SÖYLEŞİ

“ABD ve Çin arasında Soğuk Savaş’tan daha tehlikeli bir rekabet yaşanacak”

Yayınlanma

15.05.2023 16:39

Yazar

ABD Ulusal Güvenlik Danışmanı Jake Sullivan’ın 27 Nisan günü Brookings Enstitüsü’nde yaptığı konuşma çok ses getirdi. O gün salonda dinleyiciler arasında bulunan stratejist Dr. Harlan Ullman ile ABD’nin dış politikasını ve Çin ile ilişkileri konuştuk.

Harlan Ullman emekli bir deniz subayı. Tekne kaptanı olarak, Vietnam Savaşı’nda 150’den fazla muharebe devriyesine ve operasyonuna liderlik etti ve bunun için ödüllendirildi. Soğuk Savaş sırasında ve sonrasında ABD stratejisinin formülasyonuna dahil oldu, “şok ve dehşet” doktrininin yaratıcısıydı.

ABD Dışişleri ve Savunma Bakanlarına, NATO stratejik komutanlarına (Avrupa Müttefik Yüksek Komutanı Kıdemli Danışma Kurulunda on üç yıl görev yapmak dahil) ve NATO genel sekreterlerine, ayrıca Kongre üyelerine ve Avrupa’da ve Pasifik bölgesinde bir dizi yabancı hükümet başkanına aktif olarak danışmanlık yaptı.

‘Ülke şu an büyük bir siyasi kargaşa içinde’

*Jake Sullivan’ın Brookings’teki son konuşması, ABD’nin küresel liderliğindeki gerilemeyle ilgili olarak bir süredir dile getirilen görüşlerden bazılarını yansıtıyor gibi görünüyor. Özetle, küreselleşme artık ABD’nin işine yaramıyor. Jeopolitik gündem artık ekonomik korumacılığı ve devlet müdahalesini içeriyor. Bunu nasıl değerlendiriyorsunuz?

O konuşmada ben de bulundum. İzleyicilerin anlaması gereken en önemli noktalardan veya gerçeklerden biri, ABD hükümetinin çok iyi işleyememesidir. Her iki parti de liderlik yapamayacak durumda ve neredeyse her konuda politik olarak yüzde 51’e 49, veya 50.5’a 49.5 şeklinde bölünmüş halde. Bu nedenle ülke şu an büyük bir siyasi kargaşa içinde.

Sayın Sullivan’ın yaptığı konuşmada, gözden kaçırılan tek bir nokta var. Konuşmada ve daha sonraki günlerde Çin Büyükelçimiz Nick Burns’ün de doğruladığı üzere, Biden’ın dış politikasının orta sınıfa yönelik olduğu söylendi ve Sullivan, Build Back Better America 2021 Kararnamesi, bilim ve teknolojideki diğer Kararnameler Mikroçip Kararnamesi ve Enflasyon Azaltma Kararnamesi gibi son yasaların tümünün orta sınıfa yönelik tasarlandığını ve dış politikalarımızın çoğunlukla orta sınıfa yönelik olduğunu ayrıntılı bir şekilde açıkladı. Ancak soru şu ki orta sınıf olmayanlar ne olacak? Bence dış politikamızın bu denli orta sınıfa hitap etmesinde çok yaman bir çelişki var. Dış politikamız ABD’nin milli bağımsızlığını, bütünlüğünü güvenliğini ve refahını önceliğe almalıdır, nokta! Bu nedenle, ben bu açıklamadan memnun değilim.

‘Çin tehdidini abartıyoruz’

Temel sorun, Amerika’nın Çin konusunda bölünmüş olmasıdır. İlk olarak, Kongre’nin tüm üyeleri, her iki parti, her iki meclis grubu ve her iki meclis de Çin’i bir milli beka tehdidi olarak görüyor ve bunu savunuyorlar. Ancak “Çin’in gerçekten teşkil ettiği tehdit nedir?” diye sorulduğunda, ilk argümanları “Tayvan’ı işgal edecekler” şeklinde oluyor. Ama gerçek, Genelkurmay Başkanı Mark Milley’in de belirttiği gibi, Çin Normandiya tarzı bir istila kapasitesine sahip değil, bu arada 6 Haziran Normandiya Anma Günü de yaklaşmaktadır, 200 bin asker ve 6 bin gemilik bir işgal gerçekleştiremez.

Peki o zaman “gerçek tehdit nedir?” diye sorulduğunda, tipik bir cevap veriyorlar “Çin uluslararası arenayı ele geçirecek” diyorlar. Hayır, bunu da yapamayacaklar. Kısıtlılıklarının çok iyi farkındalar. Evet belki de Çin Yuanı’nın küresel rezerv parası olmasını isterler, bu çok büyük bir ekonomik avantaj. Ama Çin’i nasıl görmemiz gerektiği konusunda dikkatli olmamız gerektiğini düşünüyorum. Yine bazıları “Çin’in dünyadaki en büyük donanmaya sahip olduğunu” söyleyecekler. Ancak eğer daha küçük gemileri de dahil eden bir ölçüt ile bakarsanız dünyanın en büyük donanmasının ABD’ye ait olduğunu görürsünüz, çünkü istikam taburlarında bu boyutlarda çok fazla küçük gemiler var. Ve sıradan birisine “ABD Donanmasını Çin Donanması ile takas eder misiniz?” diye sorarsanız, cevap “elbette hayır” olur.

Bu nedenle, sorunuzun cevabı Biden yönetiminin dış politikasının orta sınıfa yönelik olmasının benim için çok dar bir siyaset olmasıdır. Çin’i çok düşmanlaştırıyoruz, güçlü yönlerini çok abartıyor ve zayıflıklarını göz ardı ediyoruz, ki nitekim birçok zayıflıkları var, hepsi hakkında konuşabiliriz. Bu dış politikadan memnun değilim ve daha korumacı ekonomiyi savunmanın da iyi bir fikir olmadığını düşünüyorum. Amerika hala teknolojide üstünlük sağlıyor ve bunu piyasalarda gösteriyor, dünyanın en büyük ekonomisine sahip. Tabi birçok açıdan Çin de yakalıyor ama bizim ekonomimiz hala daha canlı ve gerçekten bir serbest piyasa ekonomimiz var. Çin’in temel sorunlarından biri de tıpkı zamanında Sovyetler Birliği’nin de yaşadığı gibi, devlet eliyle yönetilen ekonominin çok uzun ömürlü olmamasıdır. Çin bu noktaya ne zaman gelir bilmem ama biriken dış borçlar, finansman sıkıntıları ve tüm diğer sorunlar göz önüne alındığında, tıpkı geçmişte de yaptığımız gibi Çin tehdidini abartıyoruz. Ve bu sadece bizim aleyhimize değil, Çin’in de aleyhine politikalar. Ama tabi yine de, Biden yönetimi Çin ile herhangi bir çatışma istemiyor, bu kesin olarak belirtilmişti. Ancak öte yandan hem Demokrat Parti hem de Cumhuriyetçi Partinin büyük çoğunluğu aynı şekilde düşünmüyor. Bu yüzden başkanın aşması gereken çok engel var.

‘Çin gibi büyük bir ekonomi neden batılı kurallara uymak istesin ki?’

*Sullivan’ın konuşması, ABD’nin müttefiklerine de bir mesaj gibi görünüyor. ABD, müttefiklerini ortak bir ekonomik stratejiye bağlamaya çalışıyor. ABD-Çin rekabetine taraf olmak istemeyen veya bu rekabetten çıkar sağlamak isteyen ülkeleri neler bekliyor?

Bu çok iyi ve çok önemli bir soru. Ve bu da, Sayın Biden’ın bu dönemin sıkıntısının otoriter rejimler ile demokrasiler arasındaki mücadele olduğu açıklamasına ve Rusya ve Çin’in sınırsız bir ittifak içinde olduğu iddiasına yansıyor. Bu sınırsız ittifak iddiası büyük bir abartıdır, çünkü her iki ülke de birbirlerini gerçekten sevmiyor. Kültürel ve ırksal farklılıklar var. Ruslar beyaz olmayan milletleri pek de umursamıyor, bunun gibi bir sürü neden var.

Ancak Çin, kendi oyun kurallarını belirlemeye çalışıyor. Ve kendilerince haklılar da, neden bu kadar büyük bir ekonomi batılı kurallara uymak istesin ki? Güney Afrika, Güney Amerika ve Asya gibi sözde Küresel Güney ülkeleri sömürge hükümetleri altında yetiştirilmişken ve Batı’yı veya ABD tarafından kötü muamele görmeyi reddeden çok sayıda insan, kesinlikle Çin tarafında yer alacaktır. Bu nedenle, hükümetimizin bunu daha ciddiye alması ve mevcut konumunu iyi kullanabilecek önlemler alması gerekiyor. Ve bu da daha fazla ülkeyle çok daha iyi bir diplomasi gerektiriyor. Şimdi burada bir sorun var, senatodaki üyeleri bu konuda ikna etmek çok zor.

Rusya’ya ancak bir elçi gönderebildik, bu tam bir çılgınlık! Ve bu sistemin bir sorunu, diplomatik kapasitemizin olmaması ve bu istemememizden de kaynaklanmıyor, sadece bürokratik ve politik sıkıntılar yüzünden böyle bir kapasitemiz yok. Bu yüzden sorduğunuz soru aslında çok hassas bir konuyu içeriyor, çünkü Rusya ve Çin gibi ülkeler bu eksiğimizden istifade edebilirler. Mesela dünya genelinde, Rusya’nın Ukrayna’daki varlığına destek veren insanların sayısı, NATO ve batıyı destekleyenlerden daha fazla. Bu konuda Çin çok akıllı davranıyor ve Çin, ABD’deki gibi bürokratik sorunlara sahip değil, büyükelçilerinin çoğu son derece nitelikli ve deneyimli ve Çin’in içinde önemli pozisyonlarda bulunmuş kişiler. Bu şekilde, politik unsurları uluslararası unsurlarla dengeleyebiliyorlar. Bu nedenle, ABD’nin elini geliştirmesi gerektiğini düşünüyorum, öteki türlü diğer ülkeler bu sıkıntılardan istifade edebilirler. Bununla başa çıkmak için daha iyi olmamız gerekiyor.

‘ABD çok sık bir şekilde askeri yöntemlere başvuruyor’

*ABD’nin Çin politikasının aşırı militarizasyonunu Obama dönemine kadar geri götürüyorsunuz. Ve bir makalenizde soruyorsunuz: “ABD’nin aşırı militarize olup olmadığını belirlemek için Çin politikasını kapsamlı bir şekilde gözden geçirmesi gerekiyor. Tüm ilgililerin çıkarları doğrultusunda Çin’e karşı atılabilecek olumlu adımlar var mı?” Sizin cevabınız nedir buna?

İlk olarak, Biden yönetiminin buna bir bakımdan katıldığını düşünüyorum. Eski iklim değişikliği müsteşarı, eski senatör ve Eski Dışişleri Bakanı John Kerry’nin de bu fikre katıldığı kesin. Amerikan ulusal güvenlik ve savunma stratejisi, 2015’e kadar gider ve Obama döneminde oldukça tutarlı olmuştu. Amaç, Çin ve Rusya’nın başını çektiği potansiyel düşmanları ve rakipleri çevrelemek ve caydırmaktı veya şimdi Biden’ın deyimiyle “yenmek”. Peki Çin ve Rusya’yı nasıl caydırabilir ve çevreleyebiliriz? Çin, Tayvan’ı ele geçiremedi ve bundan sonra ele geçiremez de üstelik de ortada termonükleer bir savaş yokken. Bunun yanı sıra, Çin oldukça agresifleşti, uluslararası erişimini ve sınır ötesi askeri üslerini arttırdı.

Bu yüzden bana Rusya’nın 2008’de Gürcistan’ın bir kısmını, 2014’te Kırım’ı ele geçirerek ve geçen yıl Ukrayna’yı işgal ederek caydırıldığını nasıl söyleyebilirsiniz? Ve Çin veya Rusya’yı yenmek konusuna da gelirsek, bir milyon personelli bir ordusu ve 1,4 milyar nüfusu olan bir ülkeyi nasıl yenebilirsiniz? Eski savunma bakanı Bob Gates’in de dediği gibi “Asya’da bir kara savaşına girmeyi düşünen herkes bir doktora gözükmeli”.

Benzer şekilde, Rusya’nın Ukrayna’da da gördüğümüz gibi askeri gücünün büyük kısmı nükleer silahlardan ve özellikle de kısa menzilli taktik nükleer silahlardan ibaret. Eğer buna bir savaş diyorsanız, termonükleer silahların kullanılma olasılığını dışarıda tutamazsınız ve bu silahlar kullanıldığında, varoluşumuza doğrudan bir tehdit beraberinde gelir. Yani, bana göre madem bunları ne çevreleyebilir ne caydırabiliriz ne de yenebiliyoruz, ulusal güvenlik dersini yeni almaya başlamış bir üniversite öğrencisi bile bunu yapmanın başka yolları olduğunu bize söyleyebilir. Ve ‘Beşinci Atlı Ve Yeni M.A.D.’ adlı kitabımda, kitlesel imha saldırılarının bölünmüş bir dünyada nasıl varoluşsal tehditler oluşturduğunu açıklıyorum.

Peki ya Covid, iklim değişikliği, doğal afetler? Bunlar, birçok savaştan daha fazla zarar veriyor ve daha fazla insan öldürüyor. Bu yüzden, çevre, küresel istikrarı sürdürmek ve diğer önemli alanlarla birlikte Rusya ve Çin’e odaklanmalıyız. Ancak tehditlere karşı aşırı askerileşerek değil, ortak çıkarlarda buluşarak küresel güvenliği sağlayıp çevresel sorunları da birlikte çözerek yapmalıyız. Ama ne yazık ki, ABD çok sık bir şekilde askeri yöntemlere başvuruyor. Mesela Vietnam’a yanlış nedenlerle gittik, Afganistan’daki kabile toplumuna demokratik bir sistem dayattık ve Irak’a ikinci kez, var olmayan kitle imha silahları için gittik. Bu yüzden daha dikkatli olmamız gerekiyor. Eğer sürüye kurt dadandı diye bağıracaksak, gerçekten kurt olmalı ki yalancı çoban olmayalım. Ancak çoğu kez ortada kurt filan yoktu.

‘Gelecek olaylar, Ukrayna sorununun nasıl çözüleceğine bağlı’

*Sizce hangi senaryo daha olası? Bölgesel bir savaşın çıkması mı yoksa Tayvan ile anakara Çin’in barışçıl bir şekilde yeniden birleşmesi mi?

Hiçbirisi. Benim düşünceme göre, olacak şey ufak düşmanlığın devam etmesidir. Bakın, Başkan Xi Jinping, daha doğrusu ulu lider olmalı çünkü başkan olarak rolü önemsiz, “2027’ye kadar Tayvan’ı ele geçirmek için hazır olmak istiyoruz” dedi, ancak bu gerçekleşmeyecek. Bu konuda birçok sorunun da sorulmasına neden oluyor: “Neden ABD, Çin’in Tayvan’ı işgalinden Tayvanlılardan daha endişeli?” Hadi bu soruya bir cevap verin, ben veremem.

Dolayısıyla, gelecekte göreceğimiz şeyin çoğu, Ukrayna sorununun nasıl çözüleceğine bağlı olacak ve benim tahminim, Ukrayna’nın Kore’deki gibi bir anlaşma çerçevesinde çözülebileceği yönünde. 38. paralelinin yerine mesela bir kuzey-güney boylamı olacak, muhtemelen 24 Şubat 2022 sınırlarından önceki sınırları hatırlatan bir şey olacak. Çünkü her iki taraf da bir noktadan sonra yorgun düşecek. Ve göreceğiniz şey, ABD ve Çin arasında daha da büyük bir rekabet olacak. Soğuk Savaş sırasında barış içinde bir rekabet yaşadık. Bu Nikita Kruşçev’in istediği şeydi, ancak bu sefer tehlikeli bir rekabet yaşanacağını düşünüyorum. Hem ABD hem de Çin, birlikte var olmaları gerektiğini biliyorlar. Ancak daha fazla gerilim olacak, daha zor olacak. Ve bu nedenle, ABD ve Çin halkları barışçıl bir birliktelik sağlayamadıkları için acı çekecekler.

‘Bu hükümet tarihimizdeki herhangi bir hükümetten daha verimsiz ve bölünmüş durumda’

ABD’deki politikalar bunu daha da zorlaştıracak çünkü Cumhuriyetçi Parti içinde büyüyen bir içe kapanma görüyoruz ki bu son 100 yıldır Cumhuriyetçi Parti’nin bir parçası oldu. Bu yüzden bu durumun nasıl gelişeceğini tahmin etmek çok zor.

Ancak mantıklı bir politika olmadan, gerçek liderlik gösterebilen ve ulusun birleşmesini sağlayabilecek bir başkan olmadan, George Washington, Abraham Lincoln ya da Franklin D. Roosevelt bile ulusu birleştirmekte başarısız olabilirler, çünkü mevcut bölünmeler tüm dönemlerde oldu. Ancak bence tam bir savaş veya barış olmayacak, muhtemelen arada bir şey olacak.

Sonuç olarak, ekonomik gerçeklikler ve sürtüşmeler göz önüne alındığında, ekonomik büyümeyi sürdüremeyeceğimiz için ABD’deki yaşam standartları ve yaşam kalitesi muhtemelen düşecek. Ve bu hükümet, 1861’den ve İç Savaş’tan önceki dönemler de dahil olmak üzere tarihimizdeki herhangi bir hükümetten daha verimsiz ve bölünmüş durumda. O günlerde bile, insanlar eyaletlerin haklarını yanlış okudu ve yanlış yorumladı. Bugün ise her şey tartışma konusu olmuş durumda! Örneğin, geçen gün evime vanilyalı dondurma söyledim ve inanmayacaksınız ama biri beni bu sebepten ırkçılıkla suçladı. Şu anki kültürel durum budur. Bilmeyenler için, antep fıstıklı dondurma yeşildir, bu yüzden keşke antep fıstıklı dondurma söyleseydim dedim. Bölünmüş bir dönemdeyiz ve mecburen hayatta kalacağız ama geleceğin bugünden daha zor olmasına da hazırlıklı olun.

Sonraki Haber

Suriye Milletvekili Dandan: SDG, Siyonist-Amerikan bölme projesidir

Önceki haber

“Seçimi kim kazanırsa kazansın, Çin’i engellemek ABD’nin ana politikası olacaktır”

Tunç Akkoç

Okumaya Devam Et

SÖYLEŞİ

‘Türk dünyası ekonomik entegrasyona hazırlanıyor’

Yayınlanma

2 hafta önce

28/10/2024

Yazar

Esra Karahindiba

Türk dünyasının ilk uluslararası finans kurumu Türk Yatırım Fonu, 1 Ocak 2025’te politika belgesini açıklamaya hazırlanıyor. Türk Yatırım Fonu Başkanı Büyükelçi Baghdad Amreyev’e merak edilenleri sorduk.

Finansal uluslararası işbirliği kurumu olarak oldukça yenisiniz. Ve ilk Yönetim Kurulu toplantınızı mayıs ayında yaptınız. O toplantının sonuçları ve toplantıda tartışılan stratejilerin ve kararların uygulanması için oluşturulan yol haritası hakkında bilgi verir misiniz?

Bildiğiniz gibi, Türk Yatırım Fonu’nun kurulması kararı, Türk dünyasının liderleri tarafından 2022’de Semerkant’taki zirvede alındı. Kasım 2022’de, Türk dünyasının ilk finansal mekanizması ve kurumu olan Türk Yatırım Fonu’nun kurulması için özel bir anlaşma imzalandı. Orada ben de kurucu başkan olarak atandım.

Daha sonra kuruluş anlaşmasını hazırlamaya başladık ve çok kısa bir sürede anlaşmayı ortaya çıkardık. 16 Mart 2023’te, Ankara’da Türk dünyası liderlerinin olağanüstü zirvesinde, ülkelerimizin maliye ve ekonomi bakanları, liderlerimizin huzurunda bu kuruluş anlaşmasını imzaladılar. Gerçekten tarihi bir andı.

2023 yılı sonunda parlamentolarımızda onay süreci tamamlandı ve anlaşmaya göre Fon 24 Şubat 2024’te resmen yürürlüğe girdi. Bu, bizim Fonun “doğum günü” olarak kabul ettiğimiz gündür.

O tarihten bu yana çok sayıda organizasyon tamamlandı. 18 Mayıs’ta Türk Yatırım Fonu Başkanı olarak Fonun en yüksek yönetim organı olan Guvernörler Kurulu’nun ilk toplantısını düzenledim.

Türkiye Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz da o toplantıya katıldı, değil mi?

Evet, Türkiye Cumhurbaşkanı Yardımcısı Sayın Cevdet Yılmaz da bu toplantıya katıldı ve toplantıya başkanlık etti. Bizim için büyük bir onurdu.

Toplantı oldukça başarılı geçti ve Guvernörler, Fonun kurumsallaşmasının tamamlanması da dahil olmak üzere birkaç önemli karar aldılar. Ayrıca Yönetim Kurulu’nu kurdular ve onlara temel prosedür belgelerini ve diğer gerekli eylemleri hazırlamaları için talimat verdiler. O zamandan beri, Haziran ve Ağustos aylarında, iki toplantı düzenledim ve bu toplantılarda Fonun operasyonel faaliyetlerinin başlaması için önemli kararlar aldık. Operasyonel yapının oluşturulması ve yatırım politikasının hazırlanması devam eden süreçler arasında

Yatırım politikası belgemiz hala taslak aşamasında.

Yatırım politikası hazırlanması hala devam ediyor yani.

Evet, hala devam ediyor. Bu, Fonun önceliklerini ana hatlarıyla belirleyeceği, hangi projelere odaklanacağımızı ve rolümüzün ne olacağını belirteceği için önemli bir belge.

Guvernörler Kurulu’nun ilk toplantısında Azerbaycan’dan Sayın Ramil Babayev, Fonun operasyonlarını yönetmekten sorumlu Türk Yatırım Fonu Genel Müdürü olarak atandı.

Yatırım politikası kesinleştirildiğinde ve yönetim yapısı tamamen yerleştiğinde, operasyonel faaliyetlere başlamaya hazır olacağız.

Politika hazırlıklarınızın hala devam ettiğini anlıyorum, ancak Türk Yatırım Fonu’nun hangi temel sektörleri veya endüstrileri destekleyeceği konusunda bize bir fikir verebilir misiniz?

Evet, önceliklerimiz oldukça açık ve bunlardan birçok kez bahsettim. Her şeyden önce, Türk Yatırım Fonu’nun birden fazla amaca hizmet ettiğini belirtmek önemli. Sadece kendi ülkelerimiz içindeki projeleri finanse etmemiz gerekseydi, yeni bir fon kurmaya gerek kalmazdı. Bunun için zaten çok sayıda fon ve bankamız var.

Ancak, Türk Yatırım Fonu sadece ülkelerimiz içindeki projeleri finanse etmek için değil, aynı zamanda uluslarımızın ekonomik entegrasyonuna katkıda bulunmak için kuruldu. Fonun temel odak noktası, ülkelerimiz arasındaki entegrasyonu ve işbirliğini teşvik eden ortak projeleri finanse etmek olacak. Bu, Türk dünyasının birliği ve ekonomik gücü için hayati önem taşıyor.

Türk dünyası için ekonomik entegrasyon kavramını biraz açabilir misiniz?

Herhangi bir siyasi veya ekonomik bloğun nihai amaçları vardır. Amacımız, Türk dünyasına hizmet etme potansiyelini birleştirmek için ekonomilerimizi bir araya getirmek. Ekonomik entegrasyon, ekonomilerimizi güçlendirmek ve ekonomik potansiyelimizi birleştirmek için birlikte çalışmak anlamına geliyor. Biz yedi ülkeyiz. Ticareti teşvik ederek, yatırımları kolaylaştırarak ve altyapı, enerji ve ulaşım gibi alanlarda ortak girişimleri destekleyerek daha güçlü ve daha birleşik bir Türk dünyası inşa etmeyi amaçlıyoruz.

“Ekonomik entegrasyon” derken tam olarak neyi kastediyorsunuz? Bu entegrasyonun bir parçası olarak ortak bir Türk para birimi veya finans altyapısından mı bahsediyorsunuz?

Ekonomik entegrasyon, en azından başlangıçta, tek bir para birimi veya birleşik bir altyapıya sahip olmak anlamına gelmez. Daha çok, özellikle enerji, ulaştırma ve KOBİ’ler gibi kilit sektörlerde, ortak projeler aracılığıyla birbirimizin ekonomilerine daha derin bir şekilde dahil olmakla ilgili.

Amacımız, Avrupa Birliği veya diğer bölgesel gruplar gibi ortak hedefler doğrultusunda çalışabilen ekonomik ve politik bir blok oluşturmak. Birbirimizin ekonomilerini desteklemeli ve tüm ülkelerimize fayda sağlayacak ortak projeler üzerinde işbirliği yapmalıyız. Bu, Türk dünyasının birliği için önemli bir koşuldur.

Fon’un Türk dünyasının eksik parçası olduğunu anlıyorum. Şimdi, bu boşluğu doldurdunuz mu?

Türk birliği halen çok taze. Türk Devletleri Teşkilatı ve diğer ilgili işbirliği örgütleri sadece 10-15 yıl önce kuruldu. Çok kısa bir süre. Elbette zamana ihtiyacımız var. Türk Yatırım Fonu’nun bu süreci hızlandıracağından eminim.

Ekonomilerimizi daha rekabetçi ve dayanıklı hale getirmek için birlikte çalışmamız gerekiyor. Zamanla Türk Yatırım Fonu, Türk dünyasında ekonomik entegrasyonu teşvik etmek için birincil finansal araç olmayı hedefliyor.

Fonun temel önceliklerinden biri, ülkelerimize yabancı yatırım çekmektir. Bunu yapmanın iki yolu vardır: Birincisi, ulusal projeleri destekleyerek ve yabancı ortakları katılmaya teşvik etmek ikincisi ise Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası, Asya Kalkınma Bankası ve İslam Kalkınma Bankası gibi diğer uluslararası finans kuruluşlarıyla işbirliği yapmak.

Elbette, büyük projeler için kendimizi finanse edemiyoruz ancak bu finans kuruluşları projelerimize katkıda bulunmak için çok istekli.

Büyükelçi Amreyev, hem kurumlar hem de ülkeler açısından Asya’daki diğer güçlere ilişkin olumlu bir işbirliği perspektifine sahip olduğunuzu anlıyorum. Ancak aynı zamanda, bu bir tür jeopolitik zorluğu da beraberinde getiriyor. Çin, Rusya, diğer bazı komşu Avrupa ülkeleri… Türk Yatırım Fonu bu jeopolitik zorluklarla nasıl başa çıkacak? Bunu takiben, bir başka soru şu olabilir: Eğer küresel bir güç olarak yükselen Türk bloğundan söz ediyorsak ve Türk Yatırım Fonu finans sektöründe aktif bir oyuncu olmak istiyorsa, bu gerçekler göz önüne alındığında stratejinizi nasıl sürdüreceksiniz?

Yatırım fonu bir siyasi örgüt değil, bir finans kuruluşudur. Bu nedenle Türk Yatırım Fonu, günümüzün sorunlu dünyasının jeopolitik rekabetine veya zorluklarına dahil olmak durumunda değil. Evet, küresel toplumun karşı karşıya olduğu dramatik zorlukları kabul ediyoruz, ancak bunlarla başa çıkmak politikacıların işidir. Finansörler olarak rolümüz rekabetten ziyade işbirliğine katkıda bulunmaktır. İşbirliğine odaklanarak, bu küresel zorlukların bazılarını hafifletmeye ve uluslararası rekabetin yoğunluğunu azaltmaya yardımcı olabiliriz.

Bu nedenle olumlu bir rolümüz var, diğer ekonomik ve finansal kurumlarla birlikte çalışıyoruz. Yapıcı işbirliği ve ortak projeler aracılığıyla, karmaşık dünyamızdaki işbirlikçi çabaları desteklemeyi ve teşvik etmeyi amaçlıyoruz.

Öte yandan, küreselleşmenin dünya çapında rekabeti önemli ölçüde artırdığını da kabul ediyoruz. Sonuç olarak, ülkelerimiz yatırım çekmede zorluklarla karşı karşıya. Bu rekabet gerçek ve hedefimiz, ülkelerimizin bu zorlukların üstesinden gelmelerine ve daha rekabetçi olmalarına yardımcı olmak. Ekonomilerimizin büyümesini başarıyla destekleyerek, uluslarımızın rekabet gücünü artırmada önemli bir rol oynayabiliriz. Şu anda altı ülke Türk Yatırım Fonu’nun tam üyesidir: Türkiye, Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan ve Macaristan. Ayrıca Türkmenistan’ın yakında yedinci tam üye olarak katılmasını bekliyoruz. Ayrıca, Türk Yatırım Fonu üye olmayan kuruluşlarla işbirliğine açık. Kuruluş anlaşmamız, gerekli koşulları karşılamaları ve şartları kabul etmeleri halinde diğer ülkelerin de katılmasına olanak tanıyor. Bu, dış ortaklarla da yapıcı işbirliğine imkan sağlıyor.

Uluslararası finans kuruluşlarıyla ilgili olarak, hepsiyle çalışmaya açığız. Zaten müzakerelerdeyiz ve çeşitli finans kuruluşlarının bizimle işbirliği yapma konusunda artan bir ilgi gösterdiğini gözlemliyoruz. Büyük finans fonları, bankalar ve kuruluşlarla çalışarak, üye ülkelerimiz içinde önemli kalkınma ve altyapı projelerine katılabiliriz.

Bu büyük finans kuruluşları işbirliğine olan ihtiyacı kabul ediyorsunuz ve bu da büyük altyapı projelerine önemli yatırımlar yapılacağı anlamına geliyor. Örneğin, özellikle Rusya-Ukrayna savaşı ışığında, Kazakistan ve Türkmenistan’da enerji altyapısını genişletmeye yönelik artan bir ilgi var ve bu da Türk dünyasının Avrupa için önemini artırıyor. Avrupa Birliği’nin Türk bölgesindeki enerji projelerine milyarlarca avro yatırım yapmayı planladığını biliyoruz. Projeler hakkında daha fazla bilgi verebilir misiniz?

Büyük altyapı projeleri maliyetlidir ve birden fazla finans kuruluşunun katılımını gerektirir. Bahsettiğim gibi, Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası ve birkaç Asya bankası bu tür bir işbirliğinin kurulması konusunda istekli. Finanse edilecek özellikle enerji sektöründe olmak üzere halihazırda boru hattında birkaç projemiz var. Kazakistan, Türkmenistan ve Azerbaycan petrol ve gaz üreticisi olsa da, şu anda bu kaynakları verimli bir şekilde taşımak için boru hatları ve elektrik hatları gibi daha fazla sınır ötesi enerji altyapısına ihtiyacımız var.

Ulaşım ağının inşası sadece üretim için değil, aynı zamanda tüketiciler için de önemli. Bu nedenle diğer uluslararası finans kuruluşlarından giderek artan bir ilgi görüyoruz. Ulusal hükümetlerimizin planları var ve Kazakistan, Türkmenistan ve Azerbaycan’ın Türkmenistan’dan Azerbaycan, Türkiye ve Avrupa’ya gaz boru hatları inşa etme girişimlerinde yer aldığını biliyorum. Ülkelerimiz ve Avrupalı ortaklarımız bu projelere büyük ilgi gösteriyor.

Türk dünyasında başka enerji projeleri de var. Örneğin, Kırgızistan’da Özbekistan ve Kazakistan’a hizmet edecek bir enerji santrali inşa etme konusunda büyük planlar var. Bu devasa altyapı projeleri halihazırda çeşitli finans kuruluşları tarafından inceleniyor ve işbirliği yapılabilecek çok sayıda alan var. Elbette, hükümetlerimizle yakından çalışıyoruz, önceliklerini, planlarını ve programlarını izliyoruz. Ayrıca, ulusal hükümetler tarafından ve zirvelerimizde ve hükümetler arası komisyonlarda alınan kararları da dikkate alarak, paydaşlarımız olan üye devletlerimizin öncelikleriyle uyumlu olduğumuzdan emin oluyoruz.

Macaristan’ın, özellikle AB başkanlığı sırasında, katkılarından dolayı Türk Devletleri Teşkilatı (TDT) tarafından çok takdir edildiğini biliyoruz. Macaristan’ın Avrupa ve Türk dünyasını birbirine bağlamadaki rolü çok önemli kabul ediliyor. Aynı zamanda Macaristan, Türk Yatırım Fonu’na önemli miktarda parasal katkıda bulunduğunu resmen açıkladı. Bu konuda daha fazla bilgi paylaşır mısınız?

Evet, bu bir sır değil. Fon başlangıçta beş üye ülke tarafından kuruldu ve ardından Macaristan eşit payla katıldı. Her ülke 100 milyon dolar katkıda bulundu ve fonun başlangıç sermayesi 600 milyon dolar oldu. Daha önce de belirttiğim gibi, bu başlangıç sermayesi önümüzdeki yıllarda fonu diğer uluslararası finans kuruluşlarıyla işbirliği için daha rekabetçi ve çekici hale getirmek için önemli ölçüde artırılacak.

Fondaki paylar her zaman eşit olarak kalacak mı?

Şart değil. Başlangıç sermayesine eşit paylarla katkıda bulunuldu, ancak ek sermaye daha sonra kararlaştırılabilir ve şüphesiz aynı dağılımı takip etmeyecektir. Macaristan’a gelince, diğer üyelerle aynı payla tam üye olarak katıldı. Macaristan’ın 2018’de Türk Devletleri Örgütü’ne katılmasından bu yana Türk işbirliğinde çok yapıcı bir rol oynadığını söylemeliyim. Macaristan, diğer TDT üye devletleriyle birlikte tüm işbirliği mekanizmalarına aktif olarak katılıyor. Yakın zamanda, Macaristan’ın fona katılımını kesinleştirdiğimiz ve onları tam üye yaptığımız Budapeşte’deydim. Macaristan, Türk dünyasını Avrupa’ya ve Avrupa Birliği ile Türk Devletleri Teşkilatı arasında bağlamada gerçekten vazgeçilmez bir rol oynuyor. Macaristan’ın rolünü takdir ediyoruz ve gelecekte büyümeye devam edeceğine, yalnızca Türk dünyasının entegrasyonuna değil, aynı zamanda AB ile daha yakın işbirliği yoluyla küresel entegrasyonuna da katkıda bulunacağına inanıyorum.

Fona katkıları açıklığa kavuşturmak için soruyorum, her ülke ne kadar ödeyecek? Örneğin, Türkiye’de, Türkiye’nin Kazakistan ve Türkmenistan’daki enerji altyapısı ve boru hatları gibi projeler için devlet fonu sağlayıp sağlamadığı tartışılıyor. İnsanlar, başka ülkelerdeki projeler için hazineden ne kadar rakam ödeneceğini merak ediyor.

Herhangi bir uluslararası finans kuruluşunda olduğu gibi, proje finansmanı ve önceliklendirmeyle ilgili tüm kararlar Yönetim Kurulu tarafından verilecek. Her ülkenin çıkarları ve katkıları dikkate alınacak ve burada “kaybeden” olmayacak, sadece “kazanan” olacak.

Bu önemli röportaj için çok teşekkür ederim, Sayın Büyükelçi. Hala birçok sürecin devam ettiği anlaşılıyor, ancak şimdilik bize bir manşet verebilir misiniz? Yakın gelecekte dünyanın hangi bölgesinin Türk Yatırım Fonuyla büyük ölçekli projelerde işbirliği yapma olasılığı en yüksek? Avrupa, Asya, Rusya veya Körfez ülkeleri mi olacak? Türk Yatırım Fonu işbirliklerinde en büyük sürpriz ne olacak?

Öncelikle Türk Yatırım Fonu yeni kurulmuş bir finans kuruluşudur ve 1 Ocak 2025’te operasyonel faaliyetlerimize başlayacağız. Avrupa, Asya, İslam dünyası ve Arap dünyasındaki finans kuruluşlarıyla yakın temas ve müzakereler içindeyiz. Onlar tarafından güçlü bir ilgi görüyoruz ve onlarla ilişkilerimizi geliştirmek için eşit derecede istekliyiz.

Bence en büyük sürpriz, üye devletlerimiz içinde Türk bölgesinde elde edeceğimiz başarı olacak. Ülkelerimizin ekonomik kalkınmasına katkıda bulunmaya ve ortak projeler üzerinde birlikte çalışan girişimcileri desteklemeye ciddi şekilde kararlıyız. Onları desteklemek ve Türk ülkeleri ve şirketleri arasında daha fazla ortak girişim teşvik etmek için buradayız.

Söylediğim gibi, nihai hedef, daha birleşmiş bir Türk dünyasının temeli olacak Türk ülkeleri arasında daha fazla ekonomik entegrasyona katkıda bulunmaktır. Bu bizim temel amacımız.

Büyükelçi Bağdat Amreyev, bu diplomatik röportaj için teşekkür ediyorum. Türk Yatırım Fonu’nun politikaları, yatırımları ve projeleri resmi olarak başlatıldığında 1 Ocak’tan sonra daha fazlasını duymayı dört gözle bekliyoruz.

Okumaya Devam Et

SÖYLEŞİ

Uzmanlara BRICS’i sorduk – 3: Üye ülkelerin karşı karşıya olduğu zorluklar neler?

Yayınlanma

2 hafta önce

28/10/2024

Yazar

İlber Vasfi Sel

Rusya Federasyonu’na bağlı Tataristan Cumhuriyeti’nin Başkenti Kazan’da gerçekleştirilen BRICS Zirvesi’nin yankıları devam ederken; gündemle ilgili soruları BRICS & Şanghay İşbirliği Örgütü İnovatif Diplomasi Merkezi Direktörü Dr. Nina Ladıgina-Glazunova’ya sorduk.

İlber Vasfi Sel: Nina Hanım, Kazan’daki zirveye siz de katılım sağladınız. Zaten direktörü olduğunuz kurumda “Bricsolog” olarak çalışmalarınıza devam ediyorsunuz. Rusya Federasyonu Devlet Başkanı Vladimir Putin için zirve hem sembolik hem de pratik açıdan önemli görülüyor. Siz ne düşünüyorsunuz? Bu zirvenin Rusya için önemini nasıl değerlendiriyorsunuz? Bu zirve Rusya’nın küresel ajandasını nasıl etkiler? Ek olarak; BRICS içerisinde rekabet halinde olan ülkeler de var. Üye ülkeler arasındaki rekabet ve çatışmaları değerlendirdiğinizde BRICS’in çeşitli alanlardaki işbirliğini derinleştirme hedefini nasıl görüyorsunuz?

Nina Ladıgina-Glazunova: Kazan’da yapılan BRICS Zirvesi’nin Rusya açısından önemi, esas olarak Batı’nın Rusya’yı tecrit etme politikasının tamamen başarısızlığa uğramasında ve genel gerginliklere rağmen Rusya’nın dünya sahnesindeki öneminin devam ettiğinin kabul edilmesinde yatmaktadır. Kazan’daki BRICS Zirvesi’nin yüzyılın olayı haline geldiğini; Azerbaycan, Ermenistan, Bahreyn, Bangladeş, Belarus, Bolivya, Kongo, Küba, Endonezya, Kazakistan, Kırgızistan, Laos, Malezya, Moritanya, Moğolistan, Nikaragua, Filistin, Sırbistan, Sri Lanka, Tacikistan, Tayland, Türkiye, Türkmenistan, Özbekistan, Venezuela, Vietnam ve Sırp Cumhuriyeti’nden (Bosna-Hersek’e bağlı bir birim) oluşan heyet başkanlarını bir araya getirdiğini görüyoruz. Bunlardan 23’ü devlet başkanları düzeyinde, sadece BRICS üye ülkelerinden (Rusya, Brezilya, BAE, Çin, Mısır, Etiyopya, Hindistan, İran, Güney Afrika ve davetli ülke olarak Suudi Arabistan) değil, aynı zamanda zirveye büyük ilgi gösteren Küresel Güney ülkeleriyle birlikte Birleşmiş Milletler (Genel Sekreter – Antonio Guterres), Avrasya Ekonomik Komisyonu (Yönetim Kurulu Başkanı – Bakıtcan Abdirulı Sağıntayev), Birleşmiş Devletler Topluluğu (Genel Sekreter – Sergey Lebedev), Rusya ve Belarus Birliği Devleti (Devlet Sekreteri – Dmitriy Mezentsev), Şanghay İşbirliği Örgütü (Genel Sekreter – Zhang Ming) ve Yeni Kalkınma Bankası BRICS (Banka Başkanı – Dilma Rousseff) gibi beş uluslararası örgütün başkanları da vardı.

Uzmanlara BRICS’i sorduk – 1: Bağımsız BRICS ödeme sistemi başarıya ulaşabilir mi?

23 Ekim’de heyetler ve BRICS ülkelerinin delegasyon başkanlarının toplantılarının ardından yayınlanan bildiride, BRICS’in kurumsal gelişimini teşvik etme yolu mutabakatla kabul edildi ve tarihte ilk kez, birliğe dahil olan ülkeler bildirgenin ilk paragrafında listelenmiyor.

Bu ne anlama geliyor?

Bunun başlıca nedeninin, bu yıl çoğu formatta eşit düzeyde yer almasına rağmen, hala tam üye statüsünü kabul etme sürecinde olan Suudi Arabistan’ın belirsiz statüsü olduğu varsayılabilir. Bu da yüksek ve uzmanlaşmış bir düzeyde temsil anlamına geliyordu. Ayrıca yazılı, görsel ve sosyal medyada sahte haber tehlikesine ve ülkelerimiz hakkında doğrulanmış bilgilerin yayılmasına da özel dikkat gösterildi.

Zirve ve tüm horizontal formatlar yelpazesi sayesinde Rusya, BRICS’teki başkanlığı sırasında yeni pazarlara girme yeteneklerini genişletebildi, bu kesinlikle olumlu bir andır ve ülke en başından, kurulduğu andan itibaren, bu yönelime bağlı kalmalı ve yalnızca Batı ülkelerine ana yönelim olarak bakmamalıydı. Şimdi yapbozu bir araya getirmek gibi düşünürsek; ekonomiyi çeşitlendirme ve yalnızca yurtdışından gelen bileşenlere odaklanan üretimden uzaklaşma süreci başlatıldı ve yabancı bileşen üreticilerinin üzerimizdeki nüfuzu giderek azaldı. Rusya, kapsamlı bir stratejik ortaklık anlaşması imzalamak konusunda İran ile anlaştı.

Bugün emin bir şekilde söyleyebiliriz ki en güçlü BRICS ülkeleri; Rusya, Çin, Hindistan ve İran’dır. Yani, tek kutuplu Batı dünyasının antipodu haline gelen ülkeler… Parametrelerinde G7’yi aşan küresel bir ülkeler birliğinden bahsedebiliriz ve bu gezegenimizin ekonomik geleceğiyle ilgilidir. Ortak hedeflerine ve çok kutuplu bir dünyaya odaklanmalarına ve kendi kimliklerini korumalarına rağmen; BRICS ülkeleri, özellikle komşularıyla çeşitli rekabet biçimleri ve toprak zorluklarıyla karşı karşıyadır.

Her ikisi de büyük gelişmekte olan ekonomiler olan Çin ve Hindistan, küresel pazarlarda ve gelişmekte olan ülkelerde nüfuz için rekabet ediyor ve birbirleriyle toprak anlaşmazlıkları var. Rusya ve Güney Afrika arasında jeopolitik gerginlikler Özel Askeri Operasyonun başlangıcından bu yana ortaya çıkmıştır. Rusya ve Çin her alanda yakın ortaklardır, ancak her iki ülkenin bireysel siyasi gündemlerinde, Kazakistan gibi Orta Asya ülkeleri gibi, çatışabilecekleri alanlar vardır. Aynı zamanda Hindistan ve Çin, Rusya’nın diplomatik çabalarının da yardımıyla uzun süredir devam eden sınır sorunlarını çözmede ilerleme kaydettiklerini duyurdular ve bu zirvede önemli bir başarıydı.

BRICS ülkeleri ve gelecekteki ortakları, Filistin’e desteklerini ilan ederken; dünyanın dört bir yanındaki yaklaşık iki milyar Müslüman Kazan’daki olayları izledi. Zirve sırasında, birçok delegasyon başkanı Filistin’e, Orta Doğu’ya, hızlıca barışçıl şekilde bir arada yaşamayı ve BM sözleşmelerine uyumu gerektiren çok hassas ve kırılgan bir bölge olarak büyük vurgu yaptı. Bu doğrultuda zirvede Filistin meselesinin dünya Müslüman toplumu için önemini vurgulayan güçlü bir sonuç bildirgesi kabul edildi.

Brezilya, Venezuela’nın BRICS ile yakınlaşmasından pek memnun değil ve bu durum, onu Pakistan gibi “Ortak Ülkeler” listesinde göremememizin başlıca nedenlerinden birisidir (13 ülke BRICS ortak ülke statüsü aldı. Bunlar Türkiye, Kazakistan, Özbekistan, Cezayir, Belarus, Bolivya, Küba, Endonezya, Malezya, Nijerya, Tayland, Uganda ve Vietnam’dı). Ek olarak BRICS’te farklı ülkelerin ve medeniyetlerin dünya düzenine ilişkin farklı fikirleri olması nedeniyle G7 ile çatışma platformu olmayacak.

Öte yandan politikasını dünyadaki tüm çatışmaların çözümü üzerine kuran; ancak Pakistan ile ilgili konulara nadiren değinen Narendra Modi var… Çünkü aralarında uzun yıllardır bir çatışma var ve aynı zamanda Çin ile Rusya, Pakistan’ı BRICS ortağı olarak tanıtıyorlar.

Bu nedenle, BRICS’in ticaret cirosunu artırma, karşılıklı yatırımlar (çatışmaları önlemek için, belirli bölgelerdeki etki alanlarının sınırlandırılması konularını “kıyıda” çözmek gerekir), sosyo-insani değişimlerin birbirimizi daha iyi tanımamızı ve belki de bazı ülkeler söz konusu olduğunda “baltayı gömmemizi” ve ayrıca Türkiye Cumhuriyeti’nin “yumuşak güç” yoluyla yaptığı kültürel genişlemeye yönelik olası müdahaleleri düzenlememizi sağlayacağı gibi karşılıklı olarak faydalı işbirliği alanlarını teşvik etmesi gerektiğine inanıyorum.

Öte yandan Güney Amerika, sosyal, politik, ekonomik olarak her anlamda çok istikrarsız ve ABD’nin güçlü etkisi altında. BRICS platformuna geldiğinizde tüm bunları unutmanız gerektiğini; çünkü büyük resmi ve küresel gündemi düşünmeniz gerektiğini hatırlamak önemlidir. Ve gerçekten barışçıl olarak adlandırılabilecek olan Kazan Zirvesi, BRICS+ formatındaki bazı katılımcıları, örneğin Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan ve Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’i, barış antlaşması, sınır belirleme ve diğer karşılıklı ilgi konular da dahil olmak üzere ikili barış gündemini ilerletmeyi tartışmak üzere bir araya getiren bir toplantı oldu ve daha önce duraklamış olan karşılıklı sorunları çözmek için müzakere etmeye teşvik etti.

Bugün, bildirge halihazırda ulusal para birimlerindeki koşullu rezervler için mevcut mekanizmalarını da açıklıyor. Bunlar: IMF ve Dünya Bankası gibi mevcut kurumlar kadar büyük ve kapsamlı olmasa da; onlar için ciddi bir tehdit oluşturuyor. BRICS Pay mekanizması da başlatıldı: Çin’in CIPS (Sınır Ötesi Bankalararası Ödeme Sistemi) sistemine ve uluslararası SWIFT sistemine benzer bir ödeme sistemi projesi olan BRICS Pay, uluslararası ödeme kartları Visa ve Mastercard veya Rusya’nın MIR, RuPay’i ile Çin’in UnionPay gibi ulusal banka kartlarıyla birlikte çalışabilir ve BRICS+ ülkelerinde kullanabilecek halde olacak.

Gelişmekte olan ülkelerin katılımıyla kolektif çözümler bulmanın doğrudan, açık ve etkili bir yolu, ulusal para birimlerinin giderek yaygınlaşan kullanımıyla de-dolarizasyondur ve bizim için yeni bir rezerv para birimi dediğimiz şeye ihtiyacımız var. Çok sayıda medeniyet ve kültürün temsilcilerinin, bilinçaltında kendi ülkelerinin refahı için kendi gündemlerini tanıtmak istedikleri birleşmeleri, yalnızca Küresel Güney ülkeleri için açık olan konularda; örneğin BM Güvenlik Konseyi reformu veya iklim değişikliği (Burada Vladimir Putin de yeşil gündemi topluma zarar vermek için kullanma konusundaki açıklamasında dikkatlice ima ettiğini hatırlatalım) birleşik bir şeye yönelik kararlar almayı zorlaştırıyor.

BRICS’in rolünün artacağı ve BRICS ülkelerinin halihazırda küresel ekonomik büyümenin itici güçleri olduğu, jeopolitik manzarayı Avrasya’ya ve bir bütün olarak Güney’e doğru kaydırdığı oldukça açık. Mevcut yılın sonuçlarına göre, BRICS’teki ortalama ekonomik büyüme oranı %4 olarak tahmin ediliyor. Bu, G7 ülkelerindeki, sadece %1.7’lik orandan daha yüksek. Ekonomik büyüme oranlarındaki bu kadar farkla, öngörülebilir gelecekte küresel GSYİH’daki ana artış BRICS’te üretilecek. OPEC Plus’da aslında BRICS ülkelerinin bir parçası ve Rusya ve Suudi Arabistan aslında oradaki liderler. Dünya çapında petrol fiyatlarını onlar belirliyor. Ancak çoğu ticaret platformunun bununla mücadele etmek için çıkarlarını lobi yapan Batılı şirketlere ait olduğunu hatırlamakta fayda var ve birleşmek gerekiyor.

BRICS, BM’nin aksine, herkesin aynı masada oturması ve üye devletlerin daha adil bir şekilde temsil edilmesiyle eşit bir sese sahip olması bakımından farklı. Belki de BRICS, gelecekte tüm BRICS ülkeleri tarafından savunulan reformu gerçekleştirerek, BM’ye bir alternatif olabilir. Ancak bu uzun bir süreç olacaktır.

Sorunlarını ve toprak anlaşmazlıklarını kabul eden BRICS ülkeleri, küresel işbirliğinin ortak gündemine odaklanmayı hedefliyor. 1 Ocak 2024’ten itibaren birliğe yeni ülkelerin de dahil olmasıyla, ortak bir hedef adına güçlü bağlar ve diyalog kurulmalı, sadece ‘a priori’ değil, böyle bir format olmamalı, Birlik’in çeşitli alanlardaki işbirliğinin önceliği ile Anglo-Sakson ideolojisine dayalı bir birlik olarak temellendirilmemelidir. Birliğin ortak çıkarları teşvik etme ve eşitlik ve saygıya dayalı çok kutuplu küresel yönetişimi teşvik etme konusunda muazzam bir potansiyeli var.

Zirvede imzalanan mutabakat aynı zamanda herhangi bir katılımcının ulusal çıkarlarının garanti altına alınmasının da bir garantisidir.

İlber Vasfi Sel: Nina Hanım, oldukça geniş ve bilgilendirici cevaplarınız için Harici olarak teşekkür ederiz.

Uzmanlara BRICS’i sorduk – 2: Türkiye BRICS’e üye olabilir mi?

Okumaya Devam Et

SÖYLEŞİ

Uzmanlara BRICS’i sorduk – 2: Türkiye BRICS’e üye olabilir mi?

Yayınlanma

3 hafta önce

25/10/2024

Yazar

İlber Vasfi Sel

Rusya Federasyonu’nun Kazan şehrinde düzenlenen 16. BRICS Zirvesine Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın katılımı ve daha öncesinde Türkiye’nin gruba üyeliği konusundaki tartışmalar, gündemi meşgul ederken; konuyu Rusya’nın önde gelen Türkiye uzmanlarından Moskova Devlet Dilbilim Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Enstitüsü ve Sosyal – Siyasi Bilimler Fakültesi Bölge Çalışmaları Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Mariya Kolesnikova’ya sorduk.

İlber Vasfi Sel: Mariya Hanım, röportaj teklifimizi kabul ettiğiniz için Harici olarak teşekkürlerimizi sunarız. BRICS Zirvesi kapsamında yaşanan gelişmeler hakkında size bazı sorularımız olacak. Türkiye’nin BRICS üyeliği talebini nasıl değerlendiriyorsunuz? Bu Türkiye’de çokça tartışılıyor. Bazıları Batı ile iyi ilişkilere sahip olan, NATO üyesi Türkiye’nin bu hamlesini denge politikası ya da ‘stratejik bağımsızlık’ arayışı olarak değerlendirilirken, bu hamlenin Türkiye’yi Batı’dan uzaklaştırabileceğinden endişe duyanlar da var. Siz ne düşünüyorsunuz?

Mariya Kolesnikova: Uluslararası ilişkiler sisteminin mevcut gelişme aşaması, küresel süreçlerin hızlanması ve yeni entegrasyon etkileşim formatlarının oluşumu, Türkiye’nin diplomatik faaliyet yelpazesinin genişlemesine katkıda bulunmaktadır. Ankara’nın dış politikasının çeşitli yönlerinin karşıtlığı, uluslararası çıkarlarının karmaşık yelpazesini Batı’ya veya Doğu’ya doğru hareket etme arasındaki dar bir çerçeveye oturtma girişimleri doğru değil. Gerçekte, ideolojik açıdan, Türkiye bu kutupların hiçbirinde hareket etmiyor. Herhangi bir yönde elverişli bir güç dengesi yarattığında harekete geçirdiği geniş bir “yerel” strateji cephaneliğine sahip.

Ankara, ikili temas mekanizmalarıyla birlikte etkili ve çok değişkenli olarak değerlendirilen bölgesel yapılara katılım yoluyla Batı dışı dünyadaki uzun vadeli çıkarlarını korumayı amaçlıyor. Ek olarak bu bağlamda BRICS, girişimlerini ana hatlarıyla belirtmek ve “Batı dışı” ülkelerle diyaloğu güçlendirmek için önemli bir bölgesel platformdur. Ayrıca BRICS, Türklerin yeni dünya düzeni vizyonunun eşsiz “mihmandarlarından” biri olarak kabul edilmektedir. Türkiye, küresel süreçlerden izole olmaktan kaçınırken, herhangi bir güç eksenine doğrudan tabi olmayan bağımsız bir küresel oyuncu olarak kendini konumlandırmak istiyor.

Aynı zamanda askeri-politik ve ekonomik açıdan Türkiye, bazı yasal olarak bağlayıcı anlaşmaların, ticaret ve finansal bağımlılık unsurlarının varlığı nedeniyle şüphesiz Batı bloğuna doğru çekiliyor. Ankara’nın belirli anlarda BRICS faktörünü Batı ile diyalogda müzakere pozisyonlarını güçlendirmek için kullandığı da şüphesizdir. Aynı zamanda, Türkiye için bu iki dış politika yönünün prensipte birbirini dışlamadığını ve her birinin paralel gelişimiyle derinden ilgilendiğini anlamak gerekir. Dolayısıyla, Türk siyasetçilerin BRICS formatına katılım hakkındaki açıklamaları, “üçüncü yol” için ideolojik arayışın bir yansıması değil, Ankara’nın dış ilişkilerde belirli bir özerkliğe ulaşma hedefinin bir parçasıdır.

Bu birliğin Türkiye açısından bir diğer avantajı ise, katı ideolojik ve hukuki çerçevelerin olmaması, Türk diplomasisinin esnek üslubuyla uyumlu olması ve pratikte gördüğümüz gibi siyasal duruma göre kullanılabilmesidir.

İlber Vasfi Sel: Peki bu bilgiler ışığında, zirveyi de hesaba katarak, Türk – Rus ilişkilerini kısaca değerlendirebilir misiniz?

Mariya Kolesnikova: Türkiye’nin manevralara dayalı dış politika davranışı, bir yandan ikili ilişkilerde diyalog istikrarsızlığı atmosferini yaratırken; diğer yandan ortak zemin arayışına ve bulunmasına olanak sağlıyor. İki liderin “büyük olayların arasında” görüşmelerinin artık geleneksel hale gelen formatı, ikili müzakere gündeminin doldurulmasının karmaşıklığını gösterebilir. Bankacılık işlemlerindeki zorluklar, ki bu da Türkiye ve Rusya iş çevreleri arasındaki ticaret ve ekonomik ortaklık için sorunlar yaratıyor, Türkiye – Ukrayna askeri-teknik işbirliğinin artması, Akkuyu Nükleer Enerji Santrali için çözülmemiş ekipman tedarik sorunu gibi birçok konu hala bir “yük” gibi asılı duruyor. Aynı zamanda, küresel bir çatışmanın alevlenmesi tehdidi bağlamında, orta vadede Moskova ve Ankara’nın, yakın zamanda gerçekleşen BRICS Zirvesi’nin “arasında” belli bir ölçüde gösterildiği gibi, her iki başkentin çıkarlarına uymayan varoluşsal bir krizi önlemek için pozisyonlarını ve çabalarını uyumlu hale getirmek için karşılıklı girişimlerde bulunmaya devam edeceklerine inanıyoruz.

İlber Vasfi Sel: Türk kamuoyunu aydınlatan yorumlarınız kıymetli zamanınızı bize ayırdığınız için çok teşekkürler.

Röportajlarımız devam edecek. BRICS haberleri için Harici’yi takipte kalın.