Çin, ABD’yi ticaret ateşkesini “ciddi şekilde ihlal etmekle” suçladı ve iki güç arasındaki gerginliğin yeniden alevlenmesi üzerine çıkarlarını korumak için güçlü önlemler alacağına söz verdi.

Çin ve ABD, mayıs ayı başında Cenevre’de yapılan görüşmelerde, yüzde 145’e kadar yükselen karşılıklı gümrük vergilerini geçici olarak azaltacak bir anlaşmaya varmıştı.

ABD’li yetkililer, 12 Mayıs’taki anlaşmadan bu yana Pasifik’e nadir toprak ihracatının yavaşlamasından giderek daha fazla rahatsız olurken, Başkan Donald Trump cuma günü Çin’in anlaşmayı “tamamen ihlal ettiğini” iddia etti.

Ancak pazartesi günü Çin Ticaret Bakanlığı, Washington’un son haftalarda Cenevre mutabakatını baltalayan ve “Çin’in meşru hak ve çıkarlarına” zarar veren “bir dizi ayrımcı ve kısıtlayıcı önlem” aldığını açıkladı.

Bakanlık, “ABD kendi yolunda ısrar eder ve Çin’in çıkarlarına zarar vermeye devam ederse, Çin meşru haklarını korumak için güçlü ve kararlı önlemler almaya devam edecek” dedi.

Açıklamada bahsedilen ABD’nin önlemleri arasında, Huawei çiplerinin küresel olarak kullanılmasına yönelik uyarılar, Çinli firmalara çip tasarım yazılımı satışının durdurulması ve Çinli öğrencilerin vizelerinin iptal edilmesi yer alıyor.

ABD’li yetkililer, 12 Mayıs’ta varılan anlaşmanın Çin’in nisan ayı başında açıkladığı nadir toprak elementleri ihracat kısıtlamalarını kaldıracağını düşünüyordu, ancak Çin ihracat rejimini değiştirmedi ve ABD’ye sevkiyatları yavaşlatarak devam etti.

Bu kritik mineraller, Amerikan otomotiv, elektronik ve savunma tedarik zincirlerinde yaygın olarak kullanılıyor ve ABD’ye ihracatın yavaşlaması, ABD imalat sektöründe iş durma tehdidini artırıyor.

Çin Ticaret Bakanlığı, “ABD tek taraflı olarak yeni ticaret sürtüşmeleri çıkardı” dedi. Bakanlık, “Kendi eylemlerini sorgulamak yerine, Çin’i konsensüsü ihlal etmekle suçladı” diye ekledi.

Trump cuma günü gazetecilere, Çin Devlet Başkanı Xi Jinping ile yapacağı telefon görüşmesinde anlaşmazlığı çözmeyi umduğunu söyledi. Trump, son aylarda birkaç kez dile getirdiği bu fikri henüz hayata geçiremedi.

Reuters haber ajansı, Ukrayna’nın bugün İstanbul’da yapılması planlanan müzakerelerde sunacağı ateşkes memorandumunun tam metnini yayımladı. Memorandumda, en az 30 gün sürecek tam ateşkes, esir takası, Rusya’ya yönelik yaptırımların aşamalı kaldırılması ve dondurulan Rus varlıklarının Ukrayna’nın yeniden inşası için kullanılması gibi maddeler yer alıyor. Rusya Dışişleri Bakanlığı, kendi memorandumlarının doğrudan İstanbul’da sunulacağını açıklamıştı.

Reuters haber ajansı, Ukrayna’nın bugün (2 Haziran) İstanbul’da gerçekleştirilecek müzakerelerde masaya yatırmayı planladığı ateşkes memorandumunun tam içeriğini kamuoyuna duyurdu.

Rusya Dışişleri Bakanlığı ise daha önce yaptığı açıklamada, Rusya’nın kendi memorandumunu doğrudan İstanbul’da sunacağını belirtmişti. Ukrayna’nın sunduğu belge, barış görüşmelerinin temelini oluşturacak beş ana bölümden oluşuyor.

Ukrayna’nın müzakere ilkeleri netleşti

Ukrayna tarafından hazırlanan memorandumun ilk bölümü, “anlaşmanın ve müzakere sürecinin temel ilkeleri” başlığını taşıyor.

Bu bölümde, barış müzakerelerinin ön koşulu olarak “havada, karada ve denizde tam ve koşulsuz ateşkes” vurgulanıyor.

Ateşkes rejiminin en az 30 gün süreyle kurulması ve uzatma olasılığıyla birlikte, denetimin “ABD liderliğinde üçüncü ülkelerin katılımıyla” gerçekleştirilmesi öneriliyor.

Memorandumda öne çıkan diğer ilkeler arasında “güven artırıcı önlemler” kapsamında “tüm esirlerin birbiriyle” değiştirilmesi, “kalıcı barış ve güvenlik için daimi bir zemin” oluşturularak “yeniden saldırganlığın önlenmesi” ve Ukrayna için “güvenlik garantileri” ile uluslararası toplumun (Avrupa ve ABD’nin katılımıyla) müzakerelere dahil olması bulunuyor.

Tarafsızlıktan vazgeçiş ve toprak bütünlüğü vurgusu

Kiev yönetiminin tarafsızlık statüsünü korumayı reddettiği belirtilen belgede, Avrupa Birliği’ne katılım olasılığına ve NATO üyeliğinin “ittifak içindeki mutabakata bağlı” olduğuna işaret ediliyor.

Memorandumda, “Ukrayna Silahlı Kuvvetleri’nin sayısına, konuşlanmasına veya diğer parametrelerine ve dost yabancı devletlerin askerlerinin Ukrayna topraklarında konuşlandırılmasına herhangi bir kısıtlama getirilemez,” ifadeleri yer alıyor.

Uluslararası toplumun, Rusya’nın Şubat 2014’ten bu yana kaybettiği Ukrayna toprakları üzerindeki kontrolünü tanımayacağı vurgulanan metinde, “Temas hattı müzakereler için başlangıç noktasıdır. Toprak sorunları ancak tam ve koşulsuz ateşkesin ardından tartışılır,” deniliyor.

Ayrıca, Rusya’ya yönelik yaptırımların kısmen ve aşamalı olarak kaldırılması ile bunların yeniden uygulanma olasılığı da metinde yer alırken, “Rusya’nın dondurulan egemen varlıkları yeniden inşa için kullanılır veya tazminat ödenene kadar dondurulmuş olarak kalır,” maddesi dikkat çekiyor.

Rusya ve Ukrayna heyetleri tekrar İstanbul’da: Masada neler var?

Liderler zirvesinin gündemi

Memorandumun “Liderler görüşmesi” başlıklı bölümünde, iki ülke liderlerinin bir araya gelmesinin “nihai barış çözümünün kilit yönlerini uzlaştırmak” için gerekli olduğu belirtiliyor. Bu kapsamda ele alınacak konular şunlar olarak sıralanıyor:

— Çatışmaların kalıcı olarak durdurulması, ateşkesin izlenmesi ve ihlaline yönelik yaptırımlar

— Güvenlik garantileri

— Toprak sorunları

— Ekonomi, tazminatlar, yeniden yapılanma

— Anlaşmaların ihlalinden doğan sorumluluk

— Nihai barış anlaşmasının imzalanması

Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov’un daha önce belirttiği üzere, Rusya’nın Ukrayna ile diyalogda gündeme getireceği konular arasında Ukrayna’nın tarafsız, blok dışı ve nükleer silahsız statüsü ile Rus dilinin kullanımına ilişkin ayrımcı yasaların kaldırılması yer alıyor.

Moskova’nın daha önce dile getirdiği diğer talepler arasında ise Ukrayna güçlerinin Donetsk ve Lugansk halk cumhuriyetleri, Herson ve Zaporojye oblastlarından çekilmesi; bu bölgelerin yanı sıra Kırım ve Sivastopol’un uluslararası düzeyde Rus toprağı olarak tanınması; yaptırımların kaldırılması; Ukrayna’nın silahsızlandırılması ve Nazilerden arındırılması bulunuyor.

Bu koşullar, Vladimir Putin tarafından geçen yıl yaz aylarında açıklanmıştı.

Moskova, Batı’da dondurulan Rus varlıklarıyla ilgili her türlü eylemi “hırsızlık” olarak nitelendiriyor.

Rusya’nın Birleşmiş Milletler Daimi Temsilcisi Vasiliy Nebenzya, 30 Mayıs’ta yaptığı açıklamada, Rusya’nın Ukrayna’da ateşkesi görüşmeye hazır olduğunu ancak Kiev’in Batılı ülkelerden askeri yardım almayı durdurması da dahil olmak üzere karşılıklı adımlar atması gerektiğini söylemişti.

Rus heyetinin 1 Haziran’da müzakereler için İstanbul’a hareket ettiği bildirildi.

Ukrayna’dan Rus stratejik bombardıman üslerine kamyonlardan kalkan İHA’larla saldırı

Rusya ve Ukrayna heyetleri, İstanbul’da 2 Haziran’da başlayacak yeni müzakere turu için hazırlıklarını tamamladı. Görüşmelerde tarafların yazılı mutabakat metinleri ele alınacak ve insani konular gündeme gelebilecek.

Rusya ve Ukrayna, 2 Haziran’da İstanbul’da başlayacak yeni müzakere turuna katılacaklarını teyit etti. Rus heyeti Başkan Yardımcısı Vladimir Medinski başkanlığında 1 Haziran’da Türkiye’ye hareket etti.

Ukrayna Devlet Başkanı Vladimir Zelenskiy, Telegram kanalından yaptığı açıklamada ülkesinin görüşmelere katılacağını duyurdu. Kiev heyetine ise Savunma Bakanı Rüstem Umerov öncülük edecek.

Çırağan Sarayı ev sahipliği yapacak

TRT’nin kaynaklarına göre müzakereler, Osmanlı döneminden kalma Çırağan Sarayı’nda (günümüzde beş yıldızlı otel) gerçekleşecek. Tarafların önceki görüşmesi 16 Mayıs’ta Boğaz kıyısındaki Dolmabahçe Sarayı’nda yapılmıştı.

Mutabakat metinleri merkezde olacak

Moskova Devlet Uluslararası İlişkiler Enstitüsü (MGIMO) kıdemli araştırmacısı Nikolay Silayev, Vedomosti gazetesine verdiği demeçte, görüşmelerin ana gündem maddesinin tarafların yazılı pozisyon belgelerinin sunulması ve ortak zemin aranması olacağını belirtti.

Silayev, Türkiye’deki görüşmede insani konuların da ele alınabileceğini ifade etti. Rusya Dışişleri Sözcüsü Mariya Zaharova, Moskova’nın çatışmanın çözümüne ilişkin prensipleri ve barış anlaşması için olası zaman çerçevesini içeren belgesini İstanbul’da sunacağını açıklamıştı.

Kiev yetkilileri ise Rusya’dan önceden belge almadıklarını, kendi mutabakatlarını ise hem ABD’lilere hem Ruslara gösterdiklerini dile getirmişti.

Saldırılar müzakere öncesi gerilimi tırmandırdı

Axios portalının isimsiz bir Ukraynalı yetkiliye dayandırdığı habere göre Kiev, ABD Başkanı Donald Trump yönetimine Rusya’ya yönelik büyük çaplı saldırıyı önceden bildirdi.

Kaynak, Ukrayna istihbaratı tarafından yürütülen ve bir yıldan uzun süredir planlanan operasyonun detaylarını paylaştı. Ancak CBS’nin Beyaz Saray’daki kaynağı, Ukrayna’nın saldırı konusunda uyarıda bulunmadığını iddia etti.

1 Haziran’da çok sayıda Rus bölgesi, Ukrayna kaynaklı yoğun saldırılar olduğunu duyurdu. İrkutsk Valisi İgor Kobzev, Murmansk Valisi Andrey Çibis ve Ryazan Valisi Pavel Malkov bu kapsamda açıklama yaptı.

Rusya Savunma Bakanlığı, Kiev’in İvanovo, Ryazan ve Amur oblastlarındaki havaalanlarına FPV drone saldırıları düzenlediğini ve bu saldırıların püskürtüldüğünü açıkladı. Bakanlık, Murmansk ve İrkutsk oblastlarında ise birkaç askerî aracın hasar gördüğünü bildirdi.

Nikolay Silayev, saldırıların içerikli çatışma çözümü müzakerelerini engellemek amacı taşıdığını öne sürdü: “Ukrayna’nın hedefi, ABD-Ukrayna ilişkilerini Joe Biden dönemi seviyesine çıkarmak. Ancak Kiev muhtemelen amacına ulaşamayacak. Washington, Rus-Ukrayna diyaloğunun devamından yana.”

Ukrayna’dan Rus stratejik bombardıman üslerine kamyonlardan kalkan İHA’larla saldırı

Stratejik hedef pazarlık gücünü artırmak

Bağımsız Devletler Topluluğu (BDT) Ülkeleri Enstitüsü Ukrayna Bölümü Başkanı İvan Skorikov da Kiev’in bu hamlelerle pazarlık pozisyonunu güçlendirmeyi ve müzakere sürecini sekteye uğratmayı hedeflediğini savundu.

Skorikov, Ukrayna tarafının yazılı mutabakat talebiyle Moskova’yı zor duruma düşürmeye çalıştığını, Rus yetkililerin ise gereksiz siyasi tartışmalardan uzak kapalı kapılar ardındaki diyaloğa odaklandığını vurguladı.

Uzmana göre Kiev, ABD-Rusya ilişkilerinin normalleşme ihtimali üzerinden iki ülkeyi karşı karşıya getirmeye ve 2026’daki ABD ara seçimlerine kadar zaman kazanmaya çalışıyor.