Ukrayna savaşından bu yana Rusya’da faaliyet göstermeye devam eden Batılı şirketler milyarlarca dolar kâr elde etti fakat Financial Times’ın (FT) haberine göre Kremlin, ‘dost olmayan’ ülkeleri ‘sıkıştırmak’ amacıyla bu şirketlerin paraya erişimini engelledi.
Kiev Ekonomi Okulu (KSE) tarafından derlenen rakamlara göre, denizaşırı şirketlerin yalnızca 2022 yılı için bildirdiği 20 milyar dolarlık kârın 18 milyar doları ve 217 milyar dolarlık Rus brüt gelirinin 199 milyar dolarını bu tür ülkelerden gelen şirketler oluşturdu.
Verileri derleyen KSE geliştirme direktör yardımcısı Andrii Onopriienko, “Rakamlar o zamandan bu yana önemli ölçüde artmış olabilir, fakat Rusya’da faaliyet gösteren çoğu uluslararası işletme yerel sonuçlarını yalnızca yıllık olarak açıkladığı için tam olarak ne kadar olduğunu değerlendirmek mümkün değil,” dedi.
BP’den Citigroup’a kadar pek çok şirketin yerel kazançları, geçen yıl ABD, İngiltere ve tüm AB üyeleri dahil olmak üzere ‘dost olmayan’ ülkelerden gelen şirketlere temettü ödeme yasağı getirilmesinden bu yana Rusya’da tutuluyor. Bu tür işlemler istisnai koşullar altında onaylanabilirken, çok az sayıda para çekme izni verildi.
FT’ye konuşan ve ‘dost olmayan ülke’ olarak tanımlanmayan bir ülkede yerleşik büyük bir şirketin genel müdürü, “On milyarlarca dolar Rusya’da sıkışmış durumda ve onları dışarı çıkarmanın bir yolu yok,” dedi.
Şirketlerin kazançları ne durumda?
FT’ye göre birçok yabancı şirket Rusya’daki iştiraklerini satmaya çalışıyor fakat her türlü anlaşma Moskova’nın onayını gerektiriyor ve yüksek fiyat indirimlerine tabi tutuluyor.
Geçtiğimiz günlerde British American Tobacco ve Volvo, ülkedeki varlıklarını yerel sahiplere devretmek üzere anlaşmalar yaptıklarını açıkladı.
KSE verilerine göre, Rusya’da faaliyet gösteren ‘dost olmayan’ şirketler arasında Avusturyalı banka Raiffeisen 2 milyar dolarla 2022’de ülkedeki en büyük kazancı bildirdi. Rusya’da faaliyet gösteren en büyük batılı kredi kuruluşu olan Raiffeisen, ülkedeki kârlarına ‘erişimi olmadığını’ söylese de, bu kârları işletmenin değerini düşürmedi.
ABD’li Philip Morris ve PepsiCo grupları sırasıyla 775 milyon dolar ve 718 milyon dolar kazandı. İsveçli kamyon üreticisi Scania’nın 2022’deki 621 milyon dolarlık kârı, grubu o zamandan beri ülkeden çekilen şirketler arasındaki en çok kazanan şirket yaptı.
KSE rakamlarına göre, ABD merkezli şirketler 4,9 milyar dolarla en yüksek toplam kârı elde ederken, onları sırasıyla 2,4 milyar dolar, 1,9 milyar dolar ve 1 milyar dolarla Alman, Avusturyalı ve İsviçreli şirketler izledi.
KSE, verilerini Rus şirket kayıtları, haber raporları ve şirket beyanları gibi kaynaklardan derlediğini söylüyor.
Şirketlerin çözümleri
FT’ye göre bazı şirketler kısıtlamaları aşmanın yollarını buluyor. ABD’li gıda grubu Mars’ın Rusya’daki iştiraki, 2022 yıllık mali tablosuna göre, geçen yıl ana şirketine ‘borçlarına mahsup ederek’ 56,1 milyar ruble (yaklaşık 800 milyon dolar) ödedi.
Ülkeden çıkmayı taahhüt etmeyen tek büyük sigara grubu olan Japan Tobacco International’ın Rusya bölümü, grubun 2022 Rusya beyanına göre, geçen yıl tek hissedarı JTI Almanya’ya 180 milyon dolar ödedi ve bunun yüzde 20’si Ukrayna savaşından sonra dağıtıldı.
Şirket FT’ye yaptığı açıklamada ödemeleri 2021 yılı kazançlarından yaptığını, 2022 sonuçlarına göre Rus ticari kuruluşu tarafından herhangi bir temettü ödenmediğini söyledi.
Philip Morris 2022 yılında Rusya’dan temettü ödemesi yapmayacağını açıkladı. 2021 yılında Rusya’daki işletmesi, net gelirlerinin yaklaşık yüzde 6’sını ana şirketine temettü olarak ödedi.
Rusya Maliye Bakanlığı geçen ay temettü kurallarını hafifletti. Bununla birlikte bunun ‘iyi’ ve ‘kötü’ şirket ayrımına yol açtığı öne sürülüyor. FT’ye demeç veren şirketlerin ülkeden çıkış işlemleriyle ilgilenen bir kişi, “Temettülerin dağıtılmasına izin vermek uzun zamandır ‘iyi davranış’ için bir tür teşvik haline geldi, bu da Rusya’da kalmak istediğinizi açıkça belirtmenizi içeriyor,” dedi.
Aynı kişi, ‘dost olmayan’ bir şirket için temettülerin geri gönderilmesinin Rusya’da ‘bir şirket satmak kadar karmaşık’ olduğunu söyledi ve “Müşterilerimden biri oradan herhangi bir temettü alma umudunu kaybetti ve hepsini zarar yazdı,” dedi.
Moskova, sermaye kontrollerini artırıyor
Öte yandan başka bir FT haberine göre, Rusya, Rus varlıklarını satan Batılı şirketlerin gelirlerini dolar ve avro olarak çekmelerini kısıtlayarak, zayıflayan rubleyi desteklemek amacıyla ek fiili döviz kontrolleri uygulamaya başladı.
Konu hakkında bilgi sahibi kişilere göre, Rusya’dan çıkan Batılı şirketler ruble cinsinden bir satış fiyatı üzerinde anlaşacak ya da satıcılar döviz almakta ısrar ederse, yurtdışına transfer edilebilecek miktarlarda gecikmeler ve hatta kayıplarla karşılaşmayı göze alacak.
FT’ye göre yeni kısıtlamalar, Moskova’nın rublenin değer kaybetmeye devam etmesinden duyduğu endişenin altını çiziyor. Ruble bu yıl dolar karşısında yüzde 20’den fazla değer kaybederek Ağustos ayında dolar karşısında 100 rubleyi geçti.
Kremlin sözcüsü Dmitriy Peskov Financial Times’a yaptığı açıklamada, “Para birimi için en elverişli koşulları yaratmak her hükümetin görevidir, biz de ruble için en elverişli koşulları yaratıyoruz,” dedi.
Rublenin ‘mutlak önceliğe’ sahip olduğunu söyleyen Peskov, yabancı şirketlerin çıkışı söz konusu olduğunda Rusya’nın ‘kendi çıkarları ve menfaatleri’ doğrultusunda hareket ettiğini de sözlerine ekledi.
GÖRÜŞ2 hafta önce
RUSYA1 hafta önce
AMERİKA2 hafta önce
GÖRÜŞ2 hafta önce
AVRUPA2 hafta önce
DÜNYA BASINI1 hafta önce
GÖRÜŞ1 hafta önce
GÖRÜŞ1 hafta önce