Bizi Takip Edin

DÜNYA BASINI

Çip sarsıntısı

Yayınlanma

Amerika Çin’i, bugüne kadar benzeri görülmemiş biçimde, yüksek teknoloji akışını kesmekle tehdit ediyor. Ta Almanya’ya kadar ulaşabilecek şok dalgalarından korkuluyor.

Almanya’nın Frankfurter Allgemeine Zeitung gazetesinde ABD’nin Çin’e yönelik ‘yüksek teknoloji’ yaptırımlarını ve yarattığı etkileri tartışan ‘Çip Sarsıntısı’ başlıklı makaleyi dikkatinize sunuyoruz:

Amerika Birleşik Devletleri, kendisinin tarihi bir dönüm noktasında olduğunu düşünüyor. Amerikan hükümetine göre, diğer süper güç olan Çin ile rekabetin nasıl gelişeceğine önümüzdeki yıllarda karar verilecek.

Başkan Joe Biden’ın Ulusal Güvenlik Danışmanı Jake Sullivan, geçen hafta yaptığı bir açılış konuşmasında, Amerika’nın Çin’le olan yarışı kazanmak ve Çin’in liberal olmayan vizyonunu yaymasını durdurmak için iyi konumlandığını ve bunda kararlı olduğunu söyledi. Sullivan’a göre, Çin, uluslararası düzeni kendi uygun gördüğü şekilde yeniden şekillendirme niyeti olan tek süper güçtür ve bunu yapma kapasitesi giderek artmaktadır.

Çin ile rekabette en önemli silah, yerli üretime dayalı yüksek teknolojidir. Amerikalılar, eski anlayışları rafa kaldıran yeni sanayi politikasının stratejik önemini şöyle gerekçelendiriyor: Geri durmak artık çağa uygun değil. Sullivan, “Evimizde, ekonomik gücümüze ve teknolojik liderliğimize yatırım yaparak modern bir endüstri ve inovasyon stratejisi izliyoruz. Bu, dünyadaki gücümüzün en derin kaynağı” diye anlatıyor.

Mikroçipler söz konusu olduğunda Amerika’nın jeostratejik vizyonu, son derece hassas yarı iletken teknolojisinin Çin’e ihracatı üzerindeki kısıtlamalarla, artık daha somut hale geliyor. ABD, Çin’i askeri kullanım bulabilecek yüksek performanslı çiplerden uzaklaştırmaya çalışıyor. Bu, genel olarak yüksek teknoloji ve özel olarak mikroçiplerin yerli üretimi ve geliştirilmesi için benzersiz bir sübvansiyon programı ile tamamlanmaktadır.

Yeni kısıtlamalar aynı zamanda Amerikan hükümetinin, Amerikan teknoloji endüstrisinin Çin ile olan rekabette kayıplara uğraması konusunda istekli olduğunun da altını çiziyor. Ticaret kısıtlamaları alışılmadık derecede yayıldı ve yarı iletken üretim ekipmanlarının yanı sıra yüksek performanslı çipleri de etkilemeye başladı. Hatta Çin fabrikalarında çalışan ve orada çip geliştirmeyi ve üretimini destekleyen Amerikalılar üzerinde de kısıtlamalar var.

Intel ve Nvidia olumsuz etkilendi

(Kısıtlamaların) etkileri hemen hissedilmeye başladı. Basında çıkan haberlere göre, Çinli en büyük bellek çipi üreticisi Yangtze Memory Technologies’e Amerikalı tedarikçilerden çalışan göçü başladı. Talaş fabrikalarına ekipman tedarik eden Applied Materials, KLA ve Lam Research gibi şirketler de personel çıkarmaya başladı.

Dünyanın en büyük yarı iletken imalat makineleri üreticilerinden biri olan Applied Materials, kısıtlamaların mevcut mali çeyrekte yaklaşık 400 milyon dolar ve sonraki çeyrekte de benzer bir gelire mal olacağı konusunda uyardı.

Yüzde 27’lik satış payıyla Çin, şirket için ana vatanı olan Amerika’dan çok daha fazla öneme sahip. Hatta Çin şirket için en önemli pazar. Ancak, buradaki satışların büyük bir kısmı, kısıtlamalardan muaf olması muhtemel olan Çinli olmayan müşterilerle gerçekleştiriliyor. Hollandalı yarı iletken şirketi ASML de duruma tepki gösterdi.

Bank of America analisti Vivek Arya, düzenlemelerin akıllı telefonlar, kişisel bilgisayarlar veya video oyun konsollarındaki yarı iletkenleri değil, yüksek performanslı çipleri hedeflediğine dikkat çekiyor. Bu nedenle, Amerikan şirketlerinin yaklaşık yüzde 5’lik yönetilebilir ölçüdeki bir kısmının etkileneceğini kaydediyor.

Analist, kısıtlamaların etkilerini hissedebilecek yarı iletken şirketlere Intel ve Nvidia’yı örnek gösteriyor. Hatta Çin’li Yangtze gibi rakipler zayıflatılırsa, Amerikalı bellek çipi üreticisi Micron gibi şirketler bundan faydalanabilirler.

Amerika, tüm kararlılığına rağmen, hukuki pragmatizmiyle de tanınır. Kağıt üzerinde her şey gerçekte olduğundan daha katı görünüyor. Çin’in çip endüstrisinin umutlandığı unsur da budur. Pekin analiz firması Gavekal Dragonomics’ten Dan Wang, yeni kuralların “kesinlikle Çin çip endüstrisini etkileyeceğini” söylüyor. Ancak ne kadar kötüye gideceği ancak önümüzdeki aylarda ortaya çıkacak.

Sonunda yasak, en büyük müşterileri olan Çin’i kaybetme tehdidiyle karşı karşıya olan Amerikalı üreticileri de vuracak. 2021’de dünyada üretilen tüm çiplerin dörtte üçü, yarı iletkenlerin yalnızca yüzde 15’inin üretildiği Orta Krallık’taki (Çin) müşterilere gitti. Gözlemci Dan Wang’a göre, geçmişte olduğu gibi Intel artık yaptırımları atlatmanın yollarını bulabilir; örneğin yabancı yan kuruluşlar aracılığıyla veya çiplerde Amerikan yapımı bileşenler olmadan üretim yapabilirler.

Çin hoşgörü bekliyor

Çin’de, Amerikalı üreticiler için satış kaybı tehdidi göz önüne alındığında, Washington’daki hükümetin başarısız olabileceği ve yaptırımları hafifletebileceği umudu dile getiriliyor. Kasım ayının sonunda Bali’deki G-20 zirvesinden önce, Başkan Joe Biden, Çin’i Amerikan yüksek teknolojisinden daha da fazla mahrum bırakmakla tehdit ederek, Çin Devlet Başkanı Xi Jinping’in “ortağı” Vladimir Putin’e karşı daha sert bir duruş sergilemesi için baskıyı artırmak isteyebilir.

Çin’in en büyük çip üreticisi SMIC’nin hisse fiyatı, yeni yaptırım haberlerinin ardından Hong Kong borsasında yüzde 12 düştü. Grup, Çin’in küresel çip endüstrisindeki muazzam açığını simgeliyor. SMIC, 14 nanometre boyutunda çipler üretirken diğer rakipler Tayvan ve Kore, uzun süredir 5 ve 3 nanometre boyutlarında çok daha güçlü çipler üretiyor.

Baidu, Alibaba veya Bytedance gibi Çinli internet devleri, eğer Amerikan çiplerine ulaşamazsa, bu öncelikle yapay zeka alanındaki gelişmelerini yavaşlatacaktır. Daha önceden sadece Çinli akıllı telefon üreticisi Huawei için geçerli olan kural, Washington’dan gelen yeni talimatlarla değişti. Artık Amerikan çip teknolojisi 28 Çinli şirkete (yaptırım listesindeki) satılamayacak.

Pekin güçsüz değil ve yeni yaptırımlara misilleme ile yanıt verebilir. Ancak analist Dan Wang, Çin hükümetinin kısa vadede kendisini geri planda tutacağına inanıyor. Şimdiye kadar Pekin, daha fazla Amerikalı üreticiyi Çin’e yatırım yapmaya ikna etmeye odaklandı ve böylece Uzak Doğu’daki en büyük müşteriye karşı yaptırımlarda aşırıya kaçmamaları için Washington’daki “şahinler” üzerindeki baskıyı artırdı.

Bununla birlikte partinin (ÇKP), Çin’in, ABD’nin önceki teknolojik liderliğini yakalayabilecek kendi yapay zekasını geliştirmesi konusunda, Amerika’nın Çin’i yavaşlatmak istediğine dair hiçbir yanılsaması yok. Pekin, ABD’nin Çin rekabetinin ”diz kapağını vurma” girişimlerine ”er ya da geç karşılık verebilir”, örneğin Apple’ı, gelecek vaat eden Çin pazarında kısıtlayabilir.

Amerikan yaptırımlarını bu kadar karmaşık yapan şey, küresel işbölümünde aşırı bir şekilde organize olan teknoloji endüstrisinin yapısıdır. Bu değer zincirini bozmak Amerika için bile maliyetlidir. Bu nedenle,  Doğu Asya’daki önemli yarı iletken üreticilerinin yönetici katlarında, en azından dış dünyaya karşı temkinli bir gevşeme var. Güney Kore’deki SK Hynix ve ayrıca Tayvan Yarı İletken Üretim Şirketi (TSMC), Washington’daki Ticaret Bakanlığı’ndan özel bir lisans olmaksızın bir yıllığına yarı iletken tesisleri için ekipman ve makineleri Çin’e ithal etmek için zaten izin aldı. Basında çıkan haberlere göre, Amerikalılar Samsung Electronics’e geçici bir özel izin de verdiler. Ancak Samsung, süreç hakkında şu ana kadar halka açık bir yorumda bulunmadı. Muafiyet izniyle, KLA gibi Amerikan şirketlerinden SK Hynix’e yapılan teslimatlara da izin verilmeye devam edilmelidir. Muafiyet sona erdikten sonra işlerin nasıl devam edeceği ise belli değil. Amerika’nın muafiyetler sebebiyle Güney Kore ve Tayvan’ı kızdırmak istemediğine dair spekülasyonlar var. Washington’daki hükümet de Amerikan ekonomisini olumsuz sonuçlardan korumakla ilgileniyor.

Apple için de risk var

Buna örnek (Apple) bellek çipleridir. Güney Koreli Samsung Electronics ve SK Hynix firmaları dünya pazarında geçici DRAM bellek piyasasının %70’ini ve kalıcı NAND bellek piyasasının da %50’den fazlasını kapsıyor. Elektronik bellek modülleri, diğer şeylerin yanı sıra her akıllı telefonda ve her bilgisayarda bulunabilir. Amerikan ihracat düzenlemeleri sonucunda bu pazarlarda aksaklıklar olsaydı bu Apple gibi Amerikan şirketlerini de etkilerdi.

Samsung, NAND bellek öğelerinin %30’undan fazlasını Çin’in Xian kentinde üretiyor. SK Hynix, DRAM belleğinin yüzde 40’ından fazlasını Wuxi’de üretiyor ve Intel’in Çin’deki NAND bellek işini satın alma sürecinde. Olağanüstü durumlarda, Çin’deki Güney Koreli şirketlerin üretimi başarısız olursa, ancak Micron gibi Amerikalı rakipler tarafından yalnızca kısmen dengelenebilir.

Dünyanın en büyük fason yarı iletken üreticisi olan Taiwan Semiconductor Manufacturing Company, ihracat düzenlemelerinin sonuçlarını gösteren başka bir örnektir. TSMC başkanı C.C. Wei, ihracat düzenlemesinin sonuçlarının “sınırlı ve yönetilebilir” olduğunu söylüyor. Şirket, Çin’in Nanjing kentindeki fabrikasında mikroçip üretimi için Amerikalılardan muafiyet aldı. Bu, fabrikadaki üretimin genişlemesinin devam edebileceği anlamına gelir.

TSMC Çin’in Nanjing kentinde 16 ve 28 nanometre boyutlarında yarı iletkenler üretiyor. Bu eski çipler ABD ihracat düzenlemelerine tabi değildir. Orada yaklaşık 14 nanometre ve daha az boyutlarda yüksek performanslı çipler var. TSMC bu tür modern çipleri Çin’de değil, Tayvan’da üretiyor ve gelecekte de Arizona’daki yeni fabrikasında üretecektir. İhracat düzenlemesinin TSMC gibi şirketler üzerindeki dolaylı etkileri şu anda pek tahmin edilemez.

Diğer büyük soru ise, Amerika’nın yeni jeostratejik vizyonunun Almanya gibi müttefikleri nasıl etkileyeceği. Almanya, Washington tarafından yaptırım rejimine zorlanılacak mı? Ve Almanya hala teknolojik olarak ayak uydurabilir mi? Federal hükümet şu anki gelişme konusunda çok endişeli. Ekonomi Bakanı Robert Habeck bu hafta Alman makine üreticilerine “çökmekte olan dünya ekonomisinin” büyük bir tehdit olduğunu söyledi.

Tehlike sadece Çin’den gelmiyor. Habeck, ABD hükümeti tarafından bu yıl hayata geçirilen enflasyonla mücadele programını “geleceğin teknolojisi için bariz bir sübvansiyon programı” olarak nitelendirdi. Habeck’e göre, 400 milyar doları aşacağı planlanan harcama, Almanya ve Avrupa’daki yatırımları engellemekle tehdit ediyor. Çip Yasası örneğinde olduğu gibi, bakanın (Habeck) da aklında bir Avrupa yanıtı var: “Büyük bir Avrupa yatırım paketine ihtiyacımız var.”

Çeviren: Gülçin Akkoç

DÜNYA BASINI

Bir Filistinlinin gözünden Gazze’nin tünelleri ve rehineler

Yayınlanma

Aşağıda çevirisini okuyacağınız Amerika’da yaşayan Filistin asıllı bir foto muhabirinin kaleme aldığı makale, Gazze’deki tüneller ve rehinelere odaklanıyor. Gazze’de doğup büyüyen gazeteci Eman Muhammed, tünellerin sıradan bir Filistinli için ne anlama geldiğini kendi deneyimleri üzerinden açıklamaya çalışıyor:

‘Tüneller’ ve ‘rehineler’ Gazze’de ne anlama geliyor?

Eman Muhammed

İsrail’in yasakladığı temel ihtiyaçların tünellerle sağlandığı ve haksız yere hapsettiği Filistinlilerin rehine olduğu Gazze’de büyüdüm.

Hayatımın çoğunu devasa jiletli bir tel örgüyle çevrili Manhattan’dan daha büyük olmayan bir toprak şeridinde geçirdim. Çoğu zaman, açık hava hapishanesinde yaşadığımızı fark eden tek insanlar biz Gazze sakinleriymişiz gibi hissediyordum.

Gazze’deki yaşamı belgelemek ve dünyanın geri kalanının Gazze’nin kötü durumunu ve dirençli insanlarını anlamasını sağlamak için foto muhabiri olarak kariyer yapmaya başladım. Görece sakin zamanlarda ilham verici ve moral verici hikâyelere odaklandım. Şiddet ve ölüm zamanlarında ise, sonrasını yani bombalar düşmeyi bıraktıktan ve dünya ilgisini yine kaybettikten sonra kalan acı ve yaraları belgelemeye çalıştım.

Artık Gazze’de değilim ama yine de bu küçük, çitlerle çevrili şeritten gelen bir Filistinli olarak son birkaç haftadır suçlayıcı mesaj yağmurundan kurtulamadım. Gelen kutum Hamas hakkında sorular soran mesajlarla dolup taştı. Bu mesajların amacı Hamas’ı ya da 7 Ekim’i neden yaptıklarını anlamak değil. Aksine, benden eylemleri için cevap vermemi istiyorlar.

Altı hafta içinde 50 iş arkadaşımı kaybetmiş olmam ya da komşularımın ve ailelerinin İsrail’in yönlendirdiği güneye kaçtıktan sonra bir İsrail hava saldırısında öldürülmüş olmaları önemli değil.

Her gün Gazze’de kalan ailemin hayatından endişe etmem ve onları her aramaya çalıştığımda cevap alamayınca küçük bir panik atak geçirmem de önemli değil.

İlk soru her zaman Hamas’ı kınayıp kınamadığım oluyor. Sanki sempati kazanmak için seçmelere katılmam isteniyormuş gibi hissediyorum.

Her gün medyada çıkan haberlerde ya da “terör örgütünü” kınayan konuşmalarda “tüneller” ve “rehineler” kelimelerinin geçtiğini duyuyorum.

Ancak bu kelimelerin benim için çok farklı bir çağrışımı var.

Benim ve Gazze’deki Filistinliler için tüneller vazgeçilmez bir altyapı haline geldi. 2007 yılında Gazze’ye yıkıcı bir kuşatma uygulayan İsrail, işgalci bir güç olarak Refah’taki Mısır sınır kapısı da dahil sınır kapılarından nelerin geçebileceğini kontrol etmeye başladı.

Geçen 16 yıl boyunca İsrail makamları, halka yönelik toplu cezalandırmanın bir başka biçimi olarak keyfi bir şekilde bazı malların Gazze Şeridi’ne girişini yasaklamaya karar verdi. Örneğin 2009’da Gazze’ye hiçbir makarnanın giremeyeceğine karar verdiler. Evet, makarna.

Bunun üzerine Filistinliler tüneller kazarak makarna ve İsrail’in rastgele yasaklayacağı diğer temel maddeleri kaçırmaya çalıştı.

Gıda, ilaç ve yakıt, “Metro” olarak bilinen ve muhtemelen Washington DC’nin metro sisteminden daha fazla durağı olan ve biraz daha güvenli olduğunu zannettiğim yerden akmaya başladı.

2011’de ilk kızım doğduğunda, 0-3 ay arası için kolik bebek mamasına ihtiyacım vardı ve bu mama yerel mağazalarda bulunmuyordu. “Metro” sayesinde birkaç kutu bulabildiğim için çok rahatlamıştım.

Tüneller hayatımızın o kadar değişmez bir parçası haline gelmişti ki bazen tünellerden Kentucky Fried Chicken sipariş etmekle ilgili şakalar yapardık, çünkü bu Gazze’de sahip olmadığımız bir “lüks”tü.

Ancak ablukanın bizi mahrum bıraktığı ve tünellerin sağlayamadığı şeyler de vardı.

İçilebilir suyun düzgün bir şekilde sağlanması bunlardan biriydi. Su karneye bağlandığı için istediğimiz zaman duş alamıyorduk. Sonuç olarak, su kesildiğinde deniz suyu kullanmak zorunda kalmamak için küveti dolu tutmaya çalışırdık.

Elektrik de sık sık mahrum kaldığımız bir başka lükstü. Günde ortalama sadece 4-6 saat elektriğe erişimimiz vardı.

Hareket özgürlüğü, tünellerin yardımcı olamayacağı bir başka “ayrıcalıktı”. Hamas var olmadan çok önce bile Gazze’ye gidip gelmek çoğu insan için mümkün değildi.

Ben 17 yaşındayken annemin Mısır’daki ailesini ziyaret etmeyi planlamıştık. Ayrılmamıza izin verilmeden önce Refah sınır kapısında üç gün bekledik. Taksi şoförümüz kapıdan geçerken İsrail askerleri aniden ateş açtı. Şoför dehşet içinde arkasını döndü ve durmaları için bağırdı.

Sonradan öğrendik ki öğle yemeği molasıymış ve geçmemize izin verilmesi gerektiği halde rahatsız edilmek istememişler. Böylece yaz planlarımız bir anda iptal oldu.

“Rehineler” benim zihnimde farklı bir anlamla çınlayan bir başka kelime.

Birçok kişi ateşkes düşünülmeden önce tüm İsrailli rehinelerin serbest bırakılmasını talep ediyor. Gerçekten de buna yürekten katılıyorum: Tüm sivil rehineler koşulsuz olarak ülkelerine geri gönderilmeli. Ancak buna Filistinli rehineler de dahil edilmeli.

Şu anda İsrail hapishanelerinde herhangi bir suçlama olmaksızın süresiz olarak “idari gözaltında” tutulan 2 binden fazla Filistinli var. Bunların çoğu çocuk, bazıları 12 yaşından küçük.

Gerçekten suçlananlar, mahkûmiyet oranının genellikle yüzde 95’i aştığı bir askeri mahkeme tarafından yargılanıyor; bu da mahkumların muhtemelen yasal sürece temel erişimden veya haklarındaki “gizli kanıtları” inceleme olanağından bile yoksun olduklarını gösteriyor.

İsrail, dünyada çocukları düzenli olarak askeri mahkemede yargılayan tek ülke. En yaygın suç? Taş atmak. Bu “mahkumlar”, onları aniden ve acımasızca ailelerinden koparan işgalci bir ordu tarafından esir tutulan çocuklar.

Ne yazık ki kimse onların isimlerini ve yüzlerini New York ya da Londra’daki posterlerde görmüyor. İnsanlar herhangi bir suçlama olmaksızın hapsedildiklerinde ve yargı sürecine erişimleri olmadığında, işte tam olarak bu durumdalar: rehineler.

Gazze’de foto muhabiri oldum çünkü oradaki yaşamın gerçekliğini, çoğunluğun görmediği gerçekliği belgelemenin önemli olduğuna inandım.

Ve artık orada yaşamıyor olsam da Filistinlilerin 7 Ekim’de tel örgüleri aşmasından çok daha önce bizim gerçekliğimizin ne olduğunu size anlatmaya çalışmazsam, bırakın bir Filistinli olmayı, bir gazeteci olarak bile görevimi yerine getirmemiş olurum.

Okumaya Devam Et

DÜNYA BASINI

İran’ın Gazze savaşına doğrudan dahil olmamasının 7 nedeni

Yayınlanma

Aşağıda çevirisini okuyacağınız makale, İran’ın Hamas’ın yanında İsrail’e karşı neden savaşa doğrudan dahil olmadığının nedenlerine odaklanıyor. Yazar, İran’ın gerekçelerini madde madde açıkladıktan sonra analizini, “Tahran boş durmaktansa, çatışmayı tam ölçekli bir bölgesel savaşa dönüştürmeden, Hizbullah ve Irak ve Suriye’deki Şii vekilleri aracılığıyla hem İsrail hem de ABD üzerinde baskı uygulamaya devam edecek” diye bitiriyor:

İran’ın Hamas İçin Savaşmamasının 7 Nedeni

Tahran’ın Gazze’deki savaşı tırmandırma konusundaki düşüncelerine yakından bir bakış.

Arash Reisinezhad

Başlangıcından bu yana Gazze’deki savaşın İran ile İsrail arasında doğrudan bir çatışmanın habercisi olabileceği düşünülüyor. Hizbullah savaşta yeni bir cephe açma tehdidini sürdürürken İranlı şahinler de ülkelerinin doğrudan müdahalesini memnuniyetle karşılıyor. Geçen ay İran’ın eski Dışişleri Bakanı Cevad Zarif, şahin yetkililer tarafından İran’ın dini liderine yazılan ve onu Hamas adına İsrail’le çatışmaya girmeye ikna etmeye çalışan bir mektuptan bahsetti.

Ancak geniş çaplı bölgesel bir savaş olasılığı düşük. İranlı şahinler tarafından yinelenen sloganlara rağmen, İran’ın stratejik düşüncesinin gerçekliği daha ihtiyatlı. Tahran’ın Hamas adına İsrail ile bir savaş başlatmaktan kaçınmasının en az yedi nedeni var.

Birincisi, İran İslam Cumhuriyeti 1980’lerde Irak’la savaş sırasında yaptığı gibi toplumu yeni bir savaş için bir araya getiremez. Irak ordusuna direnen ve Bağdat’ı İran topraklarından çekilmeye zorlayan, diğer faktörlerin yanı sıra insan dalgalarının durmaksızın harekete geçirilmesiydi. Ancak onlarca yıl sonra toplumun siyasi sisteme verdiği destek önemli ölçüde azaldı. Geçen yılki protestoların ardından, kısmen ABD öncülüğündeki yaptırımların neden olduğu ekonomik krizle birlikte, gençler ve kentli orta sınıf arasındaki hoşnutsuzluk arttı.

İkinci olarak, İran hükümetindeki ılımlı grup, İran’ın savaşa doğrudan müdahalesine karşı uyarılarda bulunuyor. Gerçekten de Gazze’deki savaş Tahran’daki siyasi ayrılıkları derinleştirdi. İranlı şahinlerin tehdit değerlendirmesinde Hamas’ın yok edilmesi otomatik olarak Hizbullah’ın çöküşü ve nihayetinde İran’a yönelik askeri bir saldırı ile ilişkilendiriliyor. Bu nedenle İran’ın Şii vekillerinin Irak ve Suriye’deki Amerikan üslerini hedef almasını destekliyorlar. Bu görüş, İran’ın ABD ile olası bir savaşa girmesinin yıkıcı sonuçları konusunda sürekli uyarılarda bulunan Zarif başta olmak üzere ılımlı yetkililerin görüşleriyle tam bir tezat oluşturuyor. Zarif’e göre İran Gazze konusunda daha radikal bir tutum takınırsa ABD ile ölümcül bir çatışmayı tetikleyebilir ve bu da İsrail’in hoşuna gider. İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi hükümeti tarafından kenara itilmesine rağmen Zarif, İslam Cumhuriyeti’nin siyasi elitleri ve hatta toplumu üzerinde hâlâ etkili bir isim.

Üçüncüsü, İsrail’in Hamas’ın 7 Ekim saldırısını caydırmadaki başarısızlığı Tahran’ın İsrail’e yönelik stratejik hesaplarını değiştirmiyor. Demir Kubbe füze savunma sistemi gibi yüksek teknolojili savunma sistemlerine güvenen İsrail’e karşı Hamas, önemli bir askeri ve istihbarat darbesi indirerek İsrail’in caydırıcılık politikasını yerle bir etti. Ancak bu durum İran’ın İsrail’e bakış açısını ya da bölgedeki güç dinamiklerini değiştirmedi. Hamas operasyonu İsrail’in uzun süredir devam eden inandırıcı caydırıcılık stratejisini sarsmış olsa da İran’a füze gücünü kullanarak İsrail’e meydan okuma fırsatı vermedi. Tersine İran, İsrail’in caydırıcılığı yeniden tesis etmenin olağanüstü askeri veya siyasi riskler almaya değecek varoluşsal bir öncelik olduğunu düşündüğüne inanıyor olabilir.

Dördüncü olarak, genel kanının aksine ne Hamas ne de Hizbullah İran’ın vekili; onları İran’ın devlet dışı müttefikleri olarak düşünmek daha doğru olacaktır. Tahran ile Hamas arasında yukarıdan aşağıya bir ilişki yok. Hamas eylemlerini İran’la uyumlu hale getirse bile yaklaşımları farklılaşabilir, tıpkı Suriye iç savaşında Hamas’ın Sünni Esad karşıtı isyancıları desteklediği dönemde olduğu gibi. Amerikan ve İsrail istihbaratı İran’ın üst düzey yetkililerinin Hamas operasyonundan haberdar olmadığını öne sürdü. Kasım ayı ortasında Reuters, İran’ın dini lideri Ayetullah Ali Hamaney’in Hamas lideri İsmail Haniye’ye İsrail’e yönelik saldırı konusunda İran hükümetinin uyarılmadığı için Filistinli grup adına savaşa girmeyeceğini söylediğini iddia etti.

Beşinci olarak, İran’ın Moskova ve Pekin’deki stratejik ortakları Hamas’a tam desteklerini açıklamadılar. İran, “Doğu’ya Bakış” politikası kapsamında Çin ve Rusya ile yakınlaşmaya çalışıyor ve bu ülkelerle ilişkilerini bozmak istemeyecektir. Aslında Tahran, iki yıl önce Kabil’in Taliban tarafından ele geçirilmesinde Çin-Rusya’nın bekle-gör yaklaşımını gözlemledikten sonra benimsediği politikanın bir benzerini Gazze’de izliyor. İran’ın amacı büyük uluslararası krizlerde izole edilmekten kaçınmak.

Altıncı olarak, İran’daki etkili karar alıcılar arasında Basra Körfezi’ndeki Arap şeyhliklerinin İran ve İsrail arasında büyük çaplı bir savaşı memnuniyetle karşılayacağına dair derin bir inanç var. İran, Arap ülkelerinin daha geniş çaplı bir savaş sonucunda İsrail ile bağlarını koparacağını umabilir ancak bu pek olası değil. Arap kamuoyu, ülkelerinin dış politikaları üzerinde çok etkili değil. Ve Arap liderler uzun zamandır Hamas’ı İsrail’in tamamen ortadan kaldırdığını görmekten mutlu olacakları yıkıcı bir İran vekili olarak algılıyorlar.

İran’ın savaşa girme konusundaki görünürdeki isteksizliğini etkileyen son ve en önemli faktör ise Hamaney’in bölgesel çatışmalara yönelik özel bakış açısı. Batı’daki ana akım görüşün aksine, İran’ın dini lideri bölgesel çatışmalara ideolojik değil realist bir bakış açısıyla yaklaşıyor. Irak’la yaşanan yıkıcı savaş sırasında İslam Cumhuriyeti’nin cumhurbaşkanı olarak görev yapmış olan Dini Lider, savaşın, özellikle de ABD ile yaşanan savaşın sonuçlarının son derece farkında. Bu farkındalık, Devrim Muhafızları Kudüs Gücü’nün eski lideri General Kasım Süleymani’nin ABD tarafından öldürülmesinin ardından İran’ın nispeten ölçülü bir tepki vermesine yol açtı. Bu tür bir davranış, bölgesel krizleri ele alma konusundaki genel stratejisiyle uyumlu. Yirmi yıldan daha uzun bir süre önce, Afganistan’ın kuzeyindeki İranlı diplomatlar ilk Taliban emirliği tarafından öldürüldüğünde ve İran’da kamuoyu büyük bir müdahaleye meylettiğinde, Hamaney ve dönemin Ulusal Güvenlik Yüksek Konseyi Başkanı Hasan Ruhani gerilimin tırmanmasını önlemeye yardımcı oldular.

Birbiriyle bağlantılı bu yedi neden, İslam Cumhuriyeti’nin Hamas adına savaşa müdahil olma konusundaki isteksizliğini açıklıyor. Ancak Gazze’deki savaş, İran’ın nükleer programını hızlandırabilir. İran’da, ağırlıklı olarak şahin kampta yer alan güçlü sesler, ülkenin Hamas’ın yok edilmesini önleyecek en önemli aracının nükleer yeteneklerini tam olarak geliştirme kararına bağlı olduğunu savunuyor. İran’ın elindeki kozun nükleer silah geliştirme tehdidinde yattığına ve bu sayede müttefiklerine hayati bir destek sunabileceğine inanıyorlar- tıpkı geçmişte Suriye’deki Esad hükümetine verdiği desteğe benzer şekilde. Bu mantık, İsrailli aşırı milliyetçi Miras Bakanı Amichai Eliyahu’nun Gazze Şeridi’ne “herkesi öldürmek için bir tür atom bombası” atılmasını “bir seçenek” olarak savunmasıyla büyük bir ivme kazandı.

Bunların hiçbiri İran’ın Gazze’deki stratejik varlığı olan Hamas’ı terk etmeye istekli olduğu anlamına gelmiyor. Tahran boş durmaktansa, çatışmayı tam ölçekli bir bölgesel savaşa dönüştürmeden, Hizbullah ve Irak ve Suriye’deki Şii vekilleri aracılığıyla hem İsrail hem de ABD üzerinde baskı uygulamaya devam edecektir.

Okumaya Devam Et

DÜNYA BASINI

‘Almanya’da AfD İslamı ve Erdoğancıları keşfediyor’

Yayınlanma

Çevirmenin notu: İslam eleştirmeni Ali Utlu’nun Almanya için Alternatif’e (AfD) katılma talebi henüz parti tarafından kabul edilmedi ve bu isteğin kabul edilip edilmeyeceği merak konusu. Till-Reimer Stoldt’un Welt am Sonntag‘da kaleme aldığı yazıda AfD’nin son zamanlarda İslam’a karşı ılımlaşan stratejisi ve hatta AfD’nin bazı kesimleri tarafından Türklerin ve Müslümanların oylarını almak için yaptıkları anlatılıyor. Stoldt, Ali Utlu’nun normalde AfD’yle birçok ortak noktası varken partinin Utlu’yu kabul etmeme ihtimalinin nedenlerini açıklıyor.

Çeviri: Gülçin Akkoç


AfD’nin giderek İslamlaşması

AfD’nin bir kısmı, seçmen olarak Müslümanları ve Erdoğancıları keşfetti. Ve şimdi eleştirel parti üyelerinin şikayet ettiği gibi, Alman milliyetçisi ‘İslam kucaklayıcılarına’ dönüşüyorlar. Ve İslam eleştirmeni Ali Utlu’yu kabul etmede tereddüt yaşıyorlar. AfD’nin İslamlaşması ilerliyor. Kuşkusuz, bu kulağa abartılı geliyor ama kesin olan bir şey var: Partinin bir kısmı Türk ve Müslüman kökenli muhafazakâr seçmenleri cezbetme eğilimlerini giderek daha fazla gösteriyorlar. Bunu yaparken de uzun zamandır kutsal kabul edilen pozisyonları veya en azından kutsal kabul edilen tonları terk ediyorlar ve bu, Almanya’nın bugüne kadarki İslam’ı en çok eleştiren partisi için biraz şaşırtıcı.

Bu durum AfD’ye üye olmak isteyen tanınmış bir blog yazarı hakkındaki tartışmalarla örnekleniyor: Köln’den eşcinsel İslam eleştirmeni Ali Utlu. AfD’nin bu istekten memnun olacağı düşünülebilir. Ne de olsa Utlu, partinin uzun süredir devam eden ‘geleneksel İslam’ın yayılmasının liberal toplumumuzun kazanımlarını tehlikeye attığı’ yönündeki söylemlerine mükemmel şekilde uyuyor, ister hukukun üstünlüğü, ister kadınlar için eşit haklar isterse de eşcinsel olma özgürlüğü konusunda olsun.

Mücadeleci İslam eleştirmenlerine yer yok mu?

AfD kendisini her zaman Batı’nın özgürlüğüne yönelik İslami tehdide karşı bir kale olarak gösterdiğinden, Utlu bu açıdan gerçek bir destekleyici güç olacaktır: Türk kökenli Alman, İslam’a tövbe etti. Utlu, Müslüman çevrelerin maçoluğuna ve homofobisine karşı düzenli olarak uyarılarda bulunuyor, Erdoğancı cami organizasyonu DİTİB’in yasaklanması konusunda çağrılarda bulunuyor. Ayrıca eşcinsel olduğunu ama kuir olmadığını vurguluyor. Bu da demek oluyor ki hissedilen cinsiyetler ve akışkan cinsiyet kimlikleri hakkında fazla düşünmüyor. Bu da onu partiyle aynı çizgiye getiriyor, çünkü AfD başkanı Alice Weidel gibi AfD’li eşcinseller de eşcinsel olduklarını ama kuir olmadıklarını vurgulamaktan hoşlanıyorlar.

Ancak Kuzey Ren-Vestfalya (NRW) eyaletindeki AfD’nin tepkisi şaşırtıcı derecede ölçülüydü. Eyalet meclis grubu ‘militan özgürlük savaşçısını’ (takipçileri bazen Utlu’ya böyle hitap ediyor) önümüzdeki hafta için davet etti. Parlamento grubu ve eyalet başkanı Martin Vincentz ise WELT‘e verdiği demeçte değişimi merak ettiğini ve Utlu’nun çok ilginç bir internet kişiliği olduğunu söyledi. Bu sıcak bir karşılama değildi, sevinç gösterisi hiç değildi. Buna ne sebep oldu?

Alman milliyetçisi ‘İslam Kucaklayıcıları’

Bunun sebebi üstte bahsedilen ve biraz abartılı olarak AfD’nin İslamlaşması olarak adlandırılabilecek süreçtir. AfD’nin daha radikal kesimleri (en başta doğu Almanya) son zamanlarda Müslümanlara ve Türklere gösterişli şekilde yakınlaşmaktadır. Ve bu eğilim o kadar etkili ki, daha ılımlı olan Kuzey Ren-Vestfalya eyaletindeki (NRW) AfD üyeleri bile onları dikkate almak zorunda kalıyor. ‘İslam kucaklayıcıları’ olarak adlandırılan grubun parti içinde ne kadar güçlü olduğunu tahmin etmek zor. Partiden ayrılan eski NRW eyalet başkanı Marcus Pretzell, ülke çapındaki üyelerin yaklaşık %60’ının bu gruba mensup olduğunu tahmin ederken öte yandan NRW parlamento grubu ‘kucaklayıcıların’ ülke çapında yalnızca bir azınlık olduğunu iddia ediyor.

Ancak AfD’nin Avrupa seçimlerindeki baş adayı ve Björn Höcke’nin yardımcısı Maximilian Krah’ın sürekli olarak ‘Türklerin AfD’ye oy vermesi gerektiğini’ söylemesi dikkat çekiyor. Krah aynı zamanda Türkiye Cumhurbaşkanı Erdoğan’ı da övüyor: “Erdoğan düşman değil, sicili etkileyici.” Ve İslam’ı eleştirip İslamcılar tarafından zulmedilen yazar Salman Rüşdi’nin kısa süre önce Alman Kitap Yayımcıları Birliği tarafından Barış Ödülü ile onurlandırılmasına karşı çıkıyor. ‘Sol-liberal sosyetenin, İslam dünyasını aşağılamak istediğini’ iddia ediyor.

‘Diğer Ali’ler’ hoş karşılanıyor

Saksonya-Anhalt eyaleti parlamento grubunun başkan yardımcısı Hans-Thomas Tillschneider, İslamcı bir YouTube programına bile konuk oldu. Tillschneider, AfD’nin önceki yıllardaki İslam’a yönelik eleştirilerini reddetti, bazı Müslümanların AfD’ye yakınlık duyduğunu vurguladı ve ‘Alman İslamı’nın mümkün olduğunu ilan etti.

AfD gençlik örgütünün başkan yardımcısı Nils Hartwig ve eski lideri Marvin Neumann gibi ruhen aynı fikirde olanlar, bu İslam dostu rotayı doğrudan Utlu’dan yola çıkarak yorumluyorlar. Hartwig X’te, ‘AfD’nin kuir bir Türk’ün evi olmadığını’ yazdı. Neumann ise ‘AfD’ye zaten oy veren Ali’ler olduğunu ve onların Utlu’nun her gün karşı çıktığı insanlar olduğunu’ ifade etti. Görünüşe göre bunun arkasında, İslam’ı ve Erdoğan’ı eleştiren ve Batılı değerler için mücadele eden bir eşcinselin Türk milliyetçisi ve geleneksel Müslüman seçmenleri korkutabileceği endişesi yatıyor. Şimdiye kadar İslam’ı bu kadar eleştiren bir partiden böyle bir kaygıyı kim beklerdi?

Batı aşıklarından direniş

Ancak NRW ya da Hamburg gibi eyaletlerde AfD içinde Enxhi Seli-Zacharias gibi Batılı özgürlük aşığı gelenekçiler de var. NRW Eyalet Parlamentosu’nun Arnavut kökenli grup başkanvekili, Krah ile açıkça ters düşerek ‘Rüşdi’nin onlarca yıldır İslamcılar tarafından zulüm ve saldırıya uğradığını ve ifade özgürlüğü için verdiği mücadeleden dolayı onurlandırılmayı hak ettiğini’ vurgulamış, hatta “AfD İslam’ı eleştirmeyi bırakırsa ben de istifa ederim,” tehdidinde bulunmuştu. Ancak Seli-Zacharias yalnız değil, NRW eyalet başkanı Vincentz tarafından destekleniyor ve o da federal başkan Alice Weidel tarafından destekleniyor. Müslüman seçmenlerle nasıl başa çıkılacağı konusunda parti içinde tartışmalar hala sürüyor.

Sonuç olarak tam bir rota değişikliği söz konusu değildir. Bunu başka bir olgu daha kanıtlamaktadır: Partinin özellikle daha radikal kesimleri, Almanya’daki Müslümanların sayısını önemli ölçüde azaltma planlarına sadık kalmaya devam ediyor ve bu genellikle ‘milyonlarca yeniden göç’ olarak adlandırılıyor. Bu geniş çapta belgelenen hedeften vazgeçtiklerini gösteren şimdiye kadar hiçbir şey yok.

Almanya’da ‘Bozkurtlar ve Erdoğan destekçileriyle’ omuz omuza olmak mı?

İslam eleştirmeni, AfD destekçisi, Alman-Yezidi ve blog yazarı Ronai Chaker’in korktuğu gibi pratikte gerçekten ‘Erdoğan destekçileri ve Bozkurtlarla güçlerini birleştirmeye çalıştıkları’ da henüz kanıtlanmadı. Bu, AfD’nin İslam ve Türkiye yanlısı duruşunun şimdilik daha çok seçimlerde birkaç oy daha kazanmak için bir sahne olarak sınıflandırılması gerektiği anlamına geliyor.

Ancak akılda kalıcı ‘Batı ve geleneksel İslam’ ikileminin terk edilmesi, var olan seçmenin oylarına mal olabilir. AfD’nin önemli bir kısmının söylemini Müslüman-Türk azınlık seçmenlere bu kadar güçlü bir şekilde uyarlaması gerçek AfD terminolojisinde, en azından partinin halkla ilişkilerinde kademeli bir İslamlaşma olarak tanımlanabilir.

Ali Utlu’nun üyelik başvurusu reddedilirse, pek çok kişi Erdoğan’ın beşinci kolunun etkili olup olmadığını sorgulayacak. Höcke’ler, Krah’lar ve Hartwig’ler bunu gerçekten istiyor mu?

Okumaya Devam Et

Çok Okunanlar

English