliyor? Hindistan’ın bu zirveden beklentileri nelerdir?

Hindistan için BRICS, eşitlikçi ve adil olan daha iyi bir dünya inşa etme arzusunu yansıtan bir ülkeler grubudur. BRICS aynı zamanda dünyada yeni ortaya çıkan bu ülkelerin yeni gerçekliğini de temsil etmektedir. BRICS, Küresel Güney ülkelerinin hem ekonomik hem de siyasi olarak kalkınmalarına yardımcı olmak için bir araya gelmiştir.

BRICS’in yakın zamanda genişlemesinin ardından düzenlenen bu zirvede Hindistan, Küresel Güney ülkeleri için daha iyi bir ses elde etmeyi umuyor. Başbakan Modi’nin zirve kapsamında Rusya Devlet Başkanı Putin ve Çin Devlet Başkanı Xi Jinping ile de bir araya gelmesi bekleniyor. Bu, Hindistan’ın çok kutuplu Asya ve dünya düzeninde yerini alması için elzemdir. Hindistan ticareti ve ekonomik kalkınmayı teşvik etmekte, iklim değişikliği müzakerelerinde Küresel Güney’in çıkarlarını korumakta ve terörizmle mücadele etmektedir.

Putin için bu zirve hem sembolik hem de pratik açıdan önemli görülüyor. Siz ne düşünüyorsunuz? Bu zirvenin Rusya için önemini nasıl değerlendiriyorsunuz?

Rusya-Ukrayna savaşından bu yana Rusya, Kolektif Batı tarafından hem siyasi hem de ekonomik yaptırımlar altında. Rusya bu baskılara karşı koymak için destek toplamak isteyebilir.

Çin ve Hindistan arasındaki anlaşmazlık ve rekabet BRICS’in zayıf yönlerinden biri olarak görülüyor. Buna katılıyor musunuz? Bu BRICS zirvesinde iki ülke hangi konularda karşı karşıya gelebilir? Genişleme gündemi bu anlaşmazlıklardan biri mi?

Hindistan-Çin rekabetinin ya da anlaşmazlıklarının BRICS’i zayıflattığını düşünmek ve bu şekilde bir çıkarımda bulunmak bence yanlış. Aslında BRICS, 2017’deki Xiamen Zirvesi ve 2024 Kazan Zirvesi’ne kadar Hindistan ve Çin arasındaki gerilimi yatıştıran uluslararası platformlardan biri olarak ortaya çıkmıştır. Hindistan-Çin gerginliği BRICS’i hiçbir şekilde etkilememiştir.

BRICS’in genişlemesi Hindistan’ın Küresel Güney’de daha geniş kitlelere ulaşmasını sağladı. BRICS’in genişlemesine tek bir üyenin değil, tüm üyelerin karar verdiğini bildiğimizden, herhangi birinin daha fazla etkiye sahip olabileceğini veya diğerlerine şartları dikte edebileceğini söylemek yanlıştır.

Çin BRICS’in “yeni bir tür çok taraflı işbirliği mekanizmasına dönüşmesi” çağrısında bulunmuştu. Çin’in BRICS’i uluslararası sisteme yönelik siyasi ve stratejik hedefleri için bir araç olarak gördüğü söyleniyor. Siz buna katılıyor musunuz?

Her üye ülkenin kendi gündemi ve hedefleri vardır. Ancak BRICS’in kolektif bir kimlik olduğunu ve tek bir ülkenin dış politikası olmadığını unutmayın. BRICS, üye ülkelerin çıkarlarını genişletmek ve korumak için kurulmuştur. Başbakan Modi’nin de daha önce belirttiği gibi BRICS başka hiçbir ülkeye karşı değildir. BRICS’i uluslararası sistemde olumlu bir ses olarak görmeliyiz, Batı karşıtı bir gruplaşma olarak değil.

Öyleyse BRICS’in Batı merkezli kurumlara ve işleyişe bir alternatif olabileceğine ilişkin yaklaşımını hatalı mı buluyorsunuz?

BRICS bir alternatiftir ancak Batıya karşı olması gerekmez. Daha eşitlikçi ve adil bir düzeni korumak ve yaratmak için tasarlanmıştır. Mevcut kurum ve yapılara karşı çıkmak için değil, onları tamamlayıcı bir yapı oluşturmak için tasarlanmıştır.

BRICS dünya ekonomisinde önemli bir yere sahip. Ticarette dolarsızlaşma ve üye ülkeler arasında alternatif ödeme sistemleri özellikle bu zirveyle birlikte daha da gündeme geldi. Bunu nasıl değerlendiriyorsunuz? Gerçekçi görüyor musunuz?

BRICS, kendi para birimini oluşturabilirse, mevcut ödeme sistemine alternatif sağlayacaktır. Tek bir para biriminin hakimiyeti Küresel Güney için iyi değildir. Dünya çok kutuplu bir düzene doğru ilerliyor ve bu nedenle birkaç kurum veya ülke tarafından kontrol edilmeyen ve sömürülmeyen ödeme sistemlerinin olması doğaldır. Dolayısıyla daha fazla ödeme alternatifine sahip olmak aslında ekonomik çok kutupluluğu da beraberinde getirecektir.

BRICS’in doğası ve her şeyden önce bir grup ülkenin ortak çabalarıyla tek bir ödeme sisteminin hakimiyetinde olmayan gerçek bir çok taraflı ödeme sistemine yol açacağı düşünüldüğünde bu biraz karmaşık görünüyor.

Okumaya Devam Et

Çok Okunanlar

English