Bizi Takip Edin

DÜNYA BASINI

‘Y kuşağı’nın makûs talihi

Yayınlanma

Çevirmenin notu: Türkiye’de de ithal biçimde yoğun olarak tartışılan ‘X, Y ve Z’ kuşakları üzerine Anton Jäger’in yazdığı makale önemli ipuçları sunuyor. ‘İsyankâr’ olarak görülen Y kuşağı (ya da milenyaller), isyanının gerisinde neredeyse hiçbir tortu bırakmadan yaşlanmaya başlamış görünüyor. Yüzer gezerlik, kurumsal örgütlüüğe yönelik düşmanlık, yazarın deyişiyle ‘yalnızlık ve ajitasyonun kendine özgür karışımı’, milenyallerin zihnini belirleyen unsurlar olarak karşımıza çıkıyor. Buna, ‘postmodern zihin’ demek de mümknü görünüyor. Son olarak metindeki köşeli parantezler çevirmene ait.


Y Kuşağı Zihni

Anton Jäger
Granta
8 Şubat 2024

Bugün ‘Y kuşağı’ [millennial] olmak ne anlama geliyor? 1981 ve 1996 yılları arasında Batı’da doğan ve ilk olarak 1991’de yarı resmi bir terimle vaftiz edilen nesil, rutin olarak ahlakçı, iflah olmaz bir şekilde literalist ve belirsizliğe tahammülsüz olarak kınandı. Y kuşağı internetle büyümüş ve internetin erken evrimsel sancılarını gözlemlemiş olsa da, zoomer’lar mutlu bir şekilde internetin içine doğmuş gibi görünüyor; Y kuşağı nesiller arası savaşlara (İşgal Et, Domuz Jambonu Seddi(*), vb.) alenen katılırken, X Kuşağı herhangi bir kolektif çabayı tamamen reddetmeye şartlandırılmıştı; boomer’lar trente glorieuses’in [otuz şanlı yıl] meyveleriyle yaşayabilirken, Y kuşağı 2008 çöküşünden sonra çekiç üzerlerine düşene kadar kredi patlamasının yapay dalgalarında sörf yaptı.

Diğer gruplarla karşılaştırıldığında, Y kuşağı kapana kısılmış görünüyor: Ne Z Kuşağı’nın zahmetsiz öznelliğinden ne de baby boomer’ın tarihsel kibrinden hoşlanıyorlar. 1990’larda küreselleşmenin vaadiyle doğan, gezegensel mal ve bilgi akışını özgürleştiren ve yeni bir sivil toplumun habercisi olan 1981 sonrası yaş grubu, yeni yüzyıla karşılanması zor umutlarla girdi.

Y kuşağının şevki ve tıkanıklığı emsalsiz değildir. Weimar Cumhuriyeti’nde kuşak siyaseti genellikle ölümcül bir meseleydi. Almanya Birinci Dünya Savaşı’ndan sonra belini doğrulturken, nesiller boyunca katmanlaşmış hareketler savaş sonrası düzenin geleceği için savaştı: genç Komünistler parlamentolardan ziyade konseyler cumhuriyeti için çabalarken, yaşlı sosyal demokratlar onları çatışmaya kışkırtan imparatorun istifasından memnundu. 1926’da Alman Komünist Partisi’nin (KPD) önde gelen görevlilerinin yüzde 80’i kırkın altında, yüzde 30’u otuzun altındaydı ve yaş ortalaması otuz dörttü. Karl Kautsky ve Eduard Bernstein gibi Sosyal Demokratların önderleri, genç ırgatların akınının yaşlı sanayi proletaryasının saflarını şişireceğinden endişe ediyorlardı.

Alman sağında ise bölünme daha az keskin değildi. Thomas Mann’ın Buddenbrooklar’ında, muhafazakâr bir ticaret hanedanının nesiller boyu düşüşü yarı-biyolojik yasalara uyuyor gibi görünürken, yirmi yıl sonra Nazi safları 1914’ün neden olduğu ‘medeniyet kırılması’ deneyimi olmayan gençlerle dolup taştı. Aynı nesil, Ödön von Horváth’ın Üçüncü Reich döneminde öğretmenlik görevini anlatan romanında tasvir edilen ‘Tanrısız gençlik’ olacaktı. “Düşünmek, nefret ettikleri bir süreçtir,” diye yakınıyordu Horváth öğrencileri hakkında. “İnsanlara burun kıvırırlar. Vidalar, topuzlar, kayışlar, tekerlekler ya da daha iyisi mühimmat – bombalar, mermiler, şarapneller gibi makineler olmak istiyorlar. . . İsimlerinin bir savaş anıtında yer alması – bu onların ergenlik çağının hayalidir.

Alman sosyolog Karl Mannheim, 1920’lerin ortalarında Kuşak Sorunu (Generationsfrage) olarak adlandırılan konu üzerine ilk kez düşünce taslağı hazırladığında, yaş gruplarının incelenmesi hâlâ toplumu incelemenin nispeten yeni bir yoluydu. Mannheim, nesillerin basit kronolojik oluklar olduğu fikrine katılmadı. Nesiller, biyolojik bir sürekliliğin sıralı bir olay düzeniyle çatışmasından doğan bileşik yapılardı, bu da söz konusu varlığın sadece bir pasaportta doğum yılını değil, kültürel-politik bir deneyimi paylaşması gerektiği anlamına geliyordu. Mannheim’ın iddiasına göre, “kuşaklar arası uyumun sosyolojik olgusu”, kuşkusuz “doğumların ve ölümlerin biyolojik ritmi gerçeği üzerine kurulmuştu.” Fakat biyolojik temelin politik-kültürel bir üstyapıya ihtiyaç duyduğunu vurgulamaya özen gösteriyordu: bir kuşak “kendi içinde anlaşılmaz bir üsttoplam [superadditive] barındırır”, bu grubu doğal olandan insanlık tarihine fırlatan bir tür paylaşılan deneyim. Mannheim, Napolyon zamanında Fransız köylüleri örneğini verdi. Napolyon’un ordularına katılmayanlar, gelenek ve göreneklerin babadan oğula geçtiği ebeveynlerinin ve büyükanne ve büyükbabalarının zihinsel dünyasında kapalı kaldılar. Buna karşılık, Napolyon’un askeri seferlerini, zaferlerini ve yenilgilerini deneyimleyen genç adamlar, onları kendilerinden önce gelenlerden ve takip edenlerden ayıran ortak bir kuşak deneyimi edindiler.

Kendi içinde bir nesil, hiç de bir nesil değildi; sadece kendisi için bilinç kazanarak ve kendisini diğer gruplarla karşı karşıya getirerek, adına layık hale gelebilirdi.

Mannheim’ın zamanında, nesiller arası çatışmalar bariz zaferler getirmedi: Avrupa’nın savaş sonrası refah devleti, savaş öncesi militan zirvesinde işçi sınıfına verilen tavizlerin bir kısmını somutlaştırmış olsa bile, ne bir Nazi İmparatorluğu hayali ne de bir konsey cumhuriyeti hayali Avrupa’da hiçbir zaman sürdürülebilir bir şekilde şekillenmedi. Aynı şey, yirminci yüzyıl kuşak savaşındaki karşı kutuptaki diğer zirve için de geçerlidir: Mayıs 1968, burjuva ebeveynler ve burjuva çocukları, Fransız eleştirmenlerin iddia ettiği gibi, kendilerini ‘barikatın zıt taraflarında’ bulduklarında. Deneyimi daha sonra hatırlayan soixante-huitard’lar [68’liler] için 1968, adetler ve değerler açısından bir gençlik zaferi gibi görünebilirdi, fakat şimdi galipler, 1960’larda gençleri egelleyen kendi rakiplerinden daha yetenekli, yaşlı servet istifçileri.

Bugün, bir kez daha, kuşak tartışmaları onlar hakkında kaçınılmaz bir şekilde kazanılamaz bir şey taşıyor. Y kuşağı, önceki nesillerden daha fazla protesto etti; aslında, 2008-2022 yıllarında protesto faaliyetlerinde küresel bir rekora tanık olduğumuza dair tahminler var. Grup üyeliğine derinden karşı olan ve siyasi katılımı tatsız veya aykırı bulan X kuşağı grubunun aksine, Y kuşağı isyanla pazarlık yapmaya fazlasıyla istekliydi. Aynı zamanda, uzun on yıllık protestolar, serbest piyasa hakimiyeti çağına damgasını vuran örgütsel yaşamdaki düşüşe de katıldı ve onu hızlandırdı. Kültür savaşının, dijital demagojinin ve geçici tıklamaların ana siyasi angajman biçimi haline geldiği bir dünyada, Y kuşağı tuhaf bir militan tipi sunuyor: kurum inşasına ve kolektif eyleme adanmış, fakat Mannheim’ın radikallerinin güçlü örgütsel biçimlerine pek yerleşmiyor.

Yalnızlık ve ajitasyonun güçlü karışımı, Y kuşağının kötü şöhretli hale gelmesine neden olan belirgin ahlaki duyarlılığı açıklamada yararlı olabilir. Y kuşağı olmak güçlü bir ahlaki duruş gerektirir, fakat söz konusu bağlılığı sürdürülebilir bir şekilde kolektif olan herhangi bir şeye kanalize etmek için çok az araç sunar. Ahlakçılık, tercihlerini bir araya getirmek ve alenen müzakere etmek zorunda olmayanlar için lüks ve yoksunluk arasında gidip gelir. Y kuşağı, kamusal ve özel arasında belirgin bir şekilde yeni bir etkileşim moduyla karşı karşıya kaldı: enerjik ama yaygın, çevrimiçi dünyanın akışkanlığına göre modellendi. Mannheim’ın tanık olduğu kitle siyasetini bugün tespit etmek zor; 1990’ların karakteristik özelliği olan post-siyaset gibi, X kuşağı herhangi bir siyasi taahhüdü açıkça reddetti ve kolektif yaşamın sonunu ilan etti. Kuşak standardı taşıyan romancılar David Foster Wallace (X Kuşağı) ve Sally Rooney (Y kuşağı) arasındaki fark, değişimin önemli bir göstergesidir. Wallace’ın dünyasında siyasi çatışma, yalnızca çılgın teröristlerin aktif olarak karşı çıktığı ticarileşmeye ve reklamcılığa esir olan bir kamusal alandan dışarı atıldı. Sonuç, yalnızca bireysel yeniden büyüleme veya terapötik grup terapisi eylemleriyle doldurulabilecek bir boşluk. Buna karşın Rooney, siyasetin aciliyetini açıkça geri kazandığı ve kolektif sınıf kavramlarının yeni keşfedilmiş bir inandırıcılık kazandığı bir kamusal alanda faaliyet gösteriyor. Fakat ortaya çıkan duruş hâlâ temelde kendini ifade etme duruşudur: bir karakter, temizlikçisinin proleter kimliğine serenat yapabilir, bir başkası Marksist olduğunu ilan edebilir, fakat hangi Marksist örgütün üyesi olduğu açık değildir.

‘Hiperpolitika’ kavramı, Y kuşağının kuşak bilincini ilk kez edindiği 2008 sonrası dönem için bazı ipuçları sunabilir. Hiperpolitika, yirmi birinci yüzyılımızda baskın siyasi angajman biçimidir: kutuplaştırıcı ve yoğun, ancak geçici ve yaygın; özel ve kamusal arasındaki sınırları bulanıklaştırır, ancak kalıcı bir bağlılığa veya bağlılığa dönüştürülmesi zor. Yirminci yüzyılın kitle siyasetinin aksine, hiper siyaset ‘düşük’ bir siyaset biçimidir – düşük maliyetli, düşük girdili, düşük süreli ve çoğu zaman düşük değerli. George Floyd protestoları, milyonları bitimiyle birlikte dağılmak üzere harekete geçirdi; iklim grevleri Almanya’dan ABD’ye okulları sarstı, birkaç ay sonra, hareketin bir hatırasından başka bir şey kalmadı. Finansal piyasaların ve yeni medyanın kısa döngüleri gibi, günümüzün kamusal alanı da kalıcı örgütsel altyapıya asla kristalleşmeden düzensiz bir şekilde sarsılıyor ve daralıyor.

Mekansal olarak, Y kuşağı hiperpolitikası, vatandaşların bir kurumdan diğerine atlamayı daha kolay bulduğu bir toplumla ilişkilendirilebilir. İşyeri dışında, bir aileden, ilişkiden, partiden, gruptan veya arkadaşlık çevresinden ayrılmak, Mannheim’ın zamanına göre daha az zorlu bir süreç haline geldi. Zamansal olarak, bu çıkış seçenekleri, sosyal hayatımızın tüm seviyelerinin giderek daha kısa vadeli mantığa tabi olduğu bir toplum yaratır. Arkadaşlıklar, evlilikler, işler ve siyasi angajmanlar daha kısa zaman dilimlerinde ortaya çıkıyor. Çalışma hayatımızın değişen koordinatları hiperpolitik davranışı daha da teşvik ediyor: kalıcı işlere veya tasarruflara erişimi olmayan çalışanlar, dünyaya yatırımcıların borsaya yaklaştığı gibi yaklaşacak, getiriler artık garanti edilmediğinde fonlarını batıracak ve geri çekecek. Atomizasyon ve hızlanma el ele gidiyor: insanlar yeni yüzyılda daha depresif ama aynı zamanda daha heyecanlı; daha atomize, ama aynı zamanda daha bağlantılı; daha erdemli, ama aynı zamanda kafası daha karışık.

Yalnızlık ve ajitasyonun kendine özgü karışımı, Y kuşağının geliştiği ve hatta zaman zaman öncülük ettiği siyasi projelerin çoğunu mahvetti. Jeremy Corbyn’in İşçi Partisi örneğinde, Britanya’daki sendikal güçteki kalıcı gerileme, genç Corbyncileri, hızlı seçim zaferleri için tasarlanmış bir siyasi araç inşa ederken, kurumlar üzerinde uzun bir sıçrama yapmaya zorladı. Parti ve seçmenleri içinde, borçlu Y kuşağı ile varlık zengini boomer’lar arasındaki uçurum, yalnızca siyasi sorular üzerindeki gerilimleri daha da kötüleştirebilir. Kemer sıkma dogmalarına karşı ortak muhalefetleri aynı zamanda farklılığı da gizledi: yaklaşan servet transferi, varlıklar daha zengin üyelere aktarıldıkça, Y kuşağı grubunun kendisini 1980’lerden beri görülmemiş bir dereceye kadar yeniden katmanlaştıracaktı. Sonuç, uzun vadeli bir ‘Buddenbrooklar etkisi’dir: boomer serveti, onu elde edecek kadar şanslı olanlara akacak ve ardından Y kuşağının nispeten daha küçük bir bölümü bunu kendi çocuklarına verecektir.

Y kuşağı nesiller arası savaşa mahkûm görünüyor: Bir zamanlar eşitsizlik sorununu farklı, sınıf temelli terimleriyle ele almaya çalışan örgütler ve kategoriler olmadan, nesiller arasında bir mücadele artık tek makul seçenek. İroni şu ki, kuşak kategorilerinin artan belirginliği, daha az sosyolojik hale gelen bir dünya için bir sosyoloji sağlıyor: diğer tüm bağlılık ve aidiyet biçimleri zayıfladığında, kuşak ayrımları son çare olarak yeniden ortaya çıkmaya mahkumdur. Irk, cinsiyet veya etnik kökenle birlikte, kuşak belirteçleri, kolektif yaşam krizi için bir çare olmaktan ziyade bir kriz anlamına gelir. Mannheim’ın kendisinin de asla unutmadığı gibi, kuşak düşüncesinin sürekliliği, insanlığın kendisini biyolojiden tamamen özgürleştirmediği anlamına gelir: bu anlamda nesiller arasındaki mücadele, türlerin mücadelesinin bir başka örneğidir.


(*) Yazıda The Great Wall of Gammon (Domuz Pastırması Seddi) olarak geçen ifade, Britanya’da 2010’lu yıllarda, özellikle suratı çeşitli nedenlerle kırmızı görünen beyazlara yönelik olumsuz bir nitelendirme olarak, domuz pastırması türüne (gammon) atıfla kullanılmaya başlandı. ABD’deki ‘redneck’ terimine veya bizdeki ‘çomar’ veya ‘göbeğini kaşıyan adam’a benzetilebilir. (ç.n.)

DÜNYA BASINI

Şin-Bet Direktörü, “Qatargate” skandalı yüzünden mi kovuldu?

Yayınlanma

Yazar

Aşağıda çevirisini okuyacağız makale, İsrail’in en çok okunan sol eğilimli gazetelerinden Haaretz’de yayınlandı. Makale Netanyahu’nun Şin-Bet Direktörü Ronen Bar’ı neden görevden almak istediğine dair yetkililerden gelen açıklamaların dışında başka bir kritik noktaya dikkat çekiyor.

***

Netanyahu’nun Şin-Bet direktörünü çirkin ve sarsıcı şekilde görevden almasının perde arkası

Netanyahu, İsrail’in kırılgan demokrasisinin az sayıdaki kalan bekçilerinden birini Trump tarzı bir yaklaşımla sadakati her şeyin üstüne koyarak saf dışı bırakmaya çalışıyor. Ancak, şu anda bu kararı almasının başka bir sebebi daha var.

Yossi Melman

İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu’nun, iç güvenlik teşkilatı Şin-Bet’in Direktörü Ronen Bar’ı görevden alma kararı eşi benzeri görülmemiş bir gelişme. İsrail’in 77 yıllık tarihinde, ülkenin iç istihbarat teşkilatının hiçbir başkanı daha önce görevden alınmadı.

Bugüne kadar yalnızca iki Şin-Bet direktörü, güvenlik krizleri nedeniyle başbakan ile yaşadıkları gerginlikler sonucu istifa etti: İlki 1963 yılında, İsser Harel’in Başbakan David Ben-Gurion’a istifasını sunmasıyla, ikincisi ise 1986 yılında, Avraham Shalom’un Başbakan Şimon Peres döneminde istifasıyla gerçekleşti.

Netanyahu, pazar akşamı yaptığı açıklamada Bar’ı görevden alma kararını güvenini kaybettiği için aldığını söyledi. Bu karar bekleniyordu; Netanyahu bunu aylar önce yapmak istiyordu, ancak yine de haber muhalefette ve politikalarına karşı çıkan halk arasında büyük bir şok ve öfke ile karşılandı.

Netanyahu, Bar’a karşı her zamanki yöntemlerini kullanarak harekete geçti: sızıntılar, çirkin imalar ve ona bağlı medya organları aracılığıyla karalama kampanyaları. Netanyahu ve ekibi, üç buçuk yıldır görevde olan Bar’ı, “zayıf bir yetkili” olmakla suçladı ve İsrail’in Hamas ile müzakere ekibinin bir parçası olmasına rağmen “gerçek anlamda müzakere yapmayı bilmemekle” itham etti. Son olarak, Bar’ın Netanyahu’ya “şantaj yaparak tam kapsamlı bir tehdit ve baskı kampanyası yürüttüğü” yönünde asılsız bir iddia ortaya atıldı.

Ancak, Başbakan’ın ani kararının ardında daha derin bir sebep yatıyor gibi. Bu sebep, Netanyahu’nun üzerindeki ağır baskıyı ve bunun karar alma sürecini nasıl etkilediğini gözler önüne seriyor.

Birkaç hafta önce Bar, İsrail polisi ile birlikte Netanyahu’nun iki sözcüsü ve eski bir stratejik danışmanı hakkında soruşturma başlatma kararı aldı. Bu isimlerin, Hamas gibi “terör örgütlerini” destekleyen Katar ile savaş sırasında dahi şüpheli mali işlemler gerçekleştirdiği iddia ediliyordu. “Qatargate” adı verilen bu skandalın, vatana ihanet sınırına varan suçlamalarla sonuçlanabilecek bir potansiyeli var.

Netanyahu’nun, iç istihbarat teşkilatının kendisine yakın isimleri soruşturduğu bir dönemde Bar’ı görevden almaya kalkması, açıkça bir çıkar çatışması yaratıyor. Bu durum, görevden almanın asıl amacının soruşturmayı engellemek olabileceği yönünde şüpheleri artırıyor.

Şin-Bet, Mossad ve Askeri İstihbarat ile birlikte İsrail’in üç istihbarat teşkilatından biri ve öncelikli görevi terörle mücadele etmek, casusluk ve ihanet eylemlerini ortaya çıkarmak. Ancak Şin-Bet’in Batı demokrasileri içinde benzersiz bir misyonu daha var: Yasalar gereği, ülkenin demokratik kurumlarını korumaktan da sorumlu.

Netanyahu ve hükümetinin şimdi “yargı darbesi” adı verilen rejim değişikliği planlarını yeniden devreye soktuğu bir dönemde İsrail demokrasisini korumakla da sorumlu olan Şin-Bet başkanının görevden alınması otoriter bir yönetimin ya da denge ve denetleme mekanizmalarından yoksun zayıflamış bir demokrasinin önünü açabilir.

Netanyahu görevden alma işlemini gerçekleştirme konusunda parlamento, kamuoyu ve yasal engellerle karşı karşıya. Ancak Bar’ın yakın zamanda görevden ayrılması halinde asıl kritik soru, onun yerine kimin atanacağı.

Eğer Netanyahu itidalli davranır ve Bar’ın iki yardımcısından birini seçerse ki Şin-Bet yetkililerinin tam isimleri kamuya açıklanamadığı için sadece “M” olarak bilinen yardımcısı önde gelen adaylardan biri, bu durumda Netanyahu bu atamayı en az zararla atlatabilir.

Şin-Bet’te istihbarat subayı olarak başlayan kariyerinde, Şin-Bet’in başkan yardımcılığına terfi etmeden önce Kudüs ve Batı Şeria bölümünün başına kadar yükselmiş, Arapça bilen deneyimli bir operasyon görevlisi. Profesyonelliğiyle tanınıyor ve Netanyahu’ya değil, devlete ve yasaya sadık biri olarak görülüyor.

Ancak, Netanyahu dışarıdan, kendisine sadakatiyle bilinen eski bir Şin-Bet yetkilisini atarsa, bu, Netanyahu’nun İsrail’in kırılgan demokrasisinin bir bekçisini daha ortadan kaldırmayı başardığını ve aynı şekilde kişisel sadakati her şeyin üstünde tutan ABD Başkanı Donald Trump’ın izinden gittiğini gösterecektir.

7 Ekim’de Hamas’ın düzenlediği saldırıdan bu yana, Netanyahu Savunma Bakanı’nı görevden aldı, İsrail Genelkurmay Başkanı, Askeri İstihbarat Şefi ve kıdemli IDF komutanları istifa etti. Ancak hâlâ sorumluluğu kabul etmeyen ve hesap vermeyi reddeden tek kişi Başbakan Netanyahu.

Okumaya Devam Et

DÜNYA BASINI

Suriye’nin sahil bölgesinde katliam nasıl başladı?

Yayınlanma

Lyon Üniversitesinde öğretim üyesi ve Washington Institute for Near East Policy’de uzman olarak çalışan coğrafyacı Fabrice Balanche, aşağıda yayınladığımız makalesinde Suriye’de HTŞ bağlantılı grupların Lazkiye, Tartus ve Humus’ta çoğunlukla Alevi sivillere yönelik gerçekleştirdiği katliamların izini sürüyor ve HTŞ’ye karşı silahlı isyanın, Alevi kasabalarına yönelik rastgele ve ölümle sonuçlanan mezhepçi müdahalelerin hemen ardından başladığına işaret ediyor. Balanche, yaşananların sorumlusunun Ebu Muhammed el-Colani lakaplı Ahmed eş-Şara olduğunu yazıyor. Fransız uzman, 7 Mart’ta yazdığı bir başka yazıda, katliamlar doruk noktasındayken, şöyle diyordu: “[Aleviler] Geçtiğimiz üç ay boyunca aşağılanma ve kötü muameleye maruz kaldılar. Cinayetler hâlâ çözülemedi ve devlet memurları ve askerler işlerini kaybetti. Kıyı kentlerinde, Humus’ta ve Şam’da bu topluluğa yönelik hakaret ve provokasyonlar olağan hale geldi.”


Şam’daki İslamcı rejimin resmi açıklamalarını tekrarlayan France Inter de dahil olmak üzere birçok medya kuruluşuna göre şiddet olaylarından “eski rejim destekçileri” sorumludur:

Askerlerin eski Esad rejiminin destekçileri tarafından saldırıya uğramasının ardından, Esad’ın kalesi olan Alevi bölgesinde 1.300’den fazla kişinin ölümüne yol açan bir şiddet dalgası yaşandı (Les massacres en région alaouite menacent la transition syrienne | France Inter), France Inter – 10 Mart 2025 Pazartesi, saat 8.17.

Gerçekte her şey 4 Mart’ta Lazkiye’de başladı. Önceki gece Lazkiye’nin işçi sınıfından bir Alevi bölgesi olan Datur yakınlarında Heyet Tahrir eş-Şam (HTŞ) üyeleri öldürüldü. Bunun üzerine HTŞ bölgeyi kuşattı ve sabahın erken saatlerinde ağır silahlarla saldırdı. Lazkiye’de ve bu bölgede yaşayan tanıdıklarım haberi duyar duymaz beni aradı. Alevilere yönelik şiddetin çoktan başladığını kanıtlayan görüntüler ve videolar gördüm. Tepeden tırnağa silahlı İslamcılarla dolu kamyonetler bölgeyi boydan boya kat ediyor, binalara rastgele ateş açıyor ve bölge sakinlerine domuz diyorlardı. Birkaç minibüs cesetlerle dolu olarak bölgeden ayrıldı. 5 Mart Çarşamba günü helikopterler Banyas’ın doğusundaki Alevi köyü Daliye’ye bomba yağdırdı. Burası yüz kadar türbeye ev sahipliği yapan ve saygın şeyhlerin dini eğitim verdiği ünlü bir Alevi hac yeridir; Esad rejimine askeri kadro sağlayan bir köy değil. HTŞ’nin saldırısı Alevi toplumunu hedef aldı.

6 Mart Perşembe günü HTŞ ve müttefiklerine ait pikap kortejleri sahil bölgesine akın etti ve dağı ele geçirmeye çalıştı. İşte o zaman bazıları pusuya düşürüldü. Önceki rejimin eski askerleri ve istihbarat ajanları bu tehdit karşısında pasif kalmaya hazır değildi. Mahir Esad’ın dördüncü tümenindeki üst düzey subaylardan biri olan Tuğgeneral Giyas el-Dali liderliğinde Suriye sahilinde “Askeri Konsey” kurulduğunun açıklanması, bu geniş çaplı askeri operasyon için bir bahane oldu. Çünkü bu “Alevi ayaklanması” sahil bölgesini kontrol altına almaktan acizdir.

Sonuç olarak, dağlarda sivillerin öldürülmesi arttı, aynı zamanda Alevi mahallesi El-Kussur’un gerçek bir katliama sahne olduğu Banyas kasabasında da. Yüzlerce kişi öldürüldü. Bugün, 10 Mart’ta, geçici başkanın yatıştırıcı güvencelerine rağmen, önceki günlerde olduğu gibi aynı yöntem kullanılarak Kadmus çevresinde şiddet devam ediyor. 200 araçlık bir kortej belirli bir bölgeye doğru ilerliyor ve 20 ila 30 araçlık gruplara ayrılarak bir köyü işgal ediyor. Bütün aileler katlediliyor ve önlerine çıkan herkes öldürülüyor. Evler elbette tamamen soyuluyor. Bu gerçekten de HTŞ ve müttefikleri tarafından gerçekleştirilen bir dizi baskındı. Yeni rejimin güvenlik güçleri doğrudan sorumlu tutulmamak için doğrudan müdahil olmaktan kaçınıyor. Diğer cihatçı ve İslamcı grupların harekete geçmesine izin veriyorlar.

Eş-Şara ve HTŞ’nin suçluluğunu küçümsemeyi bırakmanın zamanı geldi. Bu operasyon dikkatlice Şam’dan planlanmıştır. Geçtiğimiz üç ay boyunca Aleviler faili meçhul cinayetlerin hedefi oldular ve ülkenin tüm kötülüklerinden sorumlu tutuldular. Suriye’de Sünni bir İslam Cumhuriyeti kurulmuştur; bu da halk için Esad rejimi kadar korkunç olacaktır. Fransa ve Avrupa, eski bir El Kaide yöneticisi olan Ebu Muhammed el-Colani olarak da bilinen eş-Şara’yı mutlak güç arayışında desteklememelidir.

Okumaya Devam Et

DÜNYA BASINI

Ukrayna’da madene hücum

Yayınlanma

Çevirmenin notu: Aşağıda çevirisini sunduğumuz değerlendirme yazısı, Birleşik Krallık’ın küresel güvenlik stratejileri üzerine çalışan ve Batı sermayesini merkeze alan analizler üreten düşünce kuruluşu RUSI’den. Yazı, ABD’nin Ukrayna’nın maden kaynaklarını Batı tedarik zincirine entegre etme girişiminde karşılaştığı düşük emtia fiyatları, yatırım riskleri ve Çin’in piyasa hâkimiyeti gibi stratejik engellere odaklanıyor. Ancak ABD’nin Ukrayna’da madencilik sektörünü yönlendirme ve buradan jeopolitik kazanç sağlama hamlesi, yalnızca Çin’in bölgedeki etkisini kırmaya yönelik değil; aynı zamanda Amerikan sermayesinin jeopolitik çıkarlarını pekiştirmek ve krizleri fırsata çevirerek bölge ekonomisini küresel tekellerin denetimine açmak gibi daha derin bir dönüşümün parçası. Bu da Ukrayna’yı bir kez daha küresel güç mücadelesinde kendi kaderini tayin etme yetisini yitirerek, emperyal hesapların taşeron aktörlerinden biri olma rolüne mahkûm ediyor.


Ukrayna’nın maden zenginliğini ortaya çıkarmak, bir Trump anlaşmasından daha fazlasını gerektiriyor

Henry Sanderson
RUSI
28 Şubat 2025
Çev. Leman Meral Ünal

ABD, Çin etkisini sınırlandırmak amacıyla Ukrayna’nın maden gelirlerinden pay almaya hazırlanıyor; ancak piyasa koşulları, yatırım ve uygulama süreçlerini zora sokacağa benziyor.

İki ülke arasında yakın zamanda imzalanması beklenen anlaşma ile ABD, Ukrayna’nın maden kaynaklarından elde edilecek gelirlerden pay almayı garantilemiş görünüyor.

Bu hafta yayımlanan anlaşma metnine göre, nihai detaylar kesinleştikten sonra Ukrayna, doğal kaynaklarından elde edilecek olası gelirlerin yüzde 50’sini ABD-Ukrayna ortak yönetimli bir fona aktarabilecek.

Muhtemel ki her iki taraf da bu anlaşmadan stratejik faydalar sağlayacaktır. Ukrayna, madencilik endüstrisini geliştirme şansı elde ederken ABD, Çin’in, olası bir Rusya-Ukrayna barış anlaşması sonrası cevher kazancı elde etmesini engelleyecektir. Öte yandan, Çin yerine Batı tedarik zincirlerine entegre edilmiş bir Ukrayna’nın, Batılı karar alıcılar için önemli stratejik hedeflerden biri olduğunu söylemeye gerek yok herhalde.

Nitekim, Trump’ın ilk döneminde görev yapmış olan Cumhuriyetçi bir isim, ABD yönetiminin, kaynakları geliştirme amacından bağımsız olarak, yalnızca Çin’in bunları ele geçirmesini önlemek için bile böyle bir strateji izleyebileceğini belirtiyor. Anlaşmaya dair müzakereler ise, belirsiz yetkilerle donatılmış birden fazla ekibin kimi zaman aşırı taleplerde bulundukları, kimi zamansa agresif taktikler uyguladıkları haberlerinin gölgesinde geçiyor.

Çin’in pazar hakimiyetine karşı koymak

Ukrayna için bu sürecin başarılı olabilmesi, özel sektör yatırımlarını ülkeye ne denli çekebileceğine bağlı. Bu da Ukrayna’nın güvenliğinin ve diğer finansal desteklerin sağlanmasını gerektiriyor. Ancak maden projeleri her durumda, halihazırda fiyatların çok düşük olduğu Çin pazarlarıyla rekabet etmek durumunda kalacaktır. Tam da bu nedenle, Trump’ın öne sürdüğü gibi milyarlarca dolarlık gelir elde edilmesi pek de olası görünmüyor.

Ukrayna Jeoloji Araştırmaları Kurumu (USGS) eski başkanı Roman Opimakh’a göre Ukrayna, titanyum, grafit, lityum ve bazı başka nadir toprak cevherlerinin yanı sıra potansiyel olarak germanyumda da dünya pazarıyla rekabet edebilir bir pozisyonda.

Ancak bu cevherler, mevcut piyasa zorlukları düşünüldüğünde, önemli yatırımları gerektiriyor.

Elektrikli araba akülerinde kullanılan lityumu ele alalım. Ukrayna, ikisi cephe hattından uzakta olmak üzere üç potansiyel sert kaya lityum yatağına sahip: Dobra ve Polohivske yatakları.

Polohivske, Ukrayna’nın orta kesiminde, Kiev’in 200 mil [320 km] güneydoğusunda yer alıyor. Ruhsat sahibi ULM şirketi, 2028 yılında petalit cevherinden lityum konsantresi üretmeyi planlıyor. Ancak bataryada kullanılabilmesi için bu cevherin önce lityum karbonata, ardından ise batarya kalitesinde bir malzemeye dönüştürülmesi gerekecek.

Ukrayna aynı zamanda lityum-iyon bataryalar için gerekli olan grafit yataklarına da sahip. Avustralyalı Volt Resources şirketi, ülkede 1934’ten bu yana işletildiği belirtilen Zavalievsky madeninden grafit üretiyor. Ancak bu materyalin bataryalarda kullanılabilmesi için daha fazla işlenmesi gerekiyor. Şirket, bunu yapmak için ABD’de bir tesis kurmayı düşündüğünü, ancak bunun için ek sermaye gerektiğini kaydediyor.

Opimakh’ın tahminlerine göre sadece halihazırda keşfedilmiş lityum ve grafit yataklarını geliştirmek için dahi yaklaşık 1 milyar dolarlık yatırım gerekiyor.

Ancak lityum fiyatları 2022’den bu yana yüzde 80 oranında düştü; yatırımcılar bugün Avustralya gibi güvenli bölgelerde dahi yeni lityum arzına duyulan ihtiyacı sorguluyorlar. Bu durumda Ukrayna’ya yatırım yapmayı cazip kılacak ne gibi teşvikler sunulacak?

Trump’ın elektrikli araçlara karşı sabırsız tutumu

Politika yapıcıların, tasarılarını hayata geçirmeden önce önemli bir hazırlık süreci geçirmek zorunda oldukları görülüyor. ABD ve Avrupa, bu cevherlerin herhangi bir jeopolitik fayda sağlamasından önce, onları satın alacak sanayileri inşa etmeli; aksi takdirde bu kaynakların Çin’e yönelmesi riski ortaya çıkacak.

Fakat ABD’nin yenilenebilir enerji konusundaki mevcut yönelimi bu durumu biraz sekteye uğratıyor. Trump, Biden’ın elektrikli araçlara ve temiz enerjiye yönelik sübvansiyonlarını kaldırma taahhüdünde bulunmuştu; oysa bu sübvansiyonlar, Batı’da batarya fabrikaları ve temiz enerji tedarik zincirlerini oluşturmak için gerekli olan talep desteğini sağlıyordu.

Sonuç olarak Çin, arz ve talep üzerindeki hakimiyeti sayesinde bu madenlerin birçoğunun fiyatlarını hala etkin bir şekilde kontrol edebiliyor. En büyük maden tüketicisi olarak, Çin’in iç politikaları fiyatları doğrudan etkileyebilir. Ayrıca işlenmiş cevherlerin büyük bir tedarikçisi olarak piyasaları arz fazlası ile doldurma kapasitesine de sahip.

Elbette Pekin’in arkasına yaslanıp Batı dünyasını sessizce izlemesi beklenemez; zira yüksek teknoloji ürünleri üretiminde dünyaya liderlik etmek, Çin’in temel küresel stratejilerinden biri.

Trump’ın madenlere yönelik yaklaşımı, Çin’in uzun süredir dünyayı nasıl gördüğünü de yansıtıyor: Pekin, 2000’lerin başından ortalarına kadar, kaynak karşılığında kredi anlaşmaları yapma stratejisini öncülüğünü yaparak dirençli tedarik zincirleri oluşturmayı hedeflemişti.

Ancak ortada duran en büyük soru, ABD’nin jeopolitik hedeflerine ulaşmada özel sermayeyi nasıl dahil edeceğidir: Ukrayna’ya yatırım yapmaları için özel şirketlerin çok daha fazla desteklenmesi gerekecek.

Mevcut anlaşmada yer alan ve ABD’nin “istikrarlı ve ekonomik olarak müreffeh bir Ukrayna’nın geliştirilmesine yönelik uzun vadeli mali taahhüdü”nü sürdürdüğüne dair ifadeler yeterli olmayacaktır.

Örneğin, ABD Uluslararası Kalkınma Finans Kurumu’nun bahsi geçen projelere yatırım desteği sağlaması gerekecektir.

Avrupa da madencilik projelerinin finansmanına katkıda bulunmalıdır. Temmuz 2021’de Ukrayna ve AB, Hammaddelerde Stratejik Ortaklık Memorandumu’nu imzaladı. Fakat Avrupa, ABD’nin bu hafta imzaladığı anlaşmaya dahil edilmedi.

Ancak, Ukrayna’nın gelecekteki cevher gelirlerinden pay almak için bir anlaşma imzalamak, ABD’yi veya şirketlerini bu cevherlerin küresel piyasalardaki dalgalanmalarından korumaz ve yine Çin ile rekabet konusunda zafer garantisi vermez.

Trump’ın şekillendirdiği bu yeni dönemde, ABD’nin, bu hafta imzalanacak anlaşmanın mürekkebi kurumadan, stratejisini kararlılıkla hayata geçirebilecek direnç ve sürekliliği sağlaması gerekiyor.

Okumaya Devam Et

Çok Okunanlar

English