Yetkililere göre, eski Filipinler Devlet Başkanı Rodrigo Duterte, “insanlığa karşı işlediği suçlar” gerekçesiyle Lahey’deki Uluslararası Ceza Mahkemesi’nde (UCM) yargılanmayı beklerken mayıs ayında yapılacak ara seçimlerde aday olmaya devam edecek.
Filipinler Seçim Komisyonu, eski liderin Davao City belediye başkanlığı seçimlerinde aday olmaya devam edeceğini söyledi. Bölge ailesinin yönetiminde ve şu anda şehrin belediye başkanı olan ikinci oğlu Sebastian belediye başkan yardımcılığı için yarışıyor.
Seçim Komisyonu Başkanı George Garcia perşembe günü yayın kuruluşu ANC’ye verdiği bir mülakatta şunları söyledi Filipin yasalarına göre bir aday “kesinleşmiş bir mahkumiyet kararına” kadar adaylığını koyabiliyor. Duterte kazanırsa, seçilmiş belediye başkan yardımcısı geçici olarak görevi devralacak.
Ara seçimler senatörler, kongre üyeleri ve belediye başkanları da dahil olmak üzere 18,200’den fazla pozisyon için yapılacak seçimleri kapsıyor.
Filipinler’in eski Devlet Başkanı Duterte tutuklandı
Duterte, önceki gün Manila’nın uluslararası havaalanında dramatik bir şekilde tutuklanmasının ardından çarşamba günü Hollanda’ya getirildi. Duterte, uyuşturucuya karşı verdiği sert mücadelede binlerce Filipinlinin ölümüne yol açmakla suçlanıyor. UCM’nin Lahey’in eteklerindeki gözaltı merkezinde kalacak ve burada kitaplara, televizyona, basketbol sahasına, mutfağa ve tıbbi tesislere erişimi olacak.
Eski lider uzun bir hukuki süreçle karşı karşıya. Filipinler Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nde yardımcı doçent olan Michael Tiu, Nikkei Asia’ya yaptığı açıklamada, Duterte’nin “Ön Yargılama Dairesi’nden geçici tahliye talebinde bulunabileceğini” belirterek, bunun için Duterte’nin avukatlarının mahkemeyi sağlığının yeterince kötü olduğuna ikna etmesi gerektiğini söyledi. Ancak Tiu, UCM’nin bunu kabul etmesi halinde, özgürlüğünün Hollanda’da kalmak gibi koşullar içerebileceğini söyledi.
79 yaşındaki Duterte kronik bir otoimmün hastalık, diyabet, sırt ağrısı ve migren gibi çeşitli hastalıklardan muzdarip. Akrabaları ve müttefikleri durumunu “ciddi” olarak nitelendiriyor ve salı günü tutuklanması sırasında tıbbi bakımdan mahrum bırakıldığını iddia ediyorlar, Başkan Ferdinand Marcos Jr. yönetimi ise bunu reddediyor.
Tiu, Duterte’nin UCM’nin tutuklama kararına da itiraz edebileceğini söyledi.
Duterte, Roma Statüsü’nün 7. maddesi uyarınca insanlığa karşı suç işlemekle itham ediliyor. Bu maddeye göre “insanlığa karşı suç”, cinayet ve işkenceden zorla kaybetmeye kadar uzanan “herhangi bir sivil nüfusa yönelik yaygın veya sistematik bir saldırının parçası olarak işlenen” eylemleri kapsıyor.
İlk adım, UCM’nin Ön Yargılama Dairesi’nin suçlamaları onaylamak için bir duruşma düzenlemesi. Ateneo de Manila Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nde uluslararası hukuk dersleri veren Evecar Cruz-Ferrer, “Suçlamalar onaylanırsa, yargılanmak üzere teslim edilecek” dedi.
UCM, ön duruşma için savcılık, savunma ve mağdurların yasal temsilcilerinin argümanlarını dinleyecek üç yargıç belirledi. Kararları 60 gün içinde açıklanacak.
Uzmanlar, UCM’nin Duterte’nin yandaşlarına karşı daha fazla tutuklama emri çıkarma olasılığına dikkat çekerken, Filipin hükümeti de bu tür durumlarda Interpol taahhütlerini yerine getireceğini yineledi.
Manila’daki San Sebastian College-Recoletos Hukuk Fakültesi dekanı ve uluslararası hukuk uzmanı Rodel Taton, “Eski Başkan Duterte’ye yakalama emri çıkarıldıysa, uyuşturucuyla savaşla ilgili cinayetlere aktif olarak katılan kişilere de yakın zamanda çıkarılması bekleniyor” dedi.
Duterte’nin uyuşturucu savaşının “mimarı” olarak kabul edilen Filipinli Senatör Ronald “Bato” dela Rosa, UCM tarafından tutuklanmaya hazır olduğunu ima etti. “Eğer tüm yasal yollar tükenir ve yine de adalet yerini bulmazsa, ailemin acı çekmesini istemiyorum. Ona bakmama izin vereceklerini umarak yaşlı adamın yanına gitmeye hazırım,” dedi çarşamba günü yaptığı açıklamada.
Duterte’nin davası mahkemeye taşınırsa, Lahey’de kalması gerekecek ve uzmanlar bu yasal sürecin yıllar alacağını belirtiyor.
Cruz-Ferrer, UCM mahkemesinin kararını açıklamasını beklerken yaklaşık on yıl boyunca gözaltında tutulan Kongo’nun eski başkan yardımcısı Jean-Pierre Bemba’nın durumunu örnek gösterdi. Kendisi 2018 yılında beraat etti.
Sanığın suçluluğunu kanıtlama yükümlülüğü UCM’nin savcılık ekibine aittir. “UCM ölüm cezası vermiyor. Ancak 30 yıla kadar hapis cezası ya da istisnai durumlarda müebbet hapis cezası verilebilir. Para cezaları ve gelirlerin müsaderesi de düşünülebilir,” dedi Cruz-Ferrer.
İlk karar ne olursa olsun, hem savcının hem de savunmanın kararı ve cezayı temyiz etme hakkı var. Herhangi bir temyiz başvurusu UCM’nin Temyiz Dairesi’nden beş yargıç tarafından ele alınacak ve hepsi de ilk yargılamada görev alan yargıçlardan farklı olacak.
UCM, mahkum edilenlerin yanı sıra mağdurların da “tazminat kararını temyize götürebileceklerini” kaydetti.
Cruz-Ferrer, Duterte’nin “suçlu bulunması halinde, [Kongolu Thomas] Lubanga ve [Germain] Katanga’nın cezalarını kendi ülkelerinde çekmek üzere gönderildikleri davalara benzer şekilde, cezasını Filipinler’de çekmesinin mümkün olduğunu” söyledi.