Financial Times (FT) gazetesi, ismi açıklanmayan sekiz kaynağa dayandırdığı haberinde, ABD yönetiminin yaz sonuna kadar Rusya’nın dondurulan varlıklarından elde edilecek gelirlerle Ukrayna’ya kredi vermeye zorladığını bildirdi.

Gazete, haziran ayındaki G7 zirvesinde sunulacak plana göre Ukrayna’nın, Rusya’nın 350 milyar dolar değerindeki dondurulmuş varlıklarından elde edilen kârların eklendiği bir avans alacağını öne sürdü.

Sekiz Batılı yetkili, bazı G7 üyelerinin planı kabul etme konusunda isteksiz olduklarını, ancak ABD’nin gelecek ay yapılacak zirvede bir anlaşmaya varılması yönünde baskı yaptığını vurguladı.

Konuya aşina kaynaklardan biri, “Bu kasım ayından önce yapılabilir, böylece Trump kazansa bile para halihazırda kullanılmış olacak,” ifadelerini kullandı.

ABD’li yetkililere göre Ukrayna bu yaz başında plan kapsamında yaklaşık 50 milyar dolar alacak.

Finansman, Batı’nın askeri yardımlarının tesliminde yaşanan gecikmelerin ardından Rusya’nın Harkov’a başlattığı saldırı karşısında Ukrayna açısından kritik bir zamanda gelecek.

Putin: Rusya’nın Harkov’u almak gibi bir planı yok

İki ülke arasında diplomatik ilişkilerin kurulmasının 75’inci yıldönümü vesilesiyle; Çin Halk Cumhuriyeti ve Rusya Federasyonu’nun ‘yeni dönemde kapsamlı stratejik işbirliği ortaklığının derinleştirilmesine ilişkin’ ortak açıklaması:

Çin Halk Cumhuriyeti ve Rusya Federasyonu

İki ülke arasındaki diplomatik ilişkilerin tesisinin 75. yıldönümü münasebetiyle

Yeni Dönemde Kapsamlı Stratejik İşbirliğinin Derinleştirilmesi Üzerine

Çin Halk Cumhuriyeti Devlet Başkanı Xi Jinping’in daveti üzerine Rusya Federasyonu Devlet Başkanı Vladimir Putin 16-17 Mayıs 2024 tarihlerinde Çin Halk Cumhuriyeti’ne bir devlet ziyareti gerçekleştirdi. İki devlet başkanı Pekin’de resmi temaslarda bulundu ve 2024-2025 Çin-Rus Kültür Yılı açılış törenine ve Çin ile Rusya arasında diplomatik ilişkilerin kurulmasının 75. yıldönümü münasebetiyle düzenlenen özel konsere birlikte katıldı. Çin Halk Cumhuriyeti Devlet Konseyi Başbakanı Li Qiang, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile bir görüşme gerçekleştirdi.

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, 8. Çin-Rusya Fuarının açılış törenine katılmak üzere Harbin’e gitti.

Çin Halk Cumhuriyeti ve Rusya Federasyonu (bundan böyle “Taraflar” olarak anılacaktır) aşağıdaki hususları beyan eder:

I

2024 yılında Çin ve Rusya Federasyonu, iki ülke arasında diplomatik ilişkilerin kurulmasının 75. yıldönümünü büyük bir ciddiyetle kutladı; geçtiğimiz 75 yıl boyunca Çin-Rusya ilişkileri olağanüstü bir gelişim sürecinden geçti. Sovyetler Birliği, dünyada Çin Halk Cumhuriyeti’ni tanıyan ve diplomatik ilişki kuran ilk ülke olmuştur. SSCB’nin dağılmasından sonra Çin Halk Cumhuriyeti, Rusya Federasyonu’nu SSCB’nin yasal halefi olarak tanımış ve Çin-Rusya ilişkilerini eşitlik, karşılıklı saygı, karşılıklı yarar ve işbirliği temelinde geliştirme isteğini bir kez daha teyit etmiş ve İyi Komşuluk İlişkileri Antlaşması’nı imzalamıştır, Çin Halk Cumhuriyeti ile Rusya Federasyonu arasında 16 Temmuz 2001 tarihinde imzalanan Dostluk ve İşbirliği Anlaşması, yeni dönemde kapsamlı stratejik işbirliği ortaklığının en yüksek tarihi seviyesine sürekli olarak yükseltilen Çin-Rusya ilişkilerinin sürekli ve kapsamlı bir şekilde güçlendirilmesi için sağlam bir temel oluşturmuştur. İkili ilişkilerin konumu sürekli olarak yükseltilmiş ve yeni dönem kapsamlı stratejik işbirliği ortaklığı tarihinin en yüksek seviyesine ulaşmıştır. İki tarafın aralıksız çabaları sayesinde Çin-Rusya ilişkileri, iki ülkenin ulusal çıkarları doğrultusunda ve kalıcı iyi komşuluk ruhuna uygun olarak sağlıklı ve istikrarlı gelişimini sürdürmüştür.

İki taraf, mevcut Çin-Rusya ilişkilerinin soğuk savaş döneminin askeri-politik ittifak modelini aştığını ve bağlantısız, çatışmasız ve üçüncü tarafları hedef almayan bir nitelik taşıdığını belirttiler. Çalkantılı ve değişen dünya manzarası karşısında Çin-Rusya ilişkileri uluslararası fırtınalara ve değişimlere dayanmış, istikrar ve esneklik niteliklerini öne çıkarmış ve tarihteki en iyi seviyeye ulaşmıştır. İki taraf, yeni dönemde Çin-Rusya kapsamlı stratejik ortaklığının gelişiminin iki ülkenin ve halkların temel çıkarlarıyla uyumlu olduğunu, geçici bir önlem olmadığını, şu ya da bu şeyden etkilenmediğini ve güçlü bir içsel ivmeye ve bağımsız değere sahip olduğunu vurgulamaktadır. İki taraf meşru hak ve menfaatlerini kararlılıkla savunmakta ve iki ülke arasındaki ilişkilerin normal gelişimini engellemeye, iki ülkenin içişlerine karışmaya ve ekonomik, teknolojik ve uluslararası alanlarını kısıtlamaya yönelik her türlü girişime karşı çıkmaktadır.

İki taraf, Çin ve Rusya’nın birbirlerini her zaman öncelikli ortaklar olarak gördüklerini, karşılıklı saygı, eşit muamele ve kazan-kazan işbirliğine her zaman bağlı kaldıklarını ve dünyanın en büyük ülkeleri ile birbirlerinin en büyük komşuları arasındaki ilişkileri bugün örnek bir model haline getiren BM Şartı, uluslararası hukuk ve uluslararası ilişkilerin temel normlarına her zaman titizlikle riayet ettiklerini teyit ederler. İki taraf kapsamlı stratejik işbirliklerini daha da derinleştirmeye, egemenlik, toprak bütünlüğü, güvenlik ve kalkınma gibi temel çıkarlarını ilgilendiren konularda birbirlerini kararlı bir şekilde desteklemeye ve ülkelerinin güvenlik ve istikrarını korumak ve kalkınma ve canlanmalarını teşvik etmek amacıyla sahip oldukları avantajları akılcı ve etkin bir şekilde kullanmaya hazırdır. Taraflar, 16 Temmuz 2001 tarihinde imzalanan Çin ve Rusya Federasyonu Arasında İyi Komşuluk, Dostluk ve İşbirliği Anlaşması ile diğer ikili belge ve deklarasyonlarda belirtilen ilkeleri takip edecek ve çok çeşitli alanlarda yüksek kaliteli, üst düzey ve karşılıklı yarar sağlayan işbirliği gerçekleştireceklerdir.

Çin, Mart 2024’te Rusya Federasyonu’nda başarılı bir şekilde gerçekleştirilen başkanlık seçimlerini memnuniyetle karşılar ve seçimlerin son derece organize, açık, tarafsız ve popüler olduğuna ve sonuçların Rus Hükümeti tarafından izlenen Devlet politikasının geniş çapta desteklendiğini ve Çin Halk Cumhuriyeti ile dostane ilişkilerin geliştirilmesinin Rusya’nın dış politikasının önemli bir parçası olduğunu tam olarak gösterdiğine inanır.

Çin, 22 Mart 2024 tarihinde Moskova bölgesinde meydana gelen insanlık dışı terör saldırısının tüm organizatörlerini, faillerini ve planlayıcılarını şiddetle kınamakta, sivillere yönelik saldırıyı tamamen kabul edilemez olarak değerlendirmekte ve terör ve aşırıcılık güçleriyle mücadele etme ve ülkede barış ve istikrarı koruma yönündeki kararlı çabalarında Rus tarafını desteklemektedir.

Rusya Federasyonu tek Çin ilkesine bağlılığını bir kez daha teyit eder, Tayvan’ın Çin Halk Cumhuriyeti’nin ayrılmaz bir parçası olduğunu kabul eder, her türlü “Tayvan bağımsızlığına” karşı çıkar ve Çin tarafının Devlet egemenliğini ve toprak bütünlüğünü koruma ve ulusal birliği sağlama girişimlerini kuvvetle destekler. Çin, Rus tarafının güvenlik, istikrar, kalkınma ve refahını, egemenliğini ve toprak bütünlüğünü korumasını destekler ve dış güçlerin Rusya’nın içişlerine müdahalesine karşı çıkar.

Taraflar, dünyadaki önemli değişikliklerin hızlanan evrimine, “küresel Güney” ülkeleri ve bölgelerindeki yükselen güçlerin artan statüsü ve gücüne ve dünyada çok kutupluluğun hızla ortaya çıkışına dikkat çeker. Bu nesnel faktörler kalkınma potansiyelinin, kaynakların ve fırsatların yükselen piyasalar ve gelişmekte olan ülkeler lehine yeniden dağılımını hızlandırmış ve uluslararası ilişkilerin demokratikleşmesine ve uluslararası adalete katkıda bulunmuştur. Ancak, hegemonyacılık ve güç politikalarına sarılan ülkeler buna karşı çıkmakta ve uluslararası hukuka dayalı evrensel olarak kabul görmüş uluslararası düzeni “kurallara dayalı bir düzen” ile değiştirmeye ve yıkmaya çalışmaktadır. İki taraf, insanlığın kaderini belirleyecek bir topluluk oluşturma kavramının ve Çin tarafından ortaya konan bir dizi küresel girişimin büyük önem taşıdığını vurgulamaktadır.

Çok kutuplu bir dünyanın inşası sürecinde bağımsız güçler olarak Çin ve Rusya Federasyonu, ilişkilerinin potansiyelini tam olarak kullanacak, çok kutuplu bir dünyanın gerçekleşmesini ve uluslararası ilişkilerin adil ve düzenli bir şekilde demokratikleşmesini teşvik edecek ve adil ve rasyonel bir çok kutuplu dünya inşa etmek için çabalarını birleştireceklerdir.

İki taraf, tüm ülkelerin kendi ulusal koşullarına ve halklarının isteklerine uygun olarak kendi kalkınma biçimlerini ve siyasi, ekonomik ve sosyal sistemlerini bağımsız olarak seçme hakkına sahip olduğuna inanmakta ve egemen Devletlerin içişlerine müdahaleye, uluslararası hukukta hiçbir temeli olmayan ve Güvenlik Konseyi tarafından yetkilendirilmeyen tek taraflı yaptırımlara ve “uzun kollu yargı yetkisine” ve ideolojiye dayalı sınırların çizilmesine karşı çıkmaktadır. İki taraf yeni sömürgecilik ve hegemonyanın zamanın mevcut eğilimine tamamen ters düştüğünü not etmekte ve eşit temelde diyalog, ortaklıkların geliştirilmesi ve medeniyetler arasında değişim ve karşılıklı anlayışın teşvik edilmesi çağrısında bulunmaktadır.

Taraflar, İkinci Dünya Savaşı’nda elde edilen zaferin sonuçlarını ve BM Şartı’nda yer alan savaş sonrası dünya düzenini kararlılıkla savunmaya devam edecek ve İkinci Dünya Savaşı tarihinin inkârına, çarpıtılmasına ve tahrif edilmesine karşı çıkacaklardır. Taraflar, insanların doğru tarih görüşü konusunda eğitilmesinin, dünyadaki anti-faşist anıtların saygısızlık ya da tahribattan korunmasının ve Nazizm ve militarizmin yüceltilmesi ve hatta yeniden canlandırılması girişimlerinin şiddetle kınanmasının önemine dikkat çekmektedir. Taraflar 2025 yılında Çin Halkının Japonya’ya karşı Direniş Savaşı ve SSCB’nin Yurtseverlik Savaşı zaferinin 80. yıldönümünü kutlamayı ve İkinci Dünya Savaşı tarihine doğru bir bakışı ortaklaşa teşvik etmeyi planlamaktadır.

II

İki taraf, yeni dönemde Çin-Rusya kapsamlı stratejik işbirliği ortaklığının çok yönlü gelişimini teşvik etmek için Devlet Başkanlarının diplomasisini bir rehber olarak alacaktır. İki taraf, iki Devlet Başkanı tarafından varılan önemli mutabakatı tam olarak uygulayacak, yakın üst düzey değişimleri sürdürmeye devam edecek, hükümet, yerel ve özel değişim mekanizmalarının sorunsuz çalışmasını sağlayacak ve yeni işbirliği kanallarının oluşturulması için aktif olarak çalışacaktır.

İki taraf, iki ülkenin yasama organlarının liderleri arasında görüş alışverişinde bulunmaya, parlamenter işbirliği komiteleri, ortak çalışma grupları, özel komiteler ve iki ülke parlamenterlerinin dostluk grupları arasındaki işbirliğini derinleştirmeye devam edecektir, Çin Komünist Partisi Merkez Komitesi (CPC) Genel Ofisi ile Rusya Federasyonu Devlet Başkanlığı Genel Ofisi arasındaki değişim ve işbirliğini sürdürmek, stratejik güvenlik istişareleri ve kolluk kuvvetleri ve güvenlik işbirliği mekanizması çerçevesinde karşılıklı güven diyalogları yürütmek ve iki ülkedeki siyasi partilerin yanı sıra sivil toplum ve akademi arasındaki değişimleri teşvik etmek.

Taraflar, iki ülkenin yüksek düzeyde stratejik karşılıklı güven temelinde savunma işbirliğini istikrarlı bir şekilde geliştirerek bölgesel ve küresel güvenliği etkin bir şekilde koruduğunu belirtmekten memnuniyet duymaktadır. İki taraf askeri konularda karşılıklı güven ve işbirliğini daha da derinleştirecek, ortak tatbikat ve eğitim faaliyetlerinin ölçeğini genişletecek, denizde ve havada düzenli olarak ortak seyir düzenleyecek, ikili ve çok taraflı çerçeveler kapsamında koordinasyon ve işbirliğini güçlendirecek ve risk ve zorlukları ortaklaşa ele alma kapasite ve kabiliyetlerini sürekli olarak geliştirecektir.

İki taraf kolluk kuvvetleri ve güvenlik alanında işbirliğine büyük önem atfetmekte olup terörizm, bölücülük, aşırıcılık ve sınır aşan organize suçlarla mücadelede hem ikili hem de Birleşmiş Milletler, Şanghay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ) ve BRICS ülkeleri çerçevesinde işbirliğini güçlendirmeye hazırdır. Taraflar, iki ülkenin yerel kolluk kuvvetleri arasında sınır bölgelerinde işbirliğini güçlendirmeye kararlıdır.

Taraflar, çok taraflı veya ulusal yargı yetkilerinin kullanılması veya yabancı yargı yetkilerine veya çok taraflı hukuki mekanizmalara yardım sağlanması yoluyla Devletlerin egemenlik işlerine müdahale edilmesinin kabul edilemez olduğunu not eder ve uluslararası ceza adaletinin giderek siyasallaşması ve insan hakları ile egemenlik dokunulmazlıklarının ihlal edilmesinden duydukları derin endişeyi ifade ederler. Taraflar, herhangi bir Devlet veya grup tarafından bu tür tedbirlerin alınmasının hukuka aykırı olduğunu, evrensel olarak tanınmış uluslararası hukuk normlarını ihlal ettiğini ve uluslararası toplumun suçla mücadele kabiliyetini zayıflattığını değerlendirmektedir.

Taraflar, Devletlerin egemen eşitliğine ilişkin uluslararası hukukun temel ilkesi uyarınca, Devletlerin ve egemen rezervleri de dahil olmak üzere mülklerinin dokunulmazlığına ilişkin uluslararası yükümlülüklere titizlikle riayet edilmesi gerektiğine inanmaktadır. Taraflar, yabancı varlıklara ve mallara el koyma girişimlerini kınamakta ve zarar gören Devletin uluslararası hukuka uygun olarak karşı tedbirler alma hakkını vurgulamaktadır. Taraflar, birbirlerinin ulusal mallarına kendi ülkelerinde koruma sağlamaya ve birbirlerinin ulusal mallarının ülkelerine geçici olarak nakli sırasında güvenliğini, dokunulmazlığını ve zamanında iadesini garanti etmeye kararlıdır.

Taraflar, 19 Haziran 1992 tarihinde imzalanan Çin Halk Cumhuriyeti ile Rusya Federasyonu Arasında Hukuki ve Cezai Konularda Karşılıklı Adli Yardım Anlaşması’nda öngörülen hukuki kararların tanınması ve tenfizi mekanizmasını geliştirmeyi planlamaktadır.

İki taraf acil durum yönetimi alanında pratik işbirliğini güçlendirmeye devam edecek, uzay izleme ve havacılık kurtarma teknolojisi gibi afet önleme, azaltma, yardım ve üretimde güvenlik alanlarında işbirliği yapacak ve ortak kurtarma tatbikatları ve eğitimleri düzenleyecektir.

III

Taraflar, Çin ve Rusya Federasyonu arasındaki pratik işbirliğinin, iki ülkenin ekonomik ve sosyal kalkınmasını ve ortak refahını teşvik etmede, teknolojik ilerlemeyi ve Devletlerin ekonomik egemenliğini korumada, ülkeleri modernleştirmede, halkın refahını arttırmada ve dünya ekonomisinin istikrarını ve sürdürülebilirliğini korumada önemli bir faktör olduğuna inanmaktadır. Taraflar, kapsayıcı ekonomik küreselleşmeyi teşvik etmeye hazırdır. Taraflar, Çin ve Rusya Federasyonu arasında çeşitli alanlardaki pratik işbirliğinin ilerlemeye ve olumlu sonuçlar elde etmeye devam etmesinden memnundur. Taraflar, karşılıklı fayda ve kazan-kazan sonuçları ilkesi temelinde çeşitli alanlarda işbirliğini derinleştirmeye, dış zorlukların ve olumsuz faktörlerin üstesinden gelmek için birlikte yakın çalışmaya, Taraflar arasındaki işbirliğinin verimliliğini arttırmaya ve işbirliğinin istikrarlı ve yüksek kaliteli gelişimini sağlamaya devam etmeye hazırdır. Bu amaçla taraflar aşağıdaki hususlarda mutabık kalmışlardır:

X Çin Halk Cumhuriyeti Devlet Başkanı ve Rusya Federasyonu Devlet Başkanı’nın 2030’a Kadar Olan Dönemde Çin-Rusya Ekonomik İşbirliğinin Öncelikli Yönlerine İlişkin Kalkınma Planı Ortak Deklarasyonuna uygun olarak, çeşitli alanlarda işbirliğinin yüksek kaliteli gelişiminin gerçekleştirilmesini güçlü bir şekilde teşvik edilmesi.

X İkili ticaretin ölçeğini sürekli olarak genişletmek ve yapısını optimize etmek, hizmet ticareti, e-ticaret, dijital ekonomi ve sürdürülebilir kalkınma alanlarında işbirliğini derinleştirmek ve endüstriyel zincir tedarik zincirinin istikrarını ve güvenliğini ortaklaşa korumak.

X Çin’in Harbin kentinde 8. Çin-Rusya Fuarının düzenlenmesini memnuniyetle karşılamak ve Çin ve Rusya’daki toplumun her kesiminden temsilcilerin iki ülkede düzenlenen önemli forum ve sergilere katılımını desteklemek.

X İki ülke arasındaki yatırım işbirliği seviyesini sürekli yükseltmek, büyük işbirliği projelerinin uygulanmasını ortaklaşa teşvik etmek, yatırımcıların hak ve menfaatlerini korumak ve yatırım için adil ve hakkaniyetli koşullar yaratmak. İki ülke arasında yatırım alanında koordinasyon mekanizması rolünü aktif olarak sürdürmek. Çin Halk Cumhuriyeti Hükümeti ile Rusya Federasyonu Hükümeti arasında Yatırımların Teşviki ve Karşılıklı Korunmasına ilişkin Anlaşmanın mümkün olan en kısa sürede güncellenmesi.

X 2024’te Çin-Rusya Yatırım İşbirliği Planının Ana Hatlarının yeni bir versiyonunun formüle edilmesini ve onaylanmasını hızlandırmak, Ana Hatların uygulanmasını teşvik etmek ve ikili yatırım işbirliğinin etkinliğini arttırmak için her türlü çabayı göstermek.

X İki ülkenin ekonomik ve enerji güvenliğini korumak amacıyla Çin-Rusya stratejik enerji işbirliğini sürekli olarak pekiştirmek ve yüksek düzeyde bir gelişme sağlamak. Uluslararası enerji piyasasının istikrarını ve sürdürülebilirliğini sağlamak ve küresel enerji endüstrisi tedarik zincirinin istikrarını ve dayanıklılığını korumak için çaba göstereceğiz. Petrol, doğal gaz, sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG), kömür ve elektrik alanlarında işbirliğini piyasa ilkelerine uygun olarak yürütecek, ilgili sınır ötesi altyapının istikrarlı bir şekilde çalışmasını sağlayacak ve enerji taşımacılığının engelsiz akışını temin edeceğiz. Çinli ve Rus işletmeler tarafından büyük ölçekli enerji projelerinin uygulanmasını ortaklaşa teşvik etmek ve yenilenebilir enerji, hidrojen enerjisi ve karbon piyasası gibi ileriye dönük alanlarda işbirliğini derinleştirmek.

X Başarıyla sonuçlanan ve devam eden projelerin deneyimlerine dayanarak, karşılıklı fayda ve kazan-kazan durumu ilkeleri ve dengeli çıkarlar doğrultusunda termonükleer füzyon, hızlı nötron reaktörleri ve nükleer yakıtın kapalı çevrimi dahil olmak üzere sivil nükleer enerji alanında işbirliğini derinleştirmek ve bir paket yaklaşımıyla nükleer yakıt çevriminin ön uçlarında ve nükleer santrallerin ortak inşasında işbirliğini araştırmak.

X İkili ticaret, finansman ve diğer ekonomik faaliyetlerde yerel para biriminin payını artırmak. İki ülkenin finansal altyapısını iyileştirmek ve iki ülke arasındaki ticari kuruluşlar için ödeme kanallarını kolaylaştırmak. Rus ve Çin bankacılık ve sigortacılık sektörlerinde düzenleyici işbirliğini güçlendirmek, iki tarafın birbirlerinin topraklarında açtığı bankacılık ve sigortacılık kurumlarının sağlıklı gelişimini teşvik etmek, iki yönlü yatırımı teşvik etmek ve piyasalaştırma ilkesine uyma öncülüğünde diğer ülkenin mali piyasalarında tahvil ihraç etmek. Sigorta ve reasürans alanında ve ödeme kolaylığının arttırılması alanında daha fazla işbirliğini desteklemek ve iki taraf arasındaki turist trafiğinin büyümesi için elverişli koşullar yaratmak. Çin ve Rusya muhasebe standartlarının (tahvil ihracı alanında), denetim standartlarının ve denetim gözetiminin karşılıklı tanınması temelinde uygulama alanlarında karşılıklı fayda sağlayan işbirliğini aktif olarak teşvik etmek.

X Çin ve Rusya arasında mali istihbarat işbirliğini geliştirmek, kara para aklama ve terörün finansmanı risklerini ortaklaşa önlemek ve kara para aklamayla mücadele için çok taraflı çerçeve kapsamında işbirliğini güçlendirmeye devam etmek.

X Sanayi ve inovasyon alanında işbirliği düzeyinin yükseltilmesi, ileri sanayilerin ortak gelişimi, sivil havacılık imalatı, gemi yapımı, otomobil imalatı, ekipman imalatı, elektronik sanayi, metalürji, demir cevheri madenciliği, kimya sanayi ve orman sanayi dahil olmak üzere teknik ve üretim işbirliğinin güçlendirilmesi. Öncelikli alanlarda ileriye dönük projelerin uygulanması için elverişli koşulların yaratılması, sanayi ürünlerinde ticari alışverişin genişletilmesi ve bunların ikili ticaretteki payının arttırılması ve iki ülkede endüstriyel modernizasyon sürecine katkıda bulunulması.

X Yapay zeka, iletişim, yazılım, nesnelerin interneti, açık kaynak, ağ ve veri güvenliği, video oyunları, radyo frekansı koordinasyonu, mesleki eğitim ve profesyonel bilimsel araştırma dahil olmak üzere bilgi ve iletişim teknolojileri alanında karşılıklı yarar sağlayan işbirliğini geliştirmek.

X Uzay alanında iki taraf arasındaki uzun vadeli ortaklığı pekiştirmek, Rusya ve Çin’in ortak çıkarları doğrultusunda ulusal uzay programlarının büyük projelerini uygulamak, uluslararası ay araştırma istasyonlarının inşası da dahil olmak üzere ay ve derin uzay araştırmaları alanında işbirliğini teşvik etmek ve Beidou ve GLONASS uydu navigasyon sistemlerinin uygulanmasında işbirliğini güçlendirmek.

X Tarım sektöründeki büyük işbirliği potansiyelini açığa çıkarmak, iki ülkenin tarım ürünleri için karşılıklı pazar erişimini genişletmek ve soya fasulyesi ve işlenmiş ürünleri, domuz eti, su ürünleri, tahıllar, sıvı ve katı yağlar, meyveler, sebzeler ve sert kabuklu yemişlerin yanı sıra diğer tarım ve gıda ürünlerinin ticaret seviyesini yükseltmek. Tarımsal yatırım işbirliğini derinleştirmek ve Rusya’nın Uzak Doğusunda ve diğer bölgelerinde Çin-Rusya tarımsal işbirliği için pilot bölgelerin kurulmasını incelemeye devam etmek.

X Ulaştırma, lojistik ve sınır geçişlerinde işbirliğini derinleştirmek, istikrarlı, sorunsuz ve sürdürülebilir ulaştırma ve lojistik koridorları inşa etmek ve iki ülke arasında doğrudan veya transit ulaştırma güzergahları geliştirmek. Eş zamanlı olarak sınır geçişlerinin altyapı inşasını güçlendirmek, sınır geçişlerinin standart yönetimini geliştirmek, sınır geçişlerinin denetim ve gümrükleme kapasitesinin verimliliğini artırmak ve yolcu ve malların sorunsuz ve istikrarlı bir şekilde iki yönlü akışını sağlamak. Rusya’dan transit geçen Çin-AB trenlerinin gümrükleme ve taşıma kapasitesinin iyileştirilmesi, ortaklaşa olarak güvenli ve verimli kargo taşımacılığını sağlayacaktır. Rus-Çin ortaklığının stratejik öneminden hareketle, hava taşımacılığının geliştirilmesini aktif bir şekilde teşvik edecek ve her iki tarafın havayolu şirketlerini daha fazla bölgeyi kapsayacak şekilde standartlaştırılmış bir şekilde daha fazla güzergahta uçuş sayısını arttırmaya teşvik edeceğiz.

X Uluslararası ticaret “Tek Pencere” alanında değişim ve işbirliğinin teşvik edilmesi, modern düzenleyici mekanizmaların ve otomatik yönetim süreçlerinin uygulanması, ticaret değişimlerinin daha da teşvik edilmesi, ithalat ve ihracat işlemlerinin şeffaflığının artırılması ve gümrük ihlalleriyle etkin bir şekilde mücadele edilmesine odaklanılarak gümrük alanında işbirliğinin güçlendirilmesi.

X Fikri mülkiyet haklarının korunması ve uygulanmasında deneyim ve uygulama paylaşımının güçlendirilmesi ve fikri mülkiyet haklarının bilimsel ve teknolojik inovasyon ile ekonomik ve sosyal kalkınmanın desteklenmesindeki önemli rolüne tam anlamıyla işlerlik kazandırılması.

X İki taraf arasında ekonomik ve ticari işbirliği için elverişli koşullar yaratmak amacıyla, emtia piyasalarında (dijital emtia piyasaları dahil) rekabet kurallarının uygulanması ve korunmasına ilişkin işbirliği de dahil olmak üzere rekabet politikası alanında karşılıklı fayda sağlayan işbirliğini güçlendirmek.

X Sanayi, altyapı, konut ve kentsel gelişim alanlarında işbirliğini daha da teşvik etmek.

X Rusya-Çin Başbakanları Düzenli Toplantı Komitesi mekanizması çerçevesinde Kuzey Kutbu’nun geliştirilmesi ve kullanımı konusunda karşılıklı yarar sağlayacak işbirliğini yürütmek, Kuzey Kutbu bölgesinin ekosistemlerini korumak ve Kuzey Kutbu’ndaki deniz yollarının önemli bir uluslararası ulaşım koridoru haline gelmesini ilerletmek amacıyla Kuzey Kutbu deniz yolları konusunda Çin-Rusya işbirliği alt komitesinin kurulması, iki ülkenin işletmelerini, Arktik deniz yollarındaki trafik hacminin arttırılması ve Arktik deniz yolları lojistiğinin inşa edilmesi gibi alanlarda işbirliğini güçlendirmeye teşvik etmek. İki ülkenin işletmelerini, Arktik deniz yollarının kapasitesinin arttırılması ve Arktik deniz yollarında lojistik altyapının inşa edilmesi konularında işbirliğini güçlendirmeye teşvik etmek. Kutup gemisi teknolojisi ve inşasında işbirliğini derinleştirmek.

X Yerel ve sınır işbirliğinin aktif olarak desteklenmesi ve iki ülke arasında kapsamlı yerel değişimlerin genişletilmesi. Rusya’nın Uzak Doğusu için tercihli rejim çerçevesinde, piyasalaştırma ve ticarileştirme ilkelerine uygun olarak yatırım işbirliğinin güçlendirilmesi ve sanayi ve yüksek teknoloji sektörlerinde ortak üretim yapılması. Heixiazi Adasının (Büyük Ussuri Adası) iyi komşuluk ve ulusal egemenliğe saygı ilkeleri doğrultusunda ortaklaşa geliştirilmesi. Heixiazi Adası (Tarabarov ve Bolshoi Ussuriysky Adaları) çevresindeki sularda Rus ve Çin gemilerinin seyrüseferine ilişkin hükümetler arası anlaşma metni üzerinde istişareleri hızlandırmak. Taraflar, Tumen Nehri’nin aşağı kesimlerinde Çin gemilerinin seyrüseferi konusunda Kore Demokratik Halk Cumhuriyeti ile yapıcı bir diyalog içinde olacaklardır.

X Çevre koruma işbirliğini derinleştirmek ve sınır aşan su kaynaklarının korunması, çevre kirliliğine acil müdahale, biyolojik çeşitliliğin korunması ve katı atık bertarafı alanlarında işbirliğini güçlendirmek.

X İki ülkenin sınır bölgelerinde çevre kalitesinin iyileştirilmesi için yakın işbirliğinin sürdürülmesi.

X Çin Halk Cumhuriyeti ile Avrasya Ekonomik Birliği arasında 17 Mayıs 2018 tarihinde imzalanan Ekonomik ve Ticari İşbirliği Anlaşmasının uygulanması, Kuşak ve Yol ile Avrasya Ekonomik Birliği’nin ortak inşasının teşvik edilmesi ve Asya ve Avrupa’da çok yönlü işbirliği ve bağlanabilirliğin derinleştirilmesi için işbirliğini güçlendirmeye devam etmek. Ayrıca Asya ve Avrupa’da çok yönlü işbirliği ve bağlanabilirliği derinleştireceğiz.

X İki Devlet Başkanının ‘Kuşak ve Yol ve Büyük Avrasya Ortaklığı’nın paralel ve koordineli bir şekilde geliştirilmesi konusundaki mutabakatını uygulamaya devam edecek ve Asya ve Avrupa ülkelerinin bağımsız ve istikrarlı ekonomik ve sosyal kalkınması için gerekli koşulların yaratılması.

X Çin, Rusya ve Moğolistan arasındaki Üçlü İşbirliğinin Geliştirilmesine Yönelik Orta Vadeli Yol Haritası ve Çin-Moğolistan-Rusya Ekonomik Koridorunun İnşasına Yönelik Planın Ana Hatları temelinde Çin, Rusya ve Moğolistan arasındaki üçlü işbirliğinin sürdürülmesi.

IV

İki taraf, beşeri bilimler alanındaki değişimlerin karşılıklı anlayışın geliştirilmesi, iyi komşuluk ve dostluk geleneğinin ileriye taşınması, iki halk arasındaki dostluğun nesiller boyu devam ettirilmesi ve ikili ilişkilerin sosyal temelinin güçlendirilmesi bakımından büyük önem taşıdığına ve geniş kapsamlı olduğuna inanmaktadır. İki taraf, iki ülke arasındaki insani işbirliğini aktif bir şekilde genişletmek, işbirliği seviyesini yükseltmek ve bu işbirliğinin sonuçlarını genişletmek için ortak çaba sarf etmeye isteklidir. Bu amaçla iki taraf aşağıdaki hususlarda mutabık kalmışlardır:

X Eğitim işbirliğini sürekli olarak derinleştirmek ve yasal zemini geliştirmek. İki yönlü eğitimin yaygınlaştırılması ve kalitesinin arttırılması, Rusya’da Çince ve Çin’de Rusça öğretiminin teşvik edilmesi, eğitim kurumlarının değişimleri genişletmeye teşvik edilmesi, okulların işletilmesinde işbirliği yapılması, üst düzey insan kaynaklarının ortak eğitimi ve ortak bilimsel araştırmaların yürütülmesi, üniversiteler ve kolejler arasında temel araştırma alanında işbirliğinin desteklenmesi, Aynı Tür Üniversiteler Birliği ve Ortaokullar Birliği’nin faaliyetlerinin desteklenmesi ve mesleki ve dijital eğitimde işbirliğinin derinleştirilmesi.

X Bilimsel ve teknolojik alışverişin derinleştirilmesi. Temel ve uygulamalı araştırma alanında işbirliği potansiyelini kullanmak, büyük bilimsel cihazlar çerçevesinde işbirliğini genişletmek, modern laboratuarların ve ileri bilimsel araştırma merkezlerinin ortak inşasını desteklemek, iki ülkenin bilimsel ve teknolojik kalkınma inisiyatifini sürdürmek, personel değişimini teşvik etmek ve iklim değişikliği konusunda disiplinler arası araştırmalar yürütmek.

X Kültürel performanslar, müzeler, kütüphaneler, kültürel mirasın korunması, sanat eğitimi ve yaratıcı endüstriler alanlarında kapsamlı değişimler gerçekleştirmek için 2024-2025 Rus-Çin Kültür Yılı fırsatlarından tam olarak yararlanması. Kültürel değişimlerin coğrafyasını genişletmek ve Rusya ve Çin’deki yerel gençlerin ve kültür çalışanlarının katılımını aktif bir şekilde teşvik etmek. Kültür festivalleri, kütüphane forumları ve Çin-Rus kültür fuarları düzenlemeye devam edilmesi. Uluslararası Pop Şarkı Yarışması gibi yeni girişimlerin incelenmesini teşvikine devam edilmesi. Taraflar, kültürel ve medeniyetler arası çeşitliliğin ve benzersizliğin çok kutuplu bir dünyanın temeli olduğuna inanmaktadır ve bu temelde değişim, işbirliği ve karşılıklı anlayış içinde olacaklar ve kültürün siyasallaştırılmasına, ayrımcı ve dışlayıcı “medeniyetler arası üstünlük doktrinine”, bazı ülkeler ve halklar tarafından “kültürlerin ortadan kaldırılmasına”, anıtların ve anıt eserlerin yıkılmasına ve tahrip edilmesine karşı çıkacaklardır. Kültürün siyasallaştırılmasına, ayrımcı ve dışlayıcı “medeniyet üstünlüğü doktrinine”, bazı ülkeler ve uluslar tarafından uygulanan “kültürlerin ortadan kaldırılmasına”, anıtsal ve dini yapıların tahrip edilmesine ve yıkılmasına karşı çıkacak ve geleneksel ahlaki değerlerin daha fazla ülke tarafından kabul edilmesini teşvik edecektir.

X Tarihi ve dini tesislerin, şehitliklerin ve tarihi ve kültürel mirasın korunması, incelenmesi, onarılması ve kullanılması konusunda diyalog güçlendirilecek.

X Çin’in Rus tarafının Avrasya Sinematografi Akademisi’ni kurmasını ve Açık Avrasya Sinema Ödülü’nü oluşturmasını desteklemesi ve ilgili ödüllere katılacak filmlerin seçimini aktif olarak değerlendirmesi de dahil olmak üzere sinema alanında işbirliğinin teşvik edilmesi.

X Afet tıbbı, bulaşıcı hastalıklar, onkoloji ve nükleer tıp, oftalmoloji, farmakoloji, anne ve çocuk sağlığı gibi sağlık alanlarında işbirliğini sürekli olarak teşvik etmek. Modern tıp teknolojisi alanında gelişmiş deneyimleri uygulamak ve daha yüksek tıbbi yeteneklerin eğitimini teşvik etmek.

X Bulaşıcı hastalıkların önlenmesi ve kontrolü, yerel ve sınır ötesi sağlık aktarımı alanlarında işbirliği yapmak, biyolojik afetlere karşı erken uyarı ve müdahalede işbirliğini genişletmek, iki ülkenin biyoloji alanındaki ulusal egemenliğini korumak ve Rusya ve Çin’in sınır bölgelerinde ilgili işbirliğinin geliştirilmesine büyük önem vermek.

X 2022-2023 Çin-Rusya Spor Değişim Yılının sonuçlarını yüksek düzeyde değerlendirilmesi, spor alanındaki işbirliğinin pragmatik bir şekilde teşvik etmeye ve çeşitli programlardaki değişimleri derinleştirmeye devam edilmesi. Çin, Rusya’nın 2024 yılında Kazan’da düzenleyeceği ilk Gelecek Oyunlarına büyük değer vermekte ve BRICS Oyunlarına ev sahipliği yapma konusunda Rus tarafını desteklemektedir. İki taraf sporun siyasallaştırılmasına ve sporun milliyet, dil, din, siyasi veya diğer inançlar, ırk veya sosyal köken temelinde sporculara karşı ayrımcılık yapmak için bir araç olarak kullanılmasına karşı çıkmakta ve uluslararası toplumu Olimpiyat ruhu ve ilkeleri doğrultusunda eşit bir temelde uluslararası spor işbirliğini geliştirmeye çağırmaktadır.

X Turizm alanındaki işbirliğini genişletmek, Çinli ve Rus turistlerin karşılıklı ziyaretlerinin sayısını artırmak için uygun koşullar yaratmak, sınır ötesi turizmin gelişmesini teşvik etmek, Çin Halk Cumhuriyeti Hükümeti ile Rusya Federasyonu Hükümeti arasında 29 Şubat 2000 tarihinde imzalanan Grup Turist Vizelerinin Karşılıklı Muafiyetine ilişkin Anlaşmayı ortaklaşa uygulamak ve Anlaşmanın revizyonuna ilişkin müzakereleri hızlandırmak.

X İki ülke arasındaki medya alışverişini güçlendirmek, her düzeyde karşılıklı ziyaretleri teşvik etmek, pragmatik ve profesyonel diyalogları desteklemek, yüksek kaliteli içerik konusunda işbirliğini aktif olarak geliştirmek, yeni medya ve yeni teknolojilerle kitle iletişim araçları alanında işbirliği potansiyelini derinlemesine araştırmak, dünya genelindeki önemli olayları objektif ve kapsamlı bir şekilde rapor etmek ve uluslararası kamuoyu arenasında doğru bilgileri yaymak. İki ülkenin kitap çeviri ve yayıncılık kurumları arasında bilgi ve deneyim alışverişini ve işbirliğini teşvik etmeye ve TV kanallarında karşılıklı programların yayınlanmasını desteklemeye devam edilmesi.

X Gelişmiş çalışma ve arşiv bilgilerinde deneyim alışverişinin yanı sıra arşiv yayınlarının ortaklaşa hazırlanması ve Rusya ve Çin tarihi ile iki ülke arasındaki ilişkilerin tarihi üzerine sergi projelerinin uygulanması da dahil olmak üzere arşiv sektöründe işbirliğini desteklemek.

X Rus-Çin Dostluk, Barış ve Kalkınma Komitesi’nin çalışmalarını desteklemek, dostluk dernekleri ve diğer dost sivil toplum grupları kanalıyla işbirliğini teşvik etmek, iki ülke arasında sivil toplum değişimlerini ve karşılıklı anlayışı teşvik etmek ve iki ülkenin uzman düşünce kuruluşları arasındaki değişimleri güçlendirmek.

X Gençlik alanında işbirliğini güçlendirmek, idealler ve inançlar, doğru değerler ve vatanseverlik konularında eğitim vermek ve gençleri yenilikçilik ve girişimcilik, gönüllülük ve yaratıcılığı arttırma konularında desteklemek. Dünya Gençlik Festivali ve Dünya Gençlik Kalkınma Forumu’nun sonuçlarını pekiştirmek ve zenginleştirmek, her düzeyde gençlik değişimlerini derinleştirmeye devam etmek, çok taraflı gençlik platformlarında işbirliği yapmak ve uluslararası işbirliği için ortak fikirleri teşvik etmek.

V

Taraflar, daha adil ve istikrarlı çok kutuplu bir uluslararası sistem inşa etme, BM Şartı’nın amaç ve ilkelerine koşulsuz ve tam olarak saygı gösterme ve uyma ve gerçek çok taraflılığı destekleme konusundaki kararlılıklarını bir kez daha teyit ederler. Taraflar, BM Şartının Savunulması için Dostlar Grubunun çalışmalarının daha da güçlendirilmesi gereğini vurgularlar.

Taraflar, BM Genel Kurulu ve Güvenlik Konseyi de dahil olmak üzere Birleşmiş Milletler çerçevesinde ikili işbirliğini derinleştirmeye ve Birleşmiş Milletler organları bünyesinde önemli uluslararası meselelerin tartışılmasında işbirliğini güçlendirmeye hazırdır.

Taraflar, insan hakları alanında çok taraflı düzeyde yapıcı diyalog ve işbirliğini teşvik etmek, tüm insanlığın ortak değerlerini savunmak, insan haklarının siyasallaştırılmasına, çifte standartlara ve insan hakları konularının diğer ülkelerin içişlerine karışmak için kullanılmasına karşı çıkmak ve uluslararası insan hakları gündeminin tüm yönleriyle sağlıklı bir şekilde gelişmesini ortaklaşa teşvik etmek için ortak çaba sarf etmeye devam edeceklerdir.

Tüm insanlığın sağlığının iyileştirilmesi amacıyla iki taraf, Dünya Sağlık Örgütü’nün rolünün desteklenmesi ve çalışmalarının siyasileştirilmesine karşı çıkılması da dâhil olmak üzere, küresel sağlık konularında yakın bir şekilde çalışmaya devam edecektir.

İki taraf, Dünya Ticaret Örgütü kurallarına dayalı açık, kapsayıcı, şeffaf ve ayrımcı olmayan çok taraflı bir ticaret sistemini teşvik etmeye kararlıdır. İki taraf DTÖ çerçevesi altında işbirliğini güçlendirmeye, anlaşmazlıkların halli mekanizmasının normal işleyişinin yeniden başlatılması da dâhil olmak üzere DTÖ reformunu ilerletmeye ve on üçüncü DTÖ Bakanlar Konferansının sonuçlarının uygulanmasını teşvik etmeye hazırdır. İki taraf, küresel ticaretin parçalanmasına, korumacılığa ve sağlıksız rekabete yol açacak olan ticaret, finans, enerji ve ulaştırma alanlarındaki çok taraflı örgütlerin çalışmaları da dahil olmak üzere uluslararası ekonomik ilişkilerin siyasallaştırılmasına karşıdır.

Taraflar, BM Güvenlik Konseyi’ni bypass eden, BM Şartı da dahil olmak üzere uluslararası hukuku ihlal eden ve adalet vicdanını aşındıran tek taraflı eylemleri ve Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) kurallarına aykırı tek taraflı tedbirleri kınamaktadır. DTÖ kurallarını ihlal eden kısıtlayıcı tedbirler serbest ticaretin gelişmesini engellemekte ve küresel endüstriyel tedarik zinciri üzerinde olumsuz bir etki yaratmaktadır. Çin ve Rusya Federasyonu bunlara kesinlikle karşı çıkmaktadır.

Ayrıca taraflar, uzmanlık gerektiren alanlarda çok taraflı platformlarda işbirliğini güçlendirmeye, ortak tutumları teşvik etmeye ve uluslararası örgütlerin çalışmalarının siyasileştirilmesine karşı çıkmaya hazır olduklarını vurgularlar.

VI

Taraflar, Şanghay İşbirliği Örgütü çerçevesindeki işbirliğinin iki ülke arasındaki kapsamlı stratejik ortaklığın güçlendirilmesi için önemli bir yön olduğuna inanmaktadır. Taraflar, yeni, adil ve istikrarlı çok kutuplu bir uluslararası sistemin inşasında daha büyük bir rol oynayabilmesi için Şanghay İşbirliği Örgütü’nü yetkili ve etkili çok taraflı bir örgüt haline getirmek üzere ortak çabalarını sürdüreceklerdir.

İki taraf, örgütün çalışmalarını geliştirmek, siyasi, güvenlik, ekonomik ve beşeri alanlardaki işbirliği potansiyelini değerlendirmek ve Avrasya bölgesini barış, istikrar, karşılıklı güven, kalkınma ve refahın ortak evi haline getirmek için diğer ŞİÖ üyesi Devletlerle birlikte çalışacaktır.

Çin, Rusya’nın 2024 yılında BRICS’e başkanlık etmesini ve 16. BRICS liderler toplantısının düzenlenmesini tamamen desteklemektedir.

İki taraf, BRICS liderlerinin önceki toplantılarında varılan mutabakatın uygulanması, yeni üyelerin mevcut BRICS işbirliği mekanizmasına entegrasyonunun teşvik edilmesi ve BRICS ortağı ülkeler arasında işbirliği yöntemlerinin araştırılması için diğer BRICS üyeleriyle birlikte çalışmaya hazırdır. İki taraf BRICS ruhunu korumaya, uluslararası ilişkilerde ve gündem belirlemede BRICS mekanizmasının sesini yükseltmeye ve BRICS+ işbirliği ile BRICS çevre diyaloglarını aktif bir şekilde yürütmeye devam edecektir.

İki taraf, BRICS ülkeleri arasında ticaret, dijital ekonomi ve kamu sağlığı alanlarında işbirliğinin güçlendirilmesi de dâhil olmak üzere, uluslararası arenada BRICS ülkeleri arasındaki işbirliği seviyesinin yükseltilmesini teşvik edecek ve BRICS ülkeleri arasında ticaret işlemleri için yerel para birimi mutabakatları, ödeme araçları ve platformlarının kullanımına ilişkin diyaloğu etkin bir şekilde destekleyecektir.

İki taraf, UNESCO’nun insani değişimler için evrensel bir hükümetler arası platform olarak rolünün daha da güçlendirilmesi, bu platformda karşılıklı saygıya dayalı profesyonel diyaloğun teşvik edilmesi ve üye ülkeler arasında etkin iletişim, fikir birliği ve dayanışmanın geliştirilmesi gerektiği görüşündedir.

İki taraf G20’de Çin ve Rusya arasındaki yapıcı işbirliğine büyük değer vermiş ve mekanizma kapsamında işbirliğini güçlendirmeye devam etme, kapsayıcı ekonomik küreselleşmenin inşasını teşvik etme, olağanüstü ekonomik ve mali zorlukları ele almak için dengeli ve uzlaşmacı adımlar atma, küresel yönetişim sisteminin daha adil bir yönde gelişmesini teşvik etme ve küresel ekonomik yönetişim sisteminde “Küresel Güney” ülkelerinin temsilini arttırma isteklerini teyit etmişlerdir. İki taraf Afrika Birliği’nin Yirmiler Grubu’na (G20) üye olmasını memnuniyetle karşılar ve yükselen piyasalar ile gelişmekte olan ülkelerin yararına yapıcı bir şekilde çalışmaya hazırdır.

İki taraf, Putrajaya Vizyonunun kapsamlı ve dengeli bir şekilde uygulanmasını ve Asya-Pasifik topluluğunun inşasını teşvik etmek amacıyla Asya-Pasifik Ekonomik İşbirliği (APEC) çerçevesinde yakın ve karşılıklı yarar sağlayan bir işbirliği içerisinde olmaya devam edecektir. Bu amaçla her iki taraf da ortak ilkesel tutumlarını daha da ilerletmeye, açık bir dünya ekonomisinin inşasını ilerletmeye, Asya-Pasifik bölgesinde bölgesel ekonomik entegrasyon sürecini ilerletmeye, ticaret ve yatırımın serbestleştirilmesi ve kolaylaştırılmasını teşvik etmeye, sınır ötesi endüstriyel zincir tedarik zincirinin istikrarlı ve sorunsuz akışını sağlamaya ve bölge halkının yararı için Asya-Pasifik bölgesinin dijital yeşil dönüşümünü ve sürdürülebilir kalkınmasını teşvik etmeye hazırdır.

Rusya Federasyonu Küresel Kalkınma İnisiyatifine büyük değer vermektedir ve Küresel Kalkınma İnisiyatifi Dostlar Grubunun çalışmalarına katılmaya devam edecektir. Taraflar, uluslararası toplumu kalkınma konularına odaklanmaya, kalkınma yatırımlarını arttırmaya, pratik işbirliğini derinleştirmeye ve Birleşmiş Milletler 2030 Sürdürülebilir Kalkınma Gündeminin uygulanmasını hızlandırmaya teşvik etmeye devam edecektir.

VII

Taraflar, halihazırda bölgesel ve küresel çatışmaların devam ettiğini, uluslararası güvenlik ortamının istikrarsız olduğunu ve nükleer silah sahibi Devletler de dahil olmak üzere Devletler arasındaki çatışmaların yoğunlaşması sonucunda stratejik risklerin arttığını not ederler. Taraflar, uluslararası güvenlik durumundan duydukları endişeyi ifade ederler.

Taraflar, Nükleer Silaha Sahip Beş Devletin Liderlerinin Nükleer Savaşın Önlenmesi ve Silahlanma Yarışından Kaçınılmasına ilişkin 3 Ocak 2022 tarihli Ortak Açıklamasına, özellikle de nükleer bir savaşın kazanılamayacağı veya savaşılamayacağı kavramına bağlılıklarını bir kez daha teyit eder ve Ortak Açıklamaya katılan tüm taraflara uygulamada buna uymaları çağrısını yinelerler.

Her iki taraf da nükleer silaha sahip tüm Devletlerin küresel stratejik istikrarın, eşit ve bölünmez güvenliğin korunması ilkelerine bağlı kalmaları ve askeri ittifak ve koalisyonların genişletilmesi ve diğer nükleer silaha sahip Devletlerin sınırlarına yakın yerlerde askeri üsler kurulması, özellikle de nükleer silahların, bunların nakil araçlarının ve diğer stratejik askeri tesislerin önceden konuşlandırılması yoluyla birbirlerinin hayati çıkarlarına tecavüz etmemeleri gerektiğine inanmaktadır. Nükleer silaha sahip Devletler arasında doğrudan askeri çatışmaların önlenmesi için kapsamlı tedbirler alınmalı ve güvenlik alanındaki çatışmaların temel nedenlerinin ortadan kaldırılmasına ağırlık verilmelidir.

Çin ve Rusya Federasyonu, Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Antlaşmasının gözden geçirilmesi sürecinin başarısını desteklerken, aynı zamanda Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Antlaşmasının ve gözden geçirme sürecinin Antlaşmanın içeriğiyle ilgisi olmayan siyasi amaçlar için kullanılmasına yönelik girişimlere karşı çıkmaktadır.

Avrupa’da “nükleer paylaşım” düzenlemeleri ve münferit müttefiklere “genişletilmiş caydırıcılık” sağlanması, Güney Pasifik Nükleer Serbest Bölge Anlaşması’na taraf olan Avustralya’da ABD ve İngiliz nükleer kuvvetlerinin operasyonlarını güvence altına almak için kullanılabilecek altyapıyi inşa etmeleri,  ABD-İngiltere-Avustralya nükleer denizaltı işbirliğinin geliştirilmesi ve Asya-Pasifik ve Avrupa bölgelerinde nükleer silahların konuşlandırılması ve ilgili ülkelere teslim edilmesi için bir program uygulanması, Asya-Pasifik ve Avrupa’da müttefiklerine kara konuşlu kısa ve orta menzilli füzeler konuşlandırılmasını sağlamayı planlamaktadır.

İki taraf, ABD’nin, müttefikleriyle birlikte açıkça Çin ve Rusya’yı hedef alan ortak tatbikatlar gerçekleştirme bahanesiyle Asya-Pasifik bölgesinde kara konuşlu orta menzilli füze sistemleri konuşlandırmak üzere harekete geçmesinden ciddi endişe duymaktadır. ABD tarafı ayrıca, dünya çapında düzenli olarak füze konuşlandırma niyetini gerçekleştirme nihai amacıyla, yukarıda bahsi geçen hareket tarzını sürdürmeye devam edeceğini ileri sürmektedir. İki taraf, Çin ve Rusya Federasyonu için doğrudan güvenlik tehdidi oluşturan bu son derece istikrarsızlaştırıcı hamleleri en güçlü ifadelerle kınamaktadır ve ABD’nin Çin ve Rusya Federasyonu’na yönelik yapıcı olmayan ve düşmanca sözde “çifte çevreleme” politikasına karşı koymak için koordinasyon ve işbirliğini güçlendirecektir.

Taraflar, Biyolojik Silahlar Sözleşmesine tam olarak uyulması ve etkin bir doğrulama mekanizması içeren yasal olarak bağlayıcı bir protokolle sürekli olarak güçlendirilmesi ve kurumsallaştırılması gerektiğini bir kez daha teyit eder. Taraflar, ABD’nin kendi toprakları içinde veya dışında diğer Devletlerin ve ilgili bölgenin güvenliğini tehdit eden herhangi bir biyomiliter faaliyette bulunmaktan kaçınmasını talep eder.

Taraflar, münferit Devletlerin uzayı silahlı çatışma için kullanma girişimlerinin yanı sıra askeri üstünlük sağlamayı ve uzayı bir ‘operasyonel sınır’ olarak tanımlamayı ve kullanmayı amaçlayan güvenlik politikalarına ve faaliyetlerine karşıdır. Taraflar, dış uzayda bir silahlanma yarışının, dış uzayın silahlandırılmasının ve dış uzay nesnelerine karşı veya bu nesnelerin yardımıyla güç kullanımı veya tehdidinin önlenmesine yönelik temel ve güvenilir güvenceler sağlamak amacıyla, Dış Uzaya Silah Yerleştirilmesinin ve Dış Uzay Nesnelerine Karşı Güç Tehdidi veya Kullanımının Önlenmesine İlişkin Rus-Çin taslak Antlaşması temelinde yasal olarak bağlayıcı çok taraflı bir belge üzerinde müzakerelerin mümkün olan en kısa sürede başlatılmasından yanadır. Dünya barışını korumak, tüm Devletler için eşit ve bölünmez güvenliği garanti altına almak ve tüm Devletler tarafından uzayın keşfi ve barışçıl kullanımının öngörülebilirliğini ve sürdürülebilirliğini arttırmak amacıyla, Taraflar, uzayda silah konuşlandıran ilk taraf olmamak için uluslararası bir girişimin/siyasi taahhüdün küresel olarak sürdürülmesinden yanadır.

Taraflar kimyasal silahlardan arındırılmış bir dünya hedefine bağlıdır ve Kimyasal Silahların Yasaklanması Örgütünün (OPCW) siyasallaşmasından derin endişe duymaktadır. İki taraf, silahsızlanma ve yayılmanın önlenmesi alanında önemli bir mekanizma olan Kimyasal Silahların Yasaklanması Sözleşmesine tam olarak uyulması gerektiğini kaydetmiştir. İki taraf, Japonya’yı 2022’den sonra Çin Halk Cumhuriyeti’ndeki Japon Terk Edilmiş Kimyasal Silahlarının İmhası Programını tam, eksiksiz ve doğru bir şekilde uygulamaya ve Çin’deki terk edilmiş kimyasal silahları mümkün olan en kısa sürede imha etmeye çağırır.

İki taraf, kimyasal silahların silahsızlandırılması ve yayılmasının önlenmesi konusundaki eylemlerini koordine etmeye devam edecek, Kimyasal Silahların Yasaklanması Örgütü’nün (OPCW) otoritesini yeniden tesis etmek için çalışacak ve çalışmalarının siyasallaştırılmamış ve teknik bir çizgiye dönmesini teşvik edecektir.

Taraflar, Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Antlaşması, Biyolojik Silahların Yasaklanması Sözleşmesi ve Kimyasal Silahların Yasaklanması Sözleşmesi kapsamındaki ihracat kontrol yükümlülüklerine bağlılıklarını teyit eder ve yayılmanın önlenmesine ilişkin asıl amacın ikiyüzlü bir siyasi amaçla değiştirilmesini, yayılmanın önlenmesine ilişkin ihracat kontrollerinin kendi dar görüşlü çıkarlarına hizmet edecek şekilde siyasallaştırılmasını ve silah haline getirilmesini ve hukuka aykırı tek taraflı kısıtlayıcı tedbirlerin dayatılmasını reddeder.

Taraflar, uluslararası güvenliğin barışçıl amaçlarla kullanılmasında uluslararası işbirliğinin teşvik edilmesine ilişkin BM Genel Kurul kararının tam ve etkin bir şekilde uygulanmasına yönelik taahhütlerini bir kez daha teyit ederler.

İki taraf uluslararası terörizm ve aşırıcılıkla mücadelede işbirliğini derinleştirmeye ve Doğu-İran Hareketi de dâhil olmak üzere ‘üç güce’ karşı ‘sıfır tolerans’ tutumunu benimsemeye hazırdır; aynı zamanda sınır aşan örgütlü suçlar ve aşırıcılıkla mücadelede işbirliğini daha da güçlendirmeye hazırdır. Aynı zamanda, sınır aşan örgütlü suçlar, yolsuzluk, yasadışı uyuşturucu ticareti, psikotropik maddeler ve bunların öncülleriyle mücadelede işbirliğini daha da güçlendirmeye ve diğer yeni zorluk ve tehditleri ortaklaşa ele almaya hazırdırlar.

İki taraf yapay zekâ konusuna büyük önem atfetmekte ve yapay zekânın geliştirilmesi, güvenliği ve yönetişimi konularında fikir alışverişi ve işbirliğini güçlendirmeye isteklidir. Rus tarafı, Çin’in Yapay Zekânın Küresel Yönetişimi konusundaki girişimini memnuniyetle karşılarken, Çin de Rus tarafının yapay zekâ alanındaki yönetişim ilkeleri önerisini memnuniyetle karşılamaktadır. İki taraf, yapay zeka ve açık kaynak teknolojileri konusunda işbirliğini güçlendirmek için düzenli bir danışma mekanizması kurmayı ve bu mekanizmayı iyi bir şekilde kullanmayı, uluslararası platformlarda yapay zeka düzenleme konularını değerlendirirken pozisyonlarını koordine etmeyi ve diğer tarafça düzenlenen yapay zeka konulu uluslararası konferansları desteklemeyi kabul etti.

İki taraf, bilgi ve iletişim teknolojisi alanında güvenliğin sağlanması konusundaki ortak tutumlarını teyit etmiş ve yapay zekâ ile ilgili olanlar da dâhil olmak üzere çeşitli siber güvenlik risklerinin ele alınmasında işbirliği yapma konusunda mutabık kalmışlardır. İki taraf, dünyayı yapay zekânın sağlıklı gelişimini ortaklaşa teşvik etmeye, yapay zekânın getirilerini paylaşmaya, yapay zekâ kapasitesi oluşturmada uluslararası işbirliğini güçlendirmeye, yapay zekânın askeri uygulamaları konusuna uygun şekilde yanıt vermeye ve Birleşmiş Milletler, Uluslararası Telekomünikasyon Birliği, BRICS, Şanghay İşbirliği Örgütü (SCO), Uluslararası Standardizasyon Örgütü (ISO) ve diğer mekanizmalar ve platformlar platformlarında yapay zekâ değişimlerini ve işbirliğini desteklemeye teşvik etmektedir. Diğer ülkelerde yapay zekanın gelişimini kötü niyetle engellemek ve küresel yapay zeka tedarik zincirini bloke etmek için teknolojik tekel ve tek taraflı zorlayıcı önlemlerin kullanılmasına karşı çıkmaktadırlar.

Taraflar, uluslararası bilgi güvenliği alanında ortak kuralların geliştirilmesinde BM’nin oynadığı öncü rolü kabul eder ve bu alanda yeri doldurulamaz bir küresel müzakere platformu olarak Birleşmiş Milletler Bilgi Güvenliği Açık Çalışma Grubu 2021-2025’i ve düzenli çalışmalarını destekler. Taraflar, bilgi alanında Devletler için yeni ve sorumlu bir davranış kuralının geliştirilmesi gerektiğini ve özellikle evrensel bir hukuki aracın geliştirilmesinin, bilgi alanında Devletler arası çatışmaları önlemeyi amaçlayan ve barışçıl, açık, güvenli, istikrarlı, birlikte çalışabilir ve erişilebilir bir bilgi ve iletişim teknolojisi ortamının tesis edilmesine yardımcı olacak uluslararası bir hukuki arabuluculuk mekanizmasının kurulmasına temel teşkil edebileceğini not eder. Taraflar, BM Genel Kurulu’nun 74/247 sayılı kararının uygulanması ve bilgi ve iletişim teknolojilerinin suç amaçlı kullanımına karşı kapsamlı bir uluslararası sözleşmenin hazırlanmasının BM Geçici Komitesi çerçevesinde tamamlanması gerektiğine inanmaktadır.

Taraflar, ulusal siber sistemlerin güvenlik ve istikrarının sağlanması temelinde çok taraflı, demokratik ve şeffaf bir küresel internet yönetişimi sisteminin oluşturulmasını desteklemektedir.

İki taraf Şanghay İşbirliği Örgütü, BRICS ve diğer çok taraflı mekanizmalar kapsamında işbirliğini güçlendirmeye hazırdır. İki tarafın yetkili makamları, mevcut kanun ve anlaşmalar çerçevesinde uluslararası bilgi güvenliği alanında ikili işbirliğini derinleştirmeye hazırdır.

VIII.

Taraflar, iklim değişikliğini ele almak üzere tedbirler almış ve başta ortak fakat farklılaştırılmış sorumluluklar ilkesi olmak üzere, BM İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi ve Paris Anlaşmasının hedefleri, ilkeleri ve kurumsal çerçevesine bağlılıklarını teyit etmişlerdir. Taraflar, gelişmiş ülkeler tarafından gelişmekte olan ülkelere sağlanan mali desteğin, küresel ortalama sıcaklık artışının azaltılması ve küresel iklim değişikliğinin olumsuz etkilerine uyum sağlanması için elzem olduğunu vurgularlar. Taraflar, iklim değişikliğinin ele alınması gerekçesiyle ticaret engellerinin oluşturulmasına ve iklim sorunlarının uluslararası barış ve güvenliğe yönelik tehditlerle ilişkilendirilmesine karşıdır.

İki taraf, Çin’in ev sahipliğinde düzenlenen Birleşmiş Milletler Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi (CBD) Taraflar Konferansının on 5. toplantısında kabul edilen Kunming-Montreal Küresel Biyolojik Çeşitlilik Çerçevesini takdir etmekte ve insanoğlu ile doğanın uyumlu gelişimini teşvik etmeye ve küresel sürdürülebilir kalkınmaya katkıda bulunmaya isteklidir.

İki taraf, her ülkenin ulusal koşullarına ve egemenliğine saygı temelinde plastik atık kirliliğiyle mücadele çabalarını yoğunlaştırmaya ve plastik atıkların neden olduğu çevre kirliliğiyle (deniz kirliliği dâhil) başa çıkmak için yasal olarak bağlayıcı bir araç formüle etmek üzere tüm taraflarla birlikte çalışmaya kararlıdır.

İki taraf, Japonya’nın Fukushima’dan bulaşan suyu denize boşaltmasından duydukları derin endişeyi ifade eder ve Japonya’yı Fukushima’dan bulaşan suyu güvenli ve sorumlu bir şekilde bertaraf etmeye, titiz bir uluslararası izlemeye tabi tutmaya ve ilgili ülkelerin bağımsız izleme yapma talebine saygı göstermeye çağırır

IX

Rusya Federasyonu, Çin’in Ukrayna meselesine ilişkin objektif ve tarafsız tutumunu olumlu değerlendirir ve krizin BM Milletler Şartına tam ve eksiksiz saygı temelinde çözülmesi gerektiği görüşünü paylaşır.

Rusya Federasyonu, Çin’in Ukrayna’daki krizin siyasi ve diplomatik yollardan çözümünde yapıcı bir rol oynamaya hazır olmasını memnuniyetle karşılar.

Taraflar, çatışmaların uzamasına ve çatışmanın daha da tırmanmasına katkıda bulunan tüm eylemlerin durdurulmasının önemine dikkat çeker ve krizin kontrolden çıkmasının önlenmesi çağrısında bulunur. Taraflar, diyaloğun Ukrayna’daki krizin çözümü için iyi bir yol olduğunu vurgular.

Taraflar, Ukrayna’daki krizin istikrarlı bir çözüme kavuşturulabilmesi için krizin temel nedenlerinin ele alınması, güvenliğin bölünmezliği ilkesine bağlı kalınması ve tüm Devletlerin meşru güvenlik çıkar ve endişelerinin dikkate alınması gerektiğine inanmaktadır.

X

Taraflar, tüm halkların kaderlerinin ortak olduğuna ve hiçbir Devletin diğerlerinin güvenliği pahasına kendi güvenliğini araması gerektiğine inanmaktadır. Taraflar, uluslararası ve bölgesel güvenlik gerçeklerinin zorluklarından duydukları endişeyi ifade eder ve mevcut jeopolitik bağlamda, Avrasya bölgesinde eşit ve bölünmez güvenlik ilkesine dayalı sürdürülebilir bir güvenlik sisteminin kurulmasının araştırılmasının gerekli olduğunu kaydederler.

Taraflar, ilgili Devlet ve örgütleri, çatışmacı politikalar benimsemekten ve diğer Devletlerin içişlerine karışmaktan, mevcut güvenlik yapılarının altını oymaktan, Devletler arasında “küçük yerleşkeler ve yüksek duvarlar” inşa etmekten, bölgede gerilimi tırmandırmaktan ve kamplar arasında çatışmayı savunmaktan vazgeçmeye çağırır.

İki taraf Asya ve Pasifik’te kapalı ve münhasır blokların, özellikle de herhangi bir üçüncü tarafa karşı askeri ittifakların bir araya getirilmesine karşı çıkmaktadır. İki taraf, ABD’nin Hint-Pasifik Stratejisinin ve NATO’nun Asya-Pasifik bölgesindeki yıkıcı hamlelerinin bölgedeki barış ve istikrar üzerinde olumsuz bir etkisi olduğunu kaydetmiştir.

İki taraf, ABD-İngiltere-Avustralya Üçlü Güvenlik Ortaklığının (AUKUS) Asya-Pasifik bölgesinde çeşitli alanlarda stratejik istikrar üzerindeki sonuçlarına ilişkin ciddi endişelerini dile getirmiştir.

Taraflar ASEAN ile işbirliğinin derinleştirilmesine yönelik koordinasyonu güçlendirecek ve ASEAN’ın Asya-Pasifik bölgesinin çok taraflı mimarisindeki merkezi konumunun pekiştirilmesini teşvik etmek ve Doğu Asya Zirvesi ve ASEAN Bölgesel Forumu gibi ASEAN öncülüğündeki mekanizmaların etkinliğini arttırmak için birlikte çalışmaya devam edeceklerdir.

Rusya Federasyonu, Çin ve ASEAN ülkelerinin Güney Çin Denizi’nde barış ve istikrarın korunmasına yönelik ortak çabalarını desteklemektedir. İki taraf da Güney Çin Denizi meselesinin doğrudan ilgili ülkeler arasında müzakere ve istişareler yoluyla çözülmesi gerektiğine inanmakta ve bölge dışı güçlerin Güney Çin Denizi meselesine müdahalesine kesinlikle karşı çıkmaktadır. Rusya Federasyonu, Güney Çin Denizi’nde Tarafların Davranışlarına ilişkin Deklarasyonun tam ve etkin bir şekilde uygulanması konusunda Çin ve ASEAN ülkelerini desteklemekte ve Güney Çin Denizi’nde Davranış Kurallarının erken bir tarihte sonuçlandırılmasını memnuniyetle karşılamaktadır.

İki taraf, ABD’nin askeri güçlerini genişletmek ve askeri bloklar oluşturmak suretiyle Kuzeydoğu Asya bölgesindeki güç dengesini değiştirmeye yönelik hegemonik tutumuna karşı çıkmaktadır. ABD, soğuk savaş zihniyetine ve kamplar arası çatışma modeline bağlı kalarak “küçük bir grubun” güvenliğini bölgenin güvenlik ve istikrarından üstün tutmakta ve böylece bölgedeki tüm ülkelerin güvenliğini tehlikeye atmaktadır. ABD bu tür davranışlara son vermelidir.

İki taraf, ABD ve müttefiklerinin askeri alandaki caydırıcı davranışlarına ve Kore Demokratik Halk Cumhuriyeti ile karşı karşıya gelmeyi ve olası silahlı çatışmayı kışkırtarak Kore yarımadasındaki durumun tırmanmasına karşıdır. İki taraf ABD’yi askeri gerilimi azaltacak ve uygun koşulları oluşturacak etkili tedbirler almaya, yıldırma, yaptırım ve baskı taktiklerini terk etmeye ve Kore Demokratik Halk Cumhuriyeti ile ilgili diğer ülkeleri karşılıklı saygı ilkesi temelinde ve birbirlerinin güvenlik kaygılarını dikkate alarak müzakere sürecini yeniden başlatmaya zorlamaya çağırır. Taraflar, siyasi ve diplomatik yolların yarımadadaki tüm sorunlardan tek çıkış yolu olduğunu bir kez daha teyit eder ve uluslararası toplumu Çin ve Rusya Federasyonu’nun yapıcı ortak girişimini desteklemeye çağırır.

Taraflar, Orta Doğu’da barış ve istikrarın korunmasından yanadır ve bölge devletlerinin içişlerine müdahaleye karşıdır. Taraflar, Filistin sorununun evrensel olarak kabul edilmiş uluslararası hukuk temelinde, iki devletli çözümün kilit unsur olduğu kapsamlı, adil ve kalıcı bir çözüme kavuşturulmasını desteklemekte ve 1967 sınırları temelinde, başkenti Doğu Kudüs olan, İsrail ile birlikte barış ve güvenlik içinde yaşayan bağımsız bir Filistin Devleti’nin kurulmasını sabırsızlıkla beklemektedir.

Taraflar, Suriye ve Libya Devletlerinin egemenliğini, bağımsızlığını, birliğini ve toprak bütünlüğünü ve iki Devletin halkları tarafından yönetilen ve sahiplenilen bir siyasi çözüm sürecinin teşvik edilmesini desteklemektedir.

İki taraf, Körfez bölgesinde güvenliğin pekiştirilmesi ve bölge ülkelerinde karşılıklı güven ve sürdürülebilir kalkınmanın teşvik edilmesi için aktif işbirliği yapacaktır.

Taraflar, Afganistan’ın terörizm ve uyuşturucudan arındırılmış ve tüm komşularıyla uyum içinde yaşayan bağımsız, tarafsız, birleşik ve barışçıl bir devlet olarak tanıtılması amacıyla Afganistan’la ilgili konularda ikili düzeyde ve çok taraflı mekanizmalar bağlamında işbirliğini güçlendirmeye hazırdır. Taraflar, Afganistan’ın komşularının Dışişleri Bakanları toplantıları, Afganistan konulu Moskova Modeli istişareleri, Çin-Rusya-Pakistan-İran Dörtlü Mekanizması, Şanghay İşbirliği Örgütü ve diğer bölgesel platformlar gibi bölgesel platformların Afganistan meselesinin siyasi çözümünde oynadığı aktif ve olumlu role büyük önem atfetmekte ve desteklemektedir. İki taraf, Afganistan meselesinin siyasi çözümünde Çin-Rusya-Pakistan-İran Dörtlü Mekanizması ve Şanghay İşbirliği Örgütü gibi bölgesel platformların oynadığı olumlu ve yapıcı role büyük önem atfetmekte ve desteklemektedir.

Taraflar, Afganistan’da 20 yıldır devam eden saldırı ve işgalden sorumlu taraflar olarak ABD ve NATO’nun, Afganistan ve çevresinde bir kez daha askeri tesisler konuşlandırmaya teşebbüs etmemeleri, ülkedeki mevcut ekonomik ve sosyal zorlukların ana sorumluluğunu üstlenmeleri ve ülkenin yeniden inşası için ana masrafları karşılamaları ve Afganistan’daki Devlet varlıklarının dondurulmasının kaldırılması için gerekli tüm tedbirleri almaları gerektiğini vurgularlar.

Taraflar, Kolektif Güvenlik Anlaşması Örgütü ve Bağımsız Devletler Topluluğu’nun bölgesel istikrarın korunmasında ve uluslararası terörizm, yasadışı uyuşturucu üretimi ve kaçakçılığı ve organize suçlar gibi diğer sınır ötesi tehditlerin yarattığı zorluklarla mücadelede önemli bir rol oynadığına inanmaktadır. Taraflar, Avrasya bölgesinde barış ve güvenliğin korunması ve dış zorluklara ortak yanıt verilmesi gibi alanlarda Çin ve BDTÖ arasındaki işbirliği potansiyelini vurgular.

Taraflar, komşu ülkelerle dostane, istikrarlı ve müreffeh ilişkiler geliştirmek amacıyla, Orta Asya bölgesi ülkeleriyle karşılıklı yarar sağlayan işbirliğini geliştirmeye ve Şanghay İşbirliği Örgütü, Asya’da İşbirliği ve Güven Artırıcı Önlemler Konferansı ve Birleşmiş Milletler gibi uluslararası örgütler ve çok taraflı mekanizmalar içindeki işbirliklerini güçlendirmeye devam edeceklerdir.

Taraflar, barış, istikrar ve Afrika Devletlerinin gerçek bağımsızlık ve özerkliklerine kavuşmalarının kıtanın kalkınması ve refahı için temel teşkil ettiği hususunda mutabıktırlar. Taraflar, Afrika ile uluslararası işbirliği için elverişli ve sağlıklı bir ortamın sürdürülmesi çağrısında bulunmakta olup, bu amaçla Afrika ile ilgili konularda iletişim ve işbirliğini güçlendirmeye ve Afrika sorunlarının Afrika’ya özgü bir şekilde çözülmesinde Afrika ülkelerinin desteklenmesine katkıda bulunmaya devam edeceklerdir.

İki taraf Latin Amerika ve Karayipler’le ilgili konularda stratejik işbirliğini güçlendirmeye devam edecektir. Taraflar, Latin Amerika ve Karayip Devletleri Topluluğu (CELAC), Güney Ortak Pazarı (MERCOSUR), Pasifik İttifakı (AP), And Topluluğu (CAN), Amerika Halkları için Bolivarcı İttifak (ALBA), Orta Amerika Entegrasyon Sistemi (SICA), Karayip Topluluğu (CARICOM) ve diğerleri dâhil ancak bunlarla sınırlı olmamak üzere Latin Amerika ve Karayipler’deki ilgili ülke ve mekanizmalarla çeşitli alanlarda işbirliğini güçlendirmeyi arzu etmektedir. (SICA), Karayip Topluluğu (CARICOM) ve diğer bölgesel örgütlerin yanı sıra Birleşmiş Milletler, Yirmiler Grubu (G20) ve BRICS gibi uluslararası örgütler bu çerçevededir.

Taraflar, Kuzey Kutbu’nun barış, istikrar, yapıcı diyalog ve karşılıklı yarar sağlayan bir işbirliği yeri olmaya devam etmesi ve bölgede askeri ve siyasi gerilimler yaratmaması gerektiğini savunmaktadır.

Çevrilen Kaynak China News: https://www.chinanews.com.cn/gn/2024/05-16/10217948.shtml

Bulgaristan devlet doğalgaz şirketi Bulgargas, Rus doğalgaz tekeli Gazprom Export-Import’tan Nisan 2022 sonunda doğalgaz tedarikinin durdurulması nedeniyle 400 milyon avrodan fazla tazminat talep ediyor.

Gazprom, Ukrayna’da savaşın başlamasının ardından ülkenin Rus gazı için ruble cinsinden ödeme yapmayı reddetmesinin ardından Bulgaristan’a tedariki durdurmuştu. Bulgaristan şimdi doğrudan Gazprom’dan tazminat talep ediyor.

“Rus şirketinin tazminat talebini gönüllü olarak çözmesi için bir aylık bir süresi olacak. Anlaşma sağlanamazsa Paris’te tahkim davası açılacak,” diyen Enerji Bakanı Vladimir Malinov, 400 milyon avroluk zararın uluslararası hukuk firmaları tarafından hazırlanan hukuki ve mali analizler sonucunda hesaplandığını kaydetti.

Bakan, önceki Bulgar hükümetlerinin Gazprom’a karşı talepte bulunma konusunda “kabul edilemez” iki yıllık bir gecikmeye izin verdiklerini de sözlerine ekledi.

Nisan 2022’de Gazprom, Polonya ile birlikte Bulgaristan’ın da Rusya gazının bedelini ruble olarak ödemeyi reddetmesi üzerine, o dönemde Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in gazın bedelinin ruble olarak ödenmesi gerektiği yönündeki kararını gerekçe göstererek Bulgaristan’a gaz sevkiyatını durdurmuştu. Sofya, sözleşmede ABD dolarına atıfta bulunulduğunu öne sürüyor.

Daha sonra Bulgaristan, Rusya doğalgazına karşı yeni adımlar atmaya karar verdi. Geçen ekim ayında ülke, Gazprom tarafından ödenmek üzere Bulgaristan’dan geçen Rus gazına ek bir enerji vergisi getirmeye karar verdi.

Macaristan ve Sırbistan, Bulgaristan üzerinden Orta Avrupa’ya giren Rus gazının fiyatında önemli bir artışa yol açacağı için buna şiddetle itiraz etti.

Aralık ayında, Bulgaristan’ın Schengen’e hava ve deniz yoluyla katılması için müzakereler devam ederken Bulgar hükümeti bu fikirden vazgeçti. Macaristan ise Bulgaristan’ın üyeliğini veto etmekle tehdit etti.

Mart 2024’te GERB lideri ve eski başbakan Boyko Borissov, gaz vergisinin getirilmesinin, Bulgaristan’ın Schengen bölgesine katılımı üzerindeki vetosunu kaldırması için Avusturya’ya baskı yapmak için bir araç olduğunu söyledi.

1 Ocak 2025’ten itibaren Gazprom’un Ukrayna ile olan sözleşmelerinin sona erecek olması nedeniyle Bulgaristan, Türk Akımı üzerinden Rus gazı ithalatı için tek güzergah olacak.