Bizi Takip Edin

DÜNYA BASINI

“Sahel’deki Batı karşıtı isyan dalgasında başrol Nijer’de”

Yayınlanma

Eski Fransız sömürgesi Nijer’deki darbeyi büyük güçlerin Afrika’daki güç mücadelesi üzerinden okuma eğilimi hâkim. Ancak Nijer, darbe yaşayan ilk Afrika ülkesi olmadığı gibi güç mücadelesinin yaşandığı tek ülke de değil. Sahel bölgesinde Batı’nın son kalesi olarak görülmesi burada yaşanan Batı özellikle de Fransa karşıtı darbenin, geçen üç yıl içinde diğer ülkelerde yaşanan darbelerden daha fazla yankı uyandırmasının bir nedeni gibi duruyor.

İtalyan gazeteci, yazar Thomas Fazi, Nijer’i darbeye götüren iç dinamikleri, Fransız karşıtlığının tarihsel ve güncel nedenleri açıklayan bir analiz kaleme aldı. Analiz, Fransa’nın diğer emperyal güçlerden farklı olarak dekolonizasyon sürecinden sağ çıktığını ve büyük oranda sömürge para birimi CFA frangı üzerinden eski sömürgelerindeki etkisini günümüze kadar sürdürdüğünü belirtiyor.  

Rusya, Çin ve Batı’nın, “bu muazzam kaynak zengini, genç kıta üzerinde nüfuz mücadelesini” de görmezden gelmeyen Faizi, yine de Nijer ve diğer Sahel ülkelerindeki Batı karşıtı eğilimin yakın zamandaki yabancı etkisinden çok, uzun süredir devam eden yeni sömürgecilik uygulamalarına karşı tarihsel şikayetlerle ilgili olduğu görüşünde. Fazi, yaşanan sürecin “Afrika’da ellili ve altmışlı yıllarda başlayan dekolonizasyon sürecini tamamlamayı amaçlayan ikinci bir ulusal kurtuluş hareketi” olduğunu düşünüyor.

İngiliz haber ve analiz sitesi UnHeard’de yayınlanan analizi dikkatinize sunuyoruz. Dipnotlar bize aittir.

***

Nijer ve Fransa İmparatorluğu’nun çöküşü

Batı müdahalesi yakında geri tepebilir

Thomas Fazi 

Önce Mali vardı; sonra Burkina Faso geldi. Bugün ise Sahel’i kasıp kavuran Batı karşıtı isyan destanında başrol oynama sırası, sadece üç yıl içinde darbeye maruz kalan üçüncü ülke olan Nijer’e geldi. 26 Temmuz’da General Abdurrahman Tchiani liderliğindeki askeri darbe, 2021’de hile iddiaları ve protestolar arasında seçilen ülkenin Batı yanlısı başkanı Muhammed Bazum’u görevden aldı.

Bu darbelerin her birinde, darbeye karışan subaylar iktidarı ele geçirmek için aynı nedenleri öne sürdüler: terörizmdeki artışla ilgili endişeler ve kronik sosyal ve ekonomik az gelişmişlik. Petrol, altın ve uranyum gibi doğal kaynaklar açısından dünyanın en zengin bölgelerinden biri olmasına rağmen Sahel aynı zamanda mali açıdan en fakir bölgelerden biri. Nijer bunun çarpıcı bir örneği: dünyanın önde gelen uranyum ihracatçılarından biri olmasına rağmen İnsani Gelişme Endeksi’nde sürekli olarak en alt sıralarda yer alıyor.

Bu ülkelerin yeni liderleri ve destekçilerinin gözünde bu durumun sorumlusu özellikle tek bir kötü adam: Fransa. Ne de olsa bu ülkelerin hepsi eski Fransız sömürgeleri, eskiden Françafrique[1] olarak bilinen bölgenin bir parçası. Ve Fransa, diğer tüm emperyal güçlerden daha fazla, eski ileri karakolları üzerinde büyük bir etkiye sahip olmaya devam etti ve açık sömürge yönetimini, yeni sömürgeci kontrolün daha ince biçimleriyle değiştirdi- her şeyden önce ve en önemlisi para birimi ile.

Afrika’nın ellili ve altmışlı yıllardaki dekolonizasyonundan önce, Batılı güçler arasında kendi sömürgelerine parasal itaat biçimleri dayatmak yaygındı. Sömürgeler, Avrupa ülkelerinin ekonomik kontrolünü ve mali çıkarlarını sağlamak için genellikle emperyal merkezler tarafından çıkarılan ve kontrol edilen para birimlerini kullanmaya zorlanıyordu. Fransa bir istisna değildi; aksine Fransa’yı diğer emperyal güçlerden ayıran şey, para imparatorluğunun dekolonizasyondan sağ çıkmasıydı. Afrika sömürgelerinin çoğu bağımsızlıklarını kazandıktan sonra ulusal para birimlerini benimserken, Fransa Orta ve Batı Afrika’daki eski ileri karakollarının çoğunu, sömürge para birimi olan CFA frangı[2]nı korumaya ikna etmeyi başardı.

Takip eden on yıllarda çeşitli ülkeler CFA sistemini terk etmeye çalıştı, ancak çok azı başarılı oldu. Senegalli ekonomist Ndongo Samba Sylla ve Fransız gazeteci Fanny Pigeaud’nun Afrika’nın Son Sömürge Para Birimi adlı kitaplarında yazdıkları gibi (ki ben de bunu çevirdim), Fransa, ülkelerin CFA’yı terk etmelerini engellemek için elinden geleni yaptı: “Gözdağı verme, istikrarsızlaştırma kampanyaları ve hatta suikastlar ve hükümet darbeleri bu döneme damgasını vurdu ve Fransa ile Afrika’daki ‘ortakları’ arasındaki ilişkinin dayandığı – ve bugün de dayanmakta olduğu – kalıcı ve eşitsiz güç ilişkilerine tanıklık etti.”

Sonuç olarak CFA frangı, Mali, Burkina Faso ve Nijer de dahil Orta ve Batı Afrika’da çoğu eski Fransız sömürgesi olan 14 ülke tarafından kullanılmaya devam ediyor. Bu ülkeler, Fransa’nın hâlâ merkezi bir rol oynadığı “frank bölgesi” olarak adlandırılan bölgeyi oluşturuyor.

Bu grup formal olarak “Afrikalılaştırılsa” da CFA frangının iki merkez bankasının merkezini Afrika kıtasına taşıma işlemiyle bile, Fransa sistem ve onu kullanan ülkeler üzerinde geniş çaplı bir kontrol sahibi olmaya devam etmektedir.

Nijer’deki darbenin Fransız Somaïr şirketi ile ne ilgisi var?

Sylla ve Pigeaud, “CFA frangı bir para birimi olmanın ötesinde, Fransa’nın bazı eski sömürgeleriyle ekonomik, parasal, mali ve siyasi ilişkilerini kendi çıkarlarına uygun bir mantıkla yönetmesine olanak tanıyor” diye yazıyor. CFA frangının Afrika ekonomilerinin gelişimini engelleyen ve onları Fransa’ya boyun eğdiren bir tür “parasal emperyalizmi” temsil ettiğini iddia ediyorlar.

Nijer’i ele alalım: ülke, Fransa’nın en büyük uranyum kaynağı (arzının yaklaşık %20’sini sağlıyor) ve bu da ülkenin elektriğinin yaklaşık %70’ini üreten nükleer santrallere yakıt sağlamak için gerekli. Yine de her yedi Nijerliden yalnızca biri (ve kırsal kesimde yaşayanların yalnızca %4’ü) modern elektrik hizmetlerine erişebilirken, nüfusun %40’ından fazlası aşırı yoksulluk içinde yaşıyor. Daha da çarpıcı olanı, Nijer’in uranyum endüstrisini işleten şirketin %85’i Fransa Atom Enerjisi Komisyonu ve iki Fransız şirketine ait; sadece %15’inin Nijer hükümetinin elinde.

CFA sistemi ve bunun sonucu parasal ve ekonomik egemenliğinin olmaması, Nijer’de ve Sahel’in başka yerlerinde kaynakların bu sistematik yağmalanmasının merkezinde yer alıyor. Dünyanın en düşük İnsani Gelişme Endeksine sahip 10 ülkesinden beşi frank bölgesinin bir parçası ve bunlardan üçü yakın zamanda darbe yaşadı.

Fransa’nın frank bölgesi üzerindeki kontrolü sadece ekonomik araçlarla da sınırlı değil. Nijer aynı zamanda Fransa’nın Sahel’deki ana askeri üssü ve yaklaşık 1.500 Fransız askerine ev sahipliği yapıyor. İşleri daha da karmaşık hale getirmek için, ülke aynı zamanda Amerika Birleşik Devletleri Afrika Komutanlığı (AFRİCOM) çatısı altında faaliyet gösteren ve Afrika kıtasındaki en büyük Amerikan birliklerinden biri olan yaklaşık 1.000 ABD askerine de ev sahipliği yapıyor. ABD ayrıca 2013’ten bu yana Nijer’de 110 milyon dolarlık yeni bir tesis de dahil çeşitli üslerden insansız hava aracı misyonları yürütüyor. Hem Fransa hem de ABD için sözde amaç İslami terörizmle mücadele; ancak gerçek şu ki, bu devasa yabancı askeri varlığa rağmen, Nijer ve diğer ülkelerdeki güvenlik tıpkı ekonomik görünüm gibi yıllar içinde kötüleşti.

O halde Afrika’nın en yeni askeri cuntalarının öfkelerinin ana hedefi olarak Fransa’yı seçmelerine belki de şaşırmamalıyız. Mali’de mevcut askeri lider Assimi Goïta Fransız ordusunu sınır dışı etti, diplomatik ilişkileri kesti ve hatta Fransızcayı resmi dil olmaktan çıkardı. Burkina Faso’da genç devrimci lider İbrahim Traoré de Fransız askerlerini sınır dışı etti ve bazı ihracat ürünlerini yasakladı.

Sylla’ya göre bu, “Frankofon Afrika’da ellili ve altmışlı yıllarda başlayan dekolonizasyon sürecini tamamlamayı amaçlayan ikinci bir ulusal kurtuluş hareketinden” başka bir şey değil. Bu sürecin ilk aşaması Batı’dan siyasi bağımsızlık elde etmekle ilgiliyken, bu son aşama ekonomik egemenlik ve bağımsızlık elde etmekle ilgili. Bu nedenle, yakın tarihli bir Birleşmiş Milletler raporunun da belirttiği gibi, bu yeni askeri hükümetlere verilen halk desteği, “kıta genelinde genişleyen yeni bir demokratik özlem dalgasının belirtisi” olarak anlaşılabilir. Sylla’nın bana söylediği gibi: “Bu ülkelerin çoğunda ordular, Batı’nın kuklası olma eğiliminde olan ve yıllar boyunca yeni sömürgeci düzene meydan okumak için hiçbir şey yapmayan seçilmiş hükümetlerin aksine, uluslarının egemenliğini ve bağımsızlığını koruyan liderler olarak görülüyor.”

Peki bu Nijer için ne anlama geliyor? Ülke şimdilik Mali ve Burkina Faso ile aynı yönde ilerliyor gibi görünüyor. Yeni hükümet yabancı askerlere ülkeyi terk etmelerini söylemekten (şimdilik) kaçınırken, Fransa ile bir dizi askeri işbirliği anlaşmasını iptal etti, ülkenin hava sahasını kapattı- ABD’nin insansız hava aracı operasyonlarını fiilen durdurdu- ve Fransa’ya uranyum ihracatını askıya aldığını duyurdu. Buna karşılık binlerce kişi desteklerini göstermek için sokaklara döküldü, Fransız bayraklarını yaktı ve hatta Fransız elçiliğine saldırdı. BBC’ye konuşan yerel bir iş adamı “Çocukluğumdan beri Fransa’ya karşıyım” dedi: “Uranyum, petrol ve altın gibi ülkemin tüm zenginliklerini sömürdüler. En yoksul Nijerliler Fransa yüzünden günde üç öğün yemek yiyemiyor.”

Batı Afrika’da yer alan ve Batı’nın desteğine sahip 15 ülkeden oluşan siyasi ve ekonomik bir birlik olan Batı Afrika Devletleri Ekonomik Topluluğu (ECOWAS) Nijer’e derhal yaptırımlar uyguladı, Nijer ile ECOWAS ülkeleri arasındaki tüm ticari ve mali işlemleri askıya aldı ve daha da kötüsü Nijer’in ECOWAS’ın merkez ve ticari bankalarına yatırılan varlıklarını dondurdu. Bunu yapabilmelerinin nedeni, ECOWAS’ın Nijer tarafından kullanılan para birimini basan Batı Afrika Ekonomik ve Parasal Birliği’ni içermesi ve büyük ölçüde Fransa’nın kontrolü altında olması. Bu da Fransa’nın CFA frankını, frank bölgesi içerisinde kendisi için sorun teşkil eden herhangi bir hükümete karşı silah olarak kullanmasına olanak sağlıyor. AB de dünyanın en yoksul ülkelerinden biri olmasına rağmen Nijer’e yönelik yardım ve işbirliğini askıya alarak cezalandırıcı bir tepki gösterdi.

Daha da endişe verici olanı, Batı Afrika bloğu, seçilmiş hükümetin bir hafta içinde görevine iade edilmemesi halinde güç kullanımı da dahil “gerekli tüm önlemleri alacağını” söyledi. Bu süre pazar günü doldu ve herhangi bir adım atılmadı ancak tehdit geri çekilmedi. Bundan sonra ne olacağına karar vermek üzere perşembe günü bir araya gelmeleri bekleniyor. Bu arada Fransa, AB ve ABD devrik lidere “kesintisiz” destek verdi ve ECOWAS’ın tutumunu destekledi. Bu, Fransa’nın Frankofon Afrika’daki çıkarlarını korumak için Fildişi Sahili, Mali ve Çad’a müdahale ederek askeri güç kullandığı on yılın ardından geldi.

Ancak bu sadece Fransa’nın azalan hegemonyası ve ABD’nin bölgedeki askeri varlığıyla ilgili bir hikâye değil. Nijer’deki darbe, Nijerya’daki doğalgaz sahalarını Avrupa’ya bağlayacak ve Nijer’den geçecek 13 milyar dolarlık bir doğalgaz boru hattı[3] inşa etme projesini de tehdit ediyor. AB’nin geçen yıl Rus gazından vazgeçme kararının ardından bu girişimin her zamankinden daha acil olduğu söylenebilir.

Büyük yakınlaşma: Küresel eşitlik ve onun sancıları

Nijer askeri yönetimi, ülkeye yapılacak herhangi bir yabancı askeri müdahalenin “katliamla” sonuçlanacağı uyarısında bulunurken, Mali ve Burkina Faso da yeni hükümeti desteklediklerini açıkladı. Ortak bir açıklamayla, herhangi bir askeri müdahalenin “Burkina Faso ve Mali’ye karşı savaş ilanıyla eşdeğer olacağı” ve “tüm bölgeyi istikrarsızlaştırabileceği” uyarısında bulundular. Dahası, Rusya’nın darbeci hükümetlerle olan güçlü bağları göz önüne alındığında, Nijer’e yönelik Batı destekli bir saldırı, Colin P. Clarke’ın “bölgesel bir vekalet savaşı” olarak tanımladığı, Rusya ve Wagner Grubu’nun Nijer’i (ve Burkina Faso ve Mali’yi), Batılı ülkelerin ise ECOWAS’ı desteklediği bir savaşa dönüşebilir.

Tüm bunlar, Rusya, Çin ve Batı’nın, büyümenin bir sonraki durağı olacağı tahmin edilen bu muazzam kaynak zengini, genç kıta üzerinde nüfuz sahibi olmak için yarıştığı yeni bir Afrika mücadelesinin eşiğinde olduğumuza dair korkuları besliyor. Ancak bu mantık hâkim olursa, bu Afrika için bir felaket olacak. Kavraması ne kadar zor olursa olsun, Batılı ülkeler- ve özellikle Fransa- bu Batı karşıtı eğilimin yakın zamandaki yabancı etkisinden çok, uzun süredir devam eden yeni sömürgecilik uygulamalarına karşı tarihsel şikayetlerle ilgili olduğunu kabul etmeli. Buna aynı eski reçeteyle- mali şantaj ve askeri güç- karşı koyma girişimleri yalnızca isyancıların kararlılığını güçlendirir.

***

[1] Fransa’nın Sahra altı Afrika’daki eski Fransız ve Belçika kolonileri üzerindeki etki alanı.
[2] CFA frangı on dört ülkede (eski Fransız sömürgesi olan on iki tane Afrika ülkesi, eski Portekiz sömürgesi olan Gine-Bissau ve eski İspanyol sömürgesi olan Ekvator Ginesi) kullanılan para birimi. Bu para birimini kullanan ülkelerin, Fransa’nın verdiği “CFA frangının avro ile sabitlenerek değer kaybetmemesi garantisi”ne karşılık, rezerv paralarının yüzde 50’sini Fransız Merkez Bankasında tutması gerekiyor.
[3] Trans-Sahra Doğal Gaz Boru Hattı Projesi.

DÜNYA BASINI

FT: Suudi Arabistan Trump’ın İsrail politikalarını dengeleyebilir

Yayınlanma

Trump-selman

Financial Times’tan Andrew England’ın kaleme aldığı bu makale, Donald Trump’ın ikinci başkanlık dönemine dair bölgesel beklentileri ve endişeleri ele alıyor. Trump’ın İsrail yanlısı politikalarını dengelemede Suudi Arabistan’ın kilit rol oynayabileceği değerlendiriliyor. Makaleye göre Trump’la yakın ilişkisi ile bilinen Veliaht Prens Muhammed bin Selman’ın diplomatik manevraları, Filistin meselesinin çözümünde merkezi rol oynayabilir. Riyad, Filistin devletine giden bir plan olmadan İsrail ile normalleşmenin mümkün olmayacağını açıkça deklare etmesine rağmen İsrail’in bu çözüme giden yolu kapamış olması ise Trump’ın önündeki en büyük engel…

***

Orta Doğu, Trump’ı dizginlemesi için Suudi Arabistan’a güveniyor

Andrew England

Trump’ın aşırı İsrail yanlısı bir gündem izleyeceğinden korkan Arap ülkeleri, Donald Trump ile ilişkisini ve bölgedeki siyasi ağırlığını kullanarak Suudi Arabistan’ın, Trump’ın Ortadoğu politikalarını dengelemesini umuyor.

Trump’ın kilit pozisyonlara bir dizi ateşli İsrail yanlısı ve İran karşıtı şahin aday atamasının ardından Arap yetkililer yeni yönetimin İsrail’in işgal altındaki Batı Şeria’yı ilhak etme, Gazze’yi işgal etme ya da Tahran’la gerilimi tırmandırma hamlelerini onaylayabileceğinden endişe ediyor.

Ancak yetkililer, Veliaht Prens Muhammed bin Selman’ın Trump ile olan ilişkisini, başkanın finansal anlaşmalara olan ilgisini ve Suudi Arabistan ile İsrail arasındaki ilişkilerin normalleşmesine yol açacak “büyük pazarlık” yapma arzusunu kullanarak, yeni yönetimin bölgedeki politikalarını yumuşatabileceğini umuyor.

Bir Arap diplomat, “Bölgedeki kilit aktör, Trump’la bilinen ilişkileri nedeniyle Suudi Arabistan, dolayısıyla ABD’nin yapmaya karar verebileceği herhangi bir bölgesel eylemin kilit noktası olacak” dedi.

Bir başka Arap yetkili de Prens Muhammed’in Trump’ın İsrail’in Gazze’de Hamas’a karşı yürüttüğü savaşı sona erdirmeye yönelik politikalarını ve daha geniş anlamda Filistin meselesini etkilemede “kilit” rol oynayacağını ve İsrail’le normalleşme potansiyelini bir koz olarak kullanacağını söyledi.

Yetkili, “Suudi Arabistan, Trump’ın Gazze ve Filistin’le nasıl başa çıkacağını büyük ölçüde etkileyebilir. Bölgedeki pek çok ülke bundan sonra ne olacağı konusunda endişeli” dedi.

Trump’ın ilk başkanlık döneminde, Suudi Arabistan onun “alışveriş odaklı” yönetim tarzını ve bölgesel rakibi İran’a karşı yürüttüğü “maksimum baskı” kampanyasını destekledi. Suudi ajanların 2018’de gazeteci Cemal Kaşıkçı’yı öldürmesinin ardından diğer Batılı liderler Krallığın fiili liderine soğuk davranırken Trump, Prens Muhammed’in yanında durdu.

Trump, İsrail-Filistin çatışmasını çözmek için “nihai anlaşmayı” yapacağını da iddia etmişti. Ancak damadı Jared Kushner tarafından yürütülen bu planlar başarısız oldu. Filistinliler ve Arap devletleri, önerilerin İsrail lehine fazlasıyla taraflı olduğunu düşündü. Trump ayrıca Filistin’e yardımı kesti, Washington’daki diplomatik misyonlarını kapattı, ABD Büyükelçiliği’ni statüsü tartışmalı olan Kudüs’e taşıdı ve işgal altındaki Golan Tepeleri üzerindeki İsrail egemenliğini tanıdı. Öte yandan, Trump, BAE ve üç Arap ülkesinin İsrail ile ilişkilerini normalleştirdiği “İbrahim Anlaşmaları”na da aracılık etti.

Trump geçen ay bir Suudi televizyon kanalı olan El Arabiya’ya verdiği demeçte başkanlığı döneminde ABD ile Suudi Arabistan arasındaki ilişkilerin büyük harflerle “MÜKEMMEL” olduğunu söyledi.

“Kral’a büyük saygı duyuyorum, Muhammed’e de büyük saygı duyuyorum; gerçekten harika bir iş çıkarıyor, o tam bir vizyoner” dedi.

ABD Başkanı Joe Biden göreve geldikten sonra Riyad, Trump ile bağlarını sürdürdü. Veliaht Prens Muhammed’in başkanlık ettiği Suudi Arabistan Kamu Yatırım Fonu (PIF), Kushner’in kurduğu özel sermaye fonuna 2 milyar dolar yatırım yaptı.

PIF’in yöneticisi Yasir al-Rumayyan, hafta sonu New York’ta düzenlenen bir UFC dövüşünde Trump ile ön sırada oturdu. Ayrıca, Trump’a ait golf sahaları, PIF’in en dikkat çeken spor girişimlerinden biri olan LIV Golf etkinliklerine ev sahipliği yaptı.

Ancak Prens Muhammed, Biden’ın göreve gelmesinden bu yana Suudi Arabistan’ın bölgesel politikalarını yeniden ayarladı. Riyad, 2023 yılında İran ile diplomatik ilişkileri yeniden kurdu özellikle Hamas’ın 7 Ekim 2023 saldırısının bölgede bir dizi çatışmayı tetiklemesinin ardından sürdürdüğü yumuşama politikası izlemeye devam etti.

Biden yönetiminin, Suudi Arabistan ile ABD arasında bir savunma anlaşmasını içeren üçlü bir anlaşma kapsamında İsrail ile ilişkilerin normalleşmesini hedefleyen planı, savaş nedeniyle sekteye uğrasa da ABD, Suudi Arabistan’ı krize yönelik herhangi bir bölgesel çözümde kritik bir aktör olarak görmeye devam ediyor.

Ancak Riyad, Filistinlilerin ölü sayısı arttıkça İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu’nun aşırı sağcı hükümetine yönelik eleştirilerini sertleştirdi.

Ekim ayında Suudi Arabistan Dışişleri Bakanı Prens Faysal bin Ferhan, Riyad’da düzenlenen bir basın toplantısında, İsrail ile normalleşmenin, “Filistin devletine dair bir çözüm bulunana kadar gündemde olmadığını” söyledi.

Prens Muhammed de geçen hafta Riyad’da düzenlenen Arap ve İslam zirvesinde İsrail’i Gazze’de “soykırım” yapmakla suçlarken, Lübnan’da Hizbullah’a karşı yürüttüğü savaşı ve İran’a yönelik saldırılarını kınadı.

Diplomatlar ve analistler, Veliaht Prens Muhammed’in konuşmasını, Müslüman dünyasının İsrail’in askeri saldırılarını kınamada ve bir Filistin devleti kurulmasına destek verme konusunda birleştiği mesajı olarak yorumladı. Salı günü Riyad, “İsrail’in Batı Şeria üzerinde egemenlik kurmaya yönelik aşırılık yanlısı açıklamalarını” da kınadı.

Trump seçim kampanyası sırasında Orta Doğu’ya barış getirme ve savaşı sona erdirme sözü vermişti. Ancak İsrail Büyükelçisi olarak seçtiği Mike Huckabee ve Orta Doğu temsilcisi olarak atadığı emlak kralı Steven Witkoff da dahil adaylarının çoğu ateşli birer İsrail yanlısı.

Trump, buna rağmen İbrahim Anlaşmaları’nı genişletmek istediğini belirterek Al-Arabiya’ya şunları söyledi: “Çerçeve zaten hazır, tek yapılması gereken bunu yeniden devreye sokmak ve bu çok hızlı gerçekleşebilir. Eğer kazanırsam bu kesinlikle bir öncelik olacak… sadece Ortadoğu’da barışı sağlamak… Bu olacak” dedi.

İbrahim Anlaşmaları’nın genişletilmesinde Suudi Arabistan kilit bir rol oynayabilir. Ancak Arap yetkililer, Trump’ın bunu ancak Netanyahu’ya, Filistin devleti kurulmasına yönelik tavizler vermesi için baskı yaparak başarabileceğine inanıyor. Bu, İsrail Başbakanı’nın şiddetle karşı çıktığı bir mesele.

Bir diğer Arap diplomat ise, “Trump’ın şu anda Ortadoğu’da Suudi Arabistan’dan daha çok ihtiyaç duyduğu başka bir aktör yok. Trump, kendisine sunulmuş hazır anlaşmalardan kredi almayı seven biri. Eğer Muhammed bin Selman ona bir anlaşma sunarsa, bu bir olasılık olabilir, hatta tek olasılık olabilir” yorumunda bulundu.

Arap yetkililer de Gazze’deki yıkımın neden olduğu öfkenin, Filistin davasını yeniden bölgesel gündemin en üst sırasına taşıması nedeniyle Trump’ın Filistinlileri göz ardı etmesinin daha zor olacağını umuyor. Liderler çatışmanın kendi halklarının bazı kesimlerini, özellikle de Prens Muhammed’in ana seçmen kitlesi olan gençleri radikalleştirmesinden endişe ediyor.

İlk Arap diplomat “Trump’ın Gazze’deki savaşı sona erdirmesi gerekecek ve bunu yapmak için de ertesi günü ele alması gerekiyor” dedi: “Filistin meselesine odaklanmadan bölgesel çözüm işe yaramaz. Suudi Arabistan açıkça belirtti ki, bir Filistin devleti kurulmadıkça normalleşme bir seçenek değil.”

Okumaya Devam Et

DÜNYA BASINI

İsviçreli askeri uzman Bosshard ile mülakat: Rusya’dan hangi karşılık beklenebilir?

Yayınlanma

Yazar

Çevirmenin notu: ABD Başkanı Joe Biden’ın Rusya topraklarına yönelik uzun menzilli füzelerin kullanılmasına izin verme kararı, Rusya’nın olası tepkilerini gündeme taşıdı. İsviçre Genelkurmay Başkanlığı’ndan emekli yarbay ve siyasi ve askeri strateji analisti Ralph Bosshard, Rusya’nın tepkisinin genelde ihtiyatlı ve kademeli olacağını, ancak uluslararası sulardaki veya üçüncü ülkelerdeki İngiliz ve Fransız hedeflerinin vurulabileceğini belirtiyor. Buna karşın, NATO’nun 5. Maddesi’ni devreye sokacak bir saldırının pek olası olmadığı ifade eden Bosshard, Ukrayna’nın Batı’dan aldığı silahlarla elde edebileceği askeri başarıların sınırlı kalacağını, çünkü Rusya’nın buna yönelik hazırlık yaptığını söylüyor. Ayrıca, Rusya’nın komuta merkezlerini sık sık yer değiştirdiğini ve geniş lojistik ağını koruma kapasitesine sahip olduğunu vurgulayan uzman, Batı’nın uzun menzilli silahlarının, savaşın seyrini kökten değiştirme potansiyelinin olmadığını, asıl belirleyicinin Rusya ve Çin liderlerinin kararları olduğunu ifade ediyor. Bosshard’a göre, Biden’ın bu kararını görev süresinin sonunda alması, Trump yönetimini zora sokma ve kendi dönemini daha güçlü bir şekilde kapatma çabası olarak yorumlanabilir. Moskova’nın şu ana kadar temkinli hareket ettiğini belirten Bosshard, Kremlin’in Batı’ya temkinli mesajlar verdiğini ve bu gerilimin medya üzerinden yönetildiğini dile getiriyor.


Rusya’dan nasıl bir askeri karşılık bekleyebiliriz? İsviçreli askeri uzman Bosshard ile mülakat

Éva Péli, NachDenkSeiten

Görev süresi sona ermekte olan ABD Başkanı Joe Biden, ABD’nin uzun menzilli füzelerinin Rusya topraklarındaki hedeflere karşı kullanılmasına izin verdi. Bu kapsamda, daha önce uygulanan kısıtlamalar kaldırıldı ve Beyaz Saray da bunu resmî olarak teyit etti. İsviçreli askerî uzman Ralph Bosshard, bu kararın muhtemel sonuçlarını NachDenkSeiten’a değerlendirdi.

Éva Péli: Joe Biden’ın bu açıklaması askerî açıdan nasıl değerlendirilmeli? Rusya’dan beklenen askerî tepki nedir ve bu tepki kimlere (ABD, İngiltere, Fransa ya da Ukrayna) yönelebilir?

Ralph Bosshard: Ruslar, Ukrayna topraklarındaki hedeflere dönük saldırıların yanı sıra, uluslararası sularda, denizaşırı varlıklarda ya da üçüncü ülkelerde bulunan İngiliz ve Fransız askerî hedeflerini vurma alternatifine de sahip. Fakat üçüncü ülkelerdeki operasyonlar büyük ihtimalle bazı kısıtlamalarla karşılaşacaktır. Şu ana kadar çatışan taraflar birbirlerinin uydularını hedef almaktan kaçındılar, zira bu durum Pandora’nın kutusunu açabilir. Uydu hedefleme şu an için bir tabu gibi görünüyor. Bu konuda silahlanma kontrolü müzakereleri için fırsatlar bile olduğunu düşünüyorum.

Batı tarafından Ukrayna’ya şu ana kadar sağlanan kısa ve orta menzilli silahlarla Ukrayna, mevcut en acil askerî sorunlarını çözmeyi deneyebilir.

Bu sorunlardan biri, Rusya’nın FAB adı verilen ağır uçak bombalarının, iyi inşa edilmiş saha tahkimatlarını imha etmek için kullanılması. 2014-2022 yılları arasında inşa edilen ve betonla güçlendirilmiş bu tahkimatlar artık Ruslar tarafından her yerde aşılmış durumda. Şimdi ise Ukrayna birlikleri, özellikle yerleşim yerlerinde bu tahkimatları savunarak pozisyonlarını korumaya çalışıyor. FAB bombaları yönlendirme modülleriyle donatılmış olup yaklaşık 70 kilometre uzaklıktan bırakılabiliyor. Ruslar bu bombaları artık oldukça hassas bir şekilde kullanıyor. Bu bombaların taşıyıcıları, taktik bombardıman uçaklarıdır ve bu uçaklar 170-200 kilometre derinlikteki hava üslerinden operasyon düzenler. Eğer bu hava üsleri, Batı menşeli uzun menzilli silahların menziline girerse, Ruslar daha gerideki üslerden operasyon yapmaya başlayacaktır. Moskova’daki Genelkurmay Akademisi’ndeki eğitimim sırasında Su-24 tipi cephe bombardıman uçaklarını hesaba katarak planlama yapıyorduk. Bugün kullanılan Su-34 uçaklarının menzilinin Su-24’lerden çok daha fazla olduğunu söyleyebilirim. Geriye çekilerek operasyon düzenlemek Ruslar açısından sorunsuz olacaktır.

Rusya’nın lojistik destek hatlarını ve cepheye asker taşınmasını kesintiye uğratmak, yalnızca belirli hedef kategorilerine karşı yoğun ve sistematik saldırılarla mümkün. Bunlar, mesela mühimmat veya yakıt depoları gibi tesisler ya da demir yolu ağı olabilir. Ruslar, lojistik tesislerini geniş bir alana yayabilir ve Donbass’taki sıkı demir yolu ağından faydalanabilir. Ayrıca bu ağ, ek demir yolu hatlarıyla daha da güçlendirilebilir. Bu görev, Rusya ordusunda bulunan demir yolu birliklerine ait. Ukraynalıların bu ağı kesintiye uğratması için ciddi bir çaba göstermesi ve çok sayıda füze kullanması gerekecektir. Fakat Ukrayna’nın savaş uçakları ve roketatarlarıyla cepheye ne kadar yaklaşabileceği belli değil.

Bununla beraber yer hedeflerine yönelik saldırılar da karmaşık bir hedefleme süreci gerektirir. Ruslar, geçerli operasyon prosedürlerine göre, komuta merkezlerini günlük olarak değiştirir. Son zamanlarda Rusya’nın komuta merkezlerinin imha edildiğine dair neredeyse hiç haber duymadım.

Temel olarak Rusya ordusunun operasyon prosedürleri, düşman tarafından kısa ve orta menzilli silahların kullanılmasını öngörüyor. Ruslar bu tür bir duruma hazırlanmış durumda ve eğitimlerini buna göre aldılar. Dolayısıyla, Batı tarafından tedarik edilen kısa ve orta menzilli silahlarla Rusya Silahlı Kuvvetlerine baskı uygulanması ancak geçici bir etki yaratacaktır.

İlave olarak, Ukraynalılar, askerlerin moralini artırmak amacıyla sembolik açıdan önemli hedeflere saldırabilirler. Ancak bu tür saldırıların kalıcı bir askerî etkisi olmayacaktır. Bunun aksine, yalnızca askerî hedeflere yönelik saldırıların Ukraynalıların moraline etkisi sınırlı kalacaktır.

Bütün bu süreçte hedeflerin kontrolü Batı’nın –özellikle de ABD’nin– elinde. Ukraynalılar, saldırıların gerçekleşmesi için gerekli olan seyrüsefer, iletişim ve istihbarat araçlarına doğrudan erişime sahip görünmüyor. Özellikle en yeni sistemler için üretici firmalardan teknik destek alınması gerektiği de anlaşılıyor. Bu araçların kullanımıyla Biden, Rusya’nın ilerleyişini yavaşlatabilir ve muhtemel bir çöküşü –en azından Trump’ın göreve başlamasına kadar– erteleyebilir. “Benim gözetimimde olmadı,” anlayışı burada geçerli gibi görünüyor.

Bu kararlar ışığında müzakereli çözüm şansı nasıl değerlendirilebilir?

Bu kararların müzakereli çözüm şansını ciddi ölçüde etkileyeceğini düşünmüyorum. Ukrayna’daki savaşın nasıl ve ne zaman sona ereceğini Batı’nın silah sevkiyatları belirlemeyecek. Batı’nın “mucize silahları” olarak lanse edilen sistemler, Şubat 2022’den bu yana savaşın gidişatında kayda değer bir değişiklik yaratamadı. Daha önce belirttiğim üzere ATACMS, Storm Shadows ve diğer benzeri sistemler de bu savaşın kaderini kökten değiştiremeyecek. Bu savaş, Şi Cinping ve Vladimir Putin’in “tamam yeter” dedikleri zaman sona erecek. Genel manada, Rusya veya Çin ile Batı adına bir savaşa girmeye hazır olan herkesin uyarıyı almış olması gerektiğini düşünüyorum.

Eylül ayında Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Batı’nın uzun menzilli silahlarını Rusya’ya karşı kullanmasının, NATO ülkelerinin Ukrayna’daki çatışmaya doğrudan katılımı anlamına geleceğini söylemiş ve şu uyarıda bulunmuştu: “Eğer savaşı Ukrayna topraklarından Doğu’ya taşırlarsa, savaş orada sona ermeyecek; zira savaş Batı’yı da içine alacak.”

NATO’nun, Putin’in öngördüğü bu muhtemel tepkiye nasıl hazırlanacağı büyük bir soru işareti. Şu anda Fransızlar ve İngilizler açısından, Bab el-Mandeb Boğazı ya da İran kıyıları civarındaki sularda savaş gemilerini konuşlandırmaktan bir süreliğine kaçınmak daha uygun olabilir. Hatta diğer deniz bölgelerinden de uzak durmaları gerekebilir. Bunun yanı sıra, Batı Avrupa’daki deniz tabanında bulunan tesislere karşı dikkatli olunması gerektiğini özellikle vurgulamak isterim.

Almanya’nın kendi topraklarına dönük bir saldırı beklentisi içinde olmadığını, sivil savunma alanında neredeyse hiçbir tedbir alınmamış olmasından anlayabiliriz. Halka, evlerinin bodrumlarını temizlemeleri ve kendilerine bol şans dilemeleri yönünde tavsiyeler dışında, Almanya Savunma Bakanı Boris Pistorius’un (SPD) elle tutulur bir hazırlık sunmadığı aşikâr. Oysa, bir ülkeye ve halkına zarar vermek için artık çok daha farklı araçlar mevcut.

Uzun zamandır Almanya Şansölyesi Olaf Scholz’un daha akıllı bir strateji izlediğini düşünüyorum. Kendisi, gereksiz yere ve erken bir dönemde risk alarak öne çıkmaktan kaçınıyor. Ancak ne yazık ki etrafında zayıf bir hükûmet ekibi var. Geçtiğimiz yıl Federal Meclis’te eleştirdiğim Ulusal Güvenlik Stratejisi, son derece zayıf bir metindi. Ama o zaman bile CDU/CSU muhalefetinin sunacak daha fazla aklı yoktu.

ABD Başkanı Joe Biden, daha önce bu tür füzelerin Rusya’daki hedeflere karşı kullanılmasına izin vermeyeceğini belirtmişti, zira bunun üçüncü dünya savaşına yol açabileceğinden endişe duyuyordu. Fakat görev süresinin sonlarına yaklaşırken, Biden’ın artık böyle bir senaryodan korkmadığı anlaşılıyor. Peki, bu süreçte ne değişti?

Biden’ın bu kararı, Trump ekibi ile Putin yönetimi arasında halihazırda yapılmış olması muhtemel anlaşmayı bozmayı amaçlıyor. Bu stratejiyle, Putin’in öyle bir tepki vermesi hedefleniyor ki, bu tepki Trump’a savaşın devam etmesinden başka bir seçenek bırakmasın. Şu anki durumda Ruslar, Amerikan tesislerine veya birliklerine saldırmaktan kaçınıyor; böyle bir adımın Trump yönetimiyle ilişkileri doğrudan etkileyebileceğini biliyorlar.

Fransa ve İngiltere’nin bu denkleme dahil edilmesi, savaşın Trump’ın göreve gelmesinden sonra da devam etmesini garanti altına alma stratejisinin bir parçası. Biden, bu noktada Fransa ve İngiltere’nin büyük güç olma heveslerini ustaca kullanıyor. Ancak hem Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron hem de İngiltere Başbakanı Keir Starmer, Rusya’nın muhtemel misilleme hamlelerinin, Trump’ın göreve başlamasından sonra özellikle onları hedef alacağının farkında. Bu nedenle, durum ciddileştiğinde İngiltere ve Fransa’nın, deyim yerindeyse, “görünmezlik moduna geçeceğini” düşünüyorum.

Rusya’nın mevcut stratejisinde NATO’nun 5. Madde’sini (bir üyeye yapılan saldırının tüm NATO üyelerine yapılmış sayılmasını öngören madde) devreye sokacak bir durumdan kaçınması önemli. Bu nedenle Rusya, NATO topraklarında herhangi bir hedefe saldırmayacaktır. Bunun yerine, İngiltere ve Fransa’nın ana vatanı dışındaki tesislere saldırılar düzenleyerek, bu ülkelerin güçlerini koruyamayacaklarını göstermeye çalışabilir. Nitekim, Rusya’nın birkaç gün önce Ukrayna’daki hedeflere dönük kombine füze ve drone saldırılarını yeniden başlatması, Moskova’nın misilleme yeteneğini açıkça ortaya koyuyor. Üstelik bu saldırılar, iyi korunan hedeflere karşı dahi başarılı bir şekilde yapılabiliyor. Bu da Rusya’nın mevcut gelişmeleri önceden öngördüğünü ve buna hazırlıklı olduğunu gösteriyor.

Açık konuşmak gerekirse, ABD’nin Rusya’ya, belirli saldırılardan önce uygun kanallar aracılığıyla uyarılarda bulunması bile beni şaşırtmaz. Bu tür bir iletişim, savaşı daha büyük bir tırmanıştan koruma amaçlı bir tedbir olabilir.

Genel olarak Kremlin’in her zamanki gibi, temkinli ve ihtiyatlı bir şekilde tepki vereceğini düşünüyorum. Ancak Putin’in basında zaman zaman “nükleer tehdit” kartını oynaması, Biden’ı başarısız bir lider gibi gösterme stratejisinin bir parçası. Bu durum, Biden’ın sırf egosu uğruna, görev süresinin son anlarında bir nükleer savaşı riske atmış bir başkan olarak algılanmasına neden olabilir. Öte yandan Trump, bu retoriği kullanarak kendisini barışın ve gerilimi düşürmenin mimarı olarak sunabilir. Bu da Trump’ın söylemsel bir üstünlük elde etmesine yol açabilir. Lütfen, benden Biden’ın liderlik becerilerine övgüler dizmemi beklemeyin. Bu bağlamda, onun kararlarının stratejik etkisi tartışmaya aşikâr.

Ukrayna Devlet Başkanı Vladimir Zelenskiy’in, ABD Başkanı Joe Biden’ın uzun menzilli füzelerle ilgili kararını medyada duyurmasından rahatsız olduğu iddiaları basında geniş yankı buldu. Uzmanlar, bu açıklamayı ABD yönetiminin Rusya’yı saldırılardan önce bilgilendirerek bir tırmanışı önleme çabası olarak yorumluyor. Peki, bu durum nasıl değerlendirilmeli?

Burada Zelenskiy için “isteğe göre bir menü” hazırlanmadığını açıkça görebiliyoruz. Ukrayna’nın lideri, kendisine sunulan yardımı olduğu gibi kabul etmek zorunda. “Büyük aktörler” sahnede kararları alırken, Ukrayna ancak bu oyunun bir parçası olabilir. Biden, bir yandan gerilimi artıracak bir açıklama yaparken, diğer yandan tansiyonu düşürme çabası içinde görünüyor. Kararını kamuoyuna duyurarak, esasen Rusya’ya dolaylı bir uyarı göndermiş ve onları bir nebze rahatlatmış oldu. Biden, bu saldırıların Zelenskiy’in istediği gibi sürpriz bir şekilde gerçekleştirilmesine izin verebilirdi; fakat bu, şu anki stratejiyle uyuşmuyor.

Bu durum, günümüz savaşlarının “medya savaşı” karakterini bir kez daha gözler önüne seriyor. Batı, medya hakimiyetinin her savaşta üstünlük sağlayacağını varsayıyor. Bu anlayış büyük ölçüde, ABD’nin Vietnam Savaşı’ndan kalma travmasına dayanıyor. Ancak bu medya savaşı içinde, Ukrayna lideri Zelenskiy’in stratejik kararlarının Rusya’nın lehine olabilecek etkiler doğurabileceği bir gerçek. Örneğin, Çernigov oblastına (Ukrayna ordusunun Kuzey Harekât Komutanlığı’nın önemli bir merkezi) asker kaydırılması, mevcut durumu Zelenskiy açısından daha da kötüleştirebilir.

Bu aşamada Ukrayna’nın, moral artırıcı bir başarıya ihtiyacı var. Bunun için Rusya’ya birkaç füze saldırısı gerçekleşebilir ve bu saldırılar daha sonra stratejik zaferler olarak lanse edilebilir. Ancak bu hamlelerin kalıcı bir askerî etkisi olup olmayacağı belli değil. Öte yandan, Trump ve Kuzey Kore güçleri hakkındaki spekülasyonlarla bir “ihanet hikayesi” hazırlığının şimdiden yapılmış olması dikkat çekici.

Biden’ın kararını basın yoluyla duyurması, aslında planın en kritik parçalarından biriydi. Bu ilan, Biden’ın başkanlık dönemi boyunca elde ettiği zayıf başarı karnesini toparlama çabasının bir parçası. Kabil’deki kaotik çekilme sonrası yaşanan utanç verici süreç, Biden’ın hanesine yazılmıştı. Buna rağmen, 2021’in aralık ayında Rusya’nın sunduğu güvenlik garantileri teklifini küçümseyip reddetme cesaretini göstermişti. Şubat 2022’den itibaren ise, ABD’nin Kiev’deki müttefikinin darbeler almasına seyirci kalmak zorunda kaldı. Şimdi, kalan iki aylık görev süresinde, bu tabloyu tersine çevirmek ve daha iyi bir izlenim bırakmak için çabalıyor.

Fakat Biden’ın, dünyayı bir nükleer savaşa sürükleme gibi bir niyet taşımadığı bariz. Bu, Biden’ın planlarının bir parçası değil. Bilakis, mevcut hamleleri hem içeride hem de uluslararası arenada itibarını artırmaya yönelik bir girişim olarak okunmalı.

Biden’ın uluslararası sahnedeki zayıflığı, yakın zamanda Peru’daki zirvede daha da belirgin hale geldi. Aile fotoğrafında Biden’ın arka ve dış köşelere yerleştirilmesi, sembolik olarak onun düşen önemini gözler önüne serdi. Üstelik, Çin Devlet Başkanı Şi Cinping’in, Trump ile iyi bir şekilde çalışabileceğini söylemesi, Biden’a dolaylı bir mesaj göndererek onunla artık çalışmak istemediğini ima etmişti. Bu durum, Biden’ın uluslararası alandaki pozisyonunu daha da zayıflattı.

Biden, görev süresinin kalan iki ayında daha fazla aşağılanmak istemiyorsa, şimdi hızlı ve etkili hamleler yapmak zorunda. Kendi döneminin, özellikle Jimmy Carter’ın başkanlığının son dönemine benzeyen bir şekilde sona ermesini istemediği belli.

Biden’ın ABD’nin uzun menzilli silahları için genişletilmiş hedeflerine ilişkin kararını hangi biçimde aldığına dair bilginiz var mı? Bu bir başkanlık kararnamesi, resmi bir hükümet kararı ya da yalnızca Kiev’e (ve kiminle) yapılan bir telefon görüşmesi şeklinde mi? Ve bugüne kadar silahların menzil sınırlaması nasıl sağlandı, yalnızca teknik bir yöntemle mi yoksa bir emirle mi?

Bu tür detayları elbette yalnızca doğrudan taraf olanlar bilir. Ancak kararın uygulanmasının üçlü bir işbirliğiyle gerçekleştirilmesi muhtemel. Amerikan, İngiliz ve Fransız askerleri saldırıları muhtemelen birlikte planlayacak. NATO kurumlarının bu süreçte pek bir etkisinin olacağını düşünmüyorum. Zira tecrübelere göre, büyük devletler stratejik varlıklarını paylaşmayı tercih etmez; bu, genelde herkesin kendi önceliğine göre hareket ettiği bir alan. Bu kapsamda özel harekât birlikleri, stratejik silahlar, uydu ve istihbarat bilgileri gibi yalnızca hükümet düzeyinde erişilebilen araçlar yer alır. Dolayısıyla, bu tür bir işbirliğinin halihazırda kurulmuş olması pek muhtemel değil. Belki bu süreç sıfırdan oluşturulmak zorunda kalabilir.

Şimdi bir hedefleme süreci başlatılması gerekiyor. Bu süreç, durum değerlendirmesinden hedef seçimine ve etkinlik analizine kadar uzanıyor. Bunun içinde istihbarat toplama, iletişim ve navigasyon uyduları yer alıyor. Bu uyduların bazıları muhtemelen doğru yörüngeye henüz yerleştirilmiş değil. Hazırlık çalışmalarına elektronik harp alanındaki tedbirler de dâhil. Geçtiğimiz ay Rusya’nın birkaç şehrinde bizzat şahit oldum ki, Ruslar GPS sinyallerini engelliyor ve hatta zaman zaman yanıltıcı sinyaller yayıyor. Yani, GPS cihazları yanlış konumlar tespit ediyor. Bu sapmaların 15 kilometreye kadar ulaştığını gözlemlemiştim.

Tüm bu süreç, devlet başkanlarının ya da başbakanların –Biden, Starmer ve Macron’un– silahlı kuvvetlerin başkomutanı sıfatıyla verdiği bir planlama talimatını gerektiriyor. Ön hazırlıkların, yani muhtemel planların ne kadar ilerlemiş olduğuna bağlı olarak, oldukça uzun sürebilecek bir planlama sürecinin başlatılması gerekebilir. Hangi hedeflere saldırılacağı konusunda Ukraynalılar belki önerilerde bulunabilir ama son söz büyük ihtimalle Amerikalılar, İngilizler ve Fransızlara ait olacaktır.

Okumaya Devam Et

DÜNYA BASINI

Gideon Levy: Böylesine korkunç savaş suçları işlenirken hiç bu kadar gurur duyulmamıştı

Yayınlanma

Aşağıda çevirisini okuyacağınız İsrail’in en köklü gazetelerinden Haaretz’de yayınlanan köşe yazısında İsrail’in Gazze’deki katliamları karşısında İsrail toplumunun etik ve ahlaki olarak nasıl dönüştüğü/dönüştürüldüğü anlatılıyor:

***

Siyonistlerin yeni ideali: Gazze Savaşı’ndan utanmayan bir İsrailli nesil

Gideon Levy

“Teachers for Change” (Değişim İçin Öğretmenler) adlı bir kuruluşun CEO’su ve eğitimci olan Yair Weigler, yedek kuvvetlerdeki uzun süreli görevinden yeni döndü.

“Gazze Şeridi’ndeki çeşitli mahallelerde ve mülteci kamplarında faaliyet gösterdik, biraz da plajlarında vakit geçirdik, ardından Lübnan’da göreve devam ettik… Aramızda yerleşimciler, Tel Avivliler, 2005’te [Gazze Şeridi’ndeki] Katif Bloğu’ndan tahliye edilenler vardı; silah arkadaşlarıydık, eğitimciler ve yüksek teknoloji çalışanlarıydık… tek bir tank bölüğüydük” dedi şiirsel bir dille, sanki ordudan sonra yurtdışında bir geziye çıkıp dönen genç bir adam gibi, ziyaret ettiği yerleri övüyordu. Ah, Şucaiye, ah, ne birlik ama. Ne ordu ne halk.

Eski Başbakan Naftali Bennett, eğitimcinin sözlerini paylaşmakta gecikmedi: “İsrail’de bir aslanlar kuşağı doğdu. Hiç şüphem yok ki bu çocuklar, savaşçılar ve yedekler, sivil hayata daha idealist, daha merhametli insanlar olarak dönecekler ve önümüzdeki 50 yıl boyunca bu ülkeyi yeniden inşa edecek insanlar onlar olacak. Umut var!”

Eğer Bennett’ın küçük örme kipasıyla sergilediği aşırı duygusallığı bir kenara bırakırsak bile, şaşkın ve çaresiz gözlerimizin önünde cereyan eden kaostan dehşete düşmemek elde değil. Yedi yirmi dört. Etnik temizlik ve toplu katliam artık birer ideal; savaş suçları ise daha değer odaklı ve “iyi” siviller yaratıyor. Bennett’ın anlayışında umudun anlamı işte bu.

İnanmakta güçlük çekiyor insan. İsrail’de bir öğretmenin yedek görevindeki son derece sorunlu deneyimlerini böyle ifade ettiğini, ılımlı sağ kanadın liderlerinden alternatif için umut olan birinin ise bu şekilde tepki verdiğini okuyoruz. 2024 İsrail’inde, ordunun Gazze ve Lübnan’da yaptıklarıyla ilgili bir özeleştiri işareti görmek şöyle dursun artık suçlar ve vahşet birer ideal düzeyine yükseltiliyor. Vatandaşlık derslerinde artık, on binlerce kadın ve çocuğun katledilmesinin nasıl bir “değer” haline geldiği tartışılacak. İşte bir toprak parçasını yok edip İsraillileri daha iyi vatandaşlar haline getirmenin yolu budur. Soykırım, bir eğitim atölyesi olarak sunuluyor.

Suçluluk duygusu, bir hesaplaşma veya etik sorgulamalar bekleyen herkes tam tersini buluyor. Yaptıklarından dolayı travma yaşayan, bitmek bilmeyen kâbuslar gören, işlediği vahşetler yüzünden uykusunda çığlık atan bir nesil bekleyenler, ulusal gururla karşılaşıyor. Siyonist ideal artık Gazze’de süren savaş. Uluslararası mahkemelerde tanımlanmayı bekleyen korkunç bir suç, tüm dünyanın haklı olarak dehşetle izlediği bir savaş, şimdi bir “değer” olarak yüceltiliyor. Burada bir aslanlar kuşağı doğdu.

Bu aslanlar kuşağı, bir an bile yaptıklarıyla yüzleşmeye cesaret edemeyecek kadar korkak. Bastırma ve inkârı anlamak mümkün. Sonuçta bunlar olmadan, böylesine anlamsız ve dizginsiz bir savaş sürdürülemezdi. Ancak İsrail bunu daha akıl almaz bir noktaya taşıdı.

Böylesine korkunç savaş suçları işlenirken hiç bu kadar gurur duyulmamıştı. Subaylar kameraların önünde Gazze’deki yıkıntılar arasında göğsünü kabartarak yürüyor. Etrafında, tüm bu yıkımın anlamını sorarak mesleğinin itibarını kurtaracak tek bir muhabir bile yok. Bunun amacı neydi, yasal dayanağı neydi, ahlaki boyutu neydi? Bize böyle bir yıkımı gerçekleştirme yetkisini veren neydi? Toprak yolda, koltuk değnekleriyle, tekerlekli sandalyelerde, açlıktan bitap düşmüş eşeklerin çektiği arabalarla gidip gelen, TV muhabiri Ohad Hamo’nun soracağı herhangi bir soruya bir damla su karşılığında yanıt vermeye hazır insanların oluşturduğu konvoylar var ve bu, Hamo’nun mesleki gururunu destekleyen bir gazetecilik başarısı olarak adlandırılıyor.

Rus televizyonunun Ukrayna’dan böylesi utanç verici bir görüntüyü yayınlamaya cesaret edebileceği şüpheli. Belki orada utanç buna engel olabiliyor. Burada ise utanma hissi yok. Ne Hamo, ne Kanal 12, ne medya, ne Weigler ne de Bennett’in söylediklerinde…

Mesele sadece İsrail’in utanma duygusunu kaybetmiş olması değil. Yaptıklarıyla gurur duyuyor. İsrailliler savaşı sadece gerekli bir kötülük olarak görmüyor, bizi bununla yaşamaya mahkûm eden bir durum olarak değerlendirmiyor. Şimdi savaş, bir değer modeli – pedagojik bir şiir olarak sunuluyor. Gazze Şeridi’nin kuzeyindeki sürgün ve güneyindeki katliam birer ulusal miras olarak tanıtılıyor, yakında fotoğraf albümleri ve müzelerle birlikte gelecek. Bunu telafi etmek çok daha zor olacak.

Bennett, vicdanı ve pusulası olmayan bu aslanlar kuşağının önümüzdeki 50 yıl boyunca ülkeyi inşa edeceğini vaat ediyor. Hayal edin. Bekleyip göreceğiz.

Okumaya Devam Et

Çok Okunanlar

English