AB antitröst düzenleyicileri, Büyük Teknoloji’nin gücünü sınırlamayı amaçlayan dönüm noktası niteliğindeki mevzuat kapsamında ilk yaptırımları uygularken, Apple çarşamba günü 500 milyon avro ve Meta 200 milyon avro para cezasına çarptırıldı.

AB cezaları, ABD şirketlerini cezalandıran ülkelere karşı gümrük vergileri uygulamakla tehdit eden ABD Başkanı Donald Trump ile gerilimi artırabilir. Nitekim Beyaz Saray, cezaları ABD’nin hoş görmeyeceği “yeni bir iktisadi gasp biçimi” olarak nitelendirdi.

Bu cezalar, AB yürütme organı olan Avrupa Komisyonu’nun, şirketlerin en büyük şirketlerin hakim olduğu pazarlara daha küçük rakiplerin girmesine izin vermeyi amaçlayan Dijital Pazarlar Yasası’na (DMA) uyup uymadıklarına ilişkin bir yıl süren soruşturmasının ardından geldi.

Cezalar, AB’nin 2023 yılında yürürlüğe girecek olan yeni kuralları uygulama konusunda kararlı olduğunu gösteriyor. Trump, şubat ayında “Amerikan şirketlerini ve yenilikçilerini denizaşırı şantajlardan koruma” sözü verirken DMA’ya atıfta bulunmuştu.

Google ve Elon Musk’ın X’i de Avrupalı düzenleyicilerin potansiyel cezalarıyla karşı karşıya.

Komisyon kaynakları, AB’nin bu ayın başlarında ABD mahkemesinin Google’ın çevrimiçi reklam teknolojisi için iki pazara yasadışı olarak hakim olduğunu tespit eden kararından cesaret alacağını söylüyor. Bu karar, ABD antitröst savcılarının Google’ın reklam ürünlerini parçalamasının önünü açabilir.

Apple, AB cezasına itiraz edeceğini söyledi. Şirket e-postayla yaptığı açıklamada, “Bugünkü duyurular, Avrupa Komisyonu’nun kullanıcılarımızın gizliliği ve güvenliği için kötü olan, ürünler için kötü olan ve bizi teknolojimizi bedavaya vermeye zorlayan bir dizi kararla Apple’ı haksız yere hedef almasının bir başka örneğidir,” dedi.

Meta da AB kararını eleştirdi. Şirketin Küresel İlişkiler Direktörü Joel Kaplan e-posta yoluyla yaptığı açıklamada, “Avrupa Komisyonu, Çinli ve Avrupalı şirketlerin farklı standartlar altında faaliyet göstermesine izin verirken başarılı Amerikan işletmelerini engellemeye çalışıyor,” iddiasında bulundu.

Meta bunun sadece bir para cezasından ibaret olmadığını; Komisyon’un Meta’yı “iş modelini değiştirmeye” zorlayıp daha düşük bir hizmet sunmasını talep ettiğini öne sürdü.

Söz konusu para cezaları, bir önceki AB antitröst şefi Margrethe Vestager’in kendi döneminde verdiği cezalarla kıyaslandığında mütevazı kalıyor.

Adlarının açıklanmaması kaydıyla Reuters’a konuşan kaynaklar, bunun nedeninin ihlallerin kısa sürmesi, yaptırımlardan ziyade uyumluluğa odaklanılması ve Trump’ın olası misillemelerinden kaçınma isteği olduğunu söyledi.

AB rekabet kurumu, Apple’ın uygulama geliştiricilerinin kullanıcıları App Store dışındaki daha ucuz fırsatlara yönlendirmesini engelleyen teknik ve ticari kısıtlamaları kaldırması gerektiğini söyledi.

Meta’nın Kasım 2023’te uygulamaya koyduğu “öde ya da onay ver” modelinin, hedefli reklamcılık için daha az kişisel veri kullanacak şekilde değiştirildiği Kasım 2024’e kadar olan dönemde DMA’yı ihlal ettiği ileri sürülüyor.

Model, izlenmeyi kabul eden Facebook ve Instagram kullanıcılarına reklam gelirleriyle finanse edilen ücretsiz bir hizmet sunuyor. Alternatif olarak, reklamsız bir hizmet için ödeme yapabiliyor.

Meta, DMA ile uyumlu olup olmadığını görmek için geçen yıl kasım ayında tanıtılan yeni versiyonu AB ile görüşüyor. Şirketlerin emirlere uymak ya da günlük para cezalarını göze almak için iki ay süreleri var.

Apple, iPhone’lardaki tarayıcı seçeneklerine ilişkin ayrı bir soruşturmada, kullanıcıların rakip bir tarayıcıya veya arama motoruna daha kolay geçmesine olanak tanıyan değişiklikler yaptıktan sonra para cezasından kurtuldu. Düzenleyiciler bunların DMA ile uyumlu olduğunu söyledi ve çarşamba günü soruşturmayı kapattı.

iPhone üreticisi, kullanıcıların web’den alternatif uygulama mağazaları ve uygulamaları indirmelerini içeren bir uygulama olan yan yükleme yapmalarını engellediği gerekçesiyle hâlâ DMA kurallarını ihlal etmekle suçlanıyor.

Düzenleyiciler, Apple’ın Çekirdek Teknoloji Ücreti adı verilen yeni bir ücret içeren koşullarını eleştirerek, bunların geliştiricilerin mobil işletim sistemi iOS’ta alternatif uygulama dağıtım kanallarını kullanmaları için caydırıcı bir unsur olduğunu söyledi.

AB düzenleyici kurumu ayrıca kullanıcı sayısının gerekli eşiğin altına düşmesi nedeniyle “Meta’s Marketplace”in DMA bekçisi olarak atanmasını da iptal etti.

AB antitröst şefi Teresa Ribera, “Her iki şirkete karşı da açık ve öngörülebilir kurallar temelinde katı ancak dengeli yaptırımlar uyguladık. AB’de faaliyet gösteren tüm şirketler yasalarımıza uymalı ve Avrupa değerlerine saygı göstermelidir,” dedi.

AB milletvekili Andreas Schwab, Komisyon’u Google’ın kârlı reklam teknolojisi işine ve Elon Musk’ın X’ine karşı soruşturmalarını sürdürmeye ve kararları geciktirmemeye çağırdı.

“Rekabet politikasının genel olarak önemini de etkileyebileceğinden, uygulamada esneklik olamaz” diyen Schwab, ticaret politikası konularıyla bağlantılı olduğu anlaşılan bir kararın ‘tüm Avrupa Birliği yapısı için tehlikeli’ olduğunu sözlerine ekledi.

Konuyla ilgili bilgi sahibi bir kaynak çarşamba günü yaptığı açıklamada, Trump yönetiminin Pekin’le görüşmeler devam ederken Çin’den ithal edilen mallara uygulanan gümrük vergilerini düşürmeyi değerlendireceğini söyledi ve Beyaz Saray açıklamasına göre, herhangi bir adımın tek taraflı olarak değil müzakerelerle birlikte atılacağını söyledi.

Kaynağın yorumları, Wall Street Journal’ın konuya aşina kişilere dayandırdığı ve Beyaz Saray’ın Pekin ile gerilimi azaltmak amacıyla Çin’den ithal edilen mallara uygulanan gümrük vergilerini düşürmeyi değerlendirdiğine dair haberinin ardından geldi.

Gazetenin bir Beyaz Saray yetkilisine dayandırdığı habere göre Çin’e uygulanan gümrük vergileri %50 ile %65 arasında bir orana inebilir. Başkan Donald Trump ocak ayında Beyaz Saray’a döndüğünden bu yana Çin’den yapılan ithalata uygulanan gümrük vergilerini %145’e yükseltti.

Trump’ın henüz bir karar vermediğini belirten gazete, görüşmelerin halen devam ettiğini ve çeşitli seçeneklerin masada olduğunu da sözlerine ekledi.

Beyaz Saray yorum talebine hemen yanıt vermedi.

ABD hisse senetleri raporun ardından erken seans kazançlarını genişletti. Piyasa, Trump’ın salı günü geç saatlerde Çin’e yönelik gümrük vergileri konusunda yapıcı olarak görülen yorumları üzerine yatırımcıların rahatlaması ve Trump’ın Federal Rezerv başkanını kovma tehditlerinden geri adım atmasıyla keskin bir yükselişle açılmıştı. Gösterge S&P 500 endeksi sabah ortası işlemlerinde %3,3 artışla son iki haftanın en yüksek seviyesine ulaştı.

Salı günü Trump, Çin ile ithalat tarifelerini önemli ölçüde düşürecek bir ilerleme kaydedeceğine dair iyimserliğini dile getirdi ancak aynı zamanda “eğer bir anlaşma yapmazlarsa, anlaşmayı biz belirleyeceğiz” uyarısında bulundu.

Trump bir anlaşmanın Çin malları üzerindeki gümrük vergilerinin “önemli ölçüde” düşürülmesiyle sonuçlanacağını söyledi.

Mevcut oranlar sorulduğunda Trump “O kadar yüksek olmayacak” dedi. “Bunun yakınında bir yerde olmayacak” diye ekledi.

WSJ, yönetimin geçen yılın sonlarında Temsilciler Meclisi Çin komitesi tarafından önerilene benzer kademeli bir yaklaşımı da değerlendirdiğini söyledi: Bazı kişiler, ABD’nin ulusal güvenliğe tehdit oluşturmadığını düşündüğü kalemler için %35, Amerika’nın çıkarları açısından stratejik olduğu düşünülen kalemler için ise en az %100 vergi alınacağını söyledi. Söz konusu tasarı bu vergilerin beş yıl içinde aşamalı olarak uygulanmasını öneriyordu.

Görüşmeler hakkında bilgi sahibi dört ABD’li yetkilinin Reuters‘e verdiği bilgiye göre, dünyanın en büyük iki ekonomisi arasındaki sert ticaret savaşının ortasında ABD ve Çin arasında fentanil salgınıyla mücadele görüşmeleri devam ediyor.

İki taraf kaçakçılar hakkında istihbarat alışverişinde bulunuyor ve sık sık iletişim kuruyor. Washington, Çinli kimyasal madde üreticileri ve ihracatçılarının, uyuşturucu kartelleri tarafından sentetik opioid üretmek için kullanılan ve ABD’de yaklaşık 450.000 aşırı doz ölümüne neden olan öncü kimyasalların çoğunu sağladığını iddia ediyor. Çin uzun zamandır sert uyuşturucu yasalarını ve kaçakçıları çökertme konusundaki sicilini savunuyor ve Amerika’nın kendi bağımlılık sorunlarıyla başa çıkması gerektiğini söylüyor.

Washington’daki Çin Büyükelçiliği sözcüsü Liu Pengyu Reuters’e verdiği demeçte, “ABD’de fentanilin kötüye kullanımı, ABD’nin kendisinin yüzleşmesi ve çözmesi gereken bir sorundur” dedi.

Dört ABD’li yetkili, son haftalarda Trump yönetiminin Çinli muhataplarıyla, çoğunlukla Washington’daki Çin büyükelçiliğinin üst düzey personeli ve ABD Ulusal Güvenlik Konseyi arasında olmak üzere doğrudan görüşmeler yaptığını söyledi. ABD’nin Pekin’deki büyükelçiliğindeki personel de bu görüşmelere dahil oldu.

ABD’li yetkililere göre Trump’ın müzakerecileri, fentanil ticaretini besleyen öncül maddelerin Çin merkezli üretici ve satıcılarının yargılanması ve mahkum edilmesi için Çinli yetkililerin hızlı bir şekilde harekete geçmesi arzusunu iletti. Çin ise halihazırda kontrol ettiklerinin ötesinde ilave fentanil öncüsü kimyasalları düzenlemeyi teklif etti ki Amerikalılar bu teklifin aradıkları şeyin çok gerisinde kaldığını söylüyor.

ABD’li yetkililerden biri, iki tarafın büyük ölçüde ‘çıkmazda’ olduğunu ifade etti.

Reuters’in uyuşturucu karşıtı görüşmelerle ilgili sorularını yanıtlayan bir yönetim yetkilisi, ABD’nin Çin’i fentanil öncülleri konusunda anlamlı adımlar atmaya zorlamak için Çin bankalarına yaptırım da dahil olmak üzere ek cezai önlemler almayı düşünebileceğini söyledi. Söz konusu yetkili “hiçbir şey masada değil” dedi.

Trump’ın ilk hamleleri arasında, Pekin’in uyuşturucu kartellerine fentanil prekürsörlerinin akışını engellemede başarısız olduğu iddiasıyla Çin’den ithal edilen ürünlere %20 ‘ye varan gümrük vergileri uygulamak vardı. Başkan’ın ticaret savaşındaki diğer gümrük vergileri, birçok Çin malına %145 veya daha yüksek temel vergiler getirdi ki Çin bu seviyelerin uyuşturucu karşıtı görüşmeleri baltalayacağı konusunda uyarıda bulundu.

Çin Büyükelçiliği sözcüsü Liu, “(ABD) fentanil sorununu gerçekten ele almak istiyorsa, haksız gümrük vergilerini iptal etmeli, Çin ile eşit istişarelerde bulunmalı ve karşılıklı yarar sağlayacak işbirliği arayışına girmelidir” dedi.

Pekin, 2022’de dönemin Temsilciler Meclisi Başkanı Nancy Pelosi’nin Tayvan’a yaptığı ziyaretten sonra uyuşturucu konusundaki diyaloğu askıya almıştı. Biden bu görüşmeleri yeniden rayına oturttu ve müzakereler Trump döneminde de devam etti.

Beyaz Saray’a döndüğünden bu yana Trump, opioid krizini en önemli dış politika önceliklerinden biri olarak belirledi. Uyuşturucu kartellerini yabancı terör örgütleri olarak tanımladı. Bazı Kanada ve Meksika mallarına da sözde fentanil tarifeleri uygulandı. Ancak Trump, Pekin’i “ vatandaşlarımızı zehirleme işini aktif olarak sürdürmek ve genişletmekle , yeni sekme açmakla” suçlayarak Çin’e özel bir tarife uyguladı. Pekin ise bu iddiaları ABD’nin Çin’i çevreleme planlarını devreye sokmak için öne sürdüğü bahaneler olarak görüyor.

Trump yönetimi, Çin’in aksi yöndeki uyarılarına rağmen gümrük vergilerini Çin’i işbirliğine zorlamak için bir araç olarak görüyor.

Trump’ın fentanil üzerindeki ilk gümrük vergilerini takiben Çin iki öncü kimyasal maddeyi programa almayı teklif etti: 4-Piperidon ve 1-boc-4-piperidon.

Çin hükümetinin fentanil kontrol çabalarına ilişkin mart ayında yayınladığı bir rapora göre bu kimyasalların programlanması çalışmaları devam ediyor.

ABD’li yetkililer, Trump’ın son haftalarda gümrük vergilerini tırmandırmasından bu yana Pekin’in birkaç öncül madde daha planlamak için ek tekliflerde bulunduğunu, ancak Amerikalıların bu teklifleri hala yetersiz bulduğunu söyledi.

Çin Dışişleri Bakanlığı yorum talebine yanıt vermedi.

Trump’ın ilk döneminde Çin sentetik opioid boru hattını kısıtlamak için bazı adımlar atmıştı. O dönemde ABD sokaklarında satılan fentanilin çoğu Çin’de üretiliyordu. Pekin, 2019 yılında fentanil ve analoglarını ulusal kontrol altına alarak bitmiş ürünün yasadışı ihracatını etkin bir şekilde sona erdirdi. Ancak ABD’li yetkililer, Çinli kimya şirketlerinin hızla üretimi devralan Meksikalı kartellere malzeme tedarik etmeye yöneldiğini öne sürüyor.

Trump ekibinin şimdi istediği şey, Çin’in bu yasadışı ticarete hizmet eden Çinli kimyasal üreticilerini ve satıcılarını çökertmesi.

Ancak Çin, çok fazla düzenlemenin güçlü kimya endüstrisinin büyümesini engelleyeceğinden endişe ediyor. Sentetik opioid yapımında kullanılan birçok kimyasalın meşru kullanım alanları da var. Çin Ulusal Narkotik Kontrol Komisyonu yetkilisi Tsang Wai-hung geçen yıl Reuters’e verdiği demeçte, fentanil üretmek için yasal öncülleri satın aldığından şüphelenilen şüpheli alıcıları soruşturmanın Çinli kimya şirketlerinin değil ithalatçı ülkelerin sorumluluğunda olduğunu söyledi.

ABD Hazine Bakanı Bessent: Çin ile ticaret savaşı sürdürülebilir değil