Wall Street Journal’da (WSJ) yer alan habere göre Hamas, Muhammed Sinvar önderliğinde yeniden yapılanmaya ve İsrail’i bir yıpratma savaşına çekmeye çalışıyor.

Geçen sonbaharda İsrail’in, Hamas lideri ve 7 Ekim saldırılarının stratejik planlayıcısı Yahya Sinvar’ı öldürmesi, örgüt için ağır bir darbe oldu ancak örgütü çökertemedi ve liderlik koltuğunu Yahya Sinvar’ın kardeşi Muhammed Sinvar devraldı. Sinvar örgütü yeniden yapılandırmaya çalışıyor.

İsrail’in 15 ay süren harekâtı, Gazze’deki Hamas kalesini büyük ölçüde tahrip etti. Binlerce savaşçı ve lider öldürüldü, örgütün yeniden silahlanmasını engellemek için sınır kapıları kapatıldı. 7 Ekim 2023’te İsrail’e saldıran Hamas’ın donanımlı kadroları ciddi şekilde zayıfladı. Buna rağmen Gazze’deki çatışmalar yeni gönüllü militanların ortaya çıkmasına yol açtı. WSJ’ye göre patlamamış mühimmatlar, Hamas’ın savaşçıları tarafından el yapımı bombalara dönüştürülerek İsrail’e yönelik saldırılarda kullanılıyor.

Geçen hafta Beyt Hanun bölgesinde düzenlenen bir saldırıda 10 İsrail askeri hayatını kaybetti. Hamas, son iki hafta içinde İsrail’e yaklaşık 20 roket fırlattı.

Hamas’ın yeni militan toplama hızı Sinvar yönetiminde devam eden çatışmaların İsrail için yeni bir zorluk teşkil ettiğine dikkat çekilen haberde “(İsrail) Ordusu Gazze’de örgütü vurdu ama aylardır daha önce militanlardan temizlediği bölgelere dönüp yeni çatışmalarda militanları tekrar karşısına almak zorunda kalıyor. Bu döngü, İsrail askerlerini yoran ve Gazze’de hala rehin tutulan kişileri tehlikeye atmaya devam eden bir savaşı sona erdirmenin zorluğuna işaret ediyor” denildi.

İsrail Savunma Kuvvetleri’nden emekli Tuğgeneral Amir Avivi, “Hamas’ın kendini yeniden inşa etme hızının, İsrail ordusunun onları yok etme hızından daha yüksek olduğu bir durumdayız. Muhammed Sinvar her şeyi yönetiyor” dedi.

Yahya Sinvar’ın ölümünün ardından Doha’daki Hamas liderleri kolektif bir liderlik önerdi, ancak Gazze’deki militanlar bu kararı tanımadı. Şu anda liderlik koltuğunda bulunan Muhammed Sinvar, 50 yaşlarında ve genç yaşta Hamas’a katılmış bir isim. Yirmi yıldan fazla bir süreyi İsrail hapishanesinde geçiren abisinin aksine Muhammed Sinvar, İsrail hapishanesinde önemli bir süre geçirmedi ve İsrail’in güvenlik kurumları tarafından daha az tanınıyor. Haberde, İsrail’e karşı birçok saldırıdan sorumlu olduğu belirtilen Sinvar’ın, örgüt içinde “Gölge” lakabıyla anıldığı ifade ediliyor.

Gazze’deki savaşı yöneten Güney Komutanlığı’ndan üst düzey bir İsrailli yetkili “Onu bulmak için çok çalışıyoruz” dedi.

Habere göre İsrail ordusu Hamas’ın son birkaç ay içinde yüzlerce kişiyi silah altına aldığını ve silah altına almaların başta kuzey olmak üzere tüm Gazze’de gerçekleştiğini söylüyor. Arap yetkililer ise İsrail’in kendilerine bu sayının binlerle ifade edilebileceğini söylediğini belirtiyor. Yeni savaşçılar deneyimsiz olsalar da sadece birkaç savaşçıdan oluşan küçük hücreler halinde vur-kaç saldırıları düzenliyorlar. Çok az askeri eğitim gerektiren silahlar ve tanksavar kullanıyorlar.

Militanların bazen insani yardımları çaldığını ya da sivilleri militan grupla birlikte çalışmaya ikna ettiğini iddia eden Arap yetkililere göre Hamas yeni militanları, aileleri için daha fazla gıda, yardım ve tıbbi bakım vaatleriyle saflarına katıyor. WSJ, cenaze ve dua toplantılarının da genç erkekleri örgüte çekmek için kullanıldığını öne sürüyor.

Öte yandan Doha’da yürütülen ateşkes ve esir takası müzakerelerine aracılık eden Arap yetkililere göre Muhammed Sinvar, kalıcı bir ateşkes konusunda en az abisi kadar inatçı olduğunu kanıtladı.

Muhammed Sinvar geçen yılın sonlarında arabuluculara gönderdiği bir mesajında “Hamas kendi şartlarını dikte edebilecek çok güçlü bir konumda” demişti. Bir başka mesajında da şöyle yazmıştı: “Eğer tüm Gazzelilerin acılarını sona erdirecek, kanlarını ve fedakarlıklarını haklı çıkaracak kapsamlı bir anlaşma olmazsa Hamas mücadelesine devam edecektir.”

İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu ise Hamas yok edilene kadar savaşın devam edeceğini söylüyor.  Ancak WSJ’nin değerlendirmesine göre, İsrail ordusu ve uluslararası gözlemciler, Hamas’ın yeniden organize olma kapasitesine dikkat çekiyor.

“İsrail’in Hamas’ın kökünü kazımakta yaşadığı zorluk, örgütün hem Gazze’de hem de yurtdışındaki birçok üst düzey liderini öldürme başarısı ve Lübnan’da Hizbullah’ı yenilgiye uğratmasıyla tezat oluşturuyor” ifadelerinin kullanıldığı haberde ABD’nin İsrail Büyükelçisi Jack Lew’in “Hamas’ın yok edilmesini hedef olarak belirlemenin hata olduğu” açıklamasına da yer verildi.

Tel Aviv merkezli düşünce kuruluşu Ulusal Güvenlik Çalışmaları Enstitüsü’nden Yoel Guzansky de “Hamas çok büyük bir darbe aldı ama hala orada. Adam toplayacaklar, yeniden silahlanacaklar” ifadelerini kullandı.

ABD’nin Hamas’ı saf dışı bırakmak için İsrail’i savaştan sonra Gazze Şeridi’ni yönetmek için bir plan hazırlamaya zorladığının hatırlatıldığı haberde İsrail’in güvenlik kurumlarındaki pek çok kişinin de aynı fikirde olduğuna dikkat çekildi: “Hükümetin Hamas’ın Gazze’nin bazı bölümleri üzerindeki kontrolüne karşı koyabilecek yeni bir yönetim oluşturmasını istiyorlar ve Filistin Yönetimi tek gerçekçi seçenek olarak görülüyor.”

Esad döneminin sona ermesi ve yeni yönetimin ülkeyi küresel ekonomiye entegre etmeye dönük adımları sonrası Suriye ithal malların akınına uğradı.

Şam Ticaret Odaları Başkanı Bassel Hamwi, HTŞ liderliğindeki silahlı güçlerin Esad’ı devirmesinden sadece üç gün sonra Reuters’a verdiği mülakatta, “Rekabete dayalı bir serbest piyasa sistemi olacak” demişti. O günden bugüne Heyet-i Tahrir Şam’ın (HTŞ) liderliğindeki yeni Suriye yönetimi serbest piyasa modelini uygun bir dizi adım attı.

HTŞ patronlara Suriye’de “serbest piyasa ekonomisi” ve “küresel ekonomiye entegrasyon” sözü verdi

Financial Times’ta (FT) yer alan habere göre Esad dönemindeki dolar kısıtlamalarının, yüksek gümrük vergilerinin ve haraçların kaldırılması yabancı mallarda patlamaya yol açtı, ithal Batı ve bölge malları dükkanları doldurdu.

Habere göre Şam çevresindeki dükkanlar Türk yapımı şişelenmiş sular, Suudi Arabistan’da üretilen bulyonlar, Lübnan menşeli süt tozları ve Twix, Snickers gibi batı çikolata markalarıyla doldu. Şehrin merkezindeki bir süpermarkette, bir duvar tamamen Pringles’a ayrılmıştı.

Bir süpermarket çalışanı “Burada gördüğünüz her ithal ürün yeni” dedi ve insanların en çok peynir küpleri ve Pepsi gibi içecekler konusunda heyecanlı olduğunu ekledi: “Eskiden sattığımız her şey Suriyelilerin ürettiği ürünlerdi.”

Esad, 2013 yılından beri Suriye lirasını güçlendirmek amacıyla yabancı para birimi kullanımı suç kapsamına alırken devlet gelirlerini artırmak amacıyla gümrük verdilerini yükseltmişti. Örneğin, geçen yıl iPhone’lara yaklaşık 900 dolarlık bir gümrük vergisi uygulanıyordu.

Bu durum, Suriyelileri yerel olarak üretilen mallara bağımlı hale getirdi ve yerli üretilemeyen ürünler için Lübnan’dan yapılan kaçakçılığın yayılmasına neden oldu. Uluslararası yaptırımlar ise izolasyonu daha da kötüleştirdi.

HTŞ liderliğindeki yeni hükümet ise dolarla yapılan işlemlere izin verdi ve cumartesi günü, gümrük tarifelerinde %50 ila %60 indirime gitti. Ayrıca, hammadde ithalatında daha düşük tarifenin uygulanacağı böylece yerel üreticilerin korunacağını duyurdu.

İç Ticaret Bakanı Mahir Halil el-Hasan bu ay devlet haber ajansı Sana’ya verdiği demeçte “Bu dönemdeki ana görevimiz ekonominin atardamarlarına kan pompalamak, kurumları korumak ve vatandaşlara hizmet etmektir” dedi.

Yıllardır Türkiye’den HTŞ’nin kontrolündeki İdlib’e akan ithal mallar, ülkenin geri kalanına ve araçların sınırdan çoğunlukla kontrolsüz geçtiği Lübnan’dan da geçmeye başladı.

Lübnan Meclisi dün yaptığı oylamada Genelkurmay Başkanı Joseph Avn’ı cumhurbaşkanı seçerek iki yıldan uzun süren siyasi krizi aşmak için önemli bir adım attı. Seçim, İsrail ile Hizbullah arasında 14 aydır süren çatışmaların zayıf bir ateşkes anlaşmasıyla durdurulmasından haftalar sonra ve Lübnanlı liderlerin yeniden yapılanma için uluslararası yardım arayışında olduğu bir dönemde gerçekleşti. Avn, Lübnan’ın yeniden inşa sürecinde yardımlarına ihtiyaç duyacağı ABD ve Suudi Arabistan’ın tercih ettiği adaydı.

Hizbullah daha önce bir başka adayı, eski Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad ile yakın bağları olan Marada Hareketli lideri Süleyman Franciyye’yi desteklemişti. Ancak çarşamba günü Franciyye yarıştan çekildiğini ve Avn’ı desteklediğini açıklayarak Avn’ın önünü açtı.

Hizbullah’ın adayı yarıştan çekildi

Washington merkezli Orta Doğu Enstitüsü’nde kıdemli araştırmacı olan Randa Slim, AP’ye yaptığı değerlendirmede Hizbullah’ın İsrail ile savaşının ardından askeri ve siyasi olarak zayıflamasının ve Suriye’deki müttefiki Esad’ın düşmesinin yanı sıra cumhurbaşkanı seçilmesi için yapılan uluslararası baskının dünkü sonuca zemin hazırladığını söyledi.

Hizbullah ve Emel Hareketi dün yapılan ilk tur oylamada boş oy kullanarak Avn’ın seçilmesini engelledi ve “Bizim onayımız olmadan cumhurbaşkanı seçilemez” mesajını verdi. Avn ikinci turda seçildi.  Hizbullah’ın Meclis’teki blokunun başkanı Muhammed Raad, grubun milletvekillerinin ilk turda Avn’a oy vermediklerini ancak ikinci turda verdiklerini söyledi. Raad “Oylamayı erteledik çünkü Lübnan’ın egemenliğinin koruyucusu olduğumuz gibi ulusal uzlaşının da koruyucusu olduğumuz mesajını vermek istedik” dedi.

Hizbullah ve Emel Hareketi’nin cumhurbaşkanı seçimi sürecindeki en önemli taleplerinden biri, maliye bakanlığını kontrol altında tutmaktı. Bu konuda özellikle Suudi Arabistan’la yapılan pazarlıkta anlaşma sağlandı.

Böylece Hizbullah İsrail ile yaşanan savaş neticesinde askeri ve siyasi olarak zayıflamış ve uluslararası baskı altında olsa da Cumhurbaşkanı seçiminde nihai söz sahibi olduğunu göstermiş oldu.

Avn zafer konuşmasında “Bugün Lübnan tarihinde yeni bir dönem başlıyor” dedi. İsrail ile Kasım ayında çatışmayı sona erdiren ve hem Hizbullah’ın hem de İsrail’in ülkenin güneyinden güçlerini çekmesini gerektiren ateşkesi uygulama sözü verdi. Avn, “Lübnan devletinin İsrail işgalini ortadan kaldırmasını ve saldırganlığını püskürtmesini sağlayacak” bir “ulusal güvenlik stratejisi” için çalışacağını açıkladı. Hizbullah güçlerine açık bir gönderme yaparak silah taşıma hakkının “tekelini” devlete vermek için çalışacağını da sözlerine ekledi.

Beyrut merkezli düşünce kuruluşu The Policy Initiative’in kurucu direktörü Sami Atallah, Financial Times’a yaptığı açıklamada “[Hizbullah’ın] süreci torpillemeyi göze alabileceğini sanmıyorum, özellikle de savaştan ve bunun yeniden yapılanma ve Şii toplumuna yönelik zorluklar açısından sonuçlarından sonra. Bir uzlaşmaya zorlandıklarını, bir adayı kabul etmeye zorlandıklarını hissettiler” dedi.

60 yaşındaki yeni Cumhurbaşkanının ABD’de eğitim görmesi, Lübnan ordusunu finanse edip eğiten Washington’la yakın ilişkiler geliştirmesi ve ABD’nin açıktan desteğini alması “Amerika’nın adamı” olarak nitelendirilmesine yol açtı. Ayrıca yabancı ülkelerin “Lübnan’ın iç işlerine müdahalesi” olarak görülen bu seçime bazı milletvekilleri sandıkta da tepki gösterdi. Vekiller oy kullanırken pusulaya Avn’un ismini ABD ve Suudi Arabistan’ın Lübnan elçilerinin isimleriyle birleştirerek yazdı: Joseph Amos Bin Ferhan.

Lübnan Meclisi yarın Cumhurbaşkanını seçmeye çalışacak

Avn’ın seçilmesi iki yılı aşkın süredir devam eden siyasi krizi aşmak için önemli bir adım olsa da ülke başbakan ve yeni kabine seçimi konusunda daha fazla pazarlıkla karşı karşıya. Ülkede Cumhurbaşkanı’nın yetkileri sınırlı. Ancak hükümetin kurulabilmesi için bu makamın dolması gerekiyordu. Şimdi hükümet kurma sürecinin önü açılmış oldu.

Ayrıca pazarlıklar sonucunda oluşturulacak hükümet, İsrail-Hizbullah savaşını sona erdiren ateşkes anlaşmasını uygulamak ve yeniden yapılanma için fon bulmak gibi zorlu görevlerle karşı karşıya kalacak. Lübnan, ülkenin para birimini çökerten ve pek çok Lübnanlının birikimlerini yok eden ekonomik ve mali krizin altıncı yılında. Nakit sıkıntısı çeken devlete ait elektrik şirketi günde sadece birkaç saat elektrik sağlayabiliyor. Ülke liderleri 2022 yılında bir kurtarma paketi için IMF ile ön anlaşmaya vardı ancak anlaşmayı tamamlamak için IMF’nin talep ettiği reformlar konusunda sınırlı ilerleme kaydetti.