Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Avrasya Ekonomik Birliği (AEB) zirvesi için Belarus’un başkenti Minsk’i ziyaret edecek. Zirveye, Belarus lideri Lukaşenko’nun Dağlık Karabağ hakkındaki yorumları nedeniyle Ermenistan Başbakanı Paşinyan’ın zirveye video konferansla katılması damga vurdu.

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, 26-27 Haziran tarihlerinde Avrasya Ekonomik Birliği (AEB) etkinliklerine katılmak üzere Belarus’un başkenti Minsk’e resmi bir ziyaret gerçekleştiriyor.

Putin’in yardımcısı Yuri Uşakov tarafından yapılan açıklamaya göre ziyaret, Belarus Devlet Başkanı Aleksandr Lukaşenko ile Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan arasında yaşanan gerilimin gölgesinde geçecek.

Paşinyan, Lukaşenko ile olan sorunlu ilişkileri nedeniyle zirveye bizzat katılmayarak video konferans yoluyla bağlanacak.

Paşinyan ile Lukaşenko arasındaki ‘Karabağ’ gerilimi

İki lider arasındaki gerilimin temelinde, Lukaşenko’nun Azerbaycan’ın Dağlık Karabağ’daki operasyonunu “kurtuluş savaşı” olarak nitelendirmesi ve bu konuyu önceden Azerbaycan yönetimiyle görüştüğünü açıklaması yatıyor.

Paşinyan’ın Minsk’e gitmeyi reddetmesine karşılık Lukaşenko’nun aralık ayında, “Belki de uzaktan konuşma yapabilmeniz için televizyon olmaz,” şeklinde bir yorum yaptığı, ancak zirve için bir ekranın bulunduğu belirtildi.

AEB, 2025 yılında 10. yılını kutlayacak olup Rusya ve Belarus’un yanı sıra Kazakistan, Kırgızistan ve Ermenistan’dan oluşuyor.

Zirveye katılan ve katılmayan liderler

Minsk’teki zirveye Putin ve Lukaşenko’nun yanı sıra Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev ve Kırgızistan Cumhurbaşkanı Sadır Caparov da katılıyor.

AEB’de gözlemci statüsünde bulunan Küba’nın Devlet Başkanı Miguel Diaz-Canel Minsk’e gelirken, Özbekistan Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev’in de ziyareti bekleniyor.

Putin’in yardımcısı Uşakov, bir diğer gözlemci ülke olan İran’ın Cumhurbaşkanı Mesud Pezeşkiyan’ın ise “anlaşılır nedenlerle” bu kez zirveye bir video mesaj göndereceğini ifade etti.

AEB’deki dördüncü gözlemci olan Moldova ise 2022’den bu yana tüm toplantıları görmezden geliyor. Bu yılki zirvede Moğolistan Başbakan Birinci Yardımcısı Nyam-Osorin Uçral ve Abu Dabi (BAE) emirliği yürütme konseyi başkanı Veliaht Prens bin Zayed el Hayyam da onur konuğu olarak yer alacak.

Gündemde yeni anlaşmalar ve ulaşım koridorları var

Zirvede ele alınacak ana konular arasında ürünlerin etiketlenmesi, tek hizmet piyasasının serbestleştirilmesi ve Avrasya ulaşım koridorlarının genişletilmesi bulunuyor.

Liderler bu konuları önce dar bir formatta, ardından gözlemciler ve konukların katılımıyla genişletilmiş bir formatta tartışacak.

Zirve sonunda, spor alanında bir belge de dahil olmak üzere 10 belgenin kabul edilmesi hedefleniyor. AEB adına Birleşik Arap Emirlikleri ile bir ekonomik anlaşma ve Moğolistan ile “geçici bir ticaret” anlaşması imzalanmaya hazırlanıyor.

Putin’in zirve marjında Lukaşenko ve Mirziyoyev ile ikili görüşmeler yapması ihtimali de dışlanmıyor.

Uşakov, Putin’in Bağımsız Devletler Topluluğu (BDT) ve AEB’deki mevkidaşlarını aralık ayı sonunda St. Petersburg’da geleneksel yılbaşı öncesi toplantısına davet edeceğini de sözlerine ekledi.

Putin, 26 Haziran’daki Avrasya Ekonomi Forumu’nun genel kurul toplantısında bir konuşma yapacak. Oturumu yönetecek olan Belarus Enformasyon Bakanı Marat Markov’un, Putin’den “birliğin küresel ve bölgesel finans kurumlarıyla işbirliği perspektifleri hakkında görüş bildirmesini” isteyeceği belirtildi.

Rusya lideri Putin, Belarus’u en son Aralık 2024’te Birlik Devleti’nin 25. yıl dönümü vesilesiyle ziyaret etmişti.

32 NATO üyesi, ABD’den gelen savunma harcamalarını GSYİH’nin %5’ine çıkarma talebini kabul etti ve bu hedefe ulaşmak için “inandırıcı ve kademeli bir yol haritası içeren yıllık planlar” hazırlayacaklarını taahhüt etti.

Lahey’de düzenlenen zirvede bugün (25 Haziran) yayınlanan ortak bildiride müttefikler, “kolektif savunmaya olan sarsılmaz bağlılıklarını yeniden teyit ettiklerini” de belirtti.

Bildiride, harcama hedefinin 2029 yılında gözden geçirileceği belirtildi. Yeni harcama hedefi, temel savunma harcamaları için %3,5 ve altyapı ve siber güvenlik dahil ilgili yatırımlar için %1,5’i içeriyor.

Yetkililer Financial Times’a (FT) yaptıkları açıklamada, liderlerin üzerinde anlaştığı metnin, NATO Genel Sekreteri Mark Rutte’nin Donald Trump’ın “dikkatini kaybetmemek” için toplantıyı “kısa, odaklı ve olabildiğince basit tutma” stratejisi doğrultusunda sadece beş paragraf uzunluğunda tutulduğunu söyledi.

Buna karşılık, Washington ve Vilnius’ta yapılan son iki NATO zirvesinin bildirileri sırasıyla 44 ve 90 paragraf uzunluğundaydı.

Bildiride, “Müttefikler, bireysel ve kolektif yükümlülüklerimizi yerine getirmek için 2035 yılına kadar yıllık GSYİH’nin %5’ini temel savunma ihtiyaçlarına ve savunma ve güvenlikle ilgili harcamalara ayırmayı taahhüt ederler,” denildi.

Metin, Trump’ın Avrupa müttefiklerinin ABD’nin savunma harcamalarına aşırı bağımlı olduğunu söylediği uzun süredir devam eden rahatsızlığına yanıt olarak hazırlanmıştı.

Trump’ın geçen hafta yaptığı, yeni %5’lik savunma harcaması taahhüdünün Washington için geçerli olmayacağı yönündeki açıklamasına yanıt olarak Rutte, ABD’nin zaten “neredeyse bu seviyede” olduğunu söyledi.

Zirve sırasında NATO’nun 5. maddeye ilişkin tutumunu netleştirmesi istenen Trump, “Bu yüzden buradayım,” dedi ve ittifaka destek vermeseydi “burada olmayacağını” söyledi.

Açıklamada Rusya’ya sadece bir kez değinildi ve “Rusya’nın Avrupa-Atlantik güvenliğine oluşturduğu uzun vadeli tehdit”ten bahsedildi. Ayrıca “Ukrayna’ya destek sağlama konusundaki kalıcı egemenlik taahhütleri”ne atıfta bulunan bir cümle yer aldı.

Bildiride, önceki taslaklarda yer alan ve İspanya tarafından veto edilen “biz kabul ediyoruz” ifadesinin yerine, harcama taahhüdüne ilişkin “müttefikler kabul ediyor” ifadesi kullanıldı.

Madrid, NATO’nun talep ettiği %5 harcama oranına itiraz ediyordu.

NATO Genel Sekreteri Mark Rutte, ABD Başkanı Donald Trump’ın İran ve İsrail’i sert bir şekilde eleştirmesinin ardından, ABD liderine “babacık” diye hitap etti.

Hollanda’da düzenlenen NATO zirvesine gitmeden önce Trump, her iki ülkenin de anlaşmanın şartlarını ihlal ettiğini ve “ne halt ettiklerini bilmediklerini” söylemişti.

Rutte, ABD başkanının küfürlü sözlerini normal karşılarken, “Babacık sert bir dil kullanmak zorunda,” dedi.

NATO liderinin bu sözleri, Trump’ı Tahran yakınlarındaki üç nükleer tesise saldırı izni verdiği ve üye ülkeleri savunma harcamalarına daha fazla yatırım yapmaya zorladığı için övdükten sonra geldi.

Rutte, bu ayın başlarında müttefiklerin başkanın yüzde 5’lik talebini kabul etmenin eşiğinde olduğunu söylemişti.

Rutte salı günü Sky News’e verdiği demeçte, “Düşmanlarımızdan kendimizi korumalıyız, ama aynı zamanda ABD ile eşit olmak adil olduğu için de bunu yapmalıyız,” dedi.

Rutte ayrıca Trump’ı, Ukrayna’nın Rusya ile savaşında ve diğer askeri operasyonlarda desteklediği için övdü.

Öte yandan Politico’nun haberine göre, İspanya savunma harcamaları oranına itiraz etti ve yeni hedeften muaf tutuldu.

Trump NATO zirvesinde gazetecilere verdiği demeçte, “NATO bizimle birlikte çok güçlü olacak. Onların yanındayız,” dedi.

Bu açıklamalar, NATO liderlerinin Trump’ın üye ülkelerle geçmişteki anlaşmazlıklar nedeniyle ABD’yi ittifaktan çekebileceğinden endişe duymasının ardından geldi.