Aşağıda çevirisini okuyacağını makale İsrail ekonomisinin 7 Ekim’den sonraki durumuna ve Hizbullah’la olası bir topyekûn savaştan nasıl etkileneceğine odaklanıyor. Makaleye göre savaşın etkisiyle sermaye kaçışları, enflasyonun yükselmesi ve inşaat sektörünün daralması, ülke ekonomisini zor durumda bırakıyor. Maliye Bakanı Bezalel Smotrich’in savurgan politikaları ve bütçe açığının hızla artması yatırımcıları endişelendirirken, gelecekte daha geniş çaplı bir savaş senaryosu ekonomiyi daha da derin bir krize sürükleyebilir.

***

İsrail ekonomisi Hizbullah’la topyekûn bir savaşın yükünü kaldırabilir mi?

The Economist

Ülke bankaları sermaye kaçışı yaşıyor.

İsrail ekonomisi toparlanma yolunda ilerliyor olmalıydı. Ne de olsa, savaşmak için işlerini terk eden 300 bin işçinin çoğu şimdi ofislere, fabrikalara ve çiftliklere geri döndü. Ancak aksine durum giderek daha da kötüleşiyor. Bloomberg’e göre nisan ve haziran ayları arasında GSYİH büyümesi yıllık bazda sadece %0,7 oldu. Bu rakam ekonomistlerin beklentilerinin yaklaşık 5,2 puan altında. 16 Eylül’de İsrail Maliye Bakanı Bezalel Smotrich, milletvekillerinden bütçe artışını acil olarak onaylamalarını istemek zorunda kaldı. Bu yıl ikinci kez böyle bir talepte bulundu.

Smotrich’in savurganlığı yatırımcıları endişelendiriyor. Çatışmaların daha da şiddetlenmesi ihtimali de öyle. 23 Eylül’de İsrail, Lübnan sınırı üzerinden hava saldırıları başlatarak yerel yetkililere göre 558 kişiyi öldürdü. Bu saldırılar, Hizbullah tarafından kullanılan çağrı cihazları ve telsizlerin patlaması sonucu 39 kişinin ölmesinin ve Lübnanlı milis grubun aylardır İsrail yerleşimlerine roket saldırıları düzenlemesinin ardından geldi.

Ülkeden para çıkışı başlamış durumda. Mayıs ve temmuz ayları arasında İsrail bankalarından yabancı kurumlara para çıkışı geçen yılın aynı dönemine kıyasla iki katına çıkarak 2 milyar dolara ulaştı. Ülkenin ekonomi politikalarını belirleyenler çatışmanın başlangıcından bu yana hiç olmadıkları kadar endişeli.

Her savaş dönemi ekonomisi bıçak sırtındadır: Hükümet bir yandan silahlı kuvvetlerini genellikle bütçe açığı harcamalarıyla finanse ederken, diğer yandan da barış geldiğinde borçlarını temizleyebilecek kadar sağlam kalmasını sağlamalıdır. İsrail için kâbus senaryosu, çatışmaların ülkenin ticari merkezleri olan (Batı) Kudüs ve Tel Aviv’e yayılmasıdır. Ancak çatışmaların sadece ülkenin kuzeyinde sınırlı kaldığı yoğunluğu daha az bir savaş bile, İsrail ekonomisini çöküşün eşiğine getirebilir.

İsrail’in bol keseden harcayan hükümeti de durumu daha da kötüleştiriyor. Mart ayında, silahlı kuvvetler temmuz ayına kadar bir ateşkes umarken, generaller normal bütçelerine ek olarak 60 milyar şekele (16 milyar dolar ya da İsrail GSMH’sinin %3’ü) ve ardından yeni güvenlik durumuyla başa çıkmak için yılda 30 milyar şekellik kalıcı bir artışa ihtiyaç duyacaklarını hesapladılar. O zamandan bu yana çatışmalar devam ettikçe bütçe açığı tahminleri de yükselmeye devam etti. Açığın bu yıl GSYH’nin %8,1’ine ulaşması bekleniyor; bu, savaş öncesi tahmin edilen miktarın neredeyse üç katı. Çatışmaların daha da yayılmasıyla birlikte bu oran muhtemelen daha da büyüyecek.

Bu durum İsrailli politikacılar için ne anlama geliyor? Ocak ayında ülkenin borçları GSMH’nin %62’sine ulaştı, bu oran çoğunlukla zengin ülkelerden oluşan OECD ortalamasının oldukça altında kaldı. Bu nedenle Smotrich’in biraz nefes alanı var. Ama yalnız biraz. Çatışmalar gelecek yıl da devam ederse mali durum daha da kötüleşecek. Tahvil sahipleri daha fazla savaş harcaması için imkân olduğuna dair güvence istiyor, benzer ülkelerle karşılaştırıldığında, İsrail’deki tahvil sahipleri için kabul edilebilir borçlanma düzeyi daha düşük bir sınırda. Derecelendirme kuruluşları da tedirgin olmaya başladı. Fitch ve Moody’s bu yıl zaten bir kez düşürdükleri İsrail’in notunu muhtemelen yeniden düşüreceklerini söylüyor.

Partisi İsrail’in aşırı sağında yer alan bir Batı Şeria yerleşimcisi olan Smotrich sorunu daha da kötüleştiriyor. Kimse onun ordudan maliyetleri düşük tutmasını isteyeceğine inanmıyor. Ayrıca bütçe açığını dizginlemek için diğer harcamaları kısarak ya da vergileri artırarak başka önlemler almayı da reddetti. İsrail’in refah devletine dokunulmadı. Smotrich’in müttefikleri olan ultra-Ortodoks nüfus ve yerleşimciler, erkekleri evde tutmak için daha fazla sübvansiyon ve yardımdan yararlandılar. Smotrich, gelecek yıl 35 milyar dolarlık tasarruf sözü veriyor, ancak bunun büyük kısmının nereden geleceğini henüz açıklamadı.

Daha güçlü bir ekonomik büyüme, sıkıntıları hafifletebilir. Yedek askerler işlerine geri dönmüş ve tüketim savaş öncesi seviyelere dönmüş olsa da İsrail ekonomisi hâlâ savaş öncesine göre daha küçük. Smotrich, toplumun en az verimli kesimlerini desteklerken, sanayiye kaynak ayırmayı ihmal etti. İşgücü piyasası son derece sıkı, işsizlik oranı sadece %2,7. Firmalar boş pozisyonlarını doldurmakta zorlanıyor ve İsrail’in küçük yüksek teknoloji şirketleri baskı altında. Düşünce kuruluşu Startup Nation, savaş nedeniyle bu şirketlerin finansman kaynaklarını kaybettikleri uyarısında bulunuyor.

Yaklaşık 80.000 Filistinli işçiye 7 Ekim’den sonra çalışma izin verilmedi ve bu işçilerin yerine yenileri alınmadı. Sonuç olarak, inşaat sektörü geçen yıla göre %40 daha küçük ve bu da ev yapımını ve onarımını büyük ölçüde engelliyor. Şimdilik en büyük etki enflasyon üzerinde görülüyor; ağustos ayında yıllık %3,6’ya ulaşan enflasyon, yaz boyunca hızlandı. Eğer Hizbullah saldırılarının boyutu artarsa, inşaat işçilerinin eksikliği daha büyük bir sorun haline gelebilir.

Yatırımcılar İsrail’in toparlanma kabiliyetinden emin değil. Şekel dalgalı seyrediyor, İsrail bankaları sermaye kaçışı yaşıyor ve en büyük üç banka tasarruflarını başka ülkelere transfer etmek ya da dolara endekslemek isteyen müşterilerin sayısında ciddi bir artış olduğunu bildiriyor. Enflasyon hedefin üzerinde seyretmesine rağmen, Merkez Bankası toparlanmayı rayından çıkarma korkusuyla ağustos ayındaki para politikası toplantısında önceki politika faizine bağlı kalmayı tercih etti.

Bir de kâbus senaryosu var.  Az sayıda yatırımcı, Hizbullah böyle bir saldırı başlatabilecek kapasitede olsa bile (Batı) Kudüs veya Tel Aviv dahil tüm İsrail’i içine alacak bir savaşa hazırlık yapıyor. Böyle bir senaryoda ekonomik büyüme büyük darbe alır, belki de 7 Ekim sonrasından bile daha ağır. Ordunun giderleri artar. Kaçan yatırımcılar muhtemelen bankaları sarsar ve şekelin değerini düşürür, bu da İsrail Merkez Bankası’nı müdahale etmeye ve rezervlerini kullanmaya zorlar.

Ne olursa olsun, İsrailli ekonomistler durumun daha da kötüleşeceğini kabullenmiş durumda. Genellikle iyimser olan Smotrich bile şimdi yorgun bir hava yayıyor: “İsrail tarihindeki en uzun ve en pahalı savaşın içindeyiz.” Önceki çatışmalar, İsrail için ekonomik felaketle sonuçlanmıştı. Bu sefer de aynı olursa şaşırmayın.

Emekli Yarbay ve ABD’nin eski Ulusal Güvenlik Konseyi Avrupa İşleri Direktörü Alexander Vindman, Foreign Affairs dergisi için kaleme aldığı makalesinde, yaklaşan ABD başkanlık seçimlerinin Ukrayna’nın Rusya ile savaşının geleceğini ciddi şekilde etkileyebileceği uyarısında bulunuyor.

Vindman, seçim sonuçlarının Ukrayna’nın zafer şansını artırabileceğini ya da kimin göreve geleceğine bağlı olarak ülkeyi tehlikeli bir duruma sokabileceğini vurguluyor.

Vindman, savaşta tutarlı bir stratejinin önemini vurgulayarak başlıyor ve Rusya’nın 2022’deki askeri müdahalesinden bu yana Ukrayna’nın topraklarını başarıyla savunduğunu, ancak kalıcı bir zafer için savunma taktiklerinden fazlasının gerektiğini belirtiyor.

“Taktikler strateji değildir,” diyen Vindman, Ukrayna’nın yıpratma savaşına—yani Rus güçlerini yavaş yavaş tüketmeye—bel bağlamasının savaşı hızlı veya olumlu bir sonuca ulaştırmayacağını ifade ediyor. Bunun yerine, Ukrayna’nın 2025’te yeniden saldırıya geçmesi gerektiğini, ancak bunu başarmak için Batı’dan daha fazla destek alması gerektiğini savunuyor.

Bu desteğin gelip gelmeyeceğini belirleyecek kritik faktör ise Kasım 2024’teki ABD seçimlerinin sonucu. Vindman iki olası senaryo sunuyor: Birincisi, Başkan Yardımcısı Kamala Harris’in başkanlığı kazanması, ikincisi ise eski Başkan Donald Trump’ın yeniden iktidara gelmesi. Harris’in zaferi durumunda, yönetimin Biden politikalarını sürdürerek Ukrayna’ya desteği devam ettireceğini ve hatta artıracağını öngörüyor. Vindman’a göre, “ABD’nin, Rusya’nın yenilgiye uğratılmasını ve Avrupa’ya yönelik daha fazla saldırganlıktan caydırılmasını istemesi,” Washington’un Ukrayna’nın 2025’teki olası bir saldırısını desteklemesini sağlayacak. Bu süreçte, savunma harcamalarını artıran NATO da önemli bir rol oynayacak.

Ukrayna’nın bu desteği elde edebilmesi için ise net bir askeri stratejiye sadık kalması gerektiğini vurgulayan Vindman, “Ukrayna’nın elindeki kaynaklarla küçük ama anlamlı zaferler kazanması gerekecek,” diyor. Batılı müttefiklerine 2025’e kadar başarıya ulaşabilecek bir plan sunmanın önemini belirten Vindman, bu planın toprak kazanımları sağlamayı, Rus güçlerine sürekli kayıplar verdirmeyi ve güçlü bir savunma sürdürmeyi içermesi gerektiğini ifade ediyor.

Öte yandan, Trump’ın zaferinin ABD politikasını köklü şekilde değiştireceği ve ‘Ukrayna için son derece tehlikeli2 olacağı uyarısında bulunan Vindman, Trump’ın Ohio Senatörü J.D. Vance ile muhtemelen izolasyonist bir yönetim yürüteceğini, ABD’nin Ukrayna’ya yönelik askeri ve mali desteğini keseceğini ve Avrupa güvenliğinden uzaklaşacağını belirtiyor.

Bu durumda, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in cesaretlenebileceğini, ABD desteği olmadan Kiev’in Avrupalı ortaklarının yeterli yardımı sağlamada zorlanacağını ve Ukrayna’nın sınırlı kaynaklarla uzun süren bir savaşa terk edilebileceğini de ekliyor. En kötü senaryoda, ABD’nin çekilmesi Avrupa’da daha geniş çaplı bir çatışmaya bile yol açabilir.

Vindman, böyle bir ihtimale karşı hazırlık yapılması gerektiğini belirterek, Kiev ve Avrupalı ortaklarının ABD desteğinin artık garanti olmadığı bir geleceğe yönelik planlar yapmaya başlamalarını tavsiye ediyor. “Brüksel ve Kiev’in bugün atacağı adımlar, Trump yönetiminin olası etkisini hafifletebilir,” diyor. Avrupa ülkelerinin, çatışmanın Avrupa’nın diğer bölgelerine yayılmasını engellemek için Ukrayna’ya daha fazla maddi destek vermek zorunda kalabileceğini ve hatta asker göndermeyi düşünmeleri gerekebileceğini öngörüyor.

Her ne kadar Trump yönetimi Ukrayna için zorluklar yaratsa da Vindman, Ukrayna’nın 2025 stratejisinin seçim sonuçlarından bağımsız olarak uygulanması gerektiğini vurguluyor. Önümüzdeki aylarda Ukrayna’ya ‘tut, inşa et ve vur’ stratejisini öneren Vindman, bu stratejinin Rus saldırılarını engellemeyi, askeri kapasiteyi artırmayı ve 2025’te saldırıya hazırlanmayı içerdiğini belirtiyor. Ayrıca, Batı’nın Ukrayna’ya daha gelişmiş silahlar, zırh ve mali destek sağlamasını hızlandırması gerektiğini de vurguluyor. “Yeterli mali destek sağlanırsa, Ukrayna askeri-endüstriyel tabanını savaşa uygun şekilde harekete geçirebilir,” diyor.

Maddi yardımın yanı sıra, Vindman Ukrayna’nın daha fazla askeri seferberlik yapması gerektiğini savunuyor. Ukrayna’nın 300 bin askerlik potansiyeli olduğunu ve bu askerlerin savaşın kaderini değiştirebileceğini öne sürüyor. Ancak, bu askerlerin başarılı olabilmesi için daha iyi askeri eğitime ihtiyaç duyulduğunun altını çiziyor. NATO personelinin yöneteceği kapsamlı bir birleşik silahlı eğitim programının, Ukrayna’nın savaş kabiliyetini artırabileceğini söylüyor.

Batı’nın, özellikle de ABD’nin rolü, Ukrayna’nın başarısında kilit olmaya devam ediyor. Vindman, Biden yönetiminin ve Harris’in ulusal güvenlik ekibinin başkanlığı kazanması halinde Ukrayna’nın 2025 askeri stratejisini desteklemeyi taahhüt etmesi gerektiğini savunuyor. Öte yandan, Ukrayna’nın da askeri kapasitesini artırarak, insan gücünü ve sanayi tabanını harekete geçirerek savaşı kazanma kararlılığını göstermeye devam etmesi gerektiğini belirtiyor.

Trump’ın ikinci döneminin olası etkilerine gelindiğinde Vindman, Ukrayna’nın ciddi şekilde zayıflayabileceğini ifade ediyor. Trump’ın dış politikasının, kişisel çıkarlar ve uzun vadeli sonuçlara dair sınırlı bir anlayışla şekilleneceğini ve ABD’nin desteğini keserek Kiev’i Moskova’ya karşı taviz vermek zorunda bırakabileceğini düşünüyor. Trump’ın ilk başkanlık döneminde Putin’i övmesi ve Ukrayna’yı zayıflatma çabaları, ikinci döneminde ne yapabileceğinin işaretleri olarak görülüyor.

Savaşın bir sonraki aşamasının ve Ukrayna’nın zafer şansının büyük ölçüde ABD seçimlerinin sonucuna bağlı olacağını savunan Vindman, “Ukrayna’nın askerî harekâtının bir sonraki aşamasının Putin’le müzakere masasında güçlü bir pozisyona mı yoksa yıpratıcı bir savaşa mı—hatta tehlikeli bir tırmanışa mı—yol açacağı, nihayetinde Amerikalı seçmenlerin kasım ayındaki tercihine bağlı olabilir,” diyor.

Lavrov: Rusya zaferle çıkacak, Batı başka dilden anlamıyor

Çevirmenin Notu: Akademik feminizmin yıldız ismi Judith Butler. Butler, Harris’in Mart 2018-Şubat 2019 arası yürüttüğü senatörlük ve başkanlık kampanyalarına toplamda 1,050 dolarlık bağış yapmış. Federal Seçim Komisyonu’nun internet sitesinden teyit edilebildiği kadarıyla, Haziran 2019’da da, Elizabeth Warren’ın başkanlık kampanyasına 100 dolar kadar bir bağışta bulunmuş. Warren, Trump’ın Venezuela’ya açtığı ekonomik ambargoya cesaretle destek veren ve “iliklerime kadar kapitalistim ben” sözleriyle bilinen bir isim. Butler yalnız değil, Martha Nussbaum gibi Butler’ı yazdıklarıyla yerden yere vuran post-modern feminizm eleştirmenlerinden, bilinç tarihi alanındaki çalışmalarıyla bilinen feminist teorisyen Donna Haraway’e hatta feminist camiadan aforoz edilen Camille Paglia’ya kadar siyasal spektrumun solunda olduğu iddia edilen pek çok isim ABD’deki seçim kampanyalarında sağcı kimlikleriyle bilinen kişilere birçok kez ve farklı miktarlarda bağışlar yapmış.

Onlar, sözcüklerin yıkıcı bir şekilde kullanımının mümkün olduğu fikrinde huzur bulan “radikal” akademisyenler. Peki bize parodik performanslar sergilememizi salık vermenin ötesinde ne söylüyorlar? Amerikalı gazeteci Liza Featherstone, 2019 yılının son günlerinde kaleme aldığı ve aşağıda çevirisini verdiğimiz yazısında, sağcı adaylara dağıtılan çekleri sorguluyor ve tanıdık bir soru soruyor: “Yoksa ‘huysuz’ eski tüfek Marksistler haklı mıydı?”

Statüko için Radikal Akademisyenler

Liza Featherstone
Jacobin
24 Aralık 2019
Çev. Leman Meral Ünal

Judith Butler’ın Kamala Harris’e bağış yapması, Martha Nussbaum’un John Hickenlooper’ı desteklemesi… Radikal bir akademisyen hakkında kitaplarını okuyarak olduğu gibi kampanya bağışlarını eşeleyerek de pekâlâ fikir edinebilirsiniz.

Para teori üretmez ama kesinlikle söyleyecek daha çok şeyi vardır. Sol entelektüel Twitter alemi ünlü feminist teorisyen Judith Butler’ın Kamala Harris’in sabık başkanlık kampanyasına para verdiği haberiyle çalkalandı – yani kimi kullanıcılar bununla eğlenirken kimileri ise fazlasıyla öfkelendi. Elbette bu biraz aptalca bir dedikodu, ama kim bu türden küçük zevklerden azade kalabilir ki? Hem zaten ultra zenginlerin ya da fosil yakıt endüstrisinin kampanya bağışlarıyla kıyaslandığında, Berkeley profesörlerinin yazdığı yanlış çeklerin nasıl bir önemi olabilir ki? Fakat siyasi bağışlar, fikir dünyasının kendisine dair açıklayıcı bir penceredir; entelektüeller çoğu kez radikal teoriler ortaya atarlar, ancak iş hayat memat meselelere geldiğinde, göründüğünden çok daha az radikal olurlar.

1990’lı yıllarda Butler öylesine ikonikti ki ona adanmış bir fanzin bile vardı (Judy!). O dönemde pek çok Marksist entelektüel, postmodern eleştirel teoriyi, maddi olandan uzaklaşarak “kültürel” alana bir kaçış olarak görüyordu. Yine de diğerleri –bendeniz de onlarla aynı fikirdeydim– Butler’ın cinsiyet meselesinin performatifliği konusundaki çıkarımlarının değerli olduğunu ve Marksist ya da Gramsciyan analizle çok da uyumsuz olmadığını düşünüyordu. Aslında hâlâ bu görüşteyim, Butler akademik özgürlüğün ve Filistinlilerin haklarının takdire şayan bir savunucusu. Ancak Kamala Harris’e yaptığı bağış, eski kafalı mızmız Marksistlerin Butler siyasetinin materyalizm eksikliğine dayandığını öne sürmekte –muhtemel ki– haklı olduklarını gösteriyor. Heyhat!

Butler’a benzer şekilde en çok 1990’larda tanınan ancak bugün hâlâ çok okunan bir diğer postmodern feminist teorisyen Donna Haraway de bu yıl Harris’e bağışta bulunmuş. Haraway, sibernetiklerin(1) bizi nasıl daha sosyalist, cinsiyetsiz, ırksız, barışçıl bir dünyaya yaklaştıracağı hakkında yazmıştı – ancak sibernetik varlıklar henüz ortada olmadıklarından, görünüşe göre ırkçı, neoliberal ve karseral bir feminist rejim de şimdilik kabul edilebilir. Galiba postmodern akademisyenler anti-entelektüellerin ve eski kafalı Marksistlerin haklı olduğunu kanıtlamaya kararlılar.

Ancak çalışma masalarından kalktıkları anda sıradan liberallere dönüşen tek teorik isyancılar postmodernistler değil. Bir zamanlar Weekly Standard(2) tarafından “Amerika’nın en zeki ve en korkusuz yazarlarından biri” olarak adlandırılan ve 1990’larda feministlerin baş belası olan Camille Paglia, 2016’da “Make America Great Again”e(3) değil, 2008 sonbaharında Barack Obama’ya binlerce dolarlık bağış yaptı (Paglia 2016’da Bernie Sanders ve Jill Stein’a oy verdiğini, bu seçim döneminde ise Harris’e oy vermeyi umduğunu söylemişti. Buyur, buradan yak!).

Bazı entelektüellerin siyasi katkıları daha da tuhaf. Martha Nussbaum, ana akım feministlerin daha küresel düşünmeleri ve yoksul ülkelerdeki kadınların karşılaştıkları sorunlara daha fazla odaklanmaları gerektiğini yazan, etik felsefesi alanında dev bir isim. Zaman zaman ise Marksist geleneğe eleştirel yaklaşan bir liberal. Yani, böyle bakınca Liz Warren gibi duruyor, değil mi? Yanlış! Nussbaum, John Hickenlooper’a hem valilik yarışlarında hem de 2020 başkanlık seçimlerinin ön seçim kampanyasında binlerce dolar verdi. Böyle bir haber karşısında insanın aklından pek çok soru geçiyor. Bunlardan en önemlisi herhalde “John Hickenlooper da kim?” olsa gerek. Hickenlooper, kendisini “mali muhafazakâr” olarak tanımlayan, hidrolik kırma(4) yanlısı eski Colorado Valisi.

Bununla birlikte, aynı derecede dikkat çekici olan, bazı entelektüellerin siyasi katkılarının yazılarındaki fikirlerle neredeyse tamamen tutarlı olmasıdır. Noam Chomsky sadece bir avuç siyasi adaya açık çek vermiştir: Bernie Sanders ve Ralph Nader bunların en önemlileri. Keza Marksist feminist Nancy Fraser Bernie’ye bağış yapıyor. Adolph L. Reed Jr., Bernie’ye öylesine sık bağış yapıyor ki bu neredeyse vergi ödemesine denk. Reed, yaşamı boyunca kaleme aldığı yazılarında solun güçlü sosyal demokrat örgütlenmeleri desteklemesi gerektiğini ve gerekirse Demokrat Parti ile de yakın çalışması gerektiği fikrini savunmuştur; bu doğrultuda Jesus “Chuy” Garcia gibi solcu adaylara, Paul Wellstone gibi ilericilere ya da Jan Schakowsky ve Alan Grayson gibi liberal demokratlara bağış yapması aslında tutarlıdır.

Bunu söylemek belki biraz kaba kaçabilir, ama akademik yazıları okuyarak materyalist politikalar hakkında daha az şey öğrendiğimiz doğru olabilir – ki bu yazıların bazıları son derece anlaşılmaz olabiliyor malum; Butler 1998’de bir “Kötü Yazarlık Yarışması”nın birincisiydi mesela.(5) Sanırım Federal Seçim Komisyonu kayıtlarında yazarın adını aratarak çok daha fazla bilgi edinebiliyoruz.

(1) Türkçeye “güdümbilim” olarak tercüme edilen sibernetik, yönetimde makinenin insan yerini alabileceği düşüncesinden yola çıkarak hem canlı hem de cansız amaçlı sistemleri inceleyen bir bilim dalı. Ayrıca insan beyninin yapay zeka ve robotlarla olan benzer yönlerini de irdeliyor. (ç.n.)
(2) ABD’de, 1995-2018 yılları arası neocon’lar tarafından haftalık olarak yayımlanan bir siyasi dergi. (ç.n.)
(3) İlk olarak 1980 yılında Ronald Reagan’ın kullandığı bu siyasal slogan, bu makalede Donald J. Trump’ın 2016 başkanlık kampanyasından itibaren tutturduğu programa atfen kullanılıyor. Trump, 2016 seçim kampanyası için bu sloganın tüm marka haklarını satin almış, kampanya süreci boyunca da sloganın yazılı olduğu şapka ve çeşitli kıyafetler giyerek popülerleşmesini sağlamıştı. (ç.n.)
(4) Bir tür kaya gazı çıkarma yöntemi. ABD Enerji Bakanlığı’nın 2013 verilerine göre, ABD’deki en az iki milyon petrol ve gaz kuyusu hidrolik olarak kırıldı. Bu kuyulardan elde edilenler, ABD’deki petrol üretiminin yüzde 43’ünü, doğal gaz üretiminin ise yüzde 67’sini oluşturuyor. Ancak, ilk olarak 1980’lerde ortaya çıkan hidrolik kırılmanın yarattığı sağlıklı bir çevrede yaşama ve sağlık hakkına dönük endişeler son yıllarda tavan yapmış durumda. (ç.n.)
(5) Butler, Felsefe ve Edebiyat dergisi sponsorluğunda verilen Kötü Yazarlık Yarışması ödülünü şu cümleyle kazanmıştı: “Toplumsal ilişkileri görece benzeş şekillerde sermayenin yapılandırdığı anlaşılan ve yapısalcı bir izahattan, iktidar ilişkilerinin tekrara, yakınsamaya ve yeniden artikülasyona tabi olduğu bir hegemonya görüşüne göre, yapı düşüncesine geçicilik sorusunu getirmiş ve yapısal totaliteleri teorik nesneler olarak ele alan bir Althusserci teori biçiminden, yapının zorunsuz olasılığına dair içgörülerin, iktidarın yeniden artikülasyonunun zorunsuz mahallerine ve stratejilerine bağlı yenilenmiş bir hegemonya mefhumunu başlattığı bir teori biçimine geçişi işaretlemiştir.” (Martha Nussbaum, “Parodi Profesörü: Judith Butler’ın Havalı Bozgunculuğu”, Devrimci Marksizm (Kasım, 2022) s. 145.) (ç.n.)