Birleşik Krallık Deniz Ticaret Operasyonları (UKMTO), İran ve İsrail arasında yükselen tansiyonla bağlantılı olarak Körfez ve Hürmüz Boğazı sularında elektronik parazit vakalarında artış olduğunu bildirdi. Kurum, bu durumun gemilerin konum bildiren otomatik sistemlerini (AIS) önemli ölçüde etkilediği konusunda uyarıda bulundu.

Birleşik Krallık Deniz Ticaret Operasyonları (UKMTO), İran ve İsrail arasında artan gerilime paralel olarak Körfez ve Hürmüz Boğazı sularında elektronik parazit olaylarında bir artış yaşandığını duyurdu.

Kurum tarafından yapılan son uyarıda, bu durumun bölgedeki gemilerin konum bildirme sistemlerini ciddi şekilde etkilediği belirtildi.

UKMTO, geçtiğimiz hafta İsrail’in İran’a yönelik saldırılarından önce de bölgeden geçen gemilere dikkatli olmaları yönünde bir tavsiye yayımlamıştı.

Konum bildirme sistemleri etkileniyor

Kurumun son danışma notunda, elektronik parazit seviyesinin bölge genelinde yükselmeye devam ettiği vurgulandı.

Açıklamada, “Bölge genelinde elektronik parazit seviyesi yükselmeye devam ederken, Körfez içindeki seviyeler ve yoğunluk, gemilerin otomatik sistemler (AIS) aracılığıyla konum bildirmeleri üzerinde önemli bir etkiye sahip,” ifadeleri kullanıldı. Bu durumun, gemilerin seyrüsefer güvenliği açısından riskler oluşturduğu belirtiliyor.

Küresel enerji akışı için kritik nokta

Hürmüz Boğazı, dünya deniz ticaretinin en kritik geçiş noktalarından biri olarak kabul ediliyor. Enerji Bilgi İdaresi’ne (EIA) göre, küresel petrol ticaretinin yaklaşık beşte biri bu sular üzerinden gerçekleştiriliyor.

Boğazda güvenli seyrüseferin kesintiye uğraması, küresel enerji akışları ve denizcilik güvenliği için önemli riskler teşkil etme potansiyeli taşıyor.

UKMTO, yaptığı açıklamada, “Gemilere dikkatli bir şekilde seyretmeleri ve elektronik parazit olaylarını UKMTO’ya bildirmeye devam etmeleri tavsiye edilmektedir,” diyerek bölgedeki gemileri uyardı.

İran’dan NPT hamlesi

İsrail’in ABD onaylı saldırıları üzerine İran’dan NPT hamlesi geldi. ABD ile nükleer müzakereleri askıya alan Tahran, NPT’den çekilme hazırlığında olduğunu duyurdu.

İran Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü İsmail Bekayi, İran Meclisi’nin Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Antlaşması’ndan (NPT) çekilmeye yönelik bir yasa tasarısı hazırlığında olduğunu açıkladı.

El Cezire’de yer alan habere göre Bekayi, İran’ın kitle imha silahlarına karşı olduğunu yineleyerek, bu adımın siyasi bir mesaj taşıdığını ima etti.

Ancak Bekayi, Tahran’ın kitle imha silahları geliştirmeye karşı olduğunu da ekledi.

1968 yılında imzalanıp 1970’te yürürlüğe giren ve 190 üyesi bulunan NPT, ABD, Rusya, Çin, Birleşik Krallık ve Fransa dışındaki imzacı ülkelere nükleer silah edinme yasağı getiriyor, buna karşılık, elektrik üretimi amacıyla barışçıl nükleer programlar yürütmelerine Birleşmiş Milletler (BM) denetiminde izin veriliyor.

Açıklama, İran ile İsrail arasında son bir haftada artan askeri gerilim ve nükleer tehditlerin gölgesinde geldi.

NPT hamlesi böyle tetiklendi

İran’ın bu çıkışı, İsrail’in 13 Haziran’da başlattığı kapsamlı hava saldırılarının hemen ardından geldi. “Yükselen Aslan” adı verilen operasyonda, İran’ın nükleer altyapısı, askeri komuta kademesi ve üst düzey bilim insanları hedef alındı.

Saldırılarda İran Genelkurmay Başkanı, Devrim Muhafızları Komutanı ve 9 nükleer bilim insanı hayatını kaybetti. İran makamlarına göre toplamda 224 sivil öldü.

İran, bu saldırılara karşılık olarak İsrail’e 100’den fazla balistik füze ve insansız hava aracıyla karşılık verdi. Misillemelerde Tel Aviv, Hayfa ve birçok kent vurulurken en az 24 kişi hayatını kaybetti, 400’den fazla kişi yaralandı.

ABD-İran nükleer görüşmeleri durdu

Yaşanan gelişmeler, diplomasi trafiğini de doğrudan etkiledi. İran, ABD ile yürütülen nükleer görüşmeleri süresiz olarak askıya aldığını duyurdu.

İsrail’in saldırılarından saatler önce Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA), İran’ın NPT yükümlülüklerine uymadığına ilişkin bir rapor yayınladı. Raporun hemen ardından Tahran, üçüncü bir uranyum zenginleştirme tesisini devreye soktuğunu ilan etti.

NPT nedir?

NPT (Nuclear Non-Proliferation Treaty), 1968 yılında imzalanan ve 1970’te yürürlüğe giren uluslararası bir anlaşma. Nükleer silahların yayılmasını önlemeyi, mevcut silahların azaltılmasını ve barışçıl nükleer enerji kullanımını teşvik etmeyi amaçlıyor. İran, 1970’ten bu yana anlaşmanın tarafı.

Ancak İran, 2018’de ABD Başkanı Donald Trump’ın İran nükleer anlaşmasından çekilmesinin ardından, anlaşma kapsamındaki yükümlülüklerinden kademeli olarak geri adım atmaya başladı. Trump yönetimi, İran’a ağır yaptırımları yeniden uygulamaya koyarak ülke ekonomisine ciddi zarar verdi.

Rejim değişikliği söylemleri İsrail-İran gerilimiyle yeniden gündemde. İsrail İnovasyon, Bilim ve Teknoloji Bakanı Gila Gamliel, İran’a yönelik saldırılar devam ederken, “seneye özgür Tahran’da” ifadelerini kullandığı bir videoyu sosyal medyada paylaşarak rejim değişikliği mesajı verdi.

Gamliel’in paylaştığı görüntülerde, geçtiğimiz yıl katıldığı bir etkinlikte, İran İslam Devrimi öncesinde kullanılan bayrakla sarılı bir kürsüde konuşma yaptığı ve bu ifadeyi tekrar ettiği görülüyor.

Gila Gamliel, daha önce de İsrail’i ziyaret eden, eski İran Şahı’nın oğlu sürgündeki Prens Rıza Pehlevi ile görüşmeler gerçekleştirmişti. Pehlevi, 2023 yılında Yahudi Soykırımı (Holokost) anma etkinlikleri kapsamında Gamliel’in davetiyle İsrail’e gitmiş, Doğu Kudüs’teki Burak (Ağlama) Duvarı’nı ziyaret ederek kamuoyuna poz vermişti.

İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu da son açıklamasında, İran’a yönelik saldırılarla bu ülkenin zayıflatıldığını iddia ederek, “rejim değişikliğinin mümkün olduğunu” savunmuştu.

1979’daki İran İslam Devrimi ile tahttan indirilen Şah Rıza Pehlevi’nin oğlu Prens Ali Rıza Pehlevi hâlen sürgünde yaşıyor.

İsrail-İran hattında tırmanan gerilim

İsrail, 13 Haziran’da İran’ın farklı kentlerine yönelik geniş kapsamlı bir saldırı başlattı. Bu saldırılarda İran Genelkurmay Başkanı, Devrim Muhafızları Komutanı, üst düzey komutanlar ve 9 nükleer bilim insanı hayatını kaybetti. Sivil can kaybı ise İran kaynaklarına göre 224 olarak açıklandı.

İran ordusu da misilleme olarak İsrail’e onlarca balistik füze fırlattı. Bu saldırılarda en az 24 kişi öldü.

Çatışmalar uluslararası tepkilere yol açarken, başta Türkiye olmak üzere birçok ülke İsrail’in saldırılarını kınadı.