Meksika, polisin Ekvador’un başkenti Quito’daki büyükelçiliğine girerek, yolsuzluktan hüküm giydikten sonra buraya sığınan eski Ekvador başkan yardımcısını gözaltına alması üzerine, Ekvador ile diplomatik ilişkilerini kesti ve bu ülkeyi uluslararası mahkemeye çıkarma sözü verdi.

Devlet Başkanı Daniel Noboa’nın sağcı hükümeti, Meksika’nın sosyal demokrat yönetiminin, 2013-18 yılları arasında Ekvador’un başkan yardımcılığını yapan ve yakın zamanda 14 yıl hapis cezasına çarptırılan Jorge Glas’a sığınma hakkı tanımasının ardından polislere elçilik binasına girme emri verdi.

Ağır silahlı askerler dışarıda nöbet tutarken polis cuma gecesi geç saatlerde elçiliğe zorla girdi. Sosyal medyada yayınlanan videoda iki siyah polis cipinin siren çalarak diplomatik binadan ayrıldığı ve Meksika’nın vekil büyükelçisi Roberto Canseco’nun bağırdığı görülüyor. “Hayır, hayır, bu bir ihlaldir, bu mümkün değil!” diyen Canseco polis tarafından yere yatırıldı.

Canseco daha sonra gazetecilere yaptığı açıklamada, “Bu kesinlikle kabul edilemez. Bana vurdular, beni yere ittiler. Fiziksel olarak içeri girmelerini engellemeye çalıştım. Quito’daki Meksika elçiliğini suçlular gibi aradılar,” dedi.

Meksika Devlet Başkanı Andrés Manuel López Obrador, Ekvador’u ‘uluslararası hukuku ve Meksika egemenliğini alenen ihlal etmekle’ suçladı ve diplomatik ilişkilerin derhal askıya alınması talimatını verdiğini söyledi.

Meksikalı bakan: Diktatör Pinochet bile cesaret edememişti

1961 Viyana Sözleşmesi diplomatik binaların dokunulmazlığını garanti altına alarak ‘kabul eden devletin temsilcilerinin misyon şefinin rızası dışında buralara giremeyeceğini’ belirtiyor. Askeri diktatörlüklerde bile bir elçiliğe ev sahibi hükümet tarafından zorla girilmesi neredeyse duyulmamış bir şeydi.

Latin Amerika 1980’lerden bu yana ciddi bir ulusal büyükelçilik ihlali görmemişti. 1980 yılında Guatemala City’deki İspanyol büyükelçiliğinin yakılması sırasında 37 kişi ölmüş ve Kolombiyalı bir gerilla grubu olan M-19, Dominik Cumhuriyeti’nin Bogota’daki büyükelçiliğinde diplomatları rehin almıştı.

Meksika Dışişleri Bakanı Alicia Bárcena, geri dönen diplomatlara ‘Quito’daki büyükelçiliğimizi kendi fiziksel sağlıklarını tehlikeye atarak da olsa korudukları için’ teşekkür etti.

Bárcena, “Diktatör Pinochet bile Şili’deki Meksika büyükelçiliğine girmeye cesaret edememişti. Şiddetle ve yetkisiz bir şekilde girdiler, (diplomatlara) fiziksel saldırıda bulundular. Bunu şiddetle kınıyoruz,” dedi.

Bárcena, ‘Ekvador’un uluslararası hukuk ihlallerinden sorumlu olduğunu kınamak için’ davayı Uluslararası Adalet Divanına götüreceğini söyledi. Bakan, baskın sırasında birkaç Meksikalı diplomatın yaralandığını da sözlerine ekledi.

Ekvador lideri baskını savundu

Ekvador lideri Noboa, Jorge Glas’ı barındıran diplomatik misyona verilen dokunulmazlık ve ayrıcalıkların ‘kötüye kullanıldığını’ ve siyasi sığınmasının ‘yasal çerçeveye aykırı’ olduğunu ileri sürdü.

Noboa, “Ekvador egemen bir ülkedir ve hiçbir suçlunun cezasız kalmasına izin vermeyeceğiz,” diye ekledi.

Ülkenin cezaevi kurumunun yaptığı açıklamaya göre Glas, cumartesi sabahı Ekvador’un büyük liman kenti Guayaquil’de ‘kaya’ olarak adlandırılan maksimum güvenlikli bir hapishaneye nakledildi. Daha önce sosyal medyada paylaşılan videolarda zırhlı bir konvoyla Quito’daki bir tutukevinden nakledildiği görülüyordu.

Ekvador ve Meksika arasındaki anlaşmazlık Glas’ın aralık ayında elçiliğe sığınmasından bu yana devam ediyordu. Savcıların, önde gelen bir Ekvadorlu uyuşturucu kaçakçısının bir yargıca rüşvet vermesi nedeniyle 2022 yılında uzun süreli hapis cezasından erken tahliye edildiğini öne süren sohbet mesajlarını yayınlamasının ardından elçiliğe kaçmıştı.

Glas, Correa’nın ekibindendi

López Obrador bu hafta Noboa’nın geçen yıl solcu bir rakibine karşı kazandığı seçim zaferinin, rakibinin kampanya sırasında başka bir adayın öldürülmesinden haksız yere sorumlu tutulması sayesinde olduğunu öne sürerek Ekvador hükümetini kızdırdı. Ekvador bu sözler üzerine Meksika Büyükelçisinin sınır dışı edilmesine karar verdi.

Glas, Rafael Correa’nın başkan yardımcısıydı ve geçen yıl Noboa’ya karşı kaybeden Luisa González de Correa tarafından destekleniyordu. González Cumartesi günü yaptığı açıklamada Noboa’yı istifa etmeye çağırdı.

Rafael Correa, hakkında yolsuzluktan verilen tutuklama kararı nedeniyle 2018’de Belçika’ya sığınmıştı.

Ekvador’un sağcı başkanı Noboa

36 yaşındaki Noboa, uyuşturucu kaçakçılığına karşı topyekûn savaş ilan ettikten sonra Ekvadorlular arasında artan popülaritesini ve Washington’dan gelen güçlü desteği arkasına almış durumda. Muz ihracatçısı zengin bir ailenin çocuğu olan Noboa, kısmen El Salvador’un güçlü lideri Nayib Bukele’den ödünç aldığı taktiklerle, sokaklara asker çıkarmak için acil durum yetkilerini kullandı ve orduyu çetelerle dolu hapishanelerin kontrolünü ele geçirmeye gönderdi.

Noboa geçen ekim ayında, ‘maksimum’ güvenlikli cezaevleri tasarlamak için İsrail’in kendilerine yardım edeceğini açıklamıştı.

Noboa geçen şubat ayında, ABD ile biri ortak deniz operasyonları için olmak üzere iki askeri işbirliği anlaşmasını onayladı.

Anlaşmalardan biri, Ekvador’un uyuşturucu kaçakçılığı, silah ve insan ticareti ile yasadışı balıkçılık gibi yasadışı faaliyetlerle mücadele etmek üzere ABD ile ortak operasyonlar yürütmesine olanak tanıyor.

Noboar, zimmetine para geçirme suçlamasıyla hakkında görevden alma davası açılan Başkan Guillermo Lasso’nun erken seçim çağrısında bulunmasının ardından kasım ayında iktidara geldi. Noboa, Lasso’nun görev süresinin geri kalanı olan Mayıs 2025’e kadar görevde kalacak.

Noboa ilk ziyaretini ABD’ye yapmıştı

Noboa, göreve geldikten sonra katma değer vergisini üç puan artırarak %15’e çıkaran ve petrol ve madencilik şirketleri için binlerce çevre iznine yeşil ışık yakan acil bir vergi tasarısı hazırladı; bu hamlelerin hem ekonomiyi hem de hükümet kasasını desteklemeye yardımcı olacağını söylüyordu.

Dahası, yeni başkan benzin sübvansiyonlarını azaltmayı ve işgücü piyasasını daha işveren dostu hale getirmek için serbestleştirmeyi planlıyordu.

Noboa hükümeti, ABD ve AB’den ‘çetelerle savaş’ kapsamında ülkenin dış borcunu yeniden yapılandırmasını da talep ediyordu. 

Noboa  seçilmiş başkan olarak ilk ziyareti için Washington’a gitti. Kampanya vaatlerini hayata geçirmek için finansman mekanizmaları sağlamaya odaklanan Noboa, Uluslararası Para Fonu (IMF), Dünya Bankası, Amerikan Devletleri Örgütü, ABD Ticaret Odası ve Inter-Amerikan Kalkınma Bankası temsilcileriyle bir araya gelmişti.

Latin Amerika ülkelerinden Ekvador’a kınama

Latin Amerika hükümetlerinden ise kınamalar gecikmedi. Küba, Venezuela ve Honduras hükümetleri Ekvador’un tutumunu eleştirirken Nikaragua da cumartesi günü Meksika’yı takip ederek Quito ile diplomatik ilişkilerini kesti.

Brezilya Dışişleri Bakanlığı baskının ‘ciddi bir emsal teşkil ettiğini ve uygulama gerekçesi ne olursa olsun güçlü bir şekilde reddedilmesi gerektiğini’ söyledi. Arjantin ve Uruguay’ın sağcı hükümetleri de Ekvador’u eleştirdi.

Kolombiya’nın solcu Devlet Başkanı Gustavo Petro, Glas’ın siyasi sığınma hakkının ‘barbarca ihlal edildiğini’ söyledi ve Amerikan Devletleri Örgütü (OAS) dahil bölgesel çok taraflı örgütleri davayı ele almaya çağırdı.

OAS genel sekreterliği cumartesi günü yaptığı açıklamada Ekvador’u eleştirdi ve ‘diplomatik misyon binalarının dokunulmazlığını ihlal eden ya da riske atan her türlü eylemi reddettiğini’ söyledi. OAS ayrıca ‘farklılıklarını çözmek için taraflar arasında diyalog’ çağrısında bulundu.

ABD Dışişleri Bakanlığı ise cumartesi günü yaptığı açıklamada Viyana Sözleşmesinin her türlü ihlalini kınadığını belirterek her iki ülkenin de ‘önemli ortaklar’ olduğunu ifade etti.

Bakanlık, “İki ülkeyi aralarındaki farklılıkları uluslararası normlara uygun olarak çözmeye teşvik ediyoruz,” dedi.