ABD Başkanı Donald Trump’ın, Amerikan ordusunun İsrail’in yanında İran yönetimine karşı savaşa girme sinyalleri versiyle başlayan tartışma büyüyor.

Özellikle Cumhuriyetçiler ve Trumpizmin taşıyıcılarından “Amerika’yı Yeniden Büyük Yap” (MAGA) İran ile doğrudan askeri müdahale konusunda tartışırken, önde gelen muhafazakârlar ve başkanın müttefikleri müdahaleye karşı güçlü sesler çıkarmaya başlayıp bir dizi siyasi aktöre sert eleştirilen yöneltmeye başladı ama bu isimler Trump’ı doğrudan hedef almamaya dikkat ediyorlar.

POLITICO’ya göre Cumhuriyetçi Parti içindeki çatışan gruplar, İran’la nasıl başa çıkılacağı konusunda Trump’ı zıt yönlere çekmeye çalışıyor.

İzolasyonistler, Trump’ı ABD’yi başka bir büyük Orta Doğu savaşına sokmayacağına dair seçim kampanyasında defalarca verdiği sözlere sadık kalmaya çağırırken, Senatör Lindsey Graham gibi müdahaleci isimler ise başkana İran’a karşı daha sert bir tutum sergilemesi için baskı yapıyor. 

Şu anda ikinci yaklaşım, Trump’ın desteğini kazanıyor gibi görünüyor.

MAGA’cılar savaşa itiraz ederken Trump’ı eleştirmemeye dikkat ediyor

MAGA’cılar, İran ile çatışmaya girmeye karşı çıkarak, İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu’dan Graham’a kadar herkesin çatışmada oynadıkları rol nedeniyle eleştirilerde bulunsa da, çok azı başkanın yaklaşımını doğrudan eleştirdi.

Örneğin muhafazakâr sosyal medya yorumcusu Laura Loomer pazartesi günü X’te, takipçilerini yanıtlarda kanıtları paylaşmaya teşvik ederek, “Şu anda Trump’a hakaret eden her sağcıdan ekran görüntüsü alın. Çoğunu aldım. Ama hiçbirini kaçırmak istemiyorum,” diye yazdı.

Loomer, İran’a olası askeri müdahaleye karşı çıkarak “Başkan Trump’a sırt çeviren dolandırıcılara” özellikle sert çıktı.

Trump’ın destekçilerinden MAGA ideoloğu Steve Bannon da ABD’nin İran’a askeri müdahalesine karşı uyarıda bulunarak, “Başka bir Irak olamaz,” dedi.

“İsrailliler başladıkları işi bitirmeli. Bunu onlar başlattı. Bitirmeleri gerekir,” diye devam eden Bannon, Netanyahu’yu geçen hafta İran’a saldırı başlattıktan sonra Trump yönetiminin yardıma koşmasını beklediği için eleştirdi.

Bununla birlikte Bannon, MAGA’cıların, tek tük itirazlar çıksa bile, Trump’ın İran’a saldırı kararı alması durumunda Başkan’ın arkasında dizileceklerini düşündüğünü söyledi.

JD Vance’in müdahalesi: Plana sadık kalın

Parti içindeki bölünme, tarihsel olarak izolasyonistlerin yanında yer alan Başkan Yardımcısı JD Vance’i de harekete geçirdi. Salı günü 375 kelimelik bir X gönderisinde Vance, uzun süren savaşla ilgili endişeleri kabul ederken, başkan ve İran’a karşı alınabilecek olası önlemleri kararlılıkla savundu.

Vance, “Elbette, son 25 yıldır uygulanan aptalca dış politika nedeniyle insanların dış ilişkiler konusunda endişelenmesi haklı. Fakat başkanın bu konuda bir miktar güven kazandığını düşünüyorum,” dedi.

Trump da iki taraf arasında denge kurmaya çalışıyor gibi görünüyor. Başlangıçta İsrail’in İran’a karşı kampanyasını doğrudan desteklemekten kaçınan Trump, ABD’nin doğrudan saldırılara yardım etmeye hazır olduğunu ve İsrail ordusunun tek başına yok edemeyeceği İran’ın Fordow zenginleştirme tesisini hedef almak için Amerikan “bunker buster” bombalarının kullanılmasını düşündüğünü belirtti.

Yönetim, parti içinden gelen eleştirilere rağmen tutumunda kararlı. Beyaz Saray Sözcüsü Anna Kelly, “Başkan Trump, İran’ın nükleer silah elde edemeyeceği konusundaki tutumundan hiç sapmadı ve seçim kampanyasından bu yana Amerikan halkına bu sözünü tekrarladı. Amerikalılar, Başkan Trump’ın onların güvenliği için doğru kararları alacağına güveniyor,” diye konuştu.

Trump, Carlson’ın özür dilediğini söyledi

Trump’ı doğrudan eleştiren az sayıdaki muhafazakâr isimden biri, geçen hafta İsrail’in İran’a füze saldırısı düzenlemesinin ardından başkanın ”savaş suçuna ortak olduğunu” iddia eden eski Fox News sunucusu Tucker Carlson.

Carlson’ın Trump’a yönelik hücumu, başkanın öfkesini çekti ve Trump pazartesi günü Truth Social’da Carlson’ı “çılgın” olarak nitelendirdi.

Ne var ki Trump çarşamba günü, Carlson ile aralarının düzeldiğini ima etti. Trump, Oval Ofis’te gazetecilere, “Tucker iyi bir adam. Geçen gün arayıp özür diledi, çünkü biraz fazla sert konuştuğunu düşündü ve ben bunu takdir ettim,” dedi.

Greene’den ‘yabancı savaşlara’ tepki

Başkanın sadık destekçisi Temsilci Marjorie Taylor Greene de, eski Fox News sunucusunu desteklediğini açıkladı.

Greene, X’te yaptığı bir paylaşımda, “O, benimle aynı şeylere utanmadan inanıyor. Yabancı savaşlar/müdahaleler/rejim değişiklikleri Amerika’yı son sıraya itiyor, masum insanları öldürüyor, bizi iflasa sürüklüyor ve nihayetinde yıkımımıza yol açacak. Bu delilik değil. Milyonlarca Amerikalı bunun için oy verdi,” dedi.

Başka bir gönderide Greene, “Rusya ile Ukrayna’da vekalet savaşı, İsrail için İran’la savaşmak ve Çin için Tayvan’ı korumak” peşinde olduklarını söylediği “neocon savaş çığırtkanlarını” sert bir şekilde eleştirdi.

Fakat bazı Cumhuriyetçi liderler, MAGA çevrelerinden gelen protestolardan etkilenmemiş görünüyor.

Senato Çoğunluk Lideri John Thune, “Partimizde, Amerika’nın dünyadaki rolü hakkında farklı görüşlere sahip insanlar var, bunu biliyorsunuz. Ama bence başkan yetkisi dahilinde hareket ediyor, İran’ın asla nükleer silaha sahip olmamasını sağlamanın ne kadar önemli olduğunu anlıyor ve Amerika’yı ve Amerikan çıkarlarını korumak için elinden geleni yapacak,” dedi.

Demokratlardan Trump’a Kongre uyarısı

Öte yandan Senatonun önde gelen Demokrat üyeleri, Trump’tan İran ile ilgili bir strateji belirlemesini talep ediyor. Yönetim, İsrail’in İran’a karşı yürüttüğü kampanyaya ABD’nin doğrudan askeri müdahalesini değerlendirirken Kongreyi karanlıkta bıraktığını belirtiyorlar.

Beş üst düzey Demokrat, çarşamba günü yaptıkları ortak açıklamada, tırmanan çatışmanın bölgesel bir savaşa dönüşerek Orta Doğu’daki binlerce ABD askerini tehlikeye atabileceğini belirterek, yönetimi herhangi bir Amerikan müdahalesi için “hazırlık, strateji ve açıkça tanımlanmış hedefler eksikliği” nedeniyle eleştirdi.

Açıklamada, “Kongre, ABD’nin dünya çapındaki ulusal güvenliğini korumak ve savunmak konusunda eşit bir ortaktır ve Kongre, İran’a karşı askeri harekat için yetki vermemiştir. ABD’yi tehlikeye atacak askeri müdahaleyi onaylamayacağız. ABD, on yıllardır süren üçüncü bir savaşa uyuyarak giremez,” denildi.

Bill Gates ve Sam Altman tarafından desteklenen iki şirket, nükleer enerjinin yapay zeka devrimine güç katacağına dair yatırımcıların iyimserliğinin artmasıyla 1 milyar dolardan fazla fon topladı.

Gates tarafından kurulan özel şirket TerraPower, çarşamba günü yaptığı açıklamada, ABD’li çip üreticisi Nvidia’nın risk sermayesi kolundan ilk kez fon alarak yatırımcılardan 650 milyon dolar topladığını duyurdu.

Bu gelişme, Altman’ın desteklediği, standart modellerin yaklaşık üçte biri veya daha az güç üreten yeni bir nükleer reaktör türü olan küçük modüler reaktörlerin (SMR) geliştiricisi Oklo’nun bu hafta 460 milyon dolarlık sermaye artırımı gerçekleştirmesinin ardından geldi.

Analistler, şirketlerin Google, Meta ve Microsoft gibi şirketlerin nükleer geliştiricilerle yaptığı son anlaşmalar ve hükümet desteği ile yaratılan olumlu finansman ortamından yararlandığını söyledi.

Bu durum, nükleer enerji ile ilgili hisse senetlerinin fiyatlarını rekor seviyelere çıkardı ve özel finansman alanında ivme yarattı.

TerraPower’ın CEO’su Chris Levesque, Financial Times’a (FT) verdiği demeçte, bu fonun nükleer teknolojinin endüstrinin yapay zeka uygulamaları için ihtiyaç duyduğu önemli bir enerji kaynağı olacağının bir kanıtı olduğunu söyledi.

TerraPower, özel finansman yoluyla 2 milyar dolardan fazla fon topladı ve ABD hükümetinden, Wyoming’in Kemmerer kentinde su yerine sıvı sodyumla soğutulan ilk nükleer reaktörünün tasarımı ve inşası için 2 milyar dolarlık hibe aldı.

TerraPower, Gates ve Güney Koreli holding HD Hyundai’nin de dahil olduğu bazı mevcut yatırımcıların da son fon toplama kampanyasına katıldığını açıkladı.

Nükleer denizaltı subayı olan Levesque, bir röportajda, “Bu fon, TerraPower’ın faaliyetlerini finanse edecek,” dedi.

Levesque, şirketin tesis tasarımını bu yıl tamamlayacağını ve Kemmerer’deki inşaatın bir yıldan fazla süredir devam ettiğini de sözlerine ekledi.

Bill Gates’in TerraPower’ı ABD’nin ilk yeni nesil nükleer santralini inşa edecek

TerraPower, Oklo gibi diğer ABD’li nükleer reaktör geliştiricileriyle ve Çinli ve Rus gruplarla, SMR tasarımlarının ticari olarak başarılı olabileceğini kanıtlamak için yarışıyor.

Bu şirketler, enerji tüketiminde yüksek olan yapay zeka veri merkezlerine güvenilir elektrik tedariki sağlamak isteyen teknoloji şirketleri ve kamu hizmetleri kuruluşlarının artan ilgisine yanıt veriyor.

Danışmanlık şirketi ICF’nin tahminlerine göre, yirmi yıldır neredeyse sabit bir büyüme gösteren ABD’nin elektrik talebi, 2023 seviyelerine kıyasla 2050 yılına kadar yüzde 25’e varan bir artış gösterecek.

Breakthrough Institute düşünce kuruluşunun analisti Adam Stein, “Özellikle endüstri ve yapay zekaya 7/24 elektrik sağlamak için küresel talepteki artış, çevresel faydalar ve alternatiflerin arz kısıtlamaları, nükleer enerji için bir pazar primi yarattı. Nükleer enerji teknolojisi geliştiricileri ve ilgili tedarik zinciri için yatırım fırsatları şu anda çok güçlü,” dedi.

Pazartesi günü Oklo, hisse senedi artırımı yoluyla 460 milyon dolarlık fon topladığını açıkladı. Bu rakam, şirketin başlangıçta öngördüğü rakamın 60 milyon dolar üzerinde.

Oklo’nun ilk aşama yatırımcılarından biri olan ve 2015 yılında başkan olan Altman, şirketin Open AI ile enerji anlaşması imzalamak için görüşmelere başlamadan önce çıkar çatışmasını önlemek için nisan ayında görevinden istifa etti.

FT’nin PitchBook ve BloombergNEF’in kamu kayıtları ve verilerini analizine göre, Oklo, X-energy ve Newcleo gibi küçük reaktör geliştiricileri 2024’ün başından bu yana en az 2 milyar dolar fon topladı.

ABD Dışişleri Bakanlığı, yabancı öğrencilerin eğitim ve değişim vizesi almadan önce ABD diplomatlarının çevrimiçi etkinliklerini inceleyebilmesi için sosyal medya profillerinin kilidini açmaları gerektiğini duyurdu.

Bunu yapmayanlar, ABD yetkililerinden bu etkinlikleri gizlediği şüphesiyle karşı karşıya kalacak.

Çarşamba günü Dışişleri Bakanlığı tarafından açıklanan yeni kılavuz, ABD diplomatlarına, “ABD vatandaşlarına, kültürüne, hükümetine, kurumlarına veya kurucu ilkelerine yönelik herhangi bir düşmanlık belirtisi” aramak için çevrimiçi varlık incelemesi yapma talimatı veriyor.

Politico tarafından ayrı olarak elde edilen bir telgrafta diplomatlara, “yabancı teröristlere ve ABD’nin ulusal güvenliğine yönelik diğer tehditlere yönelik savunuculuk, yardım veya destek” ve “yasadışı antisemitik taciz veya şiddete destek” işaretlemeleri talimatı da veriliyor.

“Antisemitik” faaliyetlerin taranması, İç Güvenlik Bakanlığına bağlı ABD Vatandaşlık ve Göçmenlik Hizmetlerinde verilen benzer talimatlarla örtüşüyor ve İsrail’in Gazze’deki savaşına karşı muhalefeti bastırma çabası olarak eleştiriliyor.

Dışişleri Bakanlığının yeni kontrolleri, akademik ve mesleki eğitim ile kültürel değişim programlarına başvuran F, M ve J kategorilerindeki öğrenciler ve diğer vize başvuru sahiplerini hedef alıyor.

Bir üst düzey Dışişleri Bakanlığı yetkilisi, “Amerikan vatandaşları, hükümetlerinin ülkemizi daha güvenli hale getirmek için her türlü çabayı göstermesini bekliyor ve Trump yönetimi tam da bunu yapıyor,” dedi ve Marco Rubio’nun “Dışişleri Bakanlığını 21. yüzyıla taşırken Amerika ve üniversitelerini daha güvenli hale getirmeye yardımcı olduğunu” savundu.

Trump yönetimi, yeni sosyal medya inceleme stratejilerini değerlendirirken geçen ayın sonunda yeni eğitim vizelerinin verilmesini askıya almıştı.

ABD, gümrük vergileri ve nadir toprak metalleri ve minerallerin ABD’ye tedariki konusunda gergin müzakereler sürerken, Çinli öğrencileri de özel incelemeye almıştı.

Dışişleri Bakanlığının talimatı, diplomatik temsilciliklerin eğitim ve değişim vizeleri için mülakat programlarını yeniden başlatmasına izin verdi, fakat konsolosluk görevlilerinin F, M ve J vizesi başvurusunda bulunan tüm adayları “kapsamlı ve ayrıntılı bir incelemeye” tabi tutacağını da ekledi.

Yetkili, “Bu incelemeyi kolaylaştırmak için, F, M ve J göçmen olmayan vizesi başvurusunda bulunan tüm adayların tüm sosyal medya profillerinin gizlilik ayarlarını ‘herkese açık’ olarak değiştirmeleri istenecek. Sosyal medya incelemesinin güçlendirilmesi, ülkemizi ziyaret etmek isteyen her bir kişiyi uygun şekilde taradığımızdan emin olmamızı sağlayacak,” dedi.