Bizi Takip Edin

GÖRÜŞ

Ukrayna zirvesinde ekümenik krizi

Yayınlanma

İsviçre’nin Bürgenstock kasabasında 15-16 Haziran 2024 tarihlerinde gerçekleştirilen Ukrayna Zirvesi, 92 ülke ve çeşitli uluslararası kuruluşların temsilcilerini bir araya getirdi. Askeri, siyasi ve insani meseleler üzerinde yoğun tartışmalar yapılan zirvenin ana amacının Ukrayna’daki devam eden çatışmayı ele almak ve barışa giden yollar aramak olduğu belirtilmişti. 85 ülke ve Birleşmiş Milletler (BM), Avrupa Birliği (AB), NATO ve Uluslararası Kızılhaç Komitesi (ICRC) olmak üzere dört uluslararası kuruluşun imzaladığı ve Bürgenstock Bildirgesi, Ukrayna’nın egemenliği ve toprak bütünlüğüne olan bağlılığı vurguladı. Ancak zirvenin ardından Türkiye’de Fener-Rum Patriği I. Bartholomeos’un da zirveye katılması ve bildiriyi “Ekümenik Patrikhanesi” adına kurumsal olarak imzaladığı iddiaları Türkiye’de gündemi meşgul ediyor.

Peki Fener-Rum Patriği’nin Ankara’nın diplomasisini “ekümenik” tartışmasıyla gölgelemesi nasıl gerçekleşti?

Fener-Rum Patrikhanesi gözlemci organizasyon

İsviçre Konfederasyonu Başkanı Viola Amherd ve Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski’nin organizatör olduğu Ukrayna Zirvesi’nin katılımcıları, gözlemcileri ve imzacıları, İsviçre Dışişleri Bakanlığı tarafından bakanlığın internet sitesinde duyuruldu.[1] Gözlemci katılımcılar listesinde Bartholomeos, “Ekümenik Patrik”, kurumu da “Ekümenik Patrikhanesi” kurum adıyla yer aldı. Bu liste, İsviçre Dışişleri Bakanlığı tarafından 17 Haziran 2024’te yani zirve sona erdikten sonra yayınlandı.

Zirve Bildirgesi ve İmzacılar

Ukrayna Zirvesinin kapanışında ilan edilen bildirgede nükleerin kontrolü ve güvenli kullanımı, küresel gıda güvenliği ve esir takası konularına odaklanan maddeler yer aldı. Bildirgeye göre;

  • Nükleer enerjinin ve nükleer tesislerin her türlü kullanımı güvenli, emniyetli, korunaklı ve çevreye duyarlı olmalıdır. Zaporijya Nükleer Santrali de dahil olmak üzere Ukrayna nükleer enerji santralleri ve tesisleri, Ukrayna’nın tam egemenlik kontrolü altında, Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu ilkelerine uygun ve onun denetimi altında emniyetli ve emniyetli bir şekilde çalışmalıdır. Ukrayna’ya karşı devam eden savaş bağlamında herhangi bir nükleer silah tehdidi veya kullanımı kabul edilemez.
  • Küresel gıda güvenliği, gıda ürünlerinin kesintisiz üretimine ve tedarikine bağlıdır. Bu bağlamda, serbest, tam ve güvenli ticari seyrüseferin yanı sıra Karadeniz ve Azak Denizi’ndeki deniz limanlarına erişim kritik öneme sahiptir. Limanlardaki ve tüm rota boyunca ticari gemilere, sivil limanlara ve sivil liman altyapısına yönelik saldırılar kabul edilemez. Gıda güvenliği hiçbir şekilde silah haline getirilmemelidir. Ukrayna tarım ürünleri ilgili üçüncü ülkelere güvenli ve serbestçe sağlanmalıdır.
  • Tüm savaş esirleri tam takas yoluyla serbest bırakılmalıdır. Sınır dışı edilen ve hukuka aykırı olarak yerlerinden edilen tüm Ukraynalı çocuklar ve hukuka aykırı olarak gözaltına alınan diğer tüm Ukraynalı siviller Ukrayna’ya iade edilmelidir.

Ancak bu bildirge Suudi Arabistan, Hindistan, Güney Afrika, Tayland, Endonezya, Meksika, Brezilya ve Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) tarafından onaylanmadı ve imzalanmadı. İddialara göre Rusya-Ukrayna arasında barışın yollarını bulmayı hedefleyen bu zirve için Rusya’ya davet gönderilmedi. Çin zirveye katılmadı ve Brezilya ise gözlemci statüsünde bulunmayı tercih etti.

Dışişleri Bakanı Fidan’ın “Rusya da zirvede olmalıydı” açıklaması

Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, zirvede yaptığı konuşmada tam da bu tezat duruma dikkat çekerek “21. yüzyılda bu trajedinin her gün daha da kötüleşebildiğini görüyoruz. Savaş devam ettikçe bir yandan da iki riskin artarak ortaya çıktığını görüyoruz. Coğrafi olarak bu savaş Ukrayna’nın da ötesine geçebilir. Önümüzde Ukrayna barış planı var. Rusya da kısa bir süre önce kendi şartlarını, kendi koşullarını paylaştı. İçeriği ve öne sürülen koşullardan bağımsız bir şekilde bunların önemli adımlar olduğunu ve umut ışığı olduğunu düşünüyoruz. Ancak her iki taraf da diğer tarafın attığı adımların daha geniş kapsamlı savaş çabalarının bir uzantısı olduğunu düşünüyor. Bu konferans, köprüden önceki son çıkış olabilir. Çatışmanın diğer tarafı olan Rusya da salonda bulunsaydı, bu zirve daha sonuç odaklı olabilirdi.” diye konuştu.

“Ekümenik” krizi nasıl ortaya çıktı?

Zirve sonunda yayınlanan bildirge aralarında Türkiye’nin de olduğu yaklaşık 80 ülkenin imzasıyla yayınlandı. Zirve sona erdikten sonra sosyal medyadan yer alan iddialarda Dışişleri Bakanı Hakan Fidan’ın, İsviçre’nin yayınladığı listede “Ekümenik Patrik” adıyla yer alan Bartholomeos ile ikili görüşme gerçekleştirdiği öne sürüldü. Bu iddianın yanı sıra Bartholomeos’ın “Ekümenik Patrik” sıfatıyla devlet adına Ukrayna Zirvesi’nin Ortak Bildirgesini imzaladığı ve bu durumun da “Dışişleri Bakanlığının gözünden kaçan bir skandal olduğu” iddia edildi. Ancak her iki iddia da Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Öncü Keçeli tarafından yalanlandı.

Yayınlanan fotoğraflara göre Dışişleri Bakanı Hakan Fidan ve Fener-Rum Patriği Bartholomeos’un sadece zirvede çekilen aile fotoğrafı sırasında ortak bir karede olduğu görülüyor (yazının görseli).

Kaldı ki Fidan’ın Bartholomeos ile görüşmesi veya temas kurmasında devlet politikası açısından herhangi bir beis yok. Nitekim Antalya Diplomasi Forumu’nda diğer dini liderlerle beraber Fener – Rum Patriği Bartholomeos da foruma davet edilmişti.

Tartışmaya konu olan asıl iddia Dışişleri Bakanı Fidan’ın Bartholomeos’un Ekümenik Patrik sıfatıyla aynı bildirgeye imza atarak teknik olarak “Ekümenik Patrikhane”yi tanıyor konumuna düşmesi. Ancak İsviçre Dışişleri Bakanlığı tarafından yayınlanan güncellemelere bakıldığında durumun böyle olmadığı çok açık.

Bakanlığın yayınladığı ve 84 ülke ve kuruluşun yer aldığı ilk listeye göre Türkiye, 16 Haziran 2024 tarihinde saat 13.30’da bildirgeyi imzalayan taraflar arasında yer alıyor. Bu imzacılar arasında ise Bartholomeos yok.

İsviçre Dışişleri Bakanlığı, “Ortak Bildirgeye imza atmak isteyen heyetlerin İsviçre’yi bilgilendirmek için zirveden bir önceki akşama kadar süreleri vardı. Ortak Tebliğ ‘yaşayan bir belgedir’, yani diğer devletler Tebliğ’e istedikleri zaman katılabilir. Bu seçenek zirveye katılmayan devletler için de geçerlidir. Aynı şekilde devletler de bu karardan vazgeçebilir.” açıklamasıyla yapmış olduğu güncellemede bildirgeden çekilen ve bildirgeye yeni imza atan devlet ve kurum/kuruluşlar olduğunu belirterek 19 Haziran 2024 tarihinde yeni bir liste yayınladı. Bu listede “Ekümenik Patrikhane” kurum olarak imzacılar arasında yer aldı. Yani Dışişleri Bakanı Hakan Fidan’dan 3 gün sonra Bartholomeos’un bildirgeye imzacı olduğu açıklandı.

Durum “Ekümenik komplo” mu?

İlk günden itibaren Ukrayna Zirvesinde bulunmasına ve “Ekümenik Patrikhane” adına katılımcı listesinde yer almasına rağmen Bartholomeos’ın imzasını üç gün sonraya bırakması akıllarda soru işareti yaratıyor. Avrupa Birliği, Avrupa Komisyonu ve Avrupa Parlamentosu dahil kurumlar 16 Haziran’da bildirgeyi imzalamışken Fener-Rum Patriği neden imzasını erteledi? Üstelik Ukrayna-Rusya arasındaki en büyük kopuş olan iki patrikhaneyi birbirinden ayıran kararın, yani birleştiriciliğin değil ayrıştırıcılığın imzasını atan Bartholomeos’un Ukrayna’ya destek vermekte kararsız kalmış olması ihtimali olanaksızken… Hatırlayalım, Fener-Rum Patriği, 2019’da Ukrayna Ortodoks Kilisesi’nin Moskova’daki Rus Ortodoks Kilisesi’nden ayrılmasını kabul ederek Ukrayna Ortodoks Kilisesi’ne bağımsızlığını kazandıran kararnameyi imzalamıştı.

Konu Batı’nın Türkiye’ye pek tabi “ekümenik” komplosu da olabilir. Dışişleri Bakanlığı Sözcülüğü “Zirve sonunda kabul edilen ve kamuoyuyla paylaşılan Ortak Bildirge’ye bilahare Fener Rum Patrikhanesi’nin isminin de imzacı olarak eklendiğine dair iddialarla ilgili olarak Zirve’nin organizatörleri İsviçre ve Ukrayna’dan izahat istenmiştir.” açıklaması yaptı.[2] İsviçre Dışişleri Bakanlığı, 19 Haziran’da Dışişleri’nden yapılan bu açıklamadan sonra internet sitesinde yeni imzacıları duyurdu.

Batı’nın Ekümenik baskısı

ABD Uluslararası Din Özgürlüğü Komisyonunun Mayıs 2009 yıllık raporun Türkiye bölümünde Rum Ortodoks Kilisesi Ekümenik Patrikhanesi, Ermeni Ortodoks Kilisesi ve diğerleri gibi bazı dinî grupları tüzel kişilik olarak tanımaması hususu eleştirel olarak yer almıştı. Raporun Türkiye bölümünden bir kesit şu şekildeydi:

“Rum Ortodoks cemaatinin Ekümenik Patrikliğinin 1453 yılından itibaren Osmanlı Türklerinin yetki alanına girmiş olmasına karşın Türk Devleti Rum Ekümenik Patrikhanesini bugün hâlâ tüzel kişilik olarak tanımamaktadır. Dahası Türk Devleti sadece Türkiye’deki Rum Ortodoks cemaatinin başı olarak kabul ederek Patrik’in, Ekümenik statüsünü tanımamaktadır. Başbakan Erdoğan’ın Ocak 2008’de parlamentoda Patrik Bartolemeos’un “ekümenik” sıfatının Patrikhanenin “iç” meselesi olduğu ve devletin müdahale etmemesi gerektiğini söylediği ifade edilmişse de Türk Devleti hâlihazırda Patrikin Ekümenik statüsünü resmen tanımamaktadır. Türk Devleti ayrıca Ekümenik Patriklik makamına ve patrikhane kilise meclisine sadece Türk vatandaşlarının aday olabileceğini savunmaktadır.”

Bu analiz sonrasında raporda ABD Dışişleri Bakanlığı’na bu konuyla ilgili Türkiye’ye karşı hangi politikaları uygulaması gerektiği söylenmiş ve politika önerileri arasında şu hususlar yer almıştı:[3]

  • Başbakan Erdoğan’a Ocak 2008’de Rum Ortodoks Patrikhanesinin Ekümenik statüsünün kilisenin iç meselesi olduğuna dair beyanatını, Patrikhanenin Ekümenik statüsünü tanımak suretiyle devam ettirmesi çağrısında bulunulmalıdır.
  • Türkiye Devleti’ne Lozan Antlaşması’nda yer almayanlar da dâhil olmak üzere tüm dinî azınlıkların, din adamlarını eğitmelerine izin verme çağrısında bulunulmalıdır.
  • Halki Ruhban Okulunun Ekümenik Patrikhanenin kontrolünde ve Türk Devleti’nin gözetiminde olmaksızın yeniden açılması ve dinî eğitime izin verilmesi…

Türkiye’nin Fener-Rum Patrikhanesi’ne ilişkin tutumu

Türkiye, yakın geçmişten hatırlanan sosyal medya danışmanlarının azizliğine uğramış birkaç üst düzey siyasetçi gafı dışında “Ekümenik Patrik” ifadesini kullanmıyor ve Ortodoksların evrensel patriği sıfatını tanımıyor ancak Fener-Rum Patrikhanesini Gökçeada, Bozcaada ve İstanbul’da yaşayan azınlıkların dini temsilciliği olarak görüyor ve Bartholomeos’u da her saygın etkinliğe de diğer dini liderlerle beraber davet ediyor.

Fener-Rum Patrikhanesi, Fatih Kaymakamlığı’na bağlı olarak faaliyetlerini yürütüyor. Patrik Bartholomeos, geçmişte de pek çok kez “ekümenik” ifadesini kullanmış veya katıldığı etkinliklerde “ekümenik patrikhane” unvanıyla kriz oluşturmuştu. Fatih Kaymakamlığının konuyla ilgili 2022’de yaptığı bir açıklamada 30 Ocak 1923’te Yunanistan ile Türkiye arasında imzalanan “Türk ve Rum Ahalinin Mübadelesine Dair Mukavelename” ve 24 Temmuz 1923’te imzalanan Lozan Antlaşması’na atıfta bulunularak anlaşmalarda Patrikhanenin durumu ve statüsü ile ilgili bir hükme yer verilmediği ve Patrikhanenin İstanbul’da kalması karşılığında mübadele dışı tutulan Rum cemaatinin dini bir kurumu olarak kalacağına, siyasi bir faaliyetinin bulunmayacağına ilişkin katılımcı ülke delegasyonlarının sözlerinin senet olarak kabul edildiği belirtilerek, Fener Rum Ortodoks Patrikhanesi ile ruhanî meclisinin yetki alanı İstanbul başpiskoposluğu ile Bozcada ve Gökçeada bölgesi Rum cemaatinin dini ihtiyaçlarını karşılamakla sınırlı tutulduğu hatırlatılmıştı. Açıklamada “Lozan Antlaşmasının müzakereleri sırasında durumu uzun süren tartışmalar sonunda belirginleşen Patrikhane, Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşu ile yeni bir statüye dönüştürülmüş bulunmaktadır. Bu durum çerçevesinde Patrikhane, Türkiye’deki Rum azınlığın bir kilisesi olarak sadece dini yetkileri haiz bir kilise niteliğinde Antlaşmanın “Azınlıkların Korunması” başlıklı çerçevesinde mütalaa edilmesi gereken dini bir kurumdur. Yunanistan’ın uygulamasının tersine, Türkiye’de din görevlilerini kendilerinin seçme özgürlüğü bulunmakla birlikte Patrikhane’nin siyasi-yönetsel açıdan “ekümenik” vasfı bulunmamaktadır.” denilmişti.

Egemen bir devletin tüm hukuksal dayanaklarına rağmen Bartholomeos’un “Ekümenik Patrik” olarak Ukrayna Zirvesinin Bildirgesine, Türkiye’nin imzasından günler sonra imzacı olduğunun açıklanması; ABD’nin politika önerileri, barış isterken konunun tarafını zirveye davet etmeyen Zelenski’nin Bartholomeos’a Ukrayna Ortodoks Patrikhanesini özgürleştirdiği için büyük bir jesti ve İsviçre’nin de konunun aparatı olduğu düşünüldüğünde Türk devletini ve diplomasisini tezyif etmeyi amaçlayan bu krizin düpedüz bir tuzak olarak kurgulandığını değerlendirmek mümkün.

Nitekim, Ukrayna’nın resmen görev süresi sona ermiş olan lideri Volodimir Zelenski, 18 Haziran’da yaptığı paylaşımda “Küresel Barış Zirvesi bildirisine katıldığı için Ekümenik Patrikhane’ye teşekkür ediyorum. Ukrayna ve tüm Ukraynalılar, duaları ve ülkemize ve halkımıza gösterdiği sürekli ilgiden dolayı Kutsal Bartholomeo’ya minnettarız.” açıklaması yaptı.

Dünyadaki Ortodoks nüfusun toplamda binde 2’sini bile temsil etmeyen[4] Fener-Rum Patriğine “ekümenik patrik” demek, Türkiye’nin egemenliğini, uluslararası hukuku ve geçmişten gelen hassasiyetleri kaşımaktan başka bir anlam taşımıyor.

[1] İsviçre Dışişleri Bakanlığı Ukrayna Zirvesi Belgeleri https://www.fdfa.admin.ch/content/dam/eda/en/documents/aktuell/dossiers/summit-on-peace-in-ukraine/list-of-states-and-organizations.pdf

[2] Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Öncü Keçeli’nin konuyla ilgili açıklaması

https://x.com/SpoxTR_MFA/status/1803532529280094573

[3] 2009-05-14 Haftalık AB – Türkiye Haberleri Bülteni

https://www.ab.gov.tr/_43219.html

[4] Fener – Rum Patrikhanesi’nin Hukuki Statüsü, Avrasya İncelemeleri Merkezi

https://avim.org.tr/tr/Analiz/FENER-RUM-PATRIKHANESI-NIN-HUKUKI-STATUSU

GÖRÜŞ

Kore Yarımadası’nda savaş hazırlıkları: Pyongyang cephesinden 10 günün kronolojisi

Yayınlanma

Yazar

Kore Yarımadası’nın batı orta bölgesinde yer alan Gyeonggi Eyaleti’nde, Kore Demokratik Halk Cumhuriyeti (KDHC) sınırına yakın 11 bölge ‘tehlikeli bölge’ ilan edildi ve bu bölgelerden Pyongyang karşıtı propaganda malzemelerinin gönderilmesi yasaklandı.

Eyaletin idari işlerden sorumlu birinci vali yardımcısı Kim Sung-joong’un geçen hafta ilan ettiği kısıtlamalar, Paju ve Gimpo şehirlerinin bazı bölgeleri ile Yeoncheon ilçesini kapsıyor.[1]

Sung-joong, sınır bölgelerinde yaşayan Korelilerin, ‘kötüleşen ilişkiler’ nedeniyle tehlikede olduğunu belirtti.

‘İki Kore arasında’ devam eden propaganda savaşlarının uzun bir geçmişi var ve bu cephede ‘eski silahlar’ yeniden çıkarıldı. Örneğin, Güney Kore, 2018’deki anlaşma sonucunda son verilen hoparlör yayınlarına yeniden başlayacağını açıklamıştı.[2] Ancak son 10 günde yaşananlar, meseleyi propaganda savaşından çıkararak askeri bir boyuta taşıdı.

11 Ekim – ‘İğrenç bir suç’

İki ülke arasında yeniden sıcak savaşın konuşulmasına yol açan son gerilim, 11 Ekim tarihinde Kore Dışişleri Bakanlığı’nın açıklamasıyla açığa çıktı.

Kore Dışişleri Bakanlığı, 11 Ekim’de yayınladığı bir bildiride Seul yönetiminin ‘kışkırtmalarda kırmızı çizgiyi aştığını’, 3 ve 9 Ekim tarihlerinde insansız hava araçlarıyla sızma yaparak başkent Pyongyang’ın orta kesimine çok sayıda ‘karalama bildirisi’ dağıttığını açıkladı.[3]

Bu açıklamayı, bugüne kadar devam eden karşılıklı propaganda savaşından ayıran şey, sızmanın bu sefer sınır bölgesinden balon ya da hoparlörlerle değil, doğrudan insansız hava araçlarıyla yapılmış olması.

Güney’in propaganda bildirilerini ‘iğrenç bir suç’ olarak tanımlayan Kore yönetimi, bu hamleyi ‘ne göz ardı edilebilecek ne de affedilebilecek ciddi bir provokasyon’ olarak nitelendirdi.

Bu ihlal, bildiride “Uluslararası hukuk, bir ülkenin kara hava sahasında yabancı uçakların veya uçan nesnelerin serbestçe uçmasına izin vermediği gibi ‘zararsız uçuşa’ da izin vermez. Dünyada, hava sahasının ihlaline ve başkentinin üzerinde uçan düşman bir ülkenin insansız hava araçlarına tepki göstermeyecek hiçbir ülke yoktur” ifadeleriyle hatırlatıldı.

Bu, yalnızca KDHC için değil, dünyanın her ülkesinde geçerli olan, egemenlik ihlali sayılabilecek bir hava ihlaliydi.

12 Ekim – ‘Korkunç bir felaket yaşanacak’

Bu açıklamadan bir gün sonra, Kim Jong-un’un kız kardeşi, Kore İşçi Partisi Merkez Komitesi başkan yardımcısı Kim Yo-jong, söz konusu ihlalle ilgili uzun bir açıklama yayınladı.[4] Bu açıklama, Kim’in bu 10 günde yapacağı açıklamaların ilkiydi.

Kim’in açıklamasından öne çıkanlar şu şekilde:

“Dışişleri Bakanlığı’nın önemli bir açıklama yapmasının hemen ardından, Güney Kore askeri yetkilileri “Böyle bir şey olmadı. Henüz durumu anlamış değiliz.”, “Ordu, Kuzey Kore’ye insansız hava aracı göndermedi.”, “Bunu sivil bir kuruluşun yapıp yapmadığını kontrol etmemiz gerekiyor.” gibi utanmaz ve çocukça bahanelerle sorumluluktan kaçmaya çalıştılar…”

——————–

“Eğer sivil bir kuruluş tarafından gönderilen insansız hava aracı, sınırı dilediği gibi geçip gidiyorsa ve ordu bunu bile tespit edemiyorsa, bu durum kesinlikle büyük bir sorun teşkil eder.

Güney Kore ordusu, her fırsatta “kusursuz tespit ve takip yetenekleri” olduğunu iddia eden bir ordu değil midir? Uçan bir kuş sürüsünü bile “Kuzey Kore’nin insansız hava aracı” sanarak panikleyen askerler, birdenbire kör mü oldu?..”

——————–

“Karşı ülkenin başkenti üzerinde propaganda broşürleri dağıtmak zaten ciddi bir siyasi provokasyon ve egemenlik ihlali olarak kabul edilecektir. Ancak bunu taşıyan aracın insansız hava aracı olması, bu olayın ciddiyetinin esas noktasını oluşturmaktadır.

Dünyada askeri amaçlarla kullanılan insansız hava araçlarının başka bir ülkenin egemenliğini alenen ihlal etmesine ordu seyirci kaldıysa, bu kasıtlı bir ihmal veya iş birliği anlamına gelir ve bu olayın asıl aktörlerinin ordu yetkilileri olduğunu kanıtlar…”

——————–

“Bizim tüm eylemlerimiz, tamamen karşılık verme ilkesine dayalı zorunlu adımlardır.

Sanki bizim tepkimiz hiç yoktan ortaya çıkmış gibi bir algı yaratmaya çalışmak başarısız olacaktır.

Bu insansız hava aracı provokasyonunun sorumlusu kim olursa olsun, buna hiç önem vermiyoruz. İster askeri yetkililer, ister sınır dışına kaçan sivil gruplar olsun, hepsi aynı şekilde yüzsüz Güney Koreli gruplardır…”

——————–

“Seul ve Güney Kore’nin askeri gücünü yok etmek için bir saldırı başlatma zamanı belirlenmiş değil. Bu zamanın ne olduğunu biz belirlemiyoruz. Ancak Güney Kore insansız hava araçları tekrar hava sahamızda görülürse korkunç bir felaket mutlaka yaşanacaktır.

Kişisel olarak, böyle bir olayın meydana gelmemesini dilerim…”

13 Ekim – Kore’nin tamamına yıkım uyarısı

Kim’in açıklamasından bir gün sonra ise, Genelkurmay Başkanlığı, sınırdaki birliklere ateşe hazır olma emrinin verildiğini açıklayan yeni bir bildiri yayınladı.[5]

Aynı gün, Savunma Bakanlığı Sözcüsü de Güney’in hamlelerini ‘kendi halkının hayatı üzerinde oynadığı bir kumar’ olarak nitelendirdi ve şu ifadelere yer verdi:

“Kararlarımız ve değerlendirmelerimiz doğrultusunda güçlü saldırı araçlarının kullanılabileceği bir noktadayız; böylece Güney Kore’nin tamamı bir yıkım sahasına dönüşebilir.”[6]

‘Çöp, çöp kutusuna atılmalıdır’

 Aynı gün, Kim Yo-jong’dan bir açıklama daha geldi. Güney Kore yönetimini çok sert ifadelerle hedef alan Kim, “Bu kadar aptal ve tehlikeli olan bu tür insanların dünyaca tanınması gerekiyor. Ölümlerine kadar böbürlenip ortadan kaybolacaklar. Çöp, çöp kutusuna atılmalıdır” dedi.[7]

14-15 Ekim – ‘Melez köpekler’

Hafta boyunca açıklamalarına devam eden Kim, 14 Ekim’de “Bir nükleer güç olan ülkemizin egemenliği, Amerika’nın beslediği melez köpekler tarafından ihlal edildiyse, bu köpekleri yetiştiren sahipleri sorumlu tutulmalıdır,”[8] 15 Ekim’deyse “Provokatörler ağır bir bedel ödeyecekler”[9] dedi.

16 Ekim – ‘Bütün yolları kapattık’

Bir gün sonra ise, ülke çapında yaklaşık 1,4 milyon genç öğrenci Halk Ordusu’na kaydolmak için dilekçe verdi.[10]

Kardeş Kim’in açıklamaları, kendisi de ‘popüler’ bir kişilik olduğu için dünya gündeminin ilgisini çekti. Her zaman olduğu gibi, Kore haberlerinde meydana gelen bu ‘yarı-magazinel’ anlatıyı, Merkez Askeri Komisyon’un bir gün sonra yayınladığı yol blokajı açıklaması[11] yeni bir evreye taşıdı. 

17 Ekim – ‘Güney Kore Düşman Devlet’

Kore Savunma Bakanlığı Sözcüsü, Kore İşçi Partisi Merkez Askeri Komisyonu’nun talimatıyla, ülkenin Güneyinde bulunan iki bölgede yolların patlatılarak Güney Kore arasındaki bağlantı yollarının tamamen kesildiğini açıkladı.[12] 

Yolların patlatılmasına ilişkin fotoğrafların da yayınlandığı açıklamada asıl ‘bilgi’, satır aralarında saklıydı. Açıklamada yer alan ifadeler, iki Kore arasındaki köprülerin tamamen atıldığını doğruluyordu:

“Güney Kore’yi tamamen düşman devlet olarak belirleyen Kuzey Kore Anayasası’nın gereklilikleri ve düşman güçlerin ciddi siyasi ve askeri provokasyonları nedeniyle öngörülemez bir savaşın eşiğine sürüklenen ciddi güvenlik ortamından kaynaklanan zorunlu ve yasal bir önlemdir.” 

Kore’nin Seul yönetimini artık düşman bir devlet olarak gördüğü, artık yasal olarak da doğrulanmıştı. Aslında bu kararın alınacağı, Kim Jong-un’un ocakta Güney’in ‘baş düşman olarak tanımlanması için’ yaptığı anayasal düzenleme çağrısından bu yana biliniyordu.

Ancak, bu tarihten itibaren, uluslararası kamuoyunun asıl dikkati, Kuzey’in ipleri tamamen koparmasındaydı.

18 Ekim – Kim Jong-un’dan açıklama: ‘Kardeşlik, birleşme gibi anlamsız düşünceler…’

Dünya Kore Yarımadası’ndaki gelişmeleri takip ederken, Kore lideri Kim Jong-un’un herhangi bir açıklama yapıp yapmayacağı da merak konusuydu. Kim ise, sessizliğini 17 Ekim’de, Kore Halk Ordusu 2. Kolordu Komutanlığı’na düzenlediği ziyarette bozdu.

Kim, bu ziyarette yaptığı konuşmada, ordunun Güney Kore’nin yabancı ve açıkça düşman bir ülke olduğu gerçeğini bir kez daha ve iyi bir şekilde kavraması gerektiğini vurguladı.

Kim ayrıca, Güney Kore topraklarına bağlanan yol ve demiryollarının tamamen yıkıldığını hatırlatıp, bunun yalnızca fiziksel bir kapatma değil, aynı zamanda Seul ile süregelen kötü ilişkiyi kesip kardeşlik ve birleşme gibi anlamsız ve gerçekçi olmayan düşüncelerden kurtulmak anlamına geldiğini söyledi.[13]

 ‘Telif hakkı’

Bütün bunlar yaşanırken, Güney Kore ise ilginç bir şekilde ‘telif haklarına’ odaklandı. Güney Kore Genelkurmay Başkanlığı’nın basın sözcüsü, Kore Merkezi Haber Ajansı’nın yayımladığı üç patlama fotoğrafından birinin, kendilerinin çektiği görüntülerden izinsiz olarak alındığını söyledi.

Güney’in bu adımını “Tuhaf bir millet” ifadeleriyle yorumlayan Kim Yo-jong ise şunları söyledi:

“Sanki yapılan patlatma işleminin ne anlama geldiğini, ne kadar ciddi bir güvenlik tehdidi ile karşı karşıya olduklarını kavrayamıyorlarmış gibi; asıl mesele bir kenara bırakılmış ve “fotoğraf tartışması” gündeme getirilmiş. Bu gerçekten aptallığın sınırlarını zorluyor. Aptalların anlayabileceği şekilde anlatacak olursak, dünya medyasından Amerikan NBC, Fox News ve İngiliz Reuters gibi kuruluşların yayımladığı videolardan bir kareyi fotoğraf olarak kullandık. Öncelikle, o açıdan bizim çekmemiz mümkün değildi ve kompozisyon açısından uygun olup amacımıza uyduğu için kullandık. Bunda ne sorun var? Yan çizip saçma sapan şeyler söyleyerek ne kazanacaklarını merak ediyoruz. Her halükarda, gerçekten tuhaf bir millet.”[14]

Aynı gün, Kore Sosyal Güvenlik Bakanlığı Sözcüsü, Güney’den gönderilen bazı balonların ve ‘atıkların’ (propaganda malzemelerinden bahsediliyor) toplanarak yakıldığını açıkladı. Savunma Bakanlığı ise, Pyongyang hava sahasını işgal eden insansız hava aracıyla ilgili incelemelerin tamamlandığını söyledi.

Uzman ekipler tarafından teknik analizler yapıldığını açıklayan bakanlık, Pyongyang’ın Seopo bölgesinde düşen insansız hava aracının, Güney Kore ordusunun “Drone Operasyon Komutanlığı”nda donatılmış “uzun mesafe keşif amaçlı küçük bir drone” ve ‘Silahlı Kuvvetler Günü’ etkinliklerinde kullanılan insansız hava aracıyla aynı model olduğunu ortaya çıkardı.

Savaş çıkar mı?

Söz konusu Kore Yarımadası olduğunda, bu soruya verilecek yanıt “Her zaman ihtimal dahilinde” olabilir. 1950-1953 yılları arasındaki Kore savaşının ardından ateşkes imzalansa da barış hala imzalanmadı. Bu iki ülke hala savaş halinde ve savaş teknik olarak 74 yıldır devam ediyor.

“Savaş çıkar mı?” sorusu kadar çok sorulan bir diğer soru ise, “Kuzey Kore savaş çıkarır mı?” olsa gerek…

Kore, nükleer anlaşmalar, adanın silahsızlandırılması, barış ve birleşme gibi konulara hep açıktı. Ancak, ABD’nin Güney’deki uzun soluklu varlığı, Güney’deki OPCON’un[15] kaldırılmasının ertelenmesi, ABD desteğinde artan askeri tatbikatlar ve ‘Asya NATO’su’ tartışmaları, Pyongyang için ‘artık umut kalmadığı’ yönünde değerlendirilebilir.

Dolayısıyla, bölgede yaşanacak bir sıcak savaş halinde, uluslararası hukuk açısından Pyongyang yönetiminin –en azından- atılması gereken adımları defalarca attığını söylemek mümkün. Bu pozisyon, Pyongyang yönetiminin yaşadığı ekonomik zorluklardan kaynaklı, ‘dışa açılma zorunluluğundan’ kaynaklanıyor.

Pyongyang yönetimiyle ilgili en çok öne sürülen söylem, ‘rejimin’ ‘her fırsatta silaha sarıldığı’ yönünde.

Ancak ne yazık ki, Kuzey Korelilerin dünyanın geri kalanıyla ticari ilişkiler kurmasının önünde, ağır yaptırımlarla örülü büyük engeller var. Bunun da ötesinde, bölgeyi ilgilendiren önemli gelişmelerde Pyongyang yönetiminin söylemleri, açıklamaları veya Kore medyasında aktarılanlar, ‘sansasyon’ içerdiği düşünülen sert açıklamaların dışında küresel medyanın filtresinden geçemiyor. Kuzey Kore’den yayın yapan herhangi bir medya kuruluşuna girebilmek için bile VPN kullanmak gerekiyor. Aynı zamanda, Kore’nin küresel internet ağına bağlanmasının önünde ABD ve AB kaynaklı çok büyük engeller bulunuyor.[16]

Siyasi ve ekonomik yaptırımlarla örülen bu duvarın hemen dışında, Korelileri namluları kendilerine çevirmiş durumda bekleyen 4 ayrı ABD askeri üssü karşılıyor.[17]

Yaşanan bu 10 günlük kriz süreci, klişe ifadeyle yarımadada hiçbir şeyin -70 yıldır her dönemde olduğu gibi- bir kez daha eskisi gibi olmayacağının göstergesi, ‘kardeşlik’ ve ‘birleşme’ gibi kavramlar ise rafa kaldırılmış durumda. Bu özlemlerin yeniden devreye gireceği günleri, ABD’nin bölgedeki askeri varlığı ve Güney’de ABD’den bağımsızlaşmayı savunan kesimlerin gücü belirleyecek.

[1] https://world.kbs.co.kr/service/news_view.htm?lang=e&Seq_Code=188472

[2] Güney Kore, 1963 yılından beri Kuzey sınırında devasa boyutta hoparlörlerle propaganda yapıyordu.

[3]http://www.kcna.kp/kp/article/q/7814962e12328ec63931b157c5b3d5ced2c1792418783ff12dd00dc1a5fafe0ac4fae463026ba907a470c6a731c154e4.kcmsf

[4]http://www.kcna.kp/kp/article/q/7814962e12328ec63931b157c5b3d5ceef95faa0635411644429e20ed5301190e2f336db98b5e69c75e0da264e037e8d.kcmsf

[5]http://www.kcna.kp/kp/article/q/7814962e12328ec63931b157c5b3d5ceef95faa0635411644429e20ed53011905d713cd80640b1921921fd9e8c2b9169.kcmsf

[6]http://www.kcna.kp/kp/article/q/7814962e12328ec63931b157c5b3d5ceef95faa0635411644429e20ed530119087aa79ff19c8fadf2558d0ab8bb3e2e5.kcmsf

[7]http://www.kcna.kp/kp/article/q/7814962e12328ec63931b157c5b3d5ceef95faa0635411644429e20ed53011901947eb21f9e7ac157555ce320523fca2.kcmsf

[8]http://www.kcna.kp/kp/article/q/7814962e12328ec63931b157c5b3d5ceef95faa0635411644429e20ed53011902e42d07d524a7cd9f63fea22ff988679.kcmsf

[9]http://www.kcna.kp/kp/article/q/7814962e12328ec63931b157c5b3d5ceef95faa0635411644429e20ed530119010b2e447ad54bc392eadd19f0ee43770.kcmsf

[10]http://www.kcna.kp/kp/media/photo/q/097d7ad157a46241eb943c5f55fccb8ae81fc4e6a7c5fe5fe0ff9eed6af0655d.kcmsf

[11] Açıklama, Kore Merkezî Haber Ajansı (KCNA) tarafından 17 Ekim tarihinde yayınlandı. Daha sonra, haberin iç metnindeki tarih, 16 Ekim olarak değiştirildi.

[12]http://www.kcna.kp/kp/article/q/7814962e12328ec63931b157c5b3d5ce1ccd519564493a89bd0f812519c6200bac2f542e074fd508786dec650e79896d.kcmsf

[13] http://www.kcna.kp/kp/article/q/59760a5fccb9c7c774623d478afb1839.kcmsf

[14]http://www.kcna.kp/kp/article/q/7814962e12328ec63931b157c5b3d5ce1ccd519564493a89bd0f812519c6200b18c5c1a47989ceb0dfe5053491dd731c.kcmsf

[15] ‘Operational Control’ (Operasyonel Kontrol): Eğer Güney Kore bir savaşa girerse, askeri operasyonlar, başında ABD’li bir komutanın bulunduğu OPCON eliyle yönetilecek

[16] https://x.com/erknoncn/status/1820418971989860622

[17] https://www.scrolli.co/hikaye/kopruler-atilirken-kuzey-koreliler-guneye-bakinca-ne-goruyor

Okumaya Devam Et

GÖRÜŞ

Çatışmanın geleceği: Polonya – 3  

Yayınlanma

Yazar

Polonya Dışişleri Bakanı Sikorski’nin 12 Eylül’deki Ukrayna ziyareti görünürde rutin ziyaretlerden biriydi: bakan rejime askeri desteğin artırılması ve Rusya içlerini vurması için uzun menzilli füzeler verilmesi gerektiğini söyledi, Polonya’nın Lvov’un imarı için söz verdiğini hatırlattı, Polonya desteğinin devam edeceğini vurguladı.

Ancak birkaç gün sonra ilişkilerin bu kadar da toz pembe olmadığı ortaya çıktı.

17 Eylül’de Polonya’nın önde gelen haber portallarından Onet, Polonya dışişleri bakanı Sikorski’nin Kiev ziyareti sırasında, Kiev rejiminin (hukuki meşruiyetini de anayasal görev süresinin dolmasıyla mayıs ayında kaybetmiş) komedyen-başkanının Varşova’nın askeri desteğinin “yetersizliğinden” ve rejimin AB’ye girmesi meselesindeki tutumundan yakındığını, hatta sesini yükselterek tartıştığını yazdı. Portal atmosferin “kavgayı andırdığını” da ekledi. Yayına göre Zelenskiy Polonya’nın Ukrayna üzerindeki Rusya’ya ait dronları vurabileceğini, oysa bunu yapmadığını söyledi; Sikorski ise böyle bir kararın NATO’nun iznini almadan uygulanamayacağını belirtti.  Oysa aynı Sikorski eylül başında Financial Times’a Polonya hava savunmasının Ukrayna’nın batı hava sahasında Rusya’ya ait dron ve füzeleri vurabileceğini söylemişti; üstelik Sikorski’ye göre böyle bir adım hiç de NATO’nun Rusya ile doğrudan çatışmaya girmesi anlamına gelmezdi. Kaldı ki, Sikorski öyle diyordu, burada söz konusu olan Polonya’nın bu füze ve dronları vurma imkânı değil zaruretiydi, çünkü bunlar Polonya hava sahasına da girebilirdi ve o zaman: “… şarapnellerin birine isabet etmesi riski de meydana gelir.” Sikorski’ye göre NATO üyeliği üye ülkelerin egemenliğini sınırlamıyordu ve hava sahasını korumak da Varşova’nın anayasal sorumluluğuydu. Üstelik: “Ukraynalılar bize ‘lütfen…’ dediler.” Tabii nezaket gereği böyle bir ricayı geri çevirmek kim olsa mümkün değil.

Bu, rejimin iki senedir istediği şeydi aslında ve Sikorski’nin sözleri hiç değilse ilk bakışta bu talebin Varşova tarafından kabul gördüğü anlamına geliyordu.

Financial Times’ın haberinde başka ayrıntılar da vardı: Varşova ve Kiev yaz ağustos ortasında “Polonya toprakları istikametine doğru fırlatılmış” füzeleri ve dronları vurma imkânının inceleneceğini taahhüt eden bir ikili mutabakat imzalamışlardı; ancak Polonya mutabakata bu konuda “ilgili devlet ve örgütlerin” (yani ABD’nin) rızasının alınacağı şartını koymuştu.

12 Eylül toplantısında Volın katliamı meselesi de başka bir tartışma konusuydu. Katliamın failleri Ukrayna rejiminin resmi kahramanları, oysa katliam Polonya’da 2016’dan beri soykırım olarak tanımlanıyor; ancak Varşova bunu ilk defa geçen yılın mayısında hatırladı.

Tarih en çok unutulan şeydir; yakın tarih hiç akılda kalmaz, yangınlar çağında insanlar hiçbir şeyi hatırlamamaya daha çok meyillidir, üstelik emperyalist propaganda aygıtı hatırlatmak değil unutturmak için çalışır.

Hatırlayalım:

Varşova ve Kiev’in ortak füze provokasyonu yeni değil. 15 Kasım 2022’de Polonya Milli Güvenlik Komitesi Rusya’nın Kiev rejimine hava saldırıları sırasında iki füzenin de Polonya topraklarına düştüğü iddiasıyla acil toplantıya çağrıldı. Rusya ise iddia edilen gün ve saatte Polonya sınırına yakın hiçbir yere füze saldırısı düzenlemediğini açıkladı. Ama Varşova hükümeti orduyu alarm durumuna geçirdi ve NATO dördüncü maddeye dayanarak üye ülkeleri acil toplantıya çağırdı. AB de boş durmadı ve Komisyon o sırada G20 zirvesi için Endonezya’da bulunan birlik üyesi ülkelerin liderlerini acil toplantıya çağırmayı planladığını bildirdi. Varşova ancak Amerikan başkanının füzenin Rusya’dan fırlatılmadığını teyit etmesi ve füzenin aslında Kiev kuvvetleri tarafından ateşlendiğinin açık seçik ortaya çıkması üzerine geri bastı; ama bu durumda bile Kiev’deki komedyen başkan daha epey bir süre Rusya’nın Polonya’ya füze attığında ısrar etti.

İkinci provokasyon da bu yıl 26 Ağustos tarihli. Sikorski o gün Polonya hava sahasında “yabancı bir cisim” görüldüğünü söyledi; genelkurmay bunun bir füze olmadığına göre herhalde dron olduğunu açıkladı. Daha havada gerçekten bir şey görülüp görülmediği ve görüldüyse bunun dron mu yoksa uçurtma mı olduğu bile ortaya çıkmadan Polonya’da fırtına koptu: sıcağı sıcağına yapılan bir kamuoyu araştırmasına göre deneklerin yüzde 58,5’i ne olduğu bilinmese bile “bilinmeyen cisimlerin” vurulmasını istiyordu. (İlginçtir, kadınlar daha şahin: erkeklerin yüzde 55’ine karşılık karşı cinsin yüzde 60,8’i!)

Gerçi gene de Polonya halkının sağduyusunun, kadınlar dahil, Polonya yönetiminden daha güçlü olduğu ileri sürülebilir; çünkü bunların Ukrayna değil Polonya hava sahasında düşürülmesinden söz ediyorlardı.

Polonya üzerine bir önceki yazımı, “Varşova hükümetinin Kiev rejimine verilecek F-16’lara üslerini açarak veya başka bir yoldan kendisini Rusya ordusunun hedefi haline getirmesinin son derece mümkün” olduğunu yazmıştım. Sikorski’nin Rusya’ya ait füze ve dronları Ukrayna hava sahasında vuracakları açıklaması bunun bir adımıydı; ne var ki kontrolsüz bir adım. NATO genel sekreter yardımcısı (eski Romanya senato başkanı) Mircea Geoană derhal müdahale etti ve “herkes için sonuçları olabilecek” kararlar almadan önce müttefikleriyle danışmaya “çağırdı”.

Demek ki komedyen başkan Varşova yönetiminin resmi mutabakatına rağmen sözünü tutmadığından yakınırken tamamen haksız sayılmaz. Provokasyonları birlikte örgütlemiş olan suç ortaklarının birbirlerine karşı daha itimatlı davranması gerekir.

Geoană’nın uyarısı Varşova için çark etme zamanının geldiğini gösteren işaret fişeği oldu.

Kiev’deki toplantıda kavga haberinden birkaç gün önce Sikorski’nin siyasi durumun değişmeye başladığını gösteren bir mülakatı Le Monde’da yayınlandı. Polonyalı bakan burada uzun menzilli füzeler verilmesi talebini tekrar ediyordu gerçi, ama bunu oturttuğu bağlam dikkat çekiciydi: “Hedef Ukrayna’nın kazanmasıysa (bununla uluslararası sınırları üzerinde kontrolü yeniden tesis etmesini kastediyorum), yahut hedefiniz Ukrayna’nın dayanması mı? Bu ikinci stratejinin sorunu, Ukrayna’nın dayanma kapasitesinin sonsuz olmayışıdır.”

Ustalıklı bir ifade olduğuna kuşku yok; zira görünürde rejimin askeri kapasitesinin artırılmasını istiyor, ama bunu gerçekleşmeyeceği artık herkes tarafından aşikar olan bir amaç için: 1991 sınırlarına dönülmesi için söylüyor. Dolayısıyla bu talep daha ziyade demagojik bir nitelik taşıyor. Rejimin “dayanmasına” dayanan ikinci stratejiyi ise peşinen reddediyor. Bu durumda meali şu: rejim artık dayanamaz.

Sikorski sadece iki gün sonra gene Kiev’de Yalta Euorpean Strategy’nin 20’nci yıl toplantısında (toplantının adı da istihzayı andırıyor: “Kazanma Zarureti”) şöyle dedi: “Kırım Rusya için, bilhassa da Putin için sembolik olarak önem taşıyor, ama Ukrayna için de stratejik olarak önemli. Kırım’ı demilitarize etmeden nasıl bir anlaşmaya varabileceklerini bilmiyorum. … (Yarımadada buna — bn.) Hak sahibi sakinlerin kim olduğunu doğruladıktan sonra adil bir referandum hazırlama misyonuyla BM mandasına alabiliriz… Ve bunu 20 yıl ileri atabiliriz.” Gene ustalıklı bir manevra ekledi arkasından ve Kırım referandumunun ve Rusya kuvvetlerinin Kırım’a girmesinin ardından Kiev’in Kırım için “savaşmamış” olmasını ABD de dahil batının büyük bir hatası diye niteledi: “Ukraynalılar Kırım için sembolik bile olsa savaşmış olsalardı o (Putin — bn.) Donbass’a girmeye cesaret edemeyebilirdi.”

Ne Kırım’ın Rusya açısından “demilitarize” edilmesi ne de BM mandaterliğine devri söz konusu olabilir. Aynı şey Rusya’ya katılan dört oblast için de geçerli. Ama Sikorski resmi diskursu Kırım’dan parçalıyor, bu da diğer bölgelerin yolunu yapmak için.

Bu şimdiye kadar Kiev rejiminin en şahin müttefikinin ağzından hiç söylenmemiş bir şeydi; bu yüzden Kiev tarafını çileden çıkardı; rejimin dışişleri (ve, İnterfaks Ukrayna’nın yazdığına göre “Kırım Tatarları” da) derhal tepki verdi ve Kiev için Kırımsız bir “çözümün” mümkün olmadığını açıkladı.

Sikorski aynı toplantıda Rusya’yla savaşa hazırlanmak için henüz zamanları olduğunu da söyledi: “Britanya Putin’in (ordusunu — bn.) savaş öncesine döndürmek için beş, NATO’yu tehdit etmek içinse 10 yıla ihtiyacı olduğunu hesaplıyor. Bizim zamanımız var. Ukrayna bize bu değerli zamanı verdi; bunu kullanmalıyız.”

Oysa aynı Sikorski daha mayıs ayında Ukrayna’ya muharip göndermekten bahsediyordu. Gerçekte zaten (ölümlerin sayısından anlaşıldığı gibi) iki yıldır gönderiyorlar, ama birincisi resmileştirmiş değiller ve danışman, paralı asker yahut gönüllü olarak göstermeyi tercih ediyorlar. Öte yandan, ikincisi, daha yaz aylarında bunların daha aktif şekilde kullanılmasıyla ilgili siyasi bir karar alınmış görünüyor; nitekim Kursk’la ilgili haberlere bakılırsa bu saldırıda Polonyalı “gönüllüler” önemli bir rol oynadılar.

Ne var ki Kiev rejiminin askeri yenilgisi artık gizlenemiyor. Varşova’nın Kiev’e verdiği mühlet bu yılın sonuna kadardı; Sikorski 6 Mayıs’ta da rejimin zaferinden değil bu yenilgiyi geciktirmekten söz etmişti: “Amerikan (askeri yardım — bn.) paketi sayesinde bence Ukrayna’nın bu yıl kaybetmeyeceğinden emin olabiliriz.” NATO’nun (yani ABD’nin) Ukrayna hava sahasına Polonya müdahalesini reddetmesi Varşova’nın “desteğe aynı şekilde devam mı tamam mı” konusundaki son çekincelerini de ortadan kaldırdı; şimdi asker ve askeri yardım göndermektense kendi ve bölgesel militarizasyonunu tamamlamak gerek.

Çatışmanın geleceği: Polonya – 2

Artık “Plan B” zamanı.

Polonya üzerine son yazımda bu ülkenin Rusya ile olası bir savaşa hazırlandığını yazmış ve Amerikan müdahaleciliğinin ideologlarından Hal Brands’in eğer A planına göre rejim NATO’ya alınmazsa B planına göre Polonya ve Baltık ülkelerinin Kiev rejimiyle birlikte Rusya’ya karşı bir askeri blok kurulmasını önerdiğini hatırlatmıştım. Mevcut durum, Kiev rejiminin yakın zamanda devlet olarak varlığını kaybedebileceğine işaret ediyor. Bu durumda Rusya ile savaş için diğerlerinin kendi kaynaklarını güçlendirmesi gerek. Neden kaybedecek ata oynasınlar ki?

Ve dahası, ortada bir ölü varsa neden didiklemesinler, üstelik  bu sadece milliyetçi hezeyanların manevi tatmini için değil beklenen savaşa hazırlıkta kaynak tashihi için de gerekli görülüyorsa?

Geçen yıl 19 Aralık’ta Rusya Savunma Bakanlığındaki genişletilmiş kolezyum toplantısında Putin şöyle demişti:

“Ukrayna’nın egemenliğinin ve toprak bütünlüğünün yegâne garantörü Rusya’ydı… Ukrayna’nın batı toprakları mı? Ukrayna’nın onları nasıl aldığını biliyoruz. Stalin İkinci Dünya Savaşından sonra verdi. Polonya topraklarının bir kısmını, Lvov ve diğerlerini, bir takım büyük oblastleri verdi — buralarda 10 milyon insan yaşıyor. … Bir parça Romanya’dan, bir parça Macaristan’dan kopardı, hepsini oraya, Ukrayna’ya verdi. Ve orada yaşayan insanlar, her halükârda birçoğu, bunu kesinkes, yüzde yüz biliyorum, tarihi vatanlarına dönmek istiyorlar. Bu toprakları kaybeden ülkeler ise, öncelikle de Polonya, her rüyasında geri aldığını görüyor. Bu anlamda sadece Rusya Ukrayna’nın toprak bütünlüğünün garantörü olabilirdi. İstemiyorlarsa gerek yok. Tarih her şeyi yerli yerine oturtur. Engel olmayacağız, ama kendimizin olanı da vermeyeceğiz.”

Çatışmanın geleceği: Polonya – 1

Okumaya Devam Et

GÖRÜŞ

Kuzey Kore’nin kuşatmayı kırması ve Rusya’nın doğuya dönmesi

Yayınlanma

Yazar

17 Ekim’de Yonhap Haber Ajansı, Kuzey Kore medyası aracılığıyla, Kuzey Kore’nin yasama organı olan Yüksek Halk Meclisi’nin 10 gün önce Anayasa’da değişiklik yaparak Güney Kore’yi açıkça “düşman ülke” olarak tanımladığını doğruladı. Geçtiğimiz hafta boyunca Kuzey Kore, Güney Kore’ye gücünü göstermek için bir dizi yüksek profilli eylemde bulundu. 15’inde öğle saatlerinde Kuzey Kore, Gyeonggi hattının kuzeyinde iki ülke arasındaki askeri sınır hattını, bölgeler arası otoyolun Donghae hattı kısmını havaya uçurarak ulaşım bağlantılarının iki tarafını kesti. Bunun üzerine Güney Kore, sınır hattının kendi tarafında sembolik “karşı önlem” atışları gerçekleştirdi ve yedi yıl aradan sonra yeniden karadan delme kabiliyetine sahip Alman yapımı Taurus seyir füzelerini fırlattı.

Kuzey Kore, Güney Kore ordusunu insansız hava araçlarını kullanarak hava sahasına girmek ve hatta ayın 3, 9 ve 10’unda başkent Pyongyang’a sızarak Kuzey Kore karşıtı bildiriler dağıtmakla suçladı. Her ne kadar Güney Kore ordusu bununla bir ilgisi olduğunu reddetse de, gözlemciler bunun iki tarafın geleneksel hoparlör ve havadan atılan balon yöntemlerinden geliştirilmiş geçmişteki psikolojik savaşının bir parçası olan “drone versiyonu” olduğuna inanıyor. Dronların çağdaş savaşlarda yaygın olarak kullanıldığı ve çoklu savaş alanlarının gerçekliği göz önüne alındığında, Kuzey Kore’nin sert tepkisinin bir yaygara değil, kendini daha sert bir şekilde ifade etmek için “güç karşısında daha da güçlü olmak” tarzı bir yaklaşım olduğu açıktır.

9 Ekim’de Kuzey Kore yeni bir savunma bakanı atadı ve Kuzey ile Güney arasında bir savaş olması halinde 38. paralelden yaklaşık 50 km uzaklıktaki Güney Kore’nin başkenti Seul’ü tamamen kapsayacak olan ve hedefi tam olarak vurmak için maksimum 67 km menzile sahip 240 mm kontrol edilebilir roket top mermilerinin test atışını kabul etti. 11 Ekim’de Kore Halk Ordusu (KPA) Genelkurmay Başkanlığı bir operasyonel hazırlık direktifi yayınlayarak sınır bölgesindeki ortak topçu birliklerine ve önemli ateş saldırısı görevlerini üstlenen birliklere tam ateş hazırlığı durumuna geçmelerini emretti. Ayın 11’inde Kore Halk Ordusu Genelkurmay Başkanlığı bir savaşa hazırlık direktifi yayınlayarak sınır bölgelerindeki müşterek topçu birliklerine ve önemli ateş gücü saldırıları üstlenen birimlere tam atışa hazır duruma geçme emri verdi ve Güney Kore’nin insansız hava aracı saldırılarının daha fazla tespit edilmesinin bir “savaş ilanı” olarak kabul edileceği tehdidinde bulundu. DPRK ayrıca 38. paralelin DPRK tarafındaki sekiz topçu tugayının “bekleme ateşine” alındığını açıkladı.

Ancak gözlemciler, Rusya’nın Kuzey Kore ile diplomatik etkileşimi güçlendirme ve hatta ortak savunma yükümlülüklerini pekiştirme fırsatını yakalamasını ve “işgal” durumunda Kuzey Kore’ye yardım etmek üzere asker gönderme sözü vermesini olağandışı buluyor. Rusya ile Ukrayna arasındaki savaş meydanı mücadelesinin kritik bir döneme girdiği ve İsrail ile İran’ın Ortadoğu’da bir savaşı ateşlemeye hazırlandığı hassas bir aşamada, dünyanın barut fıçılarından biri olarak bilinen Kore Yarımadası, Kuzey-Güney ilişkileri nedeniyle bir kez daha kötüleşti ve büyük güçlerin satranç oyununa renk kattı.

Üç sıcak nokta, güçlü bir iç korelasyon ve mantıksal zincir ile yakından bağlantılıdır. ABD’nin ABD-Kuzey Kore ilişkilerinin normalleşmesine dikkat edecek zamanı yok, bu da Kuzey Kore’nin durumdan faydalanmasına ve Kuzey-Güney Kore ilişkilerini ve ABD-Kuzey Kore ilişkilerini yeniden başlatmaya çalışarak yalnızlığını ve izolasyonunu kırmaya çalışmasına fırsat sağladı. Rusya’nın ise Doğu’ya yönelik diplomatik odağını daha da güçlendirmesi gerekmektedir. ABD ile Avrupa’nın baskısını dağıtmak ve dengelemek amacıyla düşmanı kuşatma ve yenilgiye uğratma hedefine ulaşmak için Kuzey Kore ile yakın işbirliği yapmak ve Kuzeydoğu Asya’ya baskı uygulamak için bu durumdan faydalanmaya isteklidir.

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin 14 Ekim’de Duma’ya Rusya-Kore Demokratik Halk Cumhuriyeti Kapsamlı Stratejik Ortaklık Anlaşmasının onaylanmasına ilişkin bir yasa tasarısı sundu. Antlaşmanın 4. Maddesi, imzacı taraflardan birinin bir veya daha fazla Devlet tarafından silah zoruyla saldırıya uğraması ve savaş durumunda olması halinde, diğer tarafın derhal mevcut tüm araçlarla askeri ve diğer yardımları sağlayacağını öngörmektedir. Rusya-Kuzey Kore ittifak anlaşması, tarafların egemenlik, anayasal ve uluslararası hukuk yetkileri dahilinde ve BM Şartı’nın 51. Maddesi uyarınca ikili bir meseledir. Bununla birlikte, Putin’in başvurusunun zamanlaması ilgi çekicidir. Bu anlaşma, Putin’in bu yıl haziran ayında Pyongyang’a yaptığı ziyaret sırasında Kim Jong-un ile imzalanmıştır.

Putin’in Rusya-Kuzey Kore ittifak anlaşmasını, yasal etkisi ve stratejik caydırıcılığı olan bir belge haline getirmek üzere gözden geçirilmesi ve kabul edilmesi için Ulusal Meclis’e sunması, iki taraf arasındaki yakın etkileşimin ve karşılıklı işbirliğinin somut bir göstergesidir. Rusya ile Kore Demokratik Halk Cumhuriyeti arasında kimin daha aktif olduğunu ya da kimin kime daha çok ihtiyacı olduğunu söylemek zordur. Doğruyu söylemek gerekirse, bu iki ‘yalnız çoban’ın duygusal uyumu ve birlikte hareket ederek dış tehditlere karşı koyma çabalarının bir sonucudur. Bununla birlikte, Rusya-Kuzey Kore ilişkilerini, özellikle de askeri ittifakı güçlendirmeye yönelik ikili stratejik ihtiyaç, yarımadadaki durumdaki ani değişiklikten ya da Vladimir Putin’i anlaşmayı yasallaştırmaya ve dış dünyaya sinyaller vermeye iten Koreler arası ilişkilerin kötüleşmesinden kaynaklanmaktadır.

Bu yılın haziran ayında iki Kore birbirlerini hava balonlarıyla büyük miktarlarda atık kağıt ve toprak atmakla suçladı. O ay Putin 24 yıl aradan sonra ikinci kez Kuzey Kore’yi ziyaret etti ve iki taraf askeri ittifak niteliğinde bir anlaşma imzaladı. Ancak Putin’in dönüşünün ardından Rusya-Kuzey Kore antlaşmasını zamanında yasama organının onayına sunamamasının ilgili prosedürlerin daha fazla zamana ihtiyaç duymasından mı kaynaklandığını yoksa Kremlin’in kasıtlı olarak bekleyip ne olacağını görmeyi mi beklediğini söylemek zor. Ancak her halükarda Putin’in, Koreler arası ilişkilerin aniden yeniden sıkılaştığı bir dönemde böylesine kritik bir adım atmasının alışılmadık bir durum olduğu açık.

Aslında, Koreler arası ilişkilerdeki bu kötüleşme döneminin temel dönüm noktası 30 Aralık 2023’te geldi. Kim Jong-un o gün İşçi Partisi toplantısında Koreler arası ilişkilerin ırklararası değil düşmanca savaşçı ilişkiler olduğuna işaret etti ve ikili kara taşımacılığı bağlantılarının tamamen kesilmesini önerdi. İkili ilişkilerin en son ve en yüksek tanımına dayanarak, DPRK Yüksek Halk Meclisi bu yılın ocak ayında uzun yıllardır var olan “Anavatanın Barışçıl Birleşmesi Komitesi”, “Ulusal Ekonomik İşbirliği Bürosu” ve “Geumgangsan Uluslararası Turizm Bürosu”nu lağvetme kararı aldı. Kuzey Kore Ulusal Meclisi ayrıca Güney Kore’yi yaklaşık 80 yıldır “özümseme yoluyla yeniden birleşme” ve “sistemsel yeniden birleşmeyi” ulusal politika haline getirmekle suçlamıştır ki bu durum Kuzey Kore’nin “tek ulus, tek devlet ve iki sistem temelinde” ülkenin yeniden birleşmesi yönündeki ulusal politikasıyla çelişmektedir. Bu nedenle Kuzey Kore, Güney ile ilişkilerde “ulusal yeniden birleşmenin asla gerçekleştirilemeyeceğini” söyledi.

Güney Kore ile Kuzey Kore arasındaki ilişkilerin hızla kötüleşmesinin temel nedeni, Kuzey Kore’nin 2018’deki birçok sıcak etkileşimin ardından, özellikle de Singapur, Hanoi ve Panmunjom zirvelerinden sonra, Kuzey Kore’nin beklentilerini karşılamayan ve ilerlemeyen Kuzey-Güney Kore ile Kuzey-Amerika ilişkilerine yönelik derin hayal kırıklığı ve memnuniyetsizliktir. Özellikle, ABD’nin Pyongyang’ın 2019 sonuna kadar beklentilerine uygun olarak, nükleer silahlarını bırakması karşılığında yaptırımların kaldırılması konusunda bir çözüm bulamaması, Kuzey Kore’nin büyük bir hayal kırıklığına uğramasına neden olmuştur. Kuzey Kore ile Amerika arasındaki stratejik güvenin uzun süredir ciddi bir açık vermesi ve Amerika’daki parti değişiklikleri ile iç politik mücadelelerin ön plana çıkması sonucu, Kuzey-Amerika ilişkileri yeniden çıkmaza girmiştir. Aynı zamanda, Kuzey Kore, ‘fiili nükleer silahlanma’ ve ‘nükleer füzelerle birleşik bir strateji’ yönünde kararlı adımlar atmaya devam etmekte, bu da ABD’nin öncülüğünde yapılan yaptırımların kaldırılmasının imkansız hale gelmesine yol açmakta ve iki ülke arasında kötüleşen bir kısır döngü hatta ölümcül bir kısır döngü oluşmaktadır.

Rusya-Ukrayna savaşı çıkmaza girmiş, Çin ile Amerika arasındaki ilişkiler ciddi şekilde gerilemişken, Amerika’nın Kuzeydoğu Asya’ya dikkatini vermesi hem mümkün değil hem de buna gücü yok. Bu durum Kuzey Kore’nin yeniden Çin ve Rusya tarafından stratejik olarak önemsenmesi için bir alan ve diplomatik ile güvenlik kozları elde etmesine olanak sağlamıştır. Dünyada insansız hava araçlarının (İHA) tank devrini sona erdirdiği ve savaşın seyrini değiştirdiği yönündeki tartışmaların ön planda olduğu bu dönemde, Güney Kore’nin insansız hava araçlarının sürekli olarak Kuzey Kore’nin hava sahasına girmesi, objektif olarak Kuzey Kore’nin düşmanlık değerlendirmelerini ve karşı önlemleri derinleştirmiştir. Bu durum, Güney Kore’nin kaçınılmaz bir sorumluluğudur.

Kuzey Kore’yi güçlü bir şekilde desteklemesi, Rusya’nın bir yandan gerçekten de dış politikasında ‘doğuya yönelme’ stratejisini güçlendirdiğini, diğer yandan Kuzey Kore ile ilişkileri ‘eski yemeği yeniden ısıtma’ şeklinde ele alarak oldukça belirgin bir pragmatizm ve kaldıraç düşüncesi sergilediğini göstermektedir. Putin, 24 yıl sonra yeniden Kuzey Kore’yi ziyaret etti, bu durum, 2000 yılında iktidara gelmesinden bu yana Amerika, Avrupa ve Çin ile olan ilişkilere odaklandığı için uzun süre Doğu Asya’daki eski komşusu, eski savaş arkadaşı ve eski dostu Pyongyang’ı ihmal ettiğini ve soğuk davrandığını açıkça göstermektedir. Ancak şu anda Batı’nın askeri, diplomatik, ekonomik ve finansal baskıları karşısında, Kuzey Kore’nin diplomatik statüsünü ve stratejik rolünü büyük ölçüde artırmak zorunda kalmış ve uzun süredir kapalı olan Pyongyang kapılarını yeniden aralayarak ittifak anlaşması imzalayarak sağlam ve güvenilir bir stratejik arka bahçe elde etmeyi, Asya-Pasifik bölgesinde ise Amerika ve NATO’nun stratejik boyutlarına karşı ortak bir Doğu hattı kurmayı hedeflemiştir. Aynı şekilde, Rusya, Çin ile ‘yeni dönemde kapsamlı stratejik işbirliği ortaklığı’nı tamamen pekiştirmiş ve Güneydoğu Asya’daki stratejik ortaklarından Vietnam’a odaklanmayı da artırmıştır.

Rusya-Kuzey Kore ilişkilerindeki ani ısınmanın ve son birkaç ay içerisinde ittifakın yeniden teyit edilmesinin, Japonya ve Güney Kore’nin ABD’yi takip etmeleri ve askeri açıdan yakın müttefik olmaları, özellikle de bu iki ülkenin Rusya-Ukrayna savaşında taraf seçmeleri ve ABD’nin küçük takipçileri olmaları ve hatta aktif olarak NATO’ya katılmaya çalışmaları ve İttifak’ın “Asya-Pasifikleşmesini” teşvik etmeleri gerçeğiyle büyük bir ilgisi vardır. Bu da Rusya’ya yönelik Asya-Pasifik bölgesinden, özellikle de Uzak Doğu’dan stratejik bir kısıtlama ve tehdit oluşturmaktadır. Ayrıca DPRK Ağustos 2023’ten bu yana Rusya’ya 1 milyondan fazla top mermisi ve roket tedarik ederek ‘sadakat belgesi’ sunmuştur.

Uluslararası ortamdaki köklü değişiklikler, özellikle de Rusya-Ukrayna savaşının uzaması ve Kuzeydoğu Asya’daki krizin temelden çözülememiş olması, hatta ortak rakiplerin ve düşmanların hala aynı olması, kaçınılmaz olarak Kuzey Kore’yi Rusya’ya karşı iyi niyetini çeşitli şekillerde göstermeye itecek, aynı zamanda Moskova’nın “iki başlı kartalını” Uzak Doğu’ya, özellikle de ABD’nin can düşmanı Kuzey Kore’ye çekecektir. Elbette Rusya ve Kuzey Kore, sadece unutulmaz Soğuk Savaş anıları nedeniyle değil, aynı zamanda sıcak savaş riskiyle başa çıkma ve kendi hedefleri doğrultusunda dünya ve bölge düzeninin ortaklaşa yeniden inşasına yönelik gerçekçi ihtiyaç nedeniyle birbirleriyle balayını yeniledi. Bir bakıma bu durum, 1950’de Kore Savaşı’nın patlak vermesinden önceki uluslararası stratejik ortamı, büyük güç oyununun dinamiklerini ve Kore yarımadasındaki iç çekişmeleri andırdığı için özellikle tehlikelidir.

Kore yarımadasındaki gerilimin yeniden tırmandığı, Rusya ve Kuzey Kore’nin yakın ittifak kurduğu, Çin’in Tayvan’ı kuşatmak için geniş çaplı askeri tatbikatlar başlattığı ve ada çevresinde ilk kez deniz polisi devriyesine çıktığı bir dönemde, 16 Ekim’de CCTV-1 kanalında yayınlanan büyük ölçekli televizyon dizisi *”Shangganling“in prömiyeri kaçınılmaz olarak bazı gözlemciler arasında çok sayıda çağrışıma yol açtı. Ancak bu tamamen tesadüfi bir durumdur. Dünyadaki üç büyük sıcak noktanın hiçbiri Çin tarafından tetiklenmemiş ya da Çin başrol oynamamıştır; aksine Çin her zaman bu sorunların bir an önce sona erdirilmesini ummuş ve bu yönde kampanya yürütmüştür.

Tarih her zaman birbirine benzer ve hatta çoğu zaman tekerrür eder, ancak antik Yunan filozofu Herakleitos da bizi “aynı nehirde iki kez yıkanılamayacağı” konusunda uyarmıştır. Çin ve Rusya ilişkileri tarihteki en iyi seviyesine ulaştı, Çin ve Kuzey Kore dostluk ve karşılıklı yardım anlaşmalarını yeniledi. Öte yanda Çin ve ABD bir kez daha ciddi sürtüşme ve karşı karşıya gelme sürecine girdi. Ancak ABD bir kez daha Çin’in temel çıkarlarını tehlikeye atacak şekilde Kuzey Kore’yi işgal etmedikçe Çin, Rusya ve Kuzey Kore’nin Soğuk Savaş sırasında yaptığı gibi aynı sipere geri dönmesi imkansızdır. Bu nedenle, Rusya ile Kuzey Kore arasındaki ilişki ne kadar yakınlaşırsa yakınlaşsın, bu Çin ile Amerika ve Batı kampı arasında eski askeri karşıtlık yoluna geri dönülmesine yol açmaz.

Çin’in Kore Savaşı’nı konu alan televizyon dizilerinin sürekli yayında olması ile Rusya ve Kuzey Kore’nin Amerika ile yaşadığı güçlü çatışmalar ve sürtüşmeler farklı şeylerdir. Çin, televizyon dizileriyle yasaklı bir bölgeyi aşarak bir dizi Kore Savaşı konulu yapım sunmuş olmasının temel anlamı, Çin hükümeti ve halkının zorbalık ve baskılara karşı durma kararlılığını ifade etmektedir. Bu, Amerikalı karar alıcılara, Kore Savaşı’ndaki hataları tekrar etmemeleri, Çin ile Amerika arasındaki ilişkileri kanlı ve karanlık geçmişe geri döndürmemeleri gerektiği mesajını vermektedir.

*Shangganling Dağı Savaşı, Kore Savaşı sırasında Çin’in ABD saldırganlığına direnmek ve Kore’ye yardım etmek için savaştığı uzun süreli bir askeri çatışmadır (1950-53).

Prof. Ma, Zhejiang Uluslararası Çalışmalar Üniversitesi (Hangzhou) Akdeniz Çalışmaları Enstitüsü (ISMR ) Dekanıdır. Uluslararası politika, özellikle de İslam ve Orta Doğu siyaseti üzerine yoğunlaşmaktadır. Uzun yıllar Kuveyt, Filistin ve Irak’ta kıdemli Xinhua muhabiri olarak çalışmıştır.

Okumaya Devam Et

Çok Okunanlar

English