Çin Başbakanı Li Qiang, ticaret gerilimleri nedeniyle küresel tedarik zincirlerinin “parçalanma” riski olduğuna dikkat çekerek, ülkesinin “dünyaya kapılarını daha da açacağını” söyledi.

Pekin’in en yüksek ikinci yetkilisi olan Li, Çin’in teknolojik ilerlemelerini diğer ülkelerin de yararlanabileceğini belirterek, ülkesinin bir üretim gücü olmaktan “mega tüketici pazarı”na geçiş sürecini özetledi.

Li, çarşamba günü Çin’in kuzeyindeki Tianjin kentinde düzenlenen Dünya Ekonomik Forumu’nun yıllık yaz etkinliğinde, “Ekonomik küreselleşme tersine dönmeyecek, sadece yeni bir yol açacak” dedi. “Küresel pazara daha fazla entegre olacağız ve bağlantımızı güçlendireceğiz” diye ekledi.

“Kapalı ve izole adalara geri dönmeyeceğiz” vurgusu yaptı.

Pekin, küresel tedarik zincirlerini altüst etme tehdidi oluşturan Washington ile tam anlamıyla bir ticaret savaşı içindeyken, uluslararası ticaret ve kalkınma için istikrar sağlayıcı bir güç olarak konumlanmaya çalışıyor.

ABD ve Çin bu ay Londra’da bir araya geldi ve tarifelerdeki keskin artışları azaltmak için kırılgan bir ateşkes imzaladı. Ancak ABD Başkanı Donald Trump’ın diğer ülkelere uyguladığı “karşılıklı” gümrük vergilerine ilişkin 90 günlük moratoryum temmuz ayında sona erecek ve bu durum küresel ticarette yeni aksaklıkların yaşanabileceği endişesini artırıyor.

Geçen hafta, Çin Halk Bankası Başkanı Pan Gongsheng, renminbi’nin rolünün artacağı “çok kutuplu” bir para sistemi savunurken, ABD dolarının hakimiyetine bir eleştiri getirdi.

Li, “Bazı ülkeler ve bölgeler, riskten kaçınma adı altında piyasa faaliyetlerine müdahale etti” diyerek, Batılı hükümetlerin ekonomilerini Çin’den izole etme çabalarına atıfta bulundu ve iki yıl önce, Covid-19 salgını nedeniyle kapanmaların ardından düzenlenen aynı forumda yaptığı açıklamaları yineledi.

‘Küresel Güney güçleniyor’

Li çarşamba günü yaptığı açıklamada, “Dünyanın ekonomik ve ticari sistemi daha çeşitlilik kazanıyor. Küresel güney hızla güçleniyor” dedi.

Genel eğilime paralel olarak gelişmiş ülkelerin ticaret hacmi zayıflarken Küresel Güney ülkelerinin ticaretinin son 20 yılda 4,6 kat arttığının altını çizen Li, bu ülkelerin küresel ticaret içindeki payının, 2000 yılında yüzde 30 iken yüzde 45’e kadar çıktığını belirtti.

Li ayrıca, “Çin’in inovasyonu açık ve açık kaynaklıdır” dedi. Ülkenin önde gelen yapay zeka grupları DeepSeek ve Alibaba, büyük dil modellerini dünyanın dört bir yanındaki geliştiricilerin kullanımına sundu. Li, “Yerli teknolojileri paylaşmaya hazırız” diye ekledi.

Dünya Ekonomik Forumu’nun “Yaz Davosu” olarak da bilinen Yeni Şampiyonlar Yıllık Toplantısı konukları arasında eski İngiltere başbakanı Sir Tony Blair ve Harvard siyaset bilimci Graham Allison yer alıyor.

Küresel ekonomik entegrasyon vurgusu

The Asia Group düşünce kuruluşunun Çin ülke direktörü Han Shen Lin, “Çin’in ‘Yaz Davos’una ev sahipliği yapması, giderek daha istikrarsız hale gelen bu dönemde uluslararası toplum tarafından sorumlu bir küresel paydaş olarak nasıl görülmek istediğini ortaya koyuyor” dedi.

Li, “ülkelerin ekonomik ve ticari ilişkilerinde farklılıklar ve anlaşmazlıklar olması normal” dedi. Ancak Çin’in “tüm ülkelerle azami konsensüs sağlamak için ısrarlı çabalar göstermeye hazır” olduğunu da ekledi.

“Küresel ekonomi derin bir entegrasyon içindedir; hiçbir ülke dünyadan izole olarak refahını sürdüremez” dedi.

‘Çin, mega ölçekli bir tüketim gücü haline gelecek’

Li, küresel ekonomik büyümenin yüzde 30’unu sağlayan Çin ekonomisinin, dünya ekonomisinin motoru haline geldiğini belirterek, sürekli gelişen ve güncellenen Çin pazarının küresel ekonomi ve ticarete ihtiyaç duyduğu yeni büyüme alanlarını ve ivmesini sağlayacağına inandıklarını dile getirdi.

Çin’in halihazırda dünyanın ikinci büyük ithalatçı ülkesi ve tüketici pazarı olduğunun, yüksek gelirli bir ülke olma yolunda ilerlediğinin altını çizen Li, şunları kaydetti:

“Son yıllarda iç talebi genişletme stratejisi çerçevesinde tüketimi canlandırmaya yönelik özel teşvikler uyguluyoruz. Bu, Çin’i, bir imalat gücü olmanın yanı sıra mega ölçekli bir tüketim gücü haline getirecek.”

Li, Çin pazarının gelişiminin dünyanın her yerinden girişimcilere daha fazla pazar alanı sağlayacağını vurguladı.

Çin Merkez Bankası Başkanı, ABD dolarının onlarca yıllık hakimiyetinin ardından yeni bir küresel para birimi düzeninin ortaya çıkacağını ve renminbinin “çok kutuplu uluslararası para sistemi”nde rekabet edeceğini söyledi.

Şanghay’da düzenlenen Çin’in en önemli finans forumu  Lujiazui Forum’da konuşan Pan Gongsheng, ABD dolarının İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra “hakimiyetini kurduğunu” ve “bugüne kadar bu statüsünü koruduğunu” söyledi. Tek bir para birimine “aşırı bağımlılık” konusunda uyarıda bulundu.

“Gelecekte, küresel para sistemi, birkaç egemen para biriminin bir arada var olduğu, birbirleriyle rekabet ettiği ve birbirlerini denetlediği ve dengelediği bir modele doğru gelişmeye devam edebilir” diyen Pan, renminbi’nin artan rolüne dikkat çekti.

Pan, son yirmi yılda uluslararası para sistemindeki en önemli gelişmelerin, 2008 küresel finans krizinden bu yana euro’nun piyasaya sürülmesi ve renminbi’nin yükselişi olduğunu söyledi.

Renminbi’nin dünyanın en büyük ikinci ticaret finansmanı para birimi ve en büyük üçüncü ödeme para birimi olduğunu kaydetti.

Pan’ın açıklamaları, Avrupa Merkez Bankası Başkanı Christine Lagarde’ın “doların hakim rolünün artık kesin olmadığını” ve bunun euro’nun “küresel öneme” kavuşması için bir fırsat yarattığını söylemesinden bir gün sonra geldi.

Pan, “Jeopolitik çatışmalar, ulusal güvenlik çıkarları ve hatta savaşlar meydana geldiğinde, uluslararası baskın para birimi kolayca araçsallaştırılır ve silaha dönüştürülür” dedi.

Pan ve Lagarde geçen hafta Pekin’de bir araya gelerek, düzenli diyalog için bir çerçeve içeren merkez bankacılığı alanında işbirliği mutabakat zaptı imzaladı.

Çin Merkez Bankası Başkanı Pan ayrıca, “tek bir egemen para biriminin uluslararası para birimi olarak hakim olmasının getirdiği sorunları aşmaya” yardımcı olabilecek potansiyel bir alternatif olarak, IMF tarafından tanımlanan ve sürdürülen bir para birimleri sepeti olan SDR’lerin daha fazla kullanılmasına ilişkin tartışmalara da değindi.

Pan’ın açıklamaları, Çin’in daha renminbi merkezli bir para sistemi için yaptığı hamlelerle ilgili çarşamba günü yapılan çok sayıda açıklamayla aynı zamana denk geldi. Bu hamleler arasında Şanghay’da dijital renminbi için uluslararası bir operasyon merkezi kurulması da yer alıyor.

Singapurlu banka OCBC ve Kırgızistan’ın üçüncü büyük kredi kuruluşu Eldik Bank dahil olmak üzere altı yabancı kurum da, Swift küresel ödeme sistemine alternatif olan Çin’in Sınır Ötesi Bankalararası Ödeme Sistemi’ne (Cips) katılacağını açıkladı.

Hong Kong ve Şanghay yetkilileri de çarşamba günü, renminbi cinsinden varlıkların yönetimi ve tahsisi dahil olmak üzere finansal bağları güçlendirmek için bir “eylem planı” imzaladı.

Çin Merkez Bankası Başkan Yardımcısı ve Devlet Döviz İdaresi Başkanı Zhu Hexin, Pekin’in yerli yatırımcıların Çin dışında varlık satın almasına izin veren bir programı genişleteceğini söyledi. Zhu, Nitelikli Yerli Kurumsal Yatırımcı programının genişletilmesinin “offshore yatırımlara yönelik artan yurt içi ihtiyaçları karşılayacağını” belirtti.

Çin ve Orta Asya ülkeleri kara ve hava ulaşımında daha iyi bağlantı sağlama konusunda anlaştı. Pekin, altyapı ve güvenlik çıkarlarının merkezinde yer alan bölgeye 1 milyar yuan’dan fazla yardım taahhüdünde bulundu.

Çin, salı günü Orta Asya’daki son angajman çabalarını, bölgedeki geçim ve kalkınma projelerine 1,5 milyar yuan (209 milyon ABD doları) taahhüt ederek tamamladı.

İkinci Çin-Orta Asya Zirvesi‘ne katılan altı ülke de tarihi bir kalıcı dostluk anlaşması imzaladı.

Çin Devlet Başkanı Xi Jinping, Kazakistan’ın başkenti Astana’da düzenlenen zirvede yaptığı açılış konuşmasında, “Çin, bu yıl Orta Asya ülkelerine, her ülkenin ortak ilgi alanına giren geçim ve kalkınma projelerini desteklemek için 1,5 milyar yuan hibe yardımı sağlamaya hazırdır” dedi.

“Ayrıca, Çin önümüzdeki iki yıl içinde Orta Asya ülkelerine 3.000 eğitim fırsatı sunacak.”

Xi, Kalıcı İyi Komşuluk ve Dostane İşbirliği Anlaşması’nın imzalanmasını altı ülke arasındaki ilişkilerde bir dönüm noktası olarak nitelendirerek, bunun “Çin’in komşuluk diplomasisinde yenilikçi bir girişim ve gelecek nesillere fayda sağlayacak bir katkı” olduğunu söyledi.

Xi, “yeni bir çalkantı ve dönüşüm dönemine giren” dünyada işbirliğinin gerekliliğini de vurguladı.

Devlet haber ajansı Xinhua, Xi’nin “gümrük vergisi ve ticaret savaşında kazanan olmayacak. Korumacılık ve hegemonya yanlıları hem başkalarına hem de kendilerine zarar verecek” dediğini aktardı.

“Dünya bölünmemeli, birleşmeli; insanlık orman kanunlarına dönmemeli, insanlık için ortak bir gelecek inşa etmek için çalışmalı” dedi.

Xi ayrıca, Çin-Orta Asya işbirliği çerçevesi altında yoksulluğun azaltılması, eğitim alışverişi ve çölleşmenin kontrolüne odaklanan üç işbirliği merkezinin ve bir ticaret kolaylaştırma platformunun kurulacağını duyurdu.

Çin Dışişleri Bakanlığı çarşamba günü yaptığı açıklamada, Çin ve Orta Asya ülkeleri, karayolu ve demiryolu bağlantılarını iyileştirmeye istekli olduklarını ve karşılıklı alışverişi artırmak için Çin’e ve Çin’den daha fazla direkt uçuş açmayı planladıklarını belirtti.

Çin, beş Orta Asya ülkesiyle vize prosedürlerini basitleştirmeyi değerlendirirken, tüm taraflar konsolosluk açmanın fizibilitesini inceleyecek.

Çin, Kazakistan, Kırgızistan ve Tacikistan ile birlikte mevcut liman tesislerinin modernizasyonunu hızlandıracak ve yeni limanların ihtiyacını değerlendirecek.

Zirve, iki yıl önce Çin’in Xian kentinde düzenlenen ilk zirvenin ardından ikinci kez düzenlendi.

Bu çabalar, geçmişte ulaşım altyapısı gibi alanlara odaklanan Çin’in Orta Asya ile ilişkilerinin derinleştiğini yansıtıyor.

Bölge, Pekin’in küresel kalkınma stratejisi olan Kuşak ve Yol Girişimi’nin önemli bir parçasıdır ve Çin, Orta Asya’da enerji boru hatları, altyapı ve madencilik projelerine büyük yatırımlar yapmıştır.

Çin, işbirliğini sürdürülebilir kalkınma ve yenilenebilir enerjiye de genişletmek istiyor.

Bu yatırımlar, Xi’nin beş Orta Asya devletinin liderleriyle yaptığı görüşmelerin ana odak noktasıydı.

Toplantılarda Xi, çok taraflılığı ve küresel ticaret düzenini korumanın gerekliliğini vurguladı.