Diplomasi
Brezilya’daki G20 zirvesinde Küresel Güney gündemi ön plana çıkıyor

Bu yılki 20’ler Grubu Zirvesi pazartesi günü (bugün) Rio de Janeiro’da başlıyor ve dönemsel ev sahibi Brezilya, ekonomik eşitsizliklerin arttığı ve dünya düzeninin giderek parçalandığı bir ortamda iklim çözümleri ve uluslararası kurumlarda reformlar gerçekleştirme sözü verdi.
Aralarında görevden ayrılan ABD Başkanı Joe Biden, Çin Devlet Başkanı Xi Jinping ve Hindistan Başbakanı Narendra Modi’nin de bulunduğu dünyanın en büyük 20 ekonomisine sahip ülkelerin liderleri, Rio de Janeiro’da bir araya geliyor. Moskova Rio’ya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov başkanlığında bir heyet gönderdi. Donald Trump’ın Beyaz Saray’a dönüşünün ve Ukrayna başta olmak üzere şiddetlenen küresel çatışmaların toplantılara damgasını vurması bekleniyor.
Kısa bir süre önce geçirdiği kafa travmasının ardından iyileşmekte olan Brezilya Devlet Başkanı Luiz Inacio Lula da Silva, Afrika Birliği ve Avrupa Birliği’nin yanı sıra gelişmekte olan ve gelişmiş 19 üye ülkenin bir araya geldiği toplantıya başkanlık edecek. Eski bir fabrika işçisinden solcu bir devlet başkanına dönüşen Silva, zengin ve çoğunlukla Batılı ülkelerin hakim olduğu kurumlar tarafından uzun süredir ihmal edildiklerini düşünen daha az varlıklı ekonomiler için kullanılan ve Küresel Güney olarak adlandırılan ülkelerin çıkarlarını ilerletme konusunda bir önceki ev sahibi Hindistan’ın bıraktığı yerden devam etmeye çalışacak.
Brezilya’nın başkanlığı, Küresel Güney ülkelerinin G20’yi yönetme serisini devam ettiriyor: Hindistan’dan önce Endonezya’ya sıra gelmişti, 2026’da ABD’nin rolü üstlenmesinden önce ise Güney Afrika’ya sıra gelecek. Bu aynı zamanda Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin ve Güney Afrika’nın yanı sıra yeni katılan Mısır, Etiyopya, İran ve Birleşik Arap Emirlikleri’ni kapsayan bir başka çok taraflı platform olan BRICS’in genişlemesiyle de aynı zamana denk geliyor.
Hindistan’daki Observer Research Foundation adlı düşünce kuruluşunda kıdemli araştırmacı olan Sunaina Kumar Nikkei Asia’ya yaptığı açıklamada G20 başkanlığını kimin üstleneceğinin “çok önemli” olduğunu söyledi ve değişen dünya düzeninin ortasında Küresel Güney’den dört ülkenin sürekli olarak liderliği üstlenmesinin zamanlamasının, gelişmekte olan ülkelerin gündemini merkez sahneye taşıdığını belirtti.
Kumar, “Brezilya, Hindistan’ın başkanlığı üzerine inşa ediliyor ve Hindistan da Endonezya üzerine inşa ediliyordu,” dedi ve ekledi: “Gerçek şu ki, her başkanlık döneminde [Küresel Güney gündeminin] daha da güçlendiğini ve sesinin daha gür çıktığını görüyoruz.” Kumara göre, geçen yılki Yeni Delhi zirvesine Afrika Birliği’nin de dahil edilmesi buna bir örnek.
Rusya ve Çin, BRICS’i bu gündemin güçlü bir savunucusu olarak öne çıkarıyor ve Endonezya ve Tayland’dan Türkiye’ye kadar yeni ortaklarla aktif bir şekilde etkileşime geçiyor.
BRICS grubu içindeki ticaret artarken Moskova ve Pekin için bu grup, ABD liderliğindeki dünya düzenine alternatif bir vizyon sunmaları için önemli bir forum olarak görülüyor. Yine de bu durum BRICS koalisyonuna G20 içerisinde daha büyük bir nüfuz kazandırmıyor zira diğer üyelerin de kendi öncelikleri var.
Carnegie Endowment for International Peace’de kıdemli araştırmacı olan Stewart Patrick geçen ay yayınladığı bir raporda hem G20 hem de BRICS üyesi olan diğer ülkelerin – Brezilya, Hindistan ve Güney Afrika’nın yanı sıra BRICS’e katılmaya davet edilen ancak henüz bunu resmen yapmayan Suudi Arabistan – “stratejik seçeneklerini ve ittifaklarını açık tutmakta temel bir çıkara sahip olduklarını” yazdı.
Patrick, “Her iki kulübe de üye olmak onlara içeride ve dışarıda bir oyun oynama imkanı veriyor – BRICS plus’ta karşı hegemonik bir koalisyon oluştururken, G20 içinde küresel yönetişim reformu için baskı yapabilecekleri ancak Doğu-Batı ve Kuzey-Güney bölünmeleri arasında köprüler kurabilecekleri daha pragmatik, karma bir strateji benimsiyorlar” dedi.
Brezilya’nın yönetimindeki G20 tartışmaları Birleşmiş Milletler, Uluslararası Para Fonu, Dünya Bankası ve Dünya Ticaret Örgütü gibi Batı liderliğindeki uluslararası kurumların nasıl modernize edileceğine odaklanacak. Gündemdeki diğer konular arasında açlık ve yoksullukla mücadelenin yanı sıra iklim değişikliği ve temiz enerjinin teşvik edilmesi de yer alıyor. Liderlerin salı günü zirvenin kapanışında yayınlayacakları bildiride Ukrayna ve Orta Doğu’daki savaşlara barışçıl çözümler bulunması çağrısında bulunmaları bekleniyor.
Ancak Lula için G20 aynı zamanda Hindistan Başbakanı Modi’ninkine benzeyen bir diplomatik dengeleme hareketine de işaret ediyor. Her ikisi de Batı’nın yaptırım uygulama ve izole etme hamlelerine rağmen Rusya ile dostane ilişkilerini sürdürdü.
Bu haftaki G20, Trump’ın dönüşüyle dünyanın Washington’daki bir sonraki yönetimin ABD’nin Ukrayna ve Rusya’ya yönelik tutumunu nasıl değiştireceğini görmeyi beklediği bir döneme denk geliyor. Zira Biden yönetimi gitmeden önce kritik bir hamle olarak Ukrayna’ya uzun menzilli ATACMS füzeleriyle Rusya toprakları içindeki hedefleri vurma yetkisi verdi.
Brookings Enstitüsü’nde Küresel Ekonomi ve Kalkınma programında kıdemli araştırmacı olan Joshua Meltzer, Biden döneminde G20’nin ABD-Çin çatışması ve Rusya ile yaşanan gerilimler nedeniyle daha az önemli olduğunu, yedi gelişmiş ekonomiden oluşan G7’nin ise “çok daha önemli” hale geldiğini söyledi. Ancak Trump’ın ilk döneminde G7’de “çok yıkıcı” bir varlık olduğunu ve bunun yine tekrarlanabileceğini belirtti.
ABD G20 başkanlığını yeniden devraldığında Trump ikinci döneminin ikinci yılında olacak. Uzmanlar Trump ile G20 içindeki Batı etkisi artsa da, yine de gelişmekte olan kilit ülkelerin önümüzdeki yıllarda Küresel Güney’in sesini yükseltmeye devam edeceği görüşünde.
Diplomasi
İsrail, İran ve Suriye konusunda Rusya ile gizli görüşmeler yürütmüş

İsrail’in, Tahran ile sağladığı ateşkes sırasında İran ve Suriye konusunda Rusya ile gizli müzakereler yürüttüğü iddia edildi.
İsrail devlet televizyonu KAN, Tel Aviv’in İran ve Suriye konusunda diplomatik bir çözüm bulmak için Moskova ile üst düzey temaslarını sürdürdüğünü bildirdi.
Rusya’nın İsrail ile İran arasında arabuluculuk yapma teklifinin ardından, İsrail yetkililerinin ateşkes ilanından yaklaşık bir hafta sonra Moskova ile görüşmelere başladığı bildirildi.
Raporda görüşmelerin içeriğine ilişkin ayrıntılı bilgi verilmedi.
Bu arada İsrail’in İran konusunda ABD ile daha geniş bir anlaşma arayışında olduğu da belirtiliyor.
Rapora göre, İsrail Başbakanı Benjamin Netanyahu’nun önümüzdeki hafta Washington’da ABD Başkanı Donald Trump ile yapacağı görüşmede bu konuyu gündeme getirmesi bekleniyor.
İsrail’in, daha önce Lübnan ile varılan anlaşmaya benzer bir çerçeve belirlemeyi hedeflediği bildirildi.
İsrail, 13 Haziran’da İran’a hava saldırıları düzenlemiş, ancak 24 Haziran’da Trump’ın ateşkes açıklaması üzerine saldırıları durdurmuştu.
İran ile ateşkesin yürürlüğe girmesinin ardından İsrailli yetkililer, “normalleşme anlaşmaları” olarak da bilinen İbrahim Anlaşmaları’nın genişletilmesini görüşüyor ve bu çabaların bir parçası olarak Suriye ile müzakerelerin sürdüğü ortaya çıktı.
ABD’li ve İsrailli yetkililer Suriye ile yapılan “normalleşme” görüşmelerini doğruladı.
İsrail: Normalleşme süreci Golan işgali devam ederken yürütülmeli
Diplomasi
Trump ve Zelenskiy telefonda, ABD’nin silah teslimatını durdurmasını görüşecek

Planlamaya yakın kaynaklara göre, Donald Trump ve Volodimir Zelenskiy’nin cuma günü yapacakları telefon görüşmesinde, ABD’nin Kiev’e bazı önemli silah teslimatlarını ani durdurma kararını görüşmeleri bekleniyor. Financial Times’a göre, kaynaklar, Ukrayna cumhurbaşkanının gelecekteki olası silah satışlarını da gündeme getireceğini belirtti.
Ukrayna, Pentagon’un birkaç gelişmiş silah sisteminin teslimatını durdurma kararını beklenmedik bir şekilde öğrenmesinin ardından çarşamba günü üst düzey bir ABD diplomatını çağırdı. Zelenskiy, Trump’ın “çok güzel” olarak nitelendirdiği geçen haftaki NATO zirvesi sırasında yapılan bir toplantıda da dahil olmak üzere, ABD’den Patriot savunma füzeleri satın almak için lobi faaliyetleri yürütüyor.
Rusya, geçen hafta sonu savaşın en büyük hava saldırısını içeren yaz taarruzunu yoğunlaştırırken, Ukrayna Polonya’da tutulan silahların teslimatının durdurulmasından endişe duydu. Zelenskiy, Rus insansız hava araçları ve füzelere karşı savunma amacıyla 15 milyar dolar karşılığında 10 Patriot sistemi satın almak istediğini söyledi.
Trump, NATO zirvesi sırasında Kiev’e Patriot füze savunma sistemleri satmayı düşüneceğini belirtti, ancak stokların az olduğunu söyledi. Savunma Bakanlığı sözcüsü Sean Parnell çarşamba günü yaptığı açıklamada, teslimatların durdurulmasının “ABD’nin askeri yardımının savunma önceliklerimizle uyumlu olmasını sağlamak için” yapılan “kapasite gözden geçirme” sonrasında geldiğini söyledi.
Planlamaya yakın ve kamuoyuna açıklama yapma yetkisi olmadığı için ismini vermek istemeyen kaynaklar, toplantının zamanının değişebileceğini belirtti.
Beyaz Saray ve Ukrayna cumhurbaşkanlığı, planlanan görüşmeyle ilgili yorum taleplerine yanıt vermedi.
Ukrayna Dışişleri Bakanı Andriy Sybiha, Çarşamba günü ABD’nin geçici büyükelçisi John Ginkel’i dışişleri bakanlığına çağırarak ABD’nin askeri yardımının önemini vurguladı.
Pentagon, yetkililerin kritik seviyeye düştüğünü söylediği kendi stokları konusunda endişeli. NATO Genel Sekreteri Mark Rutte çarşamba günü Fox News’e, Washington’un rezervlerini dikkatli bir şekilde yönetme ihtiyacını anladığını, ancak Ukrayna’nın “alabileceği tüm desteğe ihtiyaç duyduğunu” söyledi.
Washington’da bazı milletvekilleri ve eski diplomatlar, Pentagon’u Ukrayna’ya taahhüt edilen silahları durdurduğu için eleştirdi.
ABD ve Ukrayna’nın üst düzey yetkililerine göre, askıya alınan sevkiyatlar arasında Patriot önleme füzeleri, Stinger hava savunma sistemleri, güdümlü top mermileri ve F-16 ve Nasam’lar tarafından kullanılan mühimmat yer alıyor.
100’den fazla Hellfire füzesi, uzun menzilli hassas saldırılar için yaklaşık 250 GMLRS mermisi ve AT4 fırlatıcı gibi tanksavar sistemleri de askıya alındı. Bazı silahların teslimatı devam etti.
Diplomasi
Çin, Trump’ın Vietnam ile yaptığı ticaret anlaşmasına sert tepki gösterdi

Çin, ABD başkanının üçüncü ülkelerle yaptığı gümrük vergisi müzakerelerini, Çin’in ihracatını frenlemek için kullandığına dair endişeler nedeniyle, ABD-Vietnam ticaret anlaşmasına sert tepki gösterdi.
Vietnam ile yapılan anlaşma, Hanoi’nin ihracatına uygulanan gümrük vergilerini tehdit edilen yüzde 46’dan yüzde 20’ye düşürüyor, ancak malların “trans-nakliyesi”ne yüzde 40’lık bir vergi uygulamasını sürdürüyor. Bu verginin, Çin’in ABD’ye yeniden ihracatını hedef aldığı düşünülüyor.
Çarşamba günü açıklanan anlaşma, Başkan Donald Trump’ın 2 Nisan’da “kurtuluş günü” gümrük vergisi artışlarını açıklamasından bu yana Çin’i hedef aldığına dair ikinci anlaşma olarak görülüyor.
Mayıs ayında ABD ve İngiltere, çelik ve ilaçlar için sıkı güvenlik şartları içeren ve Çin’i İngiliz tedarik zincirlerinden çıkarmak amacıyla yapıldığına inanılan bir anlaşma imzaladı.
Çin’in önemli ticaret ortağı Vietnam ile yapılan anlaşma hakkında perşembe günü sorulan bir soruya, Pekin’de dışişleri bakanlığı, ticaret müzakerelerinin “üçüncü tarafların” çıkarlarına zarar vermemesi gerektiğini söyleyerek yanıt verdi.
Bakanlık, “İlgili müzakereler ve anlaşmalar, herhangi bir üçüncü tarafın çıkarlarını hedef almamalı veya zedelememelidir” dedi.
Trump’ın askıya aldığı “karşılıklı” gümrük vergilerinin yürürlüğe gireceği 9 Temmuz tarihinden önce, çok sayıda ülke ABD ile ticaret anlaşmaları imzalamak için yarışıyor.
Dünyanın ticarete en bağımlı ülkelerinden biri olan Vietnam, ABD’nin gümrük vergilerinden kaçınmak için hızlı hareket etmek için özellikle güçlü bir motivasyona sahipti. ABD, Vietnam’ın ihracatının yüzde 30’unu satın alıyor.
Ancak analistler, üzerinde anlaşmaya varılan nihai gümrük vergilerinin boyutu ve aktarma nakliyesine uygulanan ek verginin, Hanoi’nin anlaşmayı imzalamak için ödediği ağır bedeli yansıttığını söyledi.
Hong Kong Şehir Üniversitesi’nde uluslararası ekonomi hukuku uzmanı Julien Chaisse, “Yeni ABD-Vietnam anlaşması sadece ticaretle ilgili değil; açıkça Çin’i hedef alıyor… Mevcut ABD gümrük vergilerinden kaçınmak için genellikle Vietnam üzerinden taşınan Çin mallarının akışını engellemeyi amaçlıyor” dedi.
Financial Times’a konuşan Chaisse, “Bu, çok daha geniş bir eğilime uyuyor: ABD, ekonomik işbirliğini sıkılaştırmak ve aynı zamanda Pekin’in tedarik zinciri üzerindeki etkisini genişletmesini zorlaştırmak için Çin’e yakın ülkelerle ikili anlaşmalar yapıyor” ifadelerini kullandı.
Birçok Güneydoğu Asya ülkesi, ABD-Çin ticaret savaşı sırasında, ABD’nin gümrük vergilerinden kaçınmak isteyen Çinli şirketlere alternatif üretim ve ihracat merkezleri sunarak refah içinde yaşadı. Ancak bu “Çin artı bir” stratejisinden yararlanmak, ABD ile mal ticaretinde büyük ticaret fazlasına yol açtı.
Capital Economics’in Asya baş ekonomisti Mark Williams ve kıdemli Asya ekonomisti Gareth Leather bir notta, “Bu anlaşmadan ve daha önce İngiltere tarafından kabul edilen anlaşmadan diğer ülkeler için çıkarılacak en önemli ders, Çin ile bazı ticaret ilişkilerini kısıtlamalarının bekleneceği” dedi.
“Bu, özellikle önümüzdeki günlerde imzalanacak diğer anlaşmalarda da benzer koşullar yer alırsa, Pekin tarafından bir provokasyon olarak görülecektir” diye ekledi.
Çin Ticaret Bakanlığı perşembe günü yaptığı açıklamada, kendi aleyhine bir ticaret anlaşması imzalayan ülkelere karşı kararlı olduğunu ve hak ve çıkarlarını koruyacağını belirtti.
Analistler, Vietnam anlaşmasının yanı sıra Pekin’in çıkarlarını tehlikeye attığını düşündüğü diğer anlaşmaların da ABD-Çin ticaret müzakerelerini baltalayabileceği uyarısında bulundu. Trump geçtiğimiz günlerde Pekin ile gümrük vergileri konusunda ateşkes imzalandığını iddia etse de, Çin’in nadir toprak elementleri ihracatına getirdiği kısıtlamalar ve ABD’nin yarı iletkenler gibi ileri teknolojilere uyguladığı ihracat kontrolleri konusunda endişeler devam ediyor.
Hanoi’deki Amerikan Ticaret Odası’nın yönetici direktörü Adam Sitkoff, Vietnam’ın son tarihten önce bir anlaşma imzalamış olmasının olumlu bir işaret olduğunu ve Trump’ın bu hafta yine daha yüksek gümrük vergileriyle tehdit ettiği Japonya gibi ülkelerin durumundan kaçındığını söyledi.
Ancak Sitkoff, ABD-Vietnam anlaşmasının ayrıntılarının belirsizliğini koruduğunu kaydetti.
“Gümrük vergilerinin gerçekte ne anlama geldiğine dair daha fazla ayrıntı görmeden anlaşmanın artılarını ve eksilerini değerlendirmek zor” dedi.
Hanoi için kilit nokta, yüzde 40’lık aktarma vergisinin nasıl uygulanacağı olacak. Aktarma işlemlerini takip etmek zor ve Trump yönetimi, Vietnam ve diğer Güneydoğu Asya ülkeleriyle ticaret görüşmelerinde bu konuyu öncelikli hale getirmiş olmasına rağmen, bu uygulamayı nasıl tanımladığını açıklamadı.
Sitkoff, %20’lik gümrük vergisinin nihai miktar olup olmadığı veya mevcut vergilere ek olarak uygulanıp uygulanmayacağı ve hangi ürünlerin %40’lık vergiye tabi olacağı konusunda belirsizlik olduğunu da ekledi.
Trump’ın gümrük vergilerini erteleme süresi 9 Temmuz’da doluyor, şimdi ne olacak?
-
Dünya Basını1 hafta önce
Sınıfsız modern para teorisi muhasebedir
-
Görüş1 hafta önce
Büyülü Dağ’da yüzyıllık tartışma devam ediyor: Naphta mı Settembrini mi?
-
Görüş2 hafta önce
İsrail ve İran Çatışmasına Büyük Tarih Perspektifiyle Bakmak
-
Avrupa2 hafta önce
Kitlesel tahliye planları: Baltık Bölgesi’nde savaş ve ‘kendini gerçekleştiren kehanet’
-
Görüş2 hafta önce
Modi’nin Güney Kıbrıs ziyareti ve ‘romantizmden arındırılmış’ Türkiye-Hindistan portresi
-
Görüş2 hafta önce
‘Mükemmel fırtına’nın gözünde korkuyla dalgalanan piyasalar
-
Ortadoğu3 gün önce
Reuters: Suriye’de Şara’ya bağlı güçler 1.500 Alevi’yi katletti
-
Ortadoğu2 hafta önce
Tahran’ın menzilindeki ABD üsleri