Diplomasi
UAEA’nın İran kararı sonrası Tahran’dan uranyum hamlesi

Tahran yönetimi UAEA’nın İran kararı üzerine yeni uranyum zenginleştirme tesisi kuracağını duyurdu.
UAEA Yönetim Kurulu, İran’ın nükleer programıyla ilgili BM Güvenlik Konseyi yaptırımlarını tetikleyebilecek kararı kabul etti. Karar üzerine İsrail uluslararası topluma İran’a müdahale etmesi yönünde çağrı yaparken Tahran ise tepki olarak yeni uranyum zenginleştirme tesisi kuracağını duyurdu.
Birleşmiş Milletlerin (BM) nükleer denetim kurumu olan Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı’nın (UAEA) 35 üyeli Yönetim Kurulu, yaklaşık 20 yıl aradan sonra ilk kez İran’ı nükleer silahların yayılmasını önlemeye yönelik yükümlülüklerini ihlal etmekle suçladı. Bu karar, BM Güvenlik Konseyi’nin İran yaptırımlarını yeniden devreye sokma ihtimalini güçlendirdi.
Bu önemli adım, ABD Başkanı Donald Trump’ın 2018’de İran ile dünya güçleri arasında yapılan nükleer anlaşmadan çekilmesiyle tırmanan UAEA-İran gerginliklerinin sonucu olarak görülüyor. Söz konusu anlaşmanın çökmesiyle birlikte taraflar arasında birçok kriz patlak vermişti.
İran, kendisine karşı alınan karar ve kınamalara karşı oldukça sert tepkiler vermesiyle bilinirken, bu karar son yıllardaki en sert çıkışlardan biri olarak dikkat çekiyor. Tahran yönetiminin bu karara nükleer faaliyetlerini tırmandırarak karşılık vereceği beklentisi, İran ile ABD arasında yürütülen ve İran’ın hızlanan nükleer programını sınırlamayı amaçlayan mevcut müzakereleri daha da karmaşık hale getirebilir.
İran, UAEA’yı nükleer sırlarını İsrail’e sızdırmakla suçladı
Karar, ayrıca bölgedeki gerginliğin tavan yaptığı bir dönemde geldi. ABD’nin bölgedeki diplomatik personelini geri çekmesi ve Donald Trump’ın bölgenin tehlikeli hale geldiği uyarısıyla birlikte, “Washington’un İran’ın nükleer silah edinmesine izin vermeyeceğiz” yönündeki açıklamaları da dikkat çekiyor.
Kapalı kapılar ardında yapılan toplantıya katılan diplomatlara göre, ABD, İngiltere, Fransa ve Almanya tarafından sunulan karar tasarısı 19 ülkenin desteğiyle kabul edildi. 11 ülke çekimser oy kullanırken, Rusya, Çin ve Burkina Faso karşı oy verdi.
İran’a ağır suçlama
Reuters tarafından görülen karar metninde, 31 Mayıs’ta UAEA’nın üye ülkelere gönderdiği kapsamlı rapora dayanarak İran’ın yükümlülüklerini ihlal ettiği belirtiliyor.
Metinde şu ifadeler yer alıyor: “(İran’ın) Birden fazla bildirilmemiş yerde, beyan edilmemiş nükleer malzeme ve faaliyetler konusunda Ajansa tam ve zamanında işbirliği sağlama yükümlülüklerini yerine getirmemesi, Ajansın 12.C maddesi kapsamındaki Güvenlik Anlaşması yükümlülüklerine uymadığı anlamına gelmektedir.”
Kararın merkezindeki en önemli unsurun, İran’ın bildirilmemiş bazı tesislerde bulunan uranyum izlerine dair UAEA’ya inandırıcı açıklamalar sunmadığı iddiası olduğu anlaşılıyor.
Kararda, nükleer malzemenin silah ve benzeri patlayıcı unsurlara yönlendirilmediğinin doğrulanmasını sağlamak için İran’ın yasal yükümlülüklerini yerine getirmesi ve bekleyen tüm güvenlik sorunlarını netleştirmek amacıyla acilen şu adımları atması gerektiği kaydedildi:
“İran’da iki beyan edilmemiş yerde tespit edilen insan kaynaklı uranyum parçacıklarının varlığına ilişkin teknik olarak inandırıcı açıklamalar sunması, söz konusu nükleer malzemenin veya nükleer bulaşmış ekipmanların mevcut konumlarını Ajansa bildirmesi, UAEA’nın bu amaçla talep ettiği tüm bilgi, belge ve cevapları sağlaması, kurumun gerekli gördüğü yer ve malzemelere erişim sağlaması, ayrıca Ajansın uygun göreceği örneklerin alınmasına izin vermesi.”
ABD istihbarat servisleri ve UAEA, İran’ın 2003 yılına kadar gizli, koordineli bir nükleer silah programı yürüttüğüne ancak bu programın daha sonra durdurulduğuna inanıyor. Ancak bu süreçten sonra birkaç yıl boyunca bazı gizli deneylerin sürdüğü yönünde iddialar var. UAEA Başkanı Rafael Grossi, bu hafta yaptığı açıklamada, son bulguların bu genel değerlendirmeyle büyük ölçüde tutarlı olduğunu ileri sürdü.
Tahran ise, nükleer silah geliştirmeyi hiçbir zaman hedeflemediğini savunuyor.
Kararda İran’ın BM Güvenlik Konseyi’ne sevk edilmesinden bahsedilse de diplomatlar bunun için ayrı bir ikinci karar tasarısına ihtiyaç olduğunu belirtiyor. İran, en son 2005 Eylül ayında yükümlülüklerini yerine getirmediği ilan edildikten sonra, 2006 Şubat ayında BM Güvenlik Konseyi’ne sevk edilmişti.
İsrail’den açıklama gecikmedi
UAEA kararı sonrası İsrail’den uluslararası topluma İran’a karşı harekete geçme çağrısı geldi.
İsrail Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Oren Marmorstein, “sistematik şekilde gizli nükleer silah programı yürüttüğünü” öne sürdüğü İran’ın hızla yüksek oranda zenginleştirilmiş uranyum biriktirdiğini ve Tahran’ın nükleer programının barışçıl olmayan amaçlar için olduğunu iddia etti.
İran’ın ilk tepkisi: Daha fazla uranyum zenginleştirme…
İran ise UAEA kararına tepki olarak yeni uranyum zenginleştirme tesisi kuracağını duyurdu.
İran devlet televizyonuna göre, İran Dışişleri Bakanlığı ve Atom Enerjisi Kurumu, yaptıkları ortak açıklamayla, UAEA Yönetim Kurulunda İran aleyhinde alınan kararı kınadı.
Açıklamada kararın, teknik ve hukuki dayanaktan yoksun olduğu ve UAEA Yönetim Kurulu’nun “siyasi amaçlara dayalı bir araç olarak” kullanıldığı ifade edildi.
Karara tepki olarak, İran Atom Enerjisi Kurumu Başkanı Muhammed İslami’nin talimatıyla güvenli bir yerde yeni bir zenginleştirme merkezinin açılacağı belirtildi.
Bununla birlikte Fordo’daki uranyum zenginleştirme tesisinde eski nesil santrifüjlerin uranyumu daha hızlı zenginleştirecek altıncı nesil santrifüjlerle değiştirileceği bilgisi verildi.
Karara karşılık atılacak diğer adımların daha sonra duyurulacağı aktarıldı.
Diplomasi
Nvidia, H20 çipinin Çin’e satışına devam etmek için Trump’tan onay aldı

Nvidia, Trump yönetiminin Çin pazarı için özel olarak tasarlanmış önemli bir yapay zeka ürününün ihracatına yönelik kısıtlamaları gevşettiğini ve H20 çipinin teslimatlarını “yakında” yeniden başlatmayı umduğunu açıkladı.
ABD’li çip üreticisi salı günü, ABD hükümetinden H20 çipleri için lisansları onaylayacağına dair güvence aldığını açıklarken, Çin’e özel yeni bir yapay zeka çipini piyasaya sürme planlarını da duyurdu.
Nvidia, Washington’un nisan ayında, gelişmiş yarı iletkenlere yönelik önceki ihracat kontrolü kurallarına uygun olarak tasarlanan H20 çipinin Çin’e satışını kısıtlamasının ardından, ilk çeyrekte 4,5 milyar dolarlık bir zarar bildirdi.
Bu güvence, ABD’li çip üreticisinin, Washington’ın kritik teknolojinin Çin’e ihracatını keserek, Çinli çip üreticilerini yerel üretime teşvik ettiği ve Huawei dahil Çinli şirketlere yapay zeka alanındaki liderliğini kaybetme riskiyle karşı karşıya olduğu uyarısında bulunmasının ardından geldi.
Nvidia’nın CEO’su Jensen Huang salı günü yaptığı açıklamada, “Her sivil modelin ABD teknolojisiyle en iyi şekilde çalışması ve dünya çapında ülkelerin Amerika’yı tercih etmesini teşvik etmesi gerektiğini düşünüyoruz” dedi.
Huang, bu hafta Pekin’de hükümet yetkilileri ve Çinli müşterilerle bir araya gelerek yerel pazara yönelik planları hakkında bilgi verecek. Şirket, bu gezinin Huang ile Başkan Trump arasında yapılan ve Nvidia’nın ABD’deki üretime yatırım taahhüdünün görüşüldüğü toplantının ardından gerçekleştiğini belirtti.
Huang, bu hafta, ABD-Çin teknoloji rekabetinde giderek daha diplomatik bir rol üstlenen en üst düzey Çinli yetkili olan Başbakan Li Qiang ile görüşmek istiyor.
Nvidia ayrıca, ABD’nin ihracat kontrollerine uygun, Çin pazarı için yeni bir oyun grafik işlemcisi (GPU) piyasaya sürme planlarını da açıkladı. Geçen hafta FT, Nvidia’nın Blackwell RTX Pro 6000 işlemcisini temel alan, Çin için tasarlanmış güncellenmiş bir çip piyasaya sürme planlarını haber yaptı.
Nvidia’nın oyun çipleri, şirketin AI iş yüklerine özel çiplerini satın almanın zorluğu nedeniyle, geliştiriciler için küçük AI modellerini çalıştırmak için popüler bir seçenek haline geldi.
Huang, yeni çipin ileri imalat ve lojistik gibi uygulamalarda kullanılabileceğini söyledi.
H20 çipi, en üst düzey GPU’larından daha az güçlüdür, ancak özellikle ocak ayında DeepSeek’in R1 modelinin piyasaya sürülmesinin ardından ülkede AI kullanımında artışa neden olmasıyla Çin’de güçlü bir talep gördü.
Pekin, Huawei ve Cambricon ve Biren gibi daha küçük şirketler de dahil olmak üzere rakiplerinden yerel AI yongalarının satın alınmasını teşvik etmek için adımlar attı. Ancak Nvidia’nın AI yongası, modelleri eğitmeyi ve çalıştırmayı kolaylaştıran güçlü yazılım ekosistemi nedeniyle AI iş yükleri için tercih edilen seçenek olmaya devam ediyor.
Diplomasi
AB, ABD’nin uçak, otomobil ve gıda ürünlerini hedef alacak

AB, ikinci tur ticaret önlemlerinde uçak, otomobil ve otomobil parçaları da dahil olmak üzere 72 milyar avroluk ABD malını hedef almayı planlıyor.
POLITICO’nun elde ettiği bir listeye göre, hedef alınan ihracatın büyük bir kısmı 65,7 milyar avro tutarındaki sanayi ürünleri olurken, AB ülkeleri yeni misilleme gümrük vergilerini onaylarsa 6,4 milyar avro tutarındaki tarım ürünleri de bu önlemlerden etkilenecek.
Liste, Fransa ve İrlanda’nın içki sektörünü ABD Başkanı Donald Trump’ın misillemelerinden korumak için yoğun lobi faaliyetlerine rağmen, burbon viskiyi de içeriyor.
200 sayfalık listenin en büyük kalemi uçak ve uçak parçaları olup, gümrük vergileri ABD’nin yaklaşık 11 milyar avroluk ihracatını hedef alıyor ve bu da uçak üreticisi Boeing’e ağır bir darbe vurabilir.
Ardından makine, otomobil ve otomobil parçaları, kimyasallar ve plastikler, tıbbi cihaz ve ekipmanlar, elektrikli ekipmanlar ve endüstriyel ürünler geliyor. Bu ürünlerin tümü milyarlarca avroluk kategorilere giriyor.
Toplam rakam, ABD mallarına 95 milyar avroluk misilleme gümrük vergisi uygulanması yönündeki önceki tekliften düşürüldü.
Avrupa Komisyonu, Trump’ın geçen hafta sonu, ticaret anlaşması sağlanamazsa 1 Ağustos’tan itibaren AB ihracatına yüzde 30’luk genel gümrük vergisi uygulayacağı tehdidinde bulunmasının ardından, pazartesi günü yeni listeyi açıkladı.
Komisyon, belgeye göre, AB ülkelerine ABD ürünlerini hedef almasının gerekçesinin birkaç kritere dayandığını da açıklıyor.
İlk olarak, “ABD’nin, AB’nin ABD’ye ihracatını etkileyen gümrük vergileri ışığında, rekabet koşullarının yeniden dengelenmesi/eşitlenmesi ihtiyacı” olduğunu belirtiyor. Ardından, “AB dışından veya içinden alternatif tedarik kaynaklarının mevcudiyeti” dikkate alınıyor. Son olarak, “yer değiştirme riski yüksek ürünler” de listeye dahil ediliyor.
AB üye ülkeleri, önlemlerin yürürlüğe girmesi için resmi olarak onaylamaları gerekecek. Pazartesi günü bir araya gelen blokun ticaret bakanları, Komisyonun müzakere stratejisini destekledikten sonra henüz oylama yapılmadı.
AB Trump’ın son gümrük vergisi tehditlerine karşı geri adım atmakla karşı koymak arasında dikkatli bir denge kurmaya çalışıyor. Ticaret anlaşması müzakerelerine zaman tanımak için, 21 milyar avro değerindeki ABD ürünlerini kapsayan ilk tur önlemleri 6 Ağustos’a erteledi.
Diplomasi
Barack’tan ‘Zengezur’ açıklaması: 100 yıllığına biz kiralayalım

Cuma günü New York’ta bir grup gazeteciyle bir araya gelen ABD’nin Türkiye Büyükelçisi Tom Barrack, Azerbaycan ile Ermenistan arasında ihtilaf konusu olan Zengezur Koridorunu 100 yıllığına kiralamayı teklif etti.
Middle East Eye’da (MEE) yer alan habere göre büyükelçi Tom Barrack konuyla ilgili gazetecilere yaptığı açıklamada, “Taraflar yalnızca 32 kilometrelik bir yol için karşı karşıya geliyor ama konu basit değil. Bu anlaşmazlık on yılı aşkın süredir devam ediyor. Sadece 32 kilometrelik bir yol yüzünden,” dedi.
Konuyla ilgili teklifini açıklayan Barrack, “Sonuçta devreye giren Amerika, ‘Tamam, bu işi biz üstleniyoruz. 32 kilometrelik yolu 100 yıllığına bize verin, siz de ortak kullanın’ teklifinde bulunuyor,” ifadelerini kullandı.
Barrack’ın açıklamaları, Trump yönetiminin koridoru “tarafsız bir garantör” olarak görev yapacak özel bir ABD ticari operatör aracılığıyla yönetmeyi teklif ettiğini ilk kez resmi olarak doğruladı.
Carnegie Endowment’ın yakın zamanda yayınladığı bir rapor, planın daha önceki bir AB önerisini örnek aldığını ve bu öneriye göre ABD’li bir lojistik firmasının güzergâh boyunca kargo transitini yönetmek ve izlemekle görevlendirileceğini ve tüm taraflarla verileri şeffaf bir şekilde paylaşacağını belirtti.
Raporda, önerinin Gürcistan’ın ayrılıkçı bölgelerinde uluslararası denetim öncüllerinden esinlendiği ve Bakü’nün “sağlam, uzun vadeli güvenlik garantileri” talebini karşılarken Erivan’ın koridor üzerindeki egemenliğini korumayı amaçladığı belirtildi.
MEE’deki habere göre, Türkiye, Azerbaycanlı yetkililere İran’ın azalan etkisi gibi değişen bölgesel dinamikleri hatırlatarak, Bakü’ye barış anlaşmasını imzalaması için “sessizce” baskı yapıyor.
Müzakerelere yakın bir bölgesel kaynak, koridoru yönetmesi için Ermenistan ve Azerbaycan tarafından onaylanan özel bir şirket fikrini ilk olarak Türkiye’nin önerdiğini söyledi.
Kaynak, “Fakat Ermenistan tarafı, şirketin koridorun Nahçıvan tarafında da çalışmasını talep etti, bu da Bakü için kabul edilemezdi,” dedi.
MEE’ye göre Türk yetkililer, Ermenistan’ı Türkiye’yi Orta Asya’ya doğrudan bağlayacak olan “Orta Koridor”da kritik bir bağlantı noktası olarak görüyor. Türk şirketleri de Ermenistan’daki potansiyel altyapı projelerine katılmaya istekli.
Ermenistan ve Azerbaycan mart ayında bir barış anlaşması taslağı üzerinde mutabakata varsa da, Bakü anlaşmayı resmen imzalamadan önce birkaç ek koşulda ısrar etmeye devam ediyor.
Bakü, Erivan’dan anayasasında Azerbaycan topraklarına yapılan atıfların kaldırılmasını talep ediyor.
Ana pürüzlerden biri, Azerbaycan’ı Ermenistan toprakları üzerinden Nahçıvan’a bağlayacak olan “Zengezur Koridoru.”
Ermenistan, “Zengezur Koridoru” terimini kullanmayı reddediyor ve bu terimin, “Syunik” olarak bilinen egemen Ermeni toprakları üzerinde irredantist çağrışımları olduğunu savunuyor.
Azerbaycan, koridorun Ermenistan’ın tam kontrolü altına alınmaması gerektiğini ısrarla savunuyor ve Erivan’ın sınırsız erişimi garanti edemeyeceğinden endişe duyduğunu belirtiyor.
-
Görüş2 hafta önce
Altı Gün Savaşı’ndan ‘On İki Gün Savaşı’na
-
Ortadoğu5 gün önce
Trump’ın Ankara ve Şam’daki jokeri: Thomas Barrack kimdir?
-
Görüş2 hafta önce
Kazananı Olmayan Kontrol Edilebilir Bir Çatışma
-
Görüş1 hafta önce
Küresel savaş ekonomisinin aleni beyanı: Lahey’deki NATO Zirvesi Sonuç Bildirgesi
-
Amerika2 hafta önce
Trump’ın gümrük vergilerini erteleme süresi 9 Temmuz’da doluyor, şimdi ne olacak?
-
Asya2 hafta önce
Vietnam, yurtdışındaki yetenekleri çekmek için vatandaşlık yasasını değiştirdi
-
Asya2 hafta önce
Güney Kore, tarihindeki en büyük savunma anlaşması için görüşmeleri tamamladı
-
Dünya Basını1 hafta önce
Vergi Cennetleri: Birleşik Krallık’ın Küresel Mali İmparatorluğu