Bizi Takip Edin

GÖRÜŞ

Polonya İzlenimleri

Yayınlanma

17-21 Nisan 2023 tarihlerinde Avrupa Birliği’nin üye ve üyeliğe aday ülkeler kapsamında geliştirdiği Erasmus+ akademik hareketlilik programı burslusu olarak 5 gün süreyle Polonya’da Lublin ve Varşova şehirlerinde bulunarak hem akademik faaliyetler gerçekleştirme, hem de bu ülke tarihi, kültürü, insanları ve siyaseti hakkında daha fazla bilgi edinme şansı yakaladım. Öncelikle ekonomik açıdan zor bir dönemde bunu yapabilmemi sağlayan Avrupa Birliği’nin bu programının ne kadar önemli ve gerekli olduğunu belirtmem gerekiyor. Zira Türk lirasının son yıllardaki muazzam değer kaybı nedeniyle Türkiye’den akademisyenlerin ekonomik açıdan herhangi bir destek almadan artık Avrupa’ya giderek kültür seyahati gerçekleştirmeleri veya akademik temaslarda bulunmaları kolay değil.

Bu yazıda, beğenerek takip ettiğim Harici.com.tr için Polonya izlenimlerimi yazıya dökmek ve bu yeni ve başarılı dış politika portalına farklı bir katkı sunmak istedim. Yazıyı, kendi koordine ettiğim dış politika inisiyatifi olan Uluslararası Politika Akademisi’nden de paylaşarak, bu değerli girişimin tanınmasına katkıda bulunmayı planlıyorum. Hiç şüphesiz ki, 21. yüzyılın küresel Türkiye’sini yaratmak için, dünyadaki siyasi, diplomatik ve ekonomik gelişmeleri daha iyi anlamamıza yardımcı olan bu tarz girişimlere fazlasıyla ihtiyaç var.

Erasmus+ Programı

Avrupa Birliği’nin 2021-2027 döneminde üye ve üyeliğe aday ülkelere yönelik olarak çeşitli projeler aracılığıyla hibe faaliyetleri gerçekleştirmesini sağlayan Erasmus+ programı, yaklaşık 28,4 milyar avroluk bütçesiyle Türkiye ve diğer aday ülkelerden insanlar için çok önemli bir kaynak sunmaktadır. Erasmus+ akademik hareketlilik programı ise, bu doğrultuda yükseköğretim sektöründeki öğrenci, idari personel ve akademik personelin yeterliliklerinin geliştirilmesi ve bu kişilere yurt dışında mesleki gelişim fırsatları sunulmasını amaçlayan bir programdır. Türkiye’deki üniversitelerimiz, son yıllarda Avrupa’daki muhatap kurumlarla iyi ilişkiler geliştirerek pek çok Erasmus+ anlaşması imzalamış ve bu sayede Türk öğrenci ve yükseköğretim personelinin Avrupa’ya gidişlerinde ciddi bir artış yaşanmıştır. Benzer şekilde, Avrupa ülkelerinden öğrenciler ve yükseköğretim personelinin ülkemize gelişlerinde de gözle görülür bir artış yaşanmaktadır.

İşte benim Polonya’da Lublin’deki II. Jean Paul Katolik Üniversitesi veya kısa ismiyle KUL’a gidişimi sağlayan da, Erasmus+ akademik hareketlilik programı kapsamında kazandığım burs olmuştur. Bu ortak proje nedeniyle Avrupa Birliği ve Türkiye’yi kutlamak gerekirken, verilen hibenin (yaklaşık 751 avro) çok yeterli olmadığını ve hayat pahalılığı nedeniyle bu paranın ancak uçak ve otel masraflarına yettiğini, bu anlamda kişinin kendisinin de -ziyaretin hakkını verebilmek ve önemli akademik ve kültürel merkezleri ziyaret edebilmek adına- ciddi bir harcama yapması gerektiğini belirtmek zorundayım. Ancak Türkiye’nin bu programı sürdürmesi bence her şekilde faydalı; zira Türk öğrenci ve akademisyenlerin gelişimi açısından Osmanlı’dan başlayan bir gelenek olan Avrupa’daki ilerlemelerin yakından gözlemlenmesi hususu çok önemli ve dahası gerekli. Bu bağlamda, Brexit süreciyle Avrupa Birliği’nden ayrılan Birleşik Krallık/İngiltere’nin kendi Commonwealth ülkelerine özgü Alan Turing programını başlatması güzel bir girişim olsa da, Erasmus+ programından ayrılmanın Avrupa’daki gelişmelerin takibi açısından ciddi bir dezavantaj yaratacağını da belirtmek gerekir. Umarız Türkiye bu konuda aday statüsünü korur ve Türk öğrenciler ve idari ve akademik personel Erasmus+ programından faydalanmaya devam eder. Ancak bunun yanında, kuşkusuz, çok boyutlu dış politikanın hakkını verebilmek adına Türk dünyası ülkeleri ve keza İslam dünyası ülkeleriyle de benzer programların geliştirilmesi son derece faydalı olabilir.

Lublin ve II. Jean Paul Katolik Üniversitesi

17 Nisan akşamı Varşova’ya inişimden sonra direk geçtiğim Polonya’nın doğusundan Lublin şehri, yaklaşık 350.000 kişinin yaşadığı küçük bir şehir olmasına karşın, akademik faaliyetler ve özellikle de öğrencilik hayatı açısından ideal bir yer. 2023 yılı için Avrupa gençlik başkenti (European youth capital) seçilen Lublin, Ukrayna sınırına yakın olması sebebiyle son dönemde Rusya-Ukrayna Savaşı bağlamında askeri-stratejik açıdan da önem kazanmıştır. Polonya’nın en büyük 9. şehri olduğu ifade edilen Lublin, Polonya’nın doğusundaki en büyük şehir olmasının yanı sıra, Lublin Voyvodalığı’nın da başkenti durumundadır. Sosyal ve ilahi bilimlerde iyi konumda olan KUL ve Maria Curie-Sklodowska Üniversitesi başta olmak üzere tam 5 üniversitenin bulunduğu Lublin, bu anlamda tam bir öğrenci ve üniversite şehridir. Ben de bağlantılarımı kullanarak Türk üniversitelerinin burada yeni bağlantılar kurması ve anlaşmalar yapmasına yardımcı olmaya çalışacağım.

Lublin, demografik anlamda küçük bir şehir olmasına karşın, ülkemiz ve Avrupa’da büyük şehirlerde olan her türlü aktivitenin varlığıyla da dikkat çeken ve beğeni toplayan bir yer. Tipik bir Avrupa kenti olan Lublin, güzel mimarisi, tarihi zenginliği ve hareketli yaşamıyla dikkat çekiyor. Çok sayıda Polonyalı ve uluslararası öğrencinin varlığı şehri çok hareketli hale getirirken, Katolisizm’in yoğun etkisine karşın insanların oldukça özgür olduğu ve diledikleri gibi yaşayabildiklerini de belirtmek lazım. Nitekim içki ve tütün ürünlerinin rahatlıkla bulunabildiği, çok sayıda restoran, eğlence yerleri ve hatta casinoların bulunduğu, bu anlamda gençlere ve turistlere eğlence imkânları sunan Lublin, bunun yanı sıra isteyenler için tarihi kiliseleriyle dindar bir hayat inşa edebilme olanağı da sağlıyor. Türkiye’de de belki de en çok ihtiyacını duyduğumuz şey, insanların birbirlerini hor görmeden ve aşağılamadan özgürce yaşayabilmelerini sağlayacak demokratik bir düzen ve açık bir piyasa sistemi. Bunu Katolik dünyası başarabilmişken, İslam dünyasının geride kalması ise çok üzücü.

18 Nisan günü KUL Üniversitesi’ndeki derslerim ve konferansım için sabah erkenden üniversitenin kapısına geliyorum. Ne mutlu ki, Uluslararası Ofis’ten görevli arkadaşlar beni gayet iyi şekilde karşıladılar ve tüm süreçle yakından ilgilendiler. Benzer şekilde, görevli bir personel sayesinde üniversitenin kampüsü ve tarihçesi hakkında da son derece detaylı ve önemli bilgiler edindim. 1918 yılında kurulan ve 5 yıl önce 100. yıldönümünü kutlayan II. Jean Paul Katolik Üniversitesi veya kısa ismiyle KUL, komünist dönemde çeşitli baskılara rağmen varlığını sürdürebilmiş ve bu nedenle Polonya’da siyasi etkisi güçlü olan bir kurum. Vatikan ve dünya Katoliklerinin siyasi ve ekonomik olarak desteklediği bir özel üniversite olan KUL, buna karşın Polonya’nın komünizmden kurtulması ve demokratikleşmesi yönünde gösterdiği çabalar nedeniyle sonradan devlet üniversitesi statüsü de kazanmış olan farklı ve özel bir yükseköğretim kurumu. Yaklaşık 20.000 öğrencisi olan kurumda, Vatikan ve Katolik Kilisesi’nin burslusu olarak eğitim alan çok sayıda öğrenci de bulunuyor. Papa II. Jean Paul’un geçmişte senelerce bizzat ders verdiği ve bu anlamda özellikle Teoloji alanında önemli bir kurum olan KUL’un bahçesinde, Polonyalı Papa II. Jean Paul’un etkileyici bir heykeli de bulunuyor. 1980’lerin başında aşırı milliyetçi terörist Mehmet Ali Ağca’nın suikast düzenlemeye çalıştığı Jean Paul, Polonya’da ve Katolik dünyasında halen çok sevilen ve sayılan bir isim ve üniversitenin gelişimine de büyük katkı sağlamış. Bu bağlamda, Jean Paul’ün vefatı öncesinde üniversitenin bahçesinde heykelinin dikildiğini de gördüğünü belirtmem gerekiyor.

Bir dönem uzun süre askeri tesis olarak kullanılan üniversite bahçesinin ise manastır havası olan son derece dingin bir yer olduğunu söylemem gerekir. Nitekim öğrenciler de sıcak günlerde bu bahçede ders yapılmasını çok seviyorlarmış. KUL’da Erasmus+ programı ile üniversiteye gelen bazı Türk öğrenciler de mevcutmuş. Ancak benim ziyaretim sırasında Türk öğrencilere rastlayamadım.

Üniversitedeki derslerim ve konferansım gayet başarılı geçerken, Rektör Yardımcısı olan ve daha önce İstanbul’u iki defa ziyaret eden değerli meslektaşım ve arkadaşım Beata Piskorska ile Polonya ve üniversitenin durumu hakkında da görüş alışverişi yapma imkânı buldum. Türkiye ile ilişkiler ve Avrupa Komşuluk Politikası hakkında oldukça bilgi sahibi bir akademisyen olan Piskorska, Uluslararası Politika Akademisi’ne ve editörlüğünü yaptığım uluslararası kitap projelerine de zaman zaman katkı yapıyor. Onun gayretleriyle üniversitede onuruma verilen öğlen yemeği ise tek kelimeyle muhteşemdi. Polonyalı dostlarımız, Türkiye’den gelen misafirlerin alışık olmayabilecekleri domuz eti kokusunu da düşünerek yemekleri tavuk etiyle hazırlamayı dahi düşünmüşlerdi. Konferansta Türkiye’nin Rusya’nın Ukrayna’yı işgali sürecinde takip ettiği dış politikayı anlatmayı çalıştım. Derslerimde ise Küba Füze Krizi konusunu işledim. Zira kısa bir süre önce 2022 yılı Kasım ayında Lublin şehri dışına iki füze düşmüş ve bu konu ciddi bir krize neden olmuştu. Daha önemlisi, şimdilerde Soğuk Savaş döneminde Türkiye’nin izlediği dış politikaya benzer şekilde Rus tehdidi nedeniyle ABD’ye çok yakın bir politika izleyen Polonyalı dostlarımıza, bunun iyi ve kötü olası etkilerini Türkiye örneğinden yola çıkarak anlatmaya çalıştım. Bu bağlamda, Batı kamuoyunda gördüğüm temel eksiklik, Rusya’nın Ukrayna işgaline yönelik tepkilerin rasyonellik temelinden ziyade duygusallık temelinde gelişmesi. Elbette Ukrayna’nın toprak bütünlüğünü savunmak en doğal hakkımız ve hatta görevimiz olmalı; ancak önemli bir askeri güç ve hatta bir nükleer süper güç olan Rusya’ya yönelik karşıtlığı mantıksal düzlemden kopmadan götürmek gerekiyor. Ayrıca Rusya’ya olan karşıtlığın Rusya kültürü ve insanına karşı değil, Moskova’nın politikalarına yönelik olduğunun da altını kalınca çizmek gerekiyor. Ancak tarihsel-kültürel sebeplerin de etkisiyle, Polonya’daki Rus karşıtlığının çok güçlü ve duygusal maddi temelleri mevcut. Bu anlamda, ülkede milyonlarca Ukraynalı mültecinin bulunması da bu konudaki duyarlılıkları artırıyor. Nitekim Lublin ve Varşova’da pek çok yerde destek amacıyla asılmış Ukrayna bayraklarını görmek ve Ukraynalı öğrenci ve çalışanlara rast gelmek olası.

Ziyaretim kapsamında Lublin’de kurulmuş olan yeni bir düşünce kuruluşu (think-tank) olan Institute of Central Europe’u (Instytut Europy Srodkowej) da ziyaret etme fırsatım oldu. Hükümet destekli bir düşünce kuruluşu olan kurum, Türkiye’den de Prof. Dr. Hüseyin Bağcı gibi duayen bir isimle ilişkiler geliştirmeyi başarmış ve kendisini daha önce birçok aktivitelerine dahil etmiş. KUL ve Maria Curie-Sklodowska Üniversitesi’nden uzmanları olan kurum, daha çok Avrupa, NATO, Rusya ve Balkanlar konularında uzmanlaşmaya gayret ediyor. Kurumun genel çizgisinin Batıcı ve ABD’ye yakın olduğunu söylemek mümkün. Ayrıca kurumun 2022 yılı içerisinde Türkiye’nin Balkanlar’daki etkisi hakkında bir policy paper yayınlamış olması da takdire değer. Umuyoruz bu kurumla Türkiye’deki düşünce kuruluşları arasında da yakın ilişkiler geliştirilebilir. Zira Polonya ve Türkiye, çok farklı gözükmelerine karşın aslında birbirlerine benzeyen ülkeler. ABD ve Rusya ile ilişkilerdeki zor denklem ve nüfusun bir bölümünün dindar (Katolik vs. Sünni İslam farkına rağmen) olması gibi konularda iki ülkenin ortak özellikleri olduğunu söylemek mümkün.

Lublin’deki son günümde Lublin Kalesi içerisinde oldukça kapsamlı müzeyi de gezme fırsatı buldum. Bana rehberlik eden ve daha önce İstanbul’da ağırladığımız Polonyalı akademisyen dostum Prof. Dr. Krzysztof Motyka’ya da bu vesileyle teşekkür ediyorum. Kale içerisinde Avrupa sanat tarihi açısından önemli sayılabilecek çok güzel bazı portreler ve sanat eserleri gördüğümü belirtmeliyim. Ayrıca müze içerisinde benim “Küçük Ayasofya” adını verdiğim muhteşem bir tarihi şapel de var. Burayı Lublin’e gelen herkes ziyaret etmeli; zira inanılmaz bir akustiği ve etkileyiciliği olan bir yapı. Erasmus ziyaretlerini sadece ders verme ve yeme-içmeden farklı kılan işte bu tip kültürel aktiviteler. Bu nedenle, ülkelerin elitleri ve halkları arasındaki bağları kuvvetlendirmek için, bu gibi aktiviteler daha yoğun yapılmalı ve finansal açıdan daha iyi desteklenmeli. Müzenin özellikle Polonyalı sanatçılar koleksiyonu ise tek kelimeyle muhteşemdi ve daha önce hiç duymadığım bazı ünlü ressamların ve tabloların adlarını ve stillerini öğrenmemi sağladı. Ek olarak, Osmanlı tarihi ders kitaplarında adı geçen Polonya Kralı III. Jan Sobieski’nin de müzede birkaç güzel portresinin bulunduğunu söyleyebilirim.

Sonuç olarak, KUL’a çok yakın olan Maria Curie-Sklodowska Üniversitesi’ni de kısa süre gezme imkânı bulduğum Lublin, gerçekten de tipik bir Avrupa şehri olarak gelişim ve başarı isteyen öğrencileri ve girişimcileri çekmesi muhtemel ve geleceği daha parlak olabilecek bir şehir. Ancak elbette Rusya-Ukrayna Savaşı’nın bazı olumsuz etkilerini de şehirde hissetmek mümkün. Örneğin, çok sayıda Ukraynalı’nın ülkeye gelmesi neticesinde -Polonya’da yaklaşık 1,5 milyon Ukraynalının kaldığı tahmin ediliyor- konut fiyatlarının ve enflasyonun çok artması, göçmen Ukraynalıların yaşadıkları ekonomik zorluklar ve Rusya’nın Ukraynalı nüfus yoğunluğu olan Polonya şehirlerine yönelik istihbarat faaliyetleri yürütmeye başlaması gibi sorunlar gerçekten mevcut. Bu bağlamda, Türkiye’deki Suriyeli sığınmacılar sorununa benzeyen bir sorunun ilerleyen aylarda Polonya’da gelişmesi -ki bu yönde sinyaller başlamış bile- ve aynı Türkiye’deki göçmen karşıtı akımlar gibi Ukraynalı karşıtı eğilimlerin artması riski de mevcut. Ayrıca halkın genel olarak yardımsever olduğu ve çok sayıda öğrenci olması sebebiyle İngilizce konuşmaya alıştığını da söylemek mümkün. Ayrıca şehirde tek tük de olsa Türkler görmek mümkün ki, Türkler genelde gastronomi (kebap) sektöründe iş yapıyorlar.

Varşova

20 Nisan gününü geçirdiğim Varşova ise, Polonya’nın başkenti olarak elbette daha görkemli ve büyük bir şehir. Yaklaşık 1,8 milyon nüfusu olan Varşova, Warszawa Centralna adı verilen Varşova Merkez Tren İstasyonu’ndan çıkar çıkmaz ihtişamlı binalarıyla sizi karşılıyor. İkinci Dünya Savaşı’nda şehrin tamamen yıkılmış olması nedeniyle genelde komünist dönemde yapılan bu binalar, mimari açıdan kuşkusuz harikulade. Şehirde çok güzel kilise ve binalar mevcut. Ayrıca çok sayıda turist ve yabancının gelmesi nedeniyle Lublin’e kıyasla daha büyük oteller var. Ancak ilginç bir şekilde halk İngilizce konuşmak konusunda ya daha isteksiz, ya da daha yetersiz. Zira sokakta adres sorduğum birçok insan yanıt vermekten imtina ediyordu. Ancak özellikle gençlerin İngilizceleri iyi seviyede. Ayrıca tren istasyonundan iner inmez Ukrayna’ya destek amacıyla bağış kampanyası düzenleyen genç kızlar karşınıza çıkıyor. Ukrayna konusunun ülkenin en önemli dış politika sorunu olduğu su götürmez bir gerçek.

Varşova’da yemek yemek ve aileme hediyeler almak için girdiğim Złote Tarasy adlı alışveriş merkezi ise bu tarz modern veya postmodern denebilecek yapıların her yerde aynı olduğunu düşündürdü. Zira İstanbul’daki birçok avm’de de benzer bir iç düzenleme görmek mümkün. Ayrıca bizdeki BiTaksi programına benzeyen Bolt programı burada çok popüler ve oldukça iyi işliyor. Bu sayede hemen ihtiyacınız olan taksiyi çağırabiliyor ve dahası, kilometre hesabına göre ne kadar ödemeniz gerektiğini önceden görerek ve ödemeyi de baştan yaparak içiniz rahat seyahat edebiliyorsunuz. Ayrıca Varşova merkezde bir Türk marketi görünce de mutlu olduğumu belirtmeliyim. Ayrıca hem Lublin, hem de Varşova’da her yerde Zabka marketleri olduğunu söylemeliyim.

Maalesef yalnızca 1 gün geçirebildiğim Varşova’yı keşfetmeyi sonraki seyahatlerime bırakarak 21 Nisan sabahı Türkiye’ye dönmek için yola çıkıyorum. Elbette çok güzel anıları geride bırakarak…

Polonyalılar ve Polonya

Türkiye’de pek bilinmeyen bir halk olan Polonyalılar, Türkiye’ye yönelik olarak özel bir sevgi ya da ön yargısı olmayan bir Katolik Avrupa halkı. Yaklaşık 40 milyon nüfusu olan Polonya’nın Avrupa’nın geleceğinde önemli bir yeri olacağı muhakkak. Ancak elbette Avrupa’nın en gelişmiş veya demokratik ülkesinden söz etmediğimizi de hatırlatmak gerekir. Polonyalılar, Slav ve Avrupa halklarının karışımı olarak değerlendirilebilecek genelde beyaz tenli ve sarışın insanlar. İlk intiba olarak, insanların Türkiye’ye kıyasla biraz daha az sosyal ve kendi işlerine odaklı olduğunu söylemek mümkün. Çok uzun boylu insanlar olduğu gibi, genelde boy ortalaması sanki Türkiye’ye benzer.

Polonya dili benim kulağıma oldukça melodik gelen ve biraz Rusça’yı anımsatan bir dil olsa da, bu dil hakkında çeşitli ön yargı ve şakalar da mevcut. Örneğin, bir meslektaşımın anlattığı fıkraya göre, Polonya dilini duyan yabancılar, bu dili konuşan insanların birilerine suikast planlamaya çalıştığı düşüncesine kapılabilirler! Ülkemizde pek bilinmeyen Polonya tarihini öğrenmek isteyenler kısa süre önce Türkçe’ye çevrilen ve Alfa Yayınları’nca yayımlanan Anna J. Prazmowska imzalı “Polonya Tarihi” adlı kitabı okuyabilirler.

Genelde ırkçılıkla itham edilen bir halk olan Polonyalıların turist ve ülkelerinde yaşayan yabancılardan sanki “Roma’da yaşayacaksan Romalı gibi davranman gerekir” beklentisi içerisinde olduğunu düşünüyorum. Zira eskiden Fransa’da olduğu gibi İngilizce sorulara yanıt vermeme ya da isteksiz davranma durumu sıklıkla gözlemlenebiliyor. Ayrıca ülkede Müslüman, Hintli ve Afrika kökenli öğrenci ve çalışanlar görmek de mümkün ki, bu sayede ırkçılığın azalması da mümkündür. Zira daha birkaç sene öncesinde Legia Varşova maçlarında Afrikalı oyunculara yönelik olarak sahaya muz kabuğu atıldığı günler çok da uzakta değil. Ancak gelişmekte olan bir ülke olan Polonya’nın geleceğinde ırkçılık ve yobazlığın etkisinin daha az olacağı kanaatindeyim.

Rusya-Ukrayna Savaşı’na Bakış ve Ukraynalı Mülteciler

Polonya izlenimlerimin diplomatik açıdan en önemli unsuru, kuşkusuz, Rusya-Ukrayna Savaşı veya daha doğru ifadeyle Rusya’nın Ukrayna’yı işgaline yönelik bakış konusudur. Polonyalılar, neredeyse tamamen Ukrayna’yı destekleseler, bu ülkenin toprak bütünlüğünü ve halkın haklı direnişini savunsalar da, kuşkusuz, bu politikalarının ne ölçüde doğru olduğunu konusunda bir yandan da kendilerini sorguluyorlar. ABD’ye yönelik yakınlık ve sempati ve dahası tarihsel husumet nedeniyle Rusya karşıtlığı çok yüksek seviyelerde olsa da, NATO’nun genişlemesi yönünde Moskova’ya daha önce verilen sözlerin tutulmadığı yönündeki eleştiriler de burada dikkate alınıyor. Ancak akademik dünyadaki genel kanı, Rusya’nın otoriter siyasi sistemi ve kötü ekonomik düzeni nedeniyle müttefiklerini giderek kaybettiği ve bu ülkelerin Batı dünyası kurumlarıyla (Avrupa Birliği ve NATO) ilişkiler geliştirebilme haklarının olduğu yönünde. Bu anlamda, Polonyalılar, Ukrayna’nın savaşı kazanmasını ve topraklarını geri kazanmasını istiyorlar. Bu bağlamda ABD ve AB’nin desteğine ek olarak Türkiye’nin de sürece aktif katkı sunması da onlar için çok önemli. Nisan ayı sonunda veya Mayıs ayında Ukrayna’nın topraklarını geri kazanmak için Rusya’ya karşı büyük bir taarruz başlatması da beklenen bir gelişme.

Ukraynalı mülteciler konusunda da genel olarak son derece ılımlı ve hoşgörülü bir tavır olsa da, mültecilerin zor yaşam koşulları nedeniyle suça yönelmeleri neticesinde, ilerleyen aylarda/yıllarda savaşın çok uzaması durumunda mülteci/sığınmacı karşıtlığı bu ülkede de artabilir yönünde haklı endişeler mevcut. Nitekim Lublin ve Varşova’da konuştuğum bazı insanlar daha şimdiden Ukraynalılardan şikâyet ediyor ve onların güvenilmez olduklarını ifade ediyorlardı. Oysa elbette burada asıl mesele Ukraynalıların güvenilmezliğinden ziyade mültecilerin içerisinde bulundukları zor koşullar olsa gerek.

Tarihte birçok defa Rus işgaline uğrayan Polonya, bu ülkeye yönelik olarak tarihsel bir husumet besliyor. Bu anlamda, Türkiye’ye benzer şekilde tarihin iki ülke ilişkileri açısından olumsuz bir faktör olduğunu söylemek mümkün. Lakin günümüzde, tarihsel husumetten ziyade Rusya’nın uluslararası hukuka aykırı tutumları daha ön planda. Ayrıca Katolisizm’in tarihsel olarak ve komünizmin yıkılışı sürecinde çok etkin olduğu Polonya’da, Ortodoks Rusya’ya bakış da elbette Katolik halklara yaklaşım kadar yakın olmayabilir. Bu durumu Moskova açısından da söylemek mümkün.

Sonuçta, Polonya’nın Ukrayna konusundaki desteğinin devam edeceği ve bu konuda ABD ve AB ile uyumlu politikalar geliştirilerek, Soğuk Savaş dönemindeki Türkiye’ye benzer şekilde bir anlamda NATO’nun “kanat ülkesi” olunacağı beklenebilir. Bu durumda ise, kuşkusuz, askeri-güvenlik kültürünün artacağı yeni bir dönemi öngörmek yerinde olur. Ancak Lublin’de beklentimin aksine sokaklarda dolaşan eli silahlı askerler ve tanklar görmediğimi de belirtmem gerekiyor. Bu gruplar, şimdilerde daha çok Beyaz Rusya (Belarus) sınırına konuşlanmış durumdaymış.

Türkiye’ye Bakış

Daha önce de belirttiğim üzere, Polonya’da Türkiye’ye yönelik olarak özel bir sempati veya antipatinin olmadığını söyleyebilirim. Polonyalılar, Türkiye’yi önemli bir medeniyetin temsilcisi olarak görüyor ve ciddiye alıyorlar. Tarihsel olarak Osmanlı İmparatorluğu’nun Lehistan’ın paylaşılmasını tanımaması olumlu bir etken. Günümüzde Türkiye’nin AB üyeliğine yönelik büyük bir beklenti ve desteğin olduğunu ise söyleyemem. Ancak Türkiye’nin Batı kampında tutulması gerektiği yönündeki görüş de bu ülke akademik dünyasında ağır basıyor. Fakat bu bağlamda Türkiye’nin Ukrayna işgaline rağmen Rusya ile yakın ilişkilerini sürdürmeye devam etmesi genelde eleştiriler alıyor. Nitekim konferans ve dersimde en çok sorulan konulardan birisi bu oldu. Ben de, Türkiye’nin enerji bağımlılığı, Rusya’nın daha da saldırganlaşmasını önlemek ve küresel etkileri olabilecek büyük bir gıda krizini “tahıl anlaşması” sayesinde önlemek gibi saiklerle hareket ettiğini ve aslında siyaseten Ukrayna’yı desteklediğini açıklamaya çalıştım.

Bir diğer sorulan konu ise Kürt Sorunu oldu. Tüm Avrupa’da olduğu gibi Polonya’da da Kürt nüfus var ve bunlar genelde Türkiye’deki rejime muhalif ve ülkemizden kaçan insanlardan oluşuyor. Bu bağlamda, Kürt Sorunu’nun Türkiye’ye bakışı Avrupa’da olumsuz etkileyen en önemli konulardan birisi olduğu aşikâr. Polonya üzerinde çok etkili bir ülke olan ABD’nin son yıllarda çok Kürt yanlısı politikalar geliştirmesi de bu konuda Polonyalıları etkiliyor olsa gerek. Ancak yakın zamanda Türkiye’den drone (siha) satın alan Polonya’nın genel anlamda Türkiye ile ilişkileri geliştirmek isteyen bir devlet olduğu söylenebilir.

Elbette sıklıkla sorulan bir diğer konu da 14 Mayıs’taki Cumhurbaşkanlığı ve parlamento seçimleri oldu. Polonyalı meslektaşlarımız, benim yorumlarımı dikkatle dinlerken, muhalefetin seçimleri kazanabileceği konusundaki şüphelerini de açıkça belirttiler ve Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın güçlü liderliğine vurgu yaptılar. Ayrıca muhalefetin dış politikaya yaklaşımı ve özellikle de Rusya-Ukrayna Krizi’ne bakışları Polonyalı muhataplarımızın merakını uyandırdı ve ilgisini çekti.

Varşova Gettosu İsyanı’nın 80. Yıldönümü

Gerek Lublin, gerekse Varşova’da bulunduğum süreçte en çok dikkatimi çeken olaylardan birisi de, dindar şekilde giyinmiş olan kalabalık Yahudi topluluklarını görmem oldu. Tarihsel olarak Yahudi nüfusu olan bir ülke olsa dahi, bu kadar yoğun dindar Yahudi toplulukları görmem tam da beni şaşırtacaktı ki, yerel gazetelerden bu yılın Nazi birliklerine karşı 1943 yılında çıkarılan Varşova Gettosu Ayaklanması’nın 80. yıldönümü olduğunu öğrendim. Bu nedenle, birçok kişi, Yahudi halkına destek amacıyla yakalarına sarı renkte özel bir sembol takmışlardı. Çok istememe rağmen, zaman sıkıntısı nedeniyle Lublin’deki Majdanek toplama kampı müzesi ve Varşova’daki Ayaklanma Müzesi’ni ise gezme imkânım olmadı. Bunları inşallah bir sonraki ziyaretimde gezeceğim. Ancak Yahudiler konusunda ülke genelinde epey duyarlılığın olduğunu söylemek mümkün.

Sonuç

Sonuç olarak, 2023 yılı Nisan ayındaki Polonya ziyaretim, benim açımdan oldukça eğlenceli ve öğretici oldu. Bu anlamda tüm öğrenci, akademisyen ve idari personele Erasmus+ programına katılım konusunda daha aktif olmalarını tavsiye ediyorum. Ayrıca Türkiye ile Polonya arasındaki yükseköğretim kurumları arasındaki ilişkileri geliştirmek konusunda da elimden geleni yapacağım ve kişisel bağlantılarımı kullanacağım. Daha iyi ilişkiler konusunda kilit konu ise Rusya’nın Ukrayna politikasına yönelik ortak tepkiler geliştirebilmek olacaktır ki, Rus Devlet Başkanı Vladimir Putin’in seçim öncesinde Akkuyu Nükleer Santrali’nin açılışına katılmasının beklendiği bir ortamda bunun kolay olmadığını da samimiyetle belirtmem gerekiyor.

Doç. Dr. Ozan ÖRMECİ

İstanbul Kent Üniversitesi Öğretim Üyesi

Uluslararası Politika Akademisi (UPA) Kurucu Genel Koordinatörü

www.ozanormeci.com / politikaakademisi.org

ozanormeci@gmail.com / ozan.ormeci@kent.edu.tr

GÖRÜŞ

Kore Yarımadası’nda savaş hazırlıkları: Pyongyang cephesinden 10 günün kronolojisi

Yayınlanma

Yazar

Kore Yarımadası’nın batı orta bölgesinde yer alan Gyeonggi Eyaleti’nde, Kore Demokratik Halk Cumhuriyeti (KDHC) sınırına yakın 11 bölge ‘tehlikeli bölge’ ilan edildi ve bu bölgelerden Pyongyang karşıtı propaganda malzemelerinin gönderilmesi yasaklandı.

Eyaletin idari işlerden sorumlu birinci vali yardımcısı Kim Sung-joong’un geçen hafta ilan ettiği kısıtlamalar, Paju ve Gimpo şehirlerinin bazı bölgeleri ile Yeoncheon ilçesini kapsıyor.[1]

Sung-joong, sınır bölgelerinde yaşayan Korelilerin, ‘kötüleşen ilişkiler’ nedeniyle tehlikede olduğunu belirtti.

‘İki Kore arasında’ devam eden propaganda savaşlarının uzun bir geçmişi var ve bu cephede ‘eski silahlar’ yeniden çıkarıldı. Örneğin, Güney Kore, 2018’deki anlaşma sonucunda son verilen hoparlör yayınlarına yeniden başlayacağını açıklamıştı.[2] Ancak son 10 günde yaşananlar, meseleyi propaganda savaşından çıkararak askeri bir boyuta taşıdı.

11 Ekim – ‘İğrenç bir suç’

İki ülke arasında yeniden sıcak savaşın konuşulmasına yol açan son gerilim, 11 Ekim tarihinde Kore Dışişleri Bakanlığı’nın açıklamasıyla açığa çıktı.

Kore Dışişleri Bakanlığı, 11 Ekim’de yayınladığı bir bildiride Seul yönetiminin ‘kışkırtmalarda kırmızı çizgiyi aştığını’, 3 ve 9 Ekim tarihlerinde insansız hava araçlarıyla sızma yaparak başkent Pyongyang’ın orta kesimine çok sayıda ‘karalama bildirisi’ dağıttığını açıkladı.[3]

Bu açıklamayı, bugüne kadar devam eden karşılıklı propaganda savaşından ayıran şey, sızmanın bu sefer sınır bölgesinden balon ya da hoparlörlerle değil, doğrudan insansız hava araçlarıyla yapılmış olması.

Güney’in propaganda bildirilerini ‘iğrenç bir suç’ olarak tanımlayan Kore yönetimi, bu hamleyi ‘ne göz ardı edilebilecek ne de affedilebilecek ciddi bir provokasyon’ olarak nitelendirdi.

Bu ihlal, bildiride “Uluslararası hukuk, bir ülkenin kara hava sahasında yabancı uçakların veya uçan nesnelerin serbestçe uçmasına izin vermediği gibi ‘zararsız uçuşa’ da izin vermez. Dünyada, hava sahasının ihlaline ve başkentinin üzerinde uçan düşman bir ülkenin insansız hava araçlarına tepki göstermeyecek hiçbir ülke yoktur” ifadeleriyle hatırlatıldı.

Bu, yalnızca KDHC için değil, dünyanın her ülkesinde geçerli olan, egemenlik ihlali sayılabilecek bir hava ihlaliydi.

12 Ekim – ‘Korkunç bir felaket yaşanacak’

Bu açıklamadan bir gün sonra, Kim Jong-un’un kız kardeşi, Kore İşçi Partisi Merkez Komitesi başkan yardımcısı Kim Yo-jong, söz konusu ihlalle ilgili uzun bir açıklama yayınladı.[4] Bu açıklama, Kim’in bu 10 günde yapacağı açıklamaların ilkiydi.

Kim’in açıklamasından öne çıkanlar şu şekilde:

“Dışişleri Bakanlığı’nın önemli bir açıklama yapmasının hemen ardından, Güney Kore askeri yetkilileri “Böyle bir şey olmadı. Henüz durumu anlamış değiliz.”, “Ordu, Kuzey Kore’ye insansız hava aracı göndermedi.”, “Bunu sivil bir kuruluşun yapıp yapmadığını kontrol etmemiz gerekiyor.” gibi utanmaz ve çocukça bahanelerle sorumluluktan kaçmaya çalıştılar…”

——————–

“Eğer sivil bir kuruluş tarafından gönderilen insansız hava aracı, sınırı dilediği gibi geçip gidiyorsa ve ordu bunu bile tespit edemiyorsa, bu durum kesinlikle büyük bir sorun teşkil eder.

Güney Kore ordusu, her fırsatta “kusursuz tespit ve takip yetenekleri” olduğunu iddia eden bir ordu değil midir? Uçan bir kuş sürüsünü bile “Kuzey Kore’nin insansız hava aracı” sanarak panikleyen askerler, birdenbire kör mü oldu?..”

——————–

“Karşı ülkenin başkenti üzerinde propaganda broşürleri dağıtmak zaten ciddi bir siyasi provokasyon ve egemenlik ihlali olarak kabul edilecektir. Ancak bunu taşıyan aracın insansız hava aracı olması, bu olayın ciddiyetinin esas noktasını oluşturmaktadır.

Dünyada askeri amaçlarla kullanılan insansız hava araçlarının başka bir ülkenin egemenliğini alenen ihlal etmesine ordu seyirci kaldıysa, bu kasıtlı bir ihmal veya iş birliği anlamına gelir ve bu olayın asıl aktörlerinin ordu yetkilileri olduğunu kanıtlar…”

——————–

“Bizim tüm eylemlerimiz, tamamen karşılık verme ilkesine dayalı zorunlu adımlardır.

Sanki bizim tepkimiz hiç yoktan ortaya çıkmış gibi bir algı yaratmaya çalışmak başarısız olacaktır.

Bu insansız hava aracı provokasyonunun sorumlusu kim olursa olsun, buna hiç önem vermiyoruz. İster askeri yetkililer, ister sınır dışına kaçan sivil gruplar olsun, hepsi aynı şekilde yüzsüz Güney Koreli gruplardır…”

——————–

“Seul ve Güney Kore’nin askeri gücünü yok etmek için bir saldırı başlatma zamanı belirlenmiş değil. Bu zamanın ne olduğunu biz belirlemiyoruz. Ancak Güney Kore insansız hava araçları tekrar hava sahamızda görülürse korkunç bir felaket mutlaka yaşanacaktır.

Kişisel olarak, böyle bir olayın meydana gelmemesini dilerim…”

13 Ekim – Kore’nin tamamına yıkım uyarısı

Kim’in açıklamasından bir gün sonra ise, Genelkurmay Başkanlığı, sınırdaki birliklere ateşe hazır olma emrinin verildiğini açıklayan yeni bir bildiri yayınladı.[5]

Aynı gün, Savunma Bakanlığı Sözcüsü de Güney’in hamlelerini ‘kendi halkının hayatı üzerinde oynadığı bir kumar’ olarak nitelendirdi ve şu ifadelere yer verdi:

“Kararlarımız ve değerlendirmelerimiz doğrultusunda güçlü saldırı araçlarının kullanılabileceği bir noktadayız; böylece Güney Kore’nin tamamı bir yıkım sahasına dönüşebilir.”[6]

‘Çöp, çöp kutusuna atılmalıdır’

 Aynı gün, Kim Yo-jong’dan bir açıklama daha geldi. Güney Kore yönetimini çok sert ifadelerle hedef alan Kim, “Bu kadar aptal ve tehlikeli olan bu tür insanların dünyaca tanınması gerekiyor. Ölümlerine kadar böbürlenip ortadan kaybolacaklar. Çöp, çöp kutusuna atılmalıdır” dedi.[7]

14-15 Ekim – ‘Melez köpekler’

Hafta boyunca açıklamalarına devam eden Kim, 14 Ekim’de “Bir nükleer güç olan ülkemizin egemenliği, Amerika’nın beslediği melez köpekler tarafından ihlal edildiyse, bu köpekleri yetiştiren sahipleri sorumlu tutulmalıdır,”[8] 15 Ekim’deyse “Provokatörler ağır bir bedel ödeyecekler”[9] dedi.

16 Ekim – ‘Bütün yolları kapattık’

Bir gün sonra ise, ülke çapında yaklaşık 1,4 milyon genç öğrenci Halk Ordusu’na kaydolmak için dilekçe verdi.[10]

Kardeş Kim’in açıklamaları, kendisi de ‘popüler’ bir kişilik olduğu için dünya gündeminin ilgisini çekti. Her zaman olduğu gibi, Kore haberlerinde meydana gelen bu ‘yarı-magazinel’ anlatıyı, Merkez Askeri Komisyon’un bir gün sonra yayınladığı yol blokajı açıklaması[11] yeni bir evreye taşıdı. 

17 Ekim – ‘Güney Kore Düşman Devlet’

Kore Savunma Bakanlığı Sözcüsü, Kore İşçi Partisi Merkez Askeri Komisyonu’nun talimatıyla, ülkenin Güneyinde bulunan iki bölgede yolların patlatılarak Güney Kore arasındaki bağlantı yollarının tamamen kesildiğini açıkladı.[12] 

Yolların patlatılmasına ilişkin fotoğrafların da yayınlandığı açıklamada asıl ‘bilgi’, satır aralarında saklıydı. Açıklamada yer alan ifadeler, iki Kore arasındaki köprülerin tamamen atıldığını doğruluyordu:

“Güney Kore’yi tamamen düşman devlet olarak belirleyen Kuzey Kore Anayasası’nın gereklilikleri ve düşman güçlerin ciddi siyasi ve askeri provokasyonları nedeniyle öngörülemez bir savaşın eşiğine sürüklenen ciddi güvenlik ortamından kaynaklanan zorunlu ve yasal bir önlemdir.” 

Kore’nin Seul yönetimini artık düşman bir devlet olarak gördüğü, artık yasal olarak da doğrulanmıştı. Aslında bu kararın alınacağı, Kim Jong-un’un ocakta Güney’in ‘baş düşman olarak tanımlanması için’ yaptığı anayasal düzenleme çağrısından bu yana biliniyordu.

Ancak, bu tarihten itibaren, uluslararası kamuoyunun asıl dikkati, Kuzey’in ipleri tamamen koparmasındaydı.

18 Ekim – Kim Jong-un’dan açıklama: ‘Kardeşlik, birleşme gibi anlamsız düşünceler…’

Dünya Kore Yarımadası’ndaki gelişmeleri takip ederken, Kore lideri Kim Jong-un’un herhangi bir açıklama yapıp yapmayacağı da merak konusuydu. Kim ise, sessizliğini 17 Ekim’de, Kore Halk Ordusu 2. Kolordu Komutanlığı’na düzenlediği ziyarette bozdu.

Kim, bu ziyarette yaptığı konuşmada, ordunun Güney Kore’nin yabancı ve açıkça düşman bir ülke olduğu gerçeğini bir kez daha ve iyi bir şekilde kavraması gerektiğini vurguladı.

Kim ayrıca, Güney Kore topraklarına bağlanan yol ve demiryollarının tamamen yıkıldığını hatırlatıp, bunun yalnızca fiziksel bir kapatma değil, aynı zamanda Seul ile süregelen kötü ilişkiyi kesip kardeşlik ve birleşme gibi anlamsız ve gerçekçi olmayan düşüncelerden kurtulmak anlamına geldiğini söyledi.[13]

 ‘Telif hakkı’

Bütün bunlar yaşanırken, Güney Kore ise ilginç bir şekilde ‘telif haklarına’ odaklandı. Güney Kore Genelkurmay Başkanlığı’nın basın sözcüsü, Kore Merkezi Haber Ajansı’nın yayımladığı üç patlama fotoğrafından birinin, kendilerinin çektiği görüntülerden izinsiz olarak alındığını söyledi.

Güney’in bu adımını “Tuhaf bir millet” ifadeleriyle yorumlayan Kim Yo-jong ise şunları söyledi:

“Sanki yapılan patlatma işleminin ne anlama geldiğini, ne kadar ciddi bir güvenlik tehdidi ile karşı karşıya olduklarını kavrayamıyorlarmış gibi; asıl mesele bir kenara bırakılmış ve “fotoğraf tartışması” gündeme getirilmiş. Bu gerçekten aptallığın sınırlarını zorluyor. Aptalların anlayabileceği şekilde anlatacak olursak, dünya medyasından Amerikan NBC, Fox News ve İngiliz Reuters gibi kuruluşların yayımladığı videolardan bir kareyi fotoğraf olarak kullandık. Öncelikle, o açıdan bizim çekmemiz mümkün değildi ve kompozisyon açısından uygun olup amacımıza uyduğu için kullandık. Bunda ne sorun var? Yan çizip saçma sapan şeyler söyleyerek ne kazanacaklarını merak ediyoruz. Her halükarda, gerçekten tuhaf bir millet.”[14]

Aynı gün, Kore Sosyal Güvenlik Bakanlığı Sözcüsü, Güney’den gönderilen bazı balonların ve ‘atıkların’ (propaganda malzemelerinden bahsediliyor) toplanarak yakıldığını açıkladı. Savunma Bakanlığı ise, Pyongyang hava sahasını işgal eden insansız hava aracıyla ilgili incelemelerin tamamlandığını söyledi.

Uzman ekipler tarafından teknik analizler yapıldığını açıklayan bakanlık, Pyongyang’ın Seopo bölgesinde düşen insansız hava aracının, Güney Kore ordusunun “Drone Operasyon Komutanlığı”nda donatılmış “uzun mesafe keşif amaçlı küçük bir drone” ve ‘Silahlı Kuvvetler Günü’ etkinliklerinde kullanılan insansız hava aracıyla aynı model olduğunu ortaya çıkardı.

Savaş çıkar mı?

Söz konusu Kore Yarımadası olduğunda, bu soruya verilecek yanıt “Her zaman ihtimal dahilinde” olabilir. 1950-1953 yılları arasındaki Kore savaşının ardından ateşkes imzalansa da barış hala imzalanmadı. Bu iki ülke hala savaş halinde ve savaş teknik olarak 74 yıldır devam ediyor.

“Savaş çıkar mı?” sorusu kadar çok sorulan bir diğer soru ise, “Kuzey Kore savaş çıkarır mı?” olsa gerek…

Kore, nükleer anlaşmalar, adanın silahsızlandırılması, barış ve birleşme gibi konulara hep açıktı. Ancak, ABD’nin Güney’deki uzun soluklu varlığı, Güney’deki OPCON’un[15] kaldırılmasının ertelenmesi, ABD desteğinde artan askeri tatbikatlar ve ‘Asya NATO’su’ tartışmaları, Pyongyang için ‘artık umut kalmadığı’ yönünde değerlendirilebilir.

Dolayısıyla, bölgede yaşanacak bir sıcak savaş halinde, uluslararası hukuk açısından Pyongyang yönetiminin –en azından- atılması gereken adımları defalarca attığını söylemek mümkün. Bu pozisyon, Pyongyang yönetiminin yaşadığı ekonomik zorluklardan kaynaklı, ‘dışa açılma zorunluluğundan’ kaynaklanıyor.

Pyongyang yönetimiyle ilgili en çok öne sürülen söylem, ‘rejimin’ ‘her fırsatta silaha sarıldığı’ yönünde.

Ancak ne yazık ki, Kuzey Korelilerin dünyanın geri kalanıyla ticari ilişkiler kurmasının önünde, ağır yaptırımlarla örülü büyük engeller var. Bunun da ötesinde, bölgeyi ilgilendiren önemli gelişmelerde Pyongyang yönetiminin söylemleri, açıklamaları veya Kore medyasında aktarılanlar, ‘sansasyon’ içerdiği düşünülen sert açıklamaların dışında küresel medyanın filtresinden geçemiyor. Kuzey Kore’den yayın yapan herhangi bir medya kuruluşuna girebilmek için bile VPN kullanmak gerekiyor. Aynı zamanda, Kore’nin küresel internet ağına bağlanmasının önünde ABD ve AB kaynaklı çok büyük engeller bulunuyor.[16]

Siyasi ve ekonomik yaptırımlarla örülen bu duvarın hemen dışında, Korelileri namluları kendilerine çevirmiş durumda bekleyen 4 ayrı ABD askeri üssü karşılıyor.[17]

Yaşanan bu 10 günlük kriz süreci, klişe ifadeyle yarımadada hiçbir şeyin -70 yıldır her dönemde olduğu gibi- bir kez daha eskisi gibi olmayacağının göstergesi, ‘kardeşlik’ ve ‘birleşme’ gibi kavramlar ise rafa kaldırılmış durumda. Bu özlemlerin yeniden devreye gireceği günleri, ABD’nin bölgedeki askeri varlığı ve Güney’de ABD’den bağımsızlaşmayı savunan kesimlerin gücü belirleyecek.

[1] https://world.kbs.co.kr/service/news_view.htm?lang=e&Seq_Code=188472

[2] Güney Kore, 1963 yılından beri Kuzey sınırında devasa boyutta hoparlörlerle propaganda yapıyordu.

[3]http://www.kcna.kp/kp/article/q/7814962e12328ec63931b157c5b3d5ced2c1792418783ff12dd00dc1a5fafe0ac4fae463026ba907a470c6a731c154e4.kcmsf

[4]http://www.kcna.kp/kp/article/q/7814962e12328ec63931b157c5b3d5ceef95faa0635411644429e20ed5301190e2f336db98b5e69c75e0da264e037e8d.kcmsf

[5]http://www.kcna.kp/kp/article/q/7814962e12328ec63931b157c5b3d5ceef95faa0635411644429e20ed53011905d713cd80640b1921921fd9e8c2b9169.kcmsf

[6]http://www.kcna.kp/kp/article/q/7814962e12328ec63931b157c5b3d5ceef95faa0635411644429e20ed530119087aa79ff19c8fadf2558d0ab8bb3e2e5.kcmsf

[7]http://www.kcna.kp/kp/article/q/7814962e12328ec63931b157c5b3d5ceef95faa0635411644429e20ed53011901947eb21f9e7ac157555ce320523fca2.kcmsf

[8]http://www.kcna.kp/kp/article/q/7814962e12328ec63931b157c5b3d5ceef95faa0635411644429e20ed53011902e42d07d524a7cd9f63fea22ff988679.kcmsf

[9]http://www.kcna.kp/kp/article/q/7814962e12328ec63931b157c5b3d5ceef95faa0635411644429e20ed530119010b2e447ad54bc392eadd19f0ee43770.kcmsf

[10]http://www.kcna.kp/kp/media/photo/q/097d7ad157a46241eb943c5f55fccb8ae81fc4e6a7c5fe5fe0ff9eed6af0655d.kcmsf

[11] Açıklama, Kore Merkezî Haber Ajansı (KCNA) tarafından 17 Ekim tarihinde yayınlandı. Daha sonra, haberin iç metnindeki tarih, 16 Ekim olarak değiştirildi.

[12]http://www.kcna.kp/kp/article/q/7814962e12328ec63931b157c5b3d5ce1ccd519564493a89bd0f812519c6200bac2f542e074fd508786dec650e79896d.kcmsf

[13] http://www.kcna.kp/kp/article/q/59760a5fccb9c7c774623d478afb1839.kcmsf

[14]http://www.kcna.kp/kp/article/q/7814962e12328ec63931b157c5b3d5ce1ccd519564493a89bd0f812519c6200b18c5c1a47989ceb0dfe5053491dd731c.kcmsf

[15] ‘Operational Control’ (Operasyonel Kontrol): Eğer Güney Kore bir savaşa girerse, askeri operasyonlar, başında ABD’li bir komutanın bulunduğu OPCON eliyle yönetilecek

[16] https://x.com/erknoncn/status/1820418971989860622

[17] https://www.scrolli.co/hikaye/kopruler-atilirken-kuzey-koreliler-guneye-bakinca-ne-goruyor

Okumaya Devam Et

GÖRÜŞ

Çatışmanın geleceği: Polonya – 3  

Yayınlanma

Yazar

Polonya Dışişleri Bakanı Sikorski’nin 12 Eylül’deki Ukrayna ziyareti görünürde rutin ziyaretlerden biriydi: bakan rejime askeri desteğin artırılması ve Rusya içlerini vurması için uzun menzilli füzeler verilmesi gerektiğini söyledi, Polonya’nın Lvov’un imarı için söz verdiğini hatırlattı, Polonya desteğinin devam edeceğini vurguladı.

Ancak birkaç gün sonra ilişkilerin bu kadar da toz pembe olmadığı ortaya çıktı.

17 Eylül’de Polonya’nın önde gelen haber portallarından Onet, Polonya dışişleri bakanı Sikorski’nin Kiev ziyareti sırasında, Kiev rejiminin (hukuki meşruiyetini de anayasal görev süresinin dolmasıyla mayıs ayında kaybetmiş) komedyen-başkanının Varşova’nın askeri desteğinin “yetersizliğinden” ve rejimin AB’ye girmesi meselesindeki tutumundan yakındığını, hatta sesini yükselterek tartıştığını yazdı. Portal atmosferin “kavgayı andırdığını” da ekledi. Yayına göre Zelenskiy Polonya’nın Ukrayna üzerindeki Rusya’ya ait dronları vurabileceğini, oysa bunu yapmadığını söyledi; Sikorski ise böyle bir kararın NATO’nun iznini almadan uygulanamayacağını belirtti.  Oysa aynı Sikorski eylül başında Financial Times’a Polonya hava savunmasının Ukrayna’nın batı hava sahasında Rusya’ya ait dron ve füzeleri vurabileceğini söylemişti; üstelik Sikorski’ye göre böyle bir adım hiç de NATO’nun Rusya ile doğrudan çatışmaya girmesi anlamına gelmezdi. Kaldı ki, Sikorski öyle diyordu, burada söz konusu olan Polonya’nın bu füze ve dronları vurma imkânı değil zaruretiydi, çünkü bunlar Polonya hava sahasına da girebilirdi ve o zaman: “… şarapnellerin birine isabet etmesi riski de meydana gelir.” Sikorski’ye göre NATO üyeliği üye ülkelerin egemenliğini sınırlamıyordu ve hava sahasını korumak da Varşova’nın anayasal sorumluluğuydu. Üstelik: “Ukraynalılar bize ‘lütfen…’ dediler.” Tabii nezaket gereği böyle bir ricayı geri çevirmek kim olsa mümkün değil.

Bu, rejimin iki senedir istediği şeydi aslında ve Sikorski’nin sözleri hiç değilse ilk bakışta bu talebin Varşova tarafından kabul gördüğü anlamına geliyordu.

Financial Times’ın haberinde başka ayrıntılar da vardı: Varşova ve Kiev yaz ağustos ortasında “Polonya toprakları istikametine doğru fırlatılmış” füzeleri ve dronları vurma imkânının inceleneceğini taahhüt eden bir ikili mutabakat imzalamışlardı; ancak Polonya mutabakata bu konuda “ilgili devlet ve örgütlerin” (yani ABD’nin) rızasının alınacağı şartını koymuştu.

12 Eylül toplantısında Volın katliamı meselesi de başka bir tartışma konusuydu. Katliamın failleri Ukrayna rejiminin resmi kahramanları, oysa katliam Polonya’da 2016’dan beri soykırım olarak tanımlanıyor; ancak Varşova bunu ilk defa geçen yılın mayısında hatırladı.

Tarih en çok unutulan şeydir; yakın tarih hiç akılda kalmaz, yangınlar çağında insanlar hiçbir şeyi hatırlamamaya daha çok meyillidir, üstelik emperyalist propaganda aygıtı hatırlatmak değil unutturmak için çalışır.

Hatırlayalım:

Varşova ve Kiev’in ortak füze provokasyonu yeni değil. 15 Kasım 2022’de Polonya Milli Güvenlik Komitesi Rusya’nın Kiev rejimine hava saldırıları sırasında iki füzenin de Polonya topraklarına düştüğü iddiasıyla acil toplantıya çağrıldı. Rusya ise iddia edilen gün ve saatte Polonya sınırına yakın hiçbir yere füze saldırısı düzenlemediğini açıkladı. Ama Varşova hükümeti orduyu alarm durumuna geçirdi ve NATO dördüncü maddeye dayanarak üye ülkeleri acil toplantıya çağırdı. AB de boş durmadı ve Komisyon o sırada G20 zirvesi için Endonezya’da bulunan birlik üyesi ülkelerin liderlerini acil toplantıya çağırmayı planladığını bildirdi. Varşova ancak Amerikan başkanının füzenin Rusya’dan fırlatılmadığını teyit etmesi ve füzenin aslında Kiev kuvvetleri tarafından ateşlendiğinin açık seçik ortaya çıkması üzerine geri bastı; ama bu durumda bile Kiev’deki komedyen başkan daha epey bir süre Rusya’nın Polonya’ya füze attığında ısrar etti.

İkinci provokasyon da bu yıl 26 Ağustos tarihli. Sikorski o gün Polonya hava sahasında “yabancı bir cisim” görüldüğünü söyledi; genelkurmay bunun bir füze olmadığına göre herhalde dron olduğunu açıkladı. Daha havada gerçekten bir şey görülüp görülmediği ve görüldüyse bunun dron mu yoksa uçurtma mı olduğu bile ortaya çıkmadan Polonya’da fırtına koptu: sıcağı sıcağına yapılan bir kamuoyu araştırmasına göre deneklerin yüzde 58,5’i ne olduğu bilinmese bile “bilinmeyen cisimlerin” vurulmasını istiyordu. (İlginçtir, kadınlar daha şahin: erkeklerin yüzde 55’ine karşılık karşı cinsin yüzde 60,8’i!)

Gerçi gene de Polonya halkının sağduyusunun, kadınlar dahil, Polonya yönetiminden daha güçlü olduğu ileri sürülebilir; çünkü bunların Ukrayna değil Polonya hava sahasında düşürülmesinden söz ediyorlardı.

Polonya üzerine bir önceki yazımı, “Varşova hükümetinin Kiev rejimine verilecek F-16’lara üslerini açarak veya başka bir yoldan kendisini Rusya ordusunun hedefi haline getirmesinin son derece mümkün” olduğunu yazmıştım. Sikorski’nin Rusya’ya ait füze ve dronları Ukrayna hava sahasında vuracakları açıklaması bunun bir adımıydı; ne var ki kontrolsüz bir adım. NATO genel sekreter yardımcısı (eski Romanya senato başkanı) Mircea Geoană derhal müdahale etti ve “herkes için sonuçları olabilecek” kararlar almadan önce müttefikleriyle danışmaya “çağırdı”.

Demek ki komedyen başkan Varşova yönetiminin resmi mutabakatına rağmen sözünü tutmadığından yakınırken tamamen haksız sayılmaz. Provokasyonları birlikte örgütlemiş olan suç ortaklarının birbirlerine karşı daha itimatlı davranması gerekir.

Geoană’nın uyarısı Varşova için çark etme zamanının geldiğini gösteren işaret fişeği oldu.

Kiev’deki toplantıda kavga haberinden birkaç gün önce Sikorski’nin siyasi durumun değişmeye başladığını gösteren bir mülakatı Le Monde’da yayınlandı. Polonyalı bakan burada uzun menzilli füzeler verilmesi talebini tekrar ediyordu gerçi, ama bunu oturttuğu bağlam dikkat çekiciydi: “Hedef Ukrayna’nın kazanmasıysa (bununla uluslararası sınırları üzerinde kontrolü yeniden tesis etmesini kastediyorum), yahut hedefiniz Ukrayna’nın dayanması mı? Bu ikinci stratejinin sorunu, Ukrayna’nın dayanma kapasitesinin sonsuz olmayışıdır.”

Ustalıklı bir ifade olduğuna kuşku yok; zira görünürde rejimin askeri kapasitesinin artırılmasını istiyor, ama bunu gerçekleşmeyeceği artık herkes tarafından aşikar olan bir amaç için: 1991 sınırlarına dönülmesi için söylüyor. Dolayısıyla bu talep daha ziyade demagojik bir nitelik taşıyor. Rejimin “dayanmasına” dayanan ikinci stratejiyi ise peşinen reddediyor. Bu durumda meali şu: rejim artık dayanamaz.

Sikorski sadece iki gün sonra gene Kiev’de Yalta Euorpean Strategy’nin 20’nci yıl toplantısında (toplantının adı da istihzayı andırıyor: “Kazanma Zarureti”) şöyle dedi: “Kırım Rusya için, bilhassa da Putin için sembolik olarak önem taşıyor, ama Ukrayna için de stratejik olarak önemli. Kırım’ı demilitarize etmeden nasıl bir anlaşmaya varabileceklerini bilmiyorum. … (Yarımadada buna — bn.) Hak sahibi sakinlerin kim olduğunu doğruladıktan sonra adil bir referandum hazırlama misyonuyla BM mandasına alabiliriz… Ve bunu 20 yıl ileri atabiliriz.” Gene ustalıklı bir manevra ekledi arkasından ve Kırım referandumunun ve Rusya kuvvetlerinin Kırım’a girmesinin ardından Kiev’in Kırım için “savaşmamış” olmasını ABD de dahil batının büyük bir hatası diye niteledi: “Ukraynalılar Kırım için sembolik bile olsa savaşmış olsalardı o (Putin — bn.) Donbass’a girmeye cesaret edemeyebilirdi.”

Ne Kırım’ın Rusya açısından “demilitarize” edilmesi ne de BM mandaterliğine devri söz konusu olabilir. Aynı şey Rusya’ya katılan dört oblast için de geçerli. Ama Sikorski resmi diskursu Kırım’dan parçalıyor, bu da diğer bölgelerin yolunu yapmak için.

Bu şimdiye kadar Kiev rejiminin en şahin müttefikinin ağzından hiç söylenmemiş bir şeydi; bu yüzden Kiev tarafını çileden çıkardı; rejimin dışişleri (ve, İnterfaks Ukrayna’nın yazdığına göre “Kırım Tatarları” da) derhal tepki verdi ve Kiev için Kırımsız bir “çözümün” mümkün olmadığını açıkladı.

Sikorski aynı toplantıda Rusya’yla savaşa hazırlanmak için henüz zamanları olduğunu da söyledi: “Britanya Putin’in (ordusunu — bn.) savaş öncesine döndürmek için beş, NATO’yu tehdit etmek içinse 10 yıla ihtiyacı olduğunu hesaplıyor. Bizim zamanımız var. Ukrayna bize bu değerli zamanı verdi; bunu kullanmalıyız.”

Oysa aynı Sikorski daha mayıs ayında Ukrayna’ya muharip göndermekten bahsediyordu. Gerçekte zaten (ölümlerin sayısından anlaşıldığı gibi) iki yıldır gönderiyorlar, ama birincisi resmileştirmiş değiller ve danışman, paralı asker yahut gönüllü olarak göstermeyi tercih ediyorlar. Öte yandan, ikincisi, daha yaz aylarında bunların daha aktif şekilde kullanılmasıyla ilgili siyasi bir karar alınmış görünüyor; nitekim Kursk’la ilgili haberlere bakılırsa bu saldırıda Polonyalı “gönüllüler” önemli bir rol oynadılar.

Ne var ki Kiev rejiminin askeri yenilgisi artık gizlenemiyor. Varşova’nın Kiev’e verdiği mühlet bu yılın sonuna kadardı; Sikorski 6 Mayıs’ta da rejimin zaferinden değil bu yenilgiyi geciktirmekten söz etmişti: “Amerikan (askeri yardım — bn.) paketi sayesinde bence Ukrayna’nın bu yıl kaybetmeyeceğinden emin olabiliriz.” NATO’nun (yani ABD’nin) Ukrayna hava sahasına Polonya müdahalesini reddetmesi Varşova’nın “desteğe aynı şekilde devam mı tamam mı” konusundaki son çekincelerini de ortadan kaldırdı; şimdi asker ve askeri yardım göndermektense kendi ve bölgesel militarizasyonunu tamamlamak gerek.

Çatışmanın geleceği: Polonya – 2

Artık “Plan B” zamanı.

Polonya üzerine son yazımda bu ülkenin Rusya ile olası bir savaşa hazırlandığını yazmış ve Amerikan müdahaleciliğinin ideologlarından Hal Brands’in eğer A planına göre rejim NATO’ya alınmazsa B planına göre Polonya ve Baltık ülkelerinin Kiev rejimiyle birlikte Rusya’ya karşı bir askeri blok kurulmasını önerdiğini hatırlatmıştım. Mevcut durum, Kiev rejiminin yakın zamanda devlet olarak varlığını kaybedebileceğine işaret ediyor. Bu durumda Rusya ile savaş için diğerlerinin kendi kaynaklarını güçlendirmesi gerek. Neden kaybedecek ata oynasınlar ki?

Ve dahası, ortada bir ölü varsa neden didiklemesinler, üstelik  bu sadece milliyetçi hezeyanların manevi tatmini için değil beklenen savaşa hazırlıkta kaynak tashihi için de gerekli görülüyorsa?

Geçen yıl 19 Aralık’ta Rusya Savunma Bakanlığındaki genişletilmiş kolezyum toplantısında Putin şöyle demişti:

“Ukrayna’nın egemenliğinin ve toprak bütünlüğünün yegâne garantörü Rusya’ydı… Ukrayna’nın batı toprakları mı? Ukrayna’nın onları nasıl aldığını biliyoruz. Stalin İkinci Dünya Savaşından sonra verdi. Polonya topraklarının bir kısmını, Lvov ve diğerlerini, bir takım büyük oblastleri verdi — buralarda 10 milyon insan yaşıyor. … Bir parça Romanya’dan, bir parça Macaristan’dan kopardı, hepsini oraya, Ukrayna’ya verdi. Ve orada yaşayan insanlar, her halükârda birçoğu, bunu kesinkes, yüzde yüz biliyorum, tarihi vatanlarına dönmek istiyorlar. Bu toprakları kaybeden ülkeler ise, öncelikle de Polonya, her rüyasında geri aldığını görüyor. Bu anlamda sadece Rusya Ukrayna’nın toprak bütünlüğünün garantörü olabilirdi. İstemiyorlarsa gerek yok. Tarih her şeyi yerli yerine oturtur. Engel olmayacağız, ama kendimizin olanı da vermeyeceğiz.”

Çatışmanın geleceği: Polonya – 1

Okumaya Devam Et

GÖRÜŞ

Kuzey Kore’nin kuşatmayı kırması ve Rusya’nın doğuya dönmesi

Yayınlanma

Yazar

17 Ekim’de Yonhap Haber Ajansı, Kuzey Kore medyası aracılığıyla, Kuzey Kore’nin yasama organı olan Yüksek Halk Meclisi’nin 10 gün önce Anayasa’da değişiklik yaparak Güney Kore’yi açıkça “düşman ülke” olarak tanımladığını doğruladı. Geçtiğimiz hafta boyunca Kuzey Kore, Güney Kore’ye gücünü göstermek için bir dizi yüksek profilli eylemde bulundu. 15’inde öğle saatlerinde Kuzey Kore, Gyeonggi hattının kuzeyinde iki ülke arasındaki askeri sınır hattını, bölgeler arası otoyolun Donghae hattı kısmını havaya uçurarak ulaşım bağlantılarının iki tarafını kesti. Bunun üzerine Güney Kore, sınır hattının kendi tarafında sembolik “karşı önlem” atışları gerçekleştirdi ve yedi yıl aradan sonra yeniden karadan delme kabiliyetine sahip Alman yapımı Taurus seyir füzelerini fırlattı.

Kuzey Kore, Güney Kore ordusunu insansız hava araçlarını kullanarak hava sahasına girmek ve hatta ayın 3, 9 ve 10’unda başkent Pyongyang’a sızarak Kuzey Kore karşıtı bildiriler dağıtmakla suçladı. Her ne kadar Güney Kore ordusu bununla bir ilgisi olduğunu reddetse de, gözlemciler bunun iki tarafın geleneksel hoparlör ve havadan atılan balon yöntemlerinden geliştirilmiş geçmişteki psikolojik savaşının bir parçası olan “drone versiyonu” olduğuna inanıyor. Dronların çağdaş savaşlarda yaygın olarak kullanıldığı ve çoklu savaş alanlarının gerçekliği göz önüne alındığında, Kuzey Kore’nin sert tepkisinin bir yaygara değil, kendini daha sert bir şekilde ifade etmek için “güç karşısında daha da güçlü olmak” tarzı bir yaklaşım olduğu açıktır.

9 Ekim’de Kuzey Kore yeni bir savunma bakanı atadı ve Kuzey ile Güney arasında bir savaş olması halinde 38. paralelden yaklaşık 50 km uzaklıktaki Güney Kore’nin başkenti Seul’ü tamamen kapsayacak olan ve hedefi tam olarak vurmak için maksimum 67 km menzile sahip 240 mm kontrol edilebilir roket top mermilerinin test atışını kabul etti. 11 Ekim’de Kore Halk Ordusu (KPA) Genelkurmay Başkanlığı bir operasyonel hazırlık direktifi yayınlayarak sınır bölgesindeki ortak topçu birliklerine ve önemli ateş saldırısı görevlerini üstlenen birliklere tam ateş hazırlığı durumuna geçmelerini emretti. Ayın 11’inde Kore Halk Ordusu Genelkurmay Başkanlığı bir savaşa hazırlık direktifi yayınlayarak sınır bölgelerindeki müşterek topçu birliklerine ve önemli ateş gücü saldırıları üstlenen birimlere tam atışa hazır duruma geçme emri verdi ve Güney Kore’nin insansız hava aracı saldırılarının daha fazla tespit edilmesinin bir “savaş ilanı” olarak kabul edileceği tehdidinde bulundu. DPRK ayrıca 38. paralelin DPRK tarafındaki sekiz topçu tugayının “bekleme ateşine” alındığını açıkladı.

Ancak gözlemciler, Rusya’nın Kuzey Kore ile diplomatik etkileşimi güçlendirme ve hatta ortak savunma yükümlülüklerini pekiştirme fırsatını yakalamasını ve “işgal” durumunda Kuzey Kore’ye yardım etmek üzere asker gönderme sözü vermesini olağandışı buluyor. Rusya ile Ukrayna arasındaki savaş meydanı mücadelesinin kritik bir döneme girdiği ve İsrail ile İran’ın Ortadoğu’da bir savaşı ateşlemeye hazırlandığı hassas bir aşamada, dünyanın barut fıçılarından biri olarak bilinen Kore Yarımadası, Kuzey-Güney ilişkileri nedeniyle bir kez daha kötüleşti ve büyük güçlerin satranç oyununa renk kattı.

Üç sıcak nokta, güçlü bir iç korelasyon ve mantıksal zincir ile yakından bağlantılıdır. ABD’nin ABD-Kuzey Kore ilişkilerinin normalleşmesine dikkat edecek zamanı yok, bu da Kuzey Kore’nin durumdan faydalanmasına ve Kuzey-Güney Kore ilişkilerini ve ABD-Kuzey Kore ilişkilerini yeniden başlatmaya çalışarak yalnızlığını ve izolasyonunu kırmaya çalışmasına fırsat sağladı. Rusya’nın ise Doğu’ya yönelik diplomatik odağını daha da güçlendirmesi gerekmektedir. ABD ile Avrupa’nın baskısını dağıtmak ve dengelemek amacıyla düşmanı kuşatma ve yenilgiye uğratma hedefine ulaşmak için Kuzey Kore ile yakın işbirliği yapmak ve Kuzeydoğu Asya’ya baskı uygulamak için bu durumdan faydalanmaya isteklidir.

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin 14 Ekim’de Duma’ya Rusya-Kore Demokratik Halk Cumhuriyeti Kapsamlı Stratejik Ortaklık Anlaşmasının onaylanmasına ilişkin bir yasa tasarısı sundu. Antlaşmanın 4. Maddesi, imzacı taraflardan birinin bir veya daha fazla Devlet tarafından silah zoruyla saldırıya uğraması ve savaş durumunda olması halinde, diğer tarafın derhal mevcut tüm araçlarla askeri ve diğer yardımları sağlayacağını öngörmektedir. Rusya-Kuzey Kore ittifak anlaşması, tarafların egemenlik, anayasal ve uluslararası hukuk yetkileri dahilinde ve BM Şartı’nın 51. Maddesi uyarınca ikili bir meseledir. Bununla birlikte, Putin’in başvurusunun zamanlaması ilgi çekicidir. Bu anlaşma, Putin’in bu yıl haziran ayında Pyongyang’a yaptığı ziyaret sırasında Kim Jong-un ile imzalanmıştır.

Putin’in Rusya-Kuzey Kore ittifak anlaşmasını, yasal etkisi ve stratejik caydırıcılığı olan bir belge haline getirmek üzere gözden geçirilmesi ve kabul edilmesi için Ulusal Meclis’e sunması, iki taraf arasındaki yakın etkileşimin ve karşılıklı işbirliğinin somut bir göstergesidir. Rusya ile Kore Demokratik Halk Cumhuriyeti arasında kimin daha aktif olduğunu ya da kimin kime daha çok ihtiyacı olduğunu söylemek zordur. Doğruyu söylemek gerekirse, bu iki ‘yalnız çoban’ın duygusal uyumu ve birlikte hareket ederek dış tehditlere karşı koyma çabalarının bir sonucudur. Bununla birlikte, Rusya-Kuzey Kore ilişkilerini, özellikle de askeri ittifakı güçlendirmeye yönelik ikili stratejik ihtiyaç, yarımadadaki durumdaki ani değişiklikten ya da Vladimir Putin’i anlaşmayı yasallaştırmaya ve dış dünyaya sinyaller vermeye iten Koreler arası ilişkilerin kötüleşmesinden kaynaklanmaktadır.

Bu yılın haziran ayında iki Kore birbirlerini hava balonlarıyla büyük miktarlarda atık kağıt ve toprak atmakla suçladı. O ay Putin 24 yıl aradan sonra ikinci kez Kuzey Kore’yi ziyaret etti ve iki taraf askeri ittifak niteliğinde bir anlaşma imzaladı. Ancak Putin’in dönüşünün ardından Rusya-Kuzey Kore antlaşmasını zamanında yasama organının onayına sunamamasının ilgili prosedürlerin daha fazla zamana ihtiyaç duymasından mı kaynaklandığını yoksa Kremlin’in kasıtlı olarak bekleyip ne olacağını görmeyi mi beklediğini söylemek zor. Ancak her halükarda Putin’in, Koreler arası ilişkilerin aniden yeniden sıkılaştığı bir dönemde böylesine kritik bir adım atmasının alışılmadık bir durum olduğu açık.

Aslında, Koreler arası ilişkilerdeki bu kötüleşme döneminin temel dönüm noktası 30 Aralık 2023’te geldi. Kim Jong-un o gün İşçi Partisi toplantısında Koreler arası ilişkilerin ırklararası değil düşmanca savaşçı ilişkiler olduğuna işaret etti ve ikili kara taşımacılığı bağlantılarının tamamen kesilmesini önerdi. İkili ilişkilerin en son ve en yüksek tanımına dayanarak, DPRK Yüksek Halk Meclisi bu yılın ocak ayında uzun yıllardır var olan “Anavatanın Barışçıl Birleşmesi Komitesi”, “Ulusal Ekonomik İşbirliği Bürosu” ve “Geumgangsan Uluslararası Turizm Bürosu”nu lağvetme kararı aldı. Kuzey Kore Ulusal Meclisi ayrıca Güney Kore’yi yaklaşık 80 yıldır “özümseme yoluyla yeniden birleşme” ve “sistemsel yeniden birleşmeyi” ulusal politika haline getirmekle suçlamıştır ki bu durum Kuzey Kore’nin “tek ulus, tek devlet ve iki sistem temelinde” ülkenin yeniden birleşmesi yönündeki ulusal politikasıyla çelişmektedir. Bu nedenle Kuzey Kore, Güney ile ilişkilerde “ulusal yeniden birleşmenin asla gerçekleştirilemeyeceğini” söyledi.

Güney Kore ile Kuzey Kore arasındaki ilişkilerin hızla kötüleşmesinin temel nedeni, Kuzey Kore’nin 2018’deki birçok sıcak etkileşimin ardından, özellikle de Singapur, Hanoi ve Panmunjom zirvelerinden sonra, Kuzey Kore’nin beklentilerini karşılamayan ve ilerlemeyen Kuzey-Güney Kore ile Kuzey-Amerika ilişkilerine yönelik derin hayal kırıklığı ve memnuniyetsizliktir. Özellikle, ABD’nin Pyongyang’ın 2019 sonuna kadar beklentilerine uygun olarak, nükleer silahlarını bırakması karşılığında yaptırımların kaldırılması konusunda bir çözüm bulamaması, Kuzey Kore’nin büyük bir hayal kırıklığına uğramasına neden olmuştur. Kuzey Kore ile Amerika arasındaki stratejik güvenin uzun süredir ciddi bir açık vermesi ve Amerika’daki parti değişiklikleri ile iç politik mücadelelerin ön plana çıkması sonucu, Kuzey-Amerika ilişkileri yeniden çıkmaza girmiştir. Aynı zamanda, Kuzey Kore, ‘fiili nükleer silahlanma’ ve ‘nükleer füzelerle birleşik bir strateji’ yönünde kararlı adımlar atmaya devam etmekte, bu da ABD’nin öncülüğünde yapılan yaptırımların kaldırılmasının imkansız hale gelmesine yol açmakta ve iki ülke arasında kötüleşen bir kısır döngü hatta ölümcül bir kısır döngü oluşmaktadır.

Rusya-Ukrayna savaşı çıkmaza girmiş, Çin ile Amerika arasındaki ilişkiler ciddi şekilde gerilemişken, Amerika’nın Kuzeydoğu Asya’ya dikkatini vermesi hem mümkün değil hem de buna gücü yok. Bu durum Kuzey Kore’nin yeniden Çin ve Rusya tarafından stratejik olarak önemsenmesi için bir alan ve diplomatik ile güvenlik kozları elde etmesine olanak sağlamıştır. Dünyada insansız hava araçlarının (İHA) tank devrini sona erdirdiği ve savaşın seyrini değiştirdiği yönündeki tartışmaların ön planda olduğu bu dönemde, Güney Kore’nin insansız hava araçlarının sürekli olarak Kuzey Kore’nin hava sahasına girmesi, objektif olarak Kuzey Kore’nin düşmanlık değerlendirmelerini ve karşı önlemleri derinleştirmiştir. Bu durum, Güney Kore’nin kaçınılmaz bir sorumluluğudur.

Kuzey Kore’yi güçlü bir şekilde desteklemesi, Rusya’nın bir yandan gerçekten de dış politikasında ‘doğuya yönelme’ stratejisini güçlendirdiğini, diğer yandan Kuzey Kore ile ilişkileri ‘eski yemeği yeniden ısıtma’ şeklinde ele alarak oldukça belirgin bir pragmatizm ve kaldıraç düşüncesi sergilediğini göstermektedir. Putin, 24 yıl sonra yeniden Kuzey Kore’yi ziyaret etti, bu durum, 2000 yılında iktidara gelmesinden bu yana Amerika, Avrupa ve Çin ile olan ilişkilere odaklandığı için uzun süre Doğu Asya’daki eski komşusu, eski savaş arkadaşı ve eski dostu Pyongyang’ı ihmal ettiğini ve soğuk davrandığını açıkça göstermektedir. Ancak şu anda Batı’nın askeri, diplomatik, ekonomik ve finansal baskıları karşısında, Kuzey Kore’nin diplomatik statüsünü ve stratejik rolünü büyük ölçüde artırmak zorunda kalmış ve uzun süredir kapalı olan Pyongyang kapılarını yeniden aralayarak ittifak anlaşması imzalayarak sağlam ve güvenilir bir stratejik arka bahçe elde etmeyi, Asya-Pasifik bölgesinde ise Amerika ve NATO’nun stratejik boyutlarına karşı ortak bir Doğu hattı kurmayı hedeflemiştir. Aynı şekilde, Rusya, Çin ile ‘yeni dönemde kapsamlı stratejik işbirliği ortaklığı’nı tamamen pekiştirmiş ve Güneydoğu Asya’daki stratejik ortaklarından Vietnam’a odaklanmayı da artırmıştır.

Rusya-Kuzey Kore ilişkilerindeki ani ısınmanın ve son birkaç ay içerisinde ittifakın yeniden teyit edilmesinin, Japonya ve Güney Kore’nin ABD’yi takip etmeleri ve askeri açıdan yakın müttefik olmaları, özellikle de bu iki ülkenin Rusya-Ukrayna savaşında taraf seçmeleri ve ABD’nin küçük takipçileri olmaları ve hatta aktif olarak NATO’ya katılmaya çalışmaları ve İttifak’ın “Asya-Pasifikleşmesini” teşvik etmeleri gerçeğiyle büyük bir ilgisi vardır. Bu da Rusya’ya yönelik Asya-Pasifik bölgesinden, özellikle de Uzak Doğu’dan stratejik bir kısıtlama ve tehdit oluşturmaktadır. Ayrıca DPRK Ağustos 2023’ten bu yana Rusya’ya 1 milyondan fazla top mermisi ve roket tedarik ederek ‘sadakat belgesi’ sunmuştur.

Uluslararası ortamdaki köklü değişiklikler, özellikle de Rusya-Ukrayna savaşının uzaması ve Kuzeydoğu Asya’daki krizin temelden çözülememiş olması, hatta ortak rakiplerin ve düşmanların hala aynı olması, kaçınılmaz olarak Kuzey Kore’yi Rusya’ya karşı iyi niyetini çeşitli şekillerde göstermeye itecek, aynı zamanda Moskova’nın “iki başlı kartalını” Uzak Doğu’ya, özellikle de ABD’nin can düşmanı Kuzey Kore’ye çekecektir. Elbette Rusya ve Kuzey Kore, sadece unutulmaz Soğuk Savaş anıları nedeniyle değil, aynı zamanda sıcak savaş riskiyle başa çıkma ve kendi hedefleri doğrultusunda dünya ve bölge düzeninin ortaklaşa yeniden inşasına yönelik gerçekçi ihtiyaç nedeniyle birbirleriyle balayını yeniledi. Bir bakıma bu durum, 1950’de Kore Savaşı’nın patlak vermesinden önceki uluslararası stratejik ortamı, büyük güç oyununun dinamiklerini ve Kore yarımadasındaki iç çekişmeleri andırdığı için özellikle tehlikelidir.

Kore yarımadasındaki gerilimin yeniden tırmandığı, Rusya ve Kuzey Kore’nin yakın ittifak kurduğu, Çin’in Tayvan’ı kuşatmak için geniş çaplı askeri tatbikatlar başlattığı ve ada çevresinde ilk kez deniz polisi devriyesine çıktığı bir dönemde, 16 Ekim’de CCTV-1 kanalında yayınlanan büyük ölçekli televizyon dizisi *”Shangganling“in prömiyeri kaçınılmaz olarak bazı gözlemciler arasında çok sayıda çağrışıma yol açtı. Ancak bu tamamen tesadüfi bir durumdur. Dünyadaki üç büyük sıcak noktanın hiçbiri Çin tarafından tetiklenmemiş ya da Çin başrol oynamamıştır; aksine Çin her zaman bu sorunların bir an önce sona erdirilmesini ummuş ve bu yönde kampanya yürütmüştür.

Tarih her zaman birbirine benzer ve hatta çoğu zaman tekerrür eder, ancak antik Yunan filozofu Herakleitos da bizi “aynı nehirde iki kez yıkanılamayacağı” konusunda uyarmıştır. Çin ve Rusya ilişkileri tarihteki en iyi seviyesine ulaştı, Çin ve Kuzey Kore dostluk ve karşılıklı yardım anlaşmalarını yeniledi. Öte yanda Çin ve ABD bir kez daha ciddi sürtüşme ve karşı karşıya gelme sürecine girdi. Ancak ABD bir kez daha Çin’in temel çıkarlarını tehlikeye atacak şekilde Kuzey Kore’yi işgal etmedikçe Çin, Rusya ve Kuzey Kore’nin Soğuk Savaş sırasında yaptığı gibi aynı sipere geri dönmesi imkansızdır. Bu nedenle, Rusya ile Kuzey Kore arasındaki ilişki ne kadar yakınlaşırsa yakınlaşsın, bu Çin ile Amerika ve Batı kampı arasında eski askeri karşıtlık yoluna geri dönülmesine yol açmaz.

Çin’in Kore Savaşı’nı konu alan televizyon dizilerinin sürekli yayında olması ile Rusya ve Kuzey Kore’nin Amerika ile yaşadığı güçlü çatışmalar ve sürtüşmeler farklı şeylerdir. Çin, televizyon dizileriyle yasaklı bir bölgeyi aşarak bir dizi Kore Savaşı konulu yapım sunmuş olmasının temel anlamı, Çin hükümeti ve halkının zorbalık ve baskılara karşı durma kararlılığını ifade etmektedir. Bu, Amerikalı karar alıcılara, Kore Savaşı’ndaki hataları tekrar etmemeleri, Çin ile Amerika arasındaki ilişkileri kanlı ve karanlık geçmişe geri döndürmemeleri gerektiği mesajını vermektedir.

*Shangganling Dağı Savaşı, Kore Savaşı sırasında Çin’in ABD saldırganlığına direnmek ve Kore’ye yardım etmek için savaştığı uzun süreli bir askeri çatışmadır (1950-53).

Prof. Ma, Zhejiang Uluslararası Çalışmalar Üniversitesi (Hangzhou) Akdeniz Çalışmaları Enstitüsü (ISMR ) Dekanıdır. Uluslararası politika, özellikle de İslam ve Orta Doğu siyaseti üzerine yoğunlaşmaktadır. Uzun yıllar Kuveyt, Filistin ve Irak’ta kıdemli Xinhua muhabiri olarak çalışmıştır.

Okumaya Devam Et

Çok Okunanlar

English