Bizi Takip Edin

DÜNYA BASINI

Yaptırımlara rağmen İran’ın petrol geliri neden artıyor?

Yayınlanma

Cumhuriyetçiler Biden yönetimini, İran yaptırımlarını uygulamamakla suçluyor. İran yaptırımlarını delen ülke ve şirketlerin yeterince hedef alınmadığını ve bu göz ardı etmenin Tahran’ın petrol gelirini artırdığını iddia ediyorlar. Aşağıda çevirisini okuyacağınız makale, Biden göz ardı ettiği için İran’ın petrol satışının arttığı iddiasının doğru olmadığını savunuyor. Makalenin yazarına göre, yaptırımların etkisiz kalmasının esas sebebi İran ve İran’la ticaret yapan ülke ve şirketlerin yaptırım politikasına uyum sağlamış olması:

 

Biden İran’ın Yaptırım İhlallerini Görmezden mi Geliyor?

Ali Ahmadi 

Cumhuriyetçiler ABD Başkanı’nın İran’ın petrol ihracatını artırmasına izin verdiğini söylüyor. Kanıtlar bunun aksini gösteriyor.

İsrail-Hamas savaşının başladığı 7 Ekim’den bu yana Washington’da, Biden yönetimini İran’a yönelik petrol yaptırımlarını yeterince uygulamadığı gerekçesiyle eleştiren sesler giderek yükseliyor. Şimdi ABD Kongresi’nde İran petrolüne yönelik yaptırımların daha iyi uygulanması için yönetimi teşvik edecek yasa tasarıları sunuldu.

Eski ABD Başkanı Donald Trump’ın Kapsamlı Ortak Eylem Planı (KOEP) olarak bilinen İran nükleer anlaşmasından çekilme kararının ardından İran ekonomisine uygulanan geniş ambargo hâlâ yürürlükte. Ancak İran’ın petrol satışları arttı. Yerel verilere göre, 2020’de 19 milyar dolar olan İran’ın hidrokarbon ihracat geliri 2021’de 25 milyar dolara ve 2022’de 42 milyar dolara yükselerek önemli oranda arttı.

Cumhuriyetçiler, Biden yönetiminin ABD’nin dışında uygulanan İran yaptırımlarını kasıtlı olarak görmezden geldiğini iddia ettiler. İran nükleer anlaşmasına karşı olan Cumhuriyetçi Senatör Ted Cruz, Biden yönetimini, Trump yönetiminin İran’ın petrol ihraç etmesini durdurma çabalarından geri adım atmakla suçladı. Trump yönetiminin İran’a karşı maksimum baskı politikasını destekleyen lobici bir grup, Biden yönetimini petrol yaptırımlarını seçici bir şekilde uygulamakla suçladı ve stratejisini “maksimum hoşgörü” diye niteleyerek tiye aldı. Wall Street Journal yayın kurulu geçen günlerde Biden’ı, İran’la ilgili petrol yaptırımlarını “uygulamamayı tercih etmekle” suçladı.

Gerçekten de Biden yönetiminin İran’ın petrol satışına kasıtlı olarak izin verdiği düşüncesi, deneyimli İran ve enerji uzmanları arasında bile yaygınlaştı. Bloomberg’den Javier Blas ocak ayında Biden’ın maksimum baskı politikasından uzaklaştığını ve “içindeki komplo teorisyeninin” Biden’ın emtia enflasyonunu kontrol altına almak için İran’ın petrol ihracatını görmezden geldiğine inandığını söyledi. Enerji danışmanı SVB International’ın başkanı Sara Vakhshouri, Trump yönetiminden bu yana İran’ın petrol satışlarına yönelik ciddi bir baskı olmadığını iddia etti. Washington Yakın Doğu Politikaları Enstitüsü’nden Henry Rome ise azami baskı politikasının hâlâ yürürlükte olduğunu ancak Biden’ın bunu sistematik olarak uygulamadığını savundu. Her üçü de anlaşılır bir şekilde analizlerinin temeli olarak Biden’ın başkanlığı döneminde İran’ın petrol ihracatındaki artışa işaret etti.

Ancak İran’ın petrol ihracatı Biden yönetimi sırasında önemli ölçüde artmış olsa da bu eğilim onun görev süresinden önce başlamış olabilir. İran petrol satışlarının 2020 başlarındaki çok düşük seviyelerinden toparlanmasının aslında Trump yönetimi henüz görevdeyken başladığını gösteren veriler var.

2020’nin sonlarında küresel petrol ticaretini izleyen firmalar İran’ın ihracatında önemli artışlar olduğunu bildirdi. Küresel enerji ticaretini izleyen önde gelen üç firma Wall Street Journal’a İran’ın 2020 sonbaharında petrol ihracatının o yılın başlarına göre iki kattan fazla arttığını bildirdi. Tahminleri büyük ölçüde değişse de bunun nedeni İran’ın daha sofistike kaçakçılık yöntemleri geliştirmesi ve Çin’in talebinin artması.

Yaptırımların hız kaybetmesinin Biden döneminde ABD’nin yaklaşımının yumuşadığı anlamına gelmediği de göz önünde bulundurulmalı. Trump yönetiminin halka dönük dış politika açıklamaları zaman zaman acı verici bir şekilde muğlak ve kafa karıştırıcı olsa da İran yaptırım çabasının maksimum baskı politikası olarak tanımlanması aslında yerindeydi. Amaç, İran ekonomisinin tüm sektörlerine ve kilit ekonomik ağlarına yaptırım uygulayarak şok etkisi yaratmaktı.

Buna karşın Obama yönetimi yetkilileri, yaptırımların zaman içinde artırıldığı bir süreci tercih etti. Bu stratejinin hedef devlette politika değişikliğine neden olmak için en iyisi olduğunu savundular. Ancak Trump’ın İran’a yönelik azami baskı politikasının mimarları, bu yaklaşımı terk ederek ani bir yakıp yıkma stratejisini benimsediler. Bu strateji, ABD Hazine Bakanlığı’nın Yabancı Varlıklar Kontrol Ofisi (OFAC) tarafından genellikle haftada birkaç tur olmak üzere İran’ın dünya ile olan ekonomik ilişkilerini kapsayan ve nefes kesen bir hızda uygulanan yaptırım kararlarını içeriyordu.

Trump yönetimi İran’a o kadar çok yaptırım uyguladı ki, görevdeki son yılında yönetim, belirlenecek hedefler konusunda yetersiz kaldığını kabul etti ve Ulusal Güvenlik Danışmanı Robert O’Brien, İran gibi ülkelerle ilgili sorunu şöyle özetledi: “Şu anda bu ülkeler üzerinde o kadar çok yaptırımımız var ki, yapabileceğimiz çok az şey kaldı.”

Aslında, Trump yönetiminin son aylarında OFAC, halihazırda hedef alınan kuruluşları nükleer olmayan ek yetkiler altında belirliyor gibi görünüyordu. Bu durum pek çok kişi tarafından gelecekteki yönetimin KOEP’e yeniden katılımı zorlaştırma çabası olarak görüldü. Söz konusu anlaşma özellikle nükleer yaptırımların kaldırılmasına dayandığından İran’daki başlıca ekonomik kuruluşlara terörizm veya diğer tanımlamalar üzerinden yaptırım uygulanması, KOEP’in karşılıklı yeniden başlatılması önünde yeni engeller yaratacaktı.

Bu durum göz önünde bulundurulduğunda, Biden yönetiminin Trump yönetiminin yaptığı gibi hedef belirleme konusunda hummalı bir çalışma yürütmesini beklemek mantıksız. Ancak bu, Biden yönetiminin İran’ın petrol satış hızını yavaşlatmaya çalışmadığı anlamına gelmiyor. İran’ın hidrokarbon ihracatını, petrokimya ağlarını ve yaptırımların delinmesini hedef alan çok sayıda yeni yaptırımın yanı sıra Biden yönetimi, diğer ülkeleri İran petrolü taşımakla suçlanan gemilerin bayraklarını çekme imtiyazlarını iptal etmeye de ikna etti.

İran petrol ihracatının neden arttığını anlamak için hem piyasa hem de yaptırımların bağlamını düşünmek gerekir. Kuşkusuz, yaptırım uygulanan ticaretin ve Çin’in petrol ithalatının şeffaf olmaması kesin sonuçlara varmayı oldukça zorlaştırıyor. İran ve iş ortakları uzun zamandır raporlamama ve şeffaf olmamayı temel karşı yaptırım stratejisi olarak uyguluyor.

Bununla birlikte, İran’ın petrol satışlarının neden bu kadar genişlediğini daha iyi açıklayan birkaç faktör bulunuyor.

Birincisi, Trump yönetimi döneminde İran’ın petrol ihracatı sadece yaptırımlar nedeniyle değil, aynı zamanda Kovid-19 salgını ve buna bağlı olarak küresel ekonomideki yavaşlama nedeniyle de büyük ölçüde baskı altındaydı. Çin’in agresif sıfır-Kovid politikaları, petrol ithalatının diğer birçok ülkeden daha fazla ve daha uzun süreler boyunca yavaşladığı anlamına geliyordu. Dolayısıyla bu dönemde İran’ın ihracat rakamlarındaki azalma Trump yönetiminin maksimum baskı politikasına bağlanırken, geriye dönüp bakıldığında başarının büyük bir kısmının küresel talepteki geniş çaplı yavaşlamadan kaynaklandığı görülüyor.

İkinci olarak, pandeminin gerilemesinin ardından talebin artması yeni fiyat baskıları yarattı ve bu da muhtemelen Çin’in teapot olarak bilinen küçük, bağımsız rafinerilerini daha büyük, devlet tarafından işletilen rafineri devleriyle rekabet etmeye ve daha ucuz petrol aramaya yöneltti. İran’ın petrolü indirimli sunması, varil başına fiyatlar daha yüksek olduğunda çok daha cazip hale geliyor.

Üçüncü olarak, İran ve Çin son yıllarda ekonomik işbirliklerini geliştirmek için çeşitli adımlar attılar. İki ülke Mart 2021’de 25 yıllık bir ekonomik işbirliği anlaşması yaptı ve yakın zamanda bu anlaşmayı işler hale getirmek için bir dizi anlaşma daha imzaladı. İran ayrıca hem Şangay İşbirliği Örgütü’ne hem de BRICS ülkeler grubuna (Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin, Güney Afrika ve İran’ın da aralarında bulunduğu yeni eklenen altı ülkeden oluşan grup) katıldı. Bu konuda bu yazar da dahil olmak üzere, Çin-İran ekonomik ilişkilerinin geleceği konusunda bazı sağlam şüpheler var, ancak eğer Çin İran’ın daha agresif bir şekilde destekçisi olmak istiyorsa, İran’dan daha fazla petrol alımını teşvik etmek muhtemelen bunu başarmanın ilk adımı olacaktır.

Dördüncü olarak, son yirmi yılın çoğunda Çin, Orta Doğu’da ABD’nin planlarına büyük bir engel olarak görülmemek için dikkatli bir strateji izledi. Bu durum şüphesiz hidrokarbonlar da dahil Çin-İran ticareti üzerinde aşağı yönlü bir baskı oluşturdu. Bu strateji Çin-ABD ilişkilerinde ciddi bir bozulmayı geciktirmeyi amaçlıyordu. Bunun oldu bittiye getirilmesiyle Pekin’in İran’dan petrol ithalatını sınırlamasının önemli bir nedeni ortadan kalkmış oldu.

Çin’in eski Tahran Büyükelçisi Hua Liming, 25 yıllık ekonomik işbirliği anlaşmasının imzalanmasını yorumlarken şunları söyledi: “Carter yönetiminden bu yana ABD, Çin’e, ABD-Çin ilişkisine engel olarak görülen İran’la ilişkilerini sık sık hatırlattı. Ancak son aylarda Çin-ABD ilişkilerinde yaşanan köklü değişikliklerle birlikte bu dönem geride kaldı.”

Son olarak, Rusya’ya karşı yaptırım politikasının başlamasından bu yana, yaptırım uygulanan ticarete birçok yeni aktör dahil oldu. Rusya, Batı’nın yaptırım politikasının bu kadar kapsamlı bir şekilde hedef aldığı en büyük ekonomi. Biden yönetimi sırasında Çin’e karşı ihracat kontrollerinde de önemli bir genişleme oldu ki bu da Washington’un pek çok Batı başkentinde Pekin’in revizyonizmi olarak görülen adımlarını durdurmaya çalışırken gelecekteki yaptırım politikasının da habercisi. Yaptırımlar bu yeni büyük güç rekabeti çağında Batı’nın tercih ettiği silah haline geldikçe Pekin, Moskova ve dünyadaki iş ortakları için yaptırımlı ticareti kolaylaştırmak daha büyük bir mali teşvik olacaktır.

Açıkçası, bahsedilen şeffaflık eksikliği nedeniyle, devletlerin ve firmaların yaptırımlı ticaretten kaçınma eğilimlerinin ne ölçüde sulandırıldığı konusunda büyük ölçüde sadece spekülasyon yapabiliriz, ancak bunun gerçekleştiğine dair bazı kanıtlar var.

Genelde Batılı müttefikler olarak kabul edilen ülkelerin kendi yetki alanlarının Rusya’nın yaptırımlarının delinmesi için kullanılmasına izin verme derecesi, sadece Rusya ile sınırlı kalması pek mümkün olmayan bir modele işaret ediyor. Hindistan gibi bir ülkenin Rus petrolünün teslimatını kolaylaştırmak için liman sigortası şartını kaldırması ve geleneksel olmayan finansman yapılarına başvurması, dünyanın artan yaptırım riskinin yeni ortamına uyum sağladığını gösteriyor, ancak bu her zaman Batı’nın tercih edeceği şekilde olmayabilir.

Sonuç olarak İran’ın petrol satışlarındaki artış veya OFAC yaptırımlarının daha yavaş olması, Biden yönetiminin İran’a karşı daha yumuşak bir yaklaşım benimsediğini iddia etmek için yeterli değil. Trump yönetiminin daha agresif tutumunun yukarıda belirtilen faktörlere karşı daha iyi sonuç vereceği de açık değil. Yaptırım uygulayıcılarının da belirttiği gibi, hedef alınan devletler yaptırımlara belirli bir süre içinde uyum sağlama eğiliminde ve tam olarak iyileşemeseler de yaptırımların etkisi zirveye ulaştıktan sonra bir dereceye kadar azalma eğiliminde. Kafasına vurmak için köstebek aramanın da belli bir sınırı var.

Örneğin, Biden İran’ın petrol satışlarını gerçekten hedef almak isteseydi, İran ham petrolünü taşıyan gemilerden oluşan “hayalet filoyu”, Güneydoğu Asya’daki bölgesel aracıları (ki bir noktaya kadar bunu yaptı) ve İran petrolünün birincil alıcıları olduğu bildirilen Çin küçük ve bağımsız rafinerilerini agresif bir şekilde hedef alabilirdi.

Ancak bu aracıların Batı piyasalarına ya da finans kurumlarına herhangi bir erişimi olup olmadığı net değil ve hayalet gemiler ile bağımsız rafinerilerinin neredeyse erişimi hiç yok. Dolayısıyla OFAC yaptırımları çok da etkili olmayabilir.

İran’ın petrol endüstrisinde yer alan çeşitli Çin şirketlerine yaptırımlar uygulanıp da bir sonuç alınamazsa, bu durum diğer benzer aktörleri İran’la ilişki kurmaya daha mı az, yoksa daha mı çok teşvik eder? Yaptırımlara daha fazla maruz kalan lojistik firmaları gibi çeşitli Çinli kuruluşlar hedef alındı, ancak İran petrolündeki ticaretlerini sürdürüyor gibi görünüyorlar.

Belki de bağımsız rafinerilerine hizmet veren finans kuruluşlarını hedef alan daha kapsamlı bir politika daha etkili olabilir, ancak bu da Çin finans sisteminin Washington’un şu anda hazır olduğundan daha geniş bir şekilde hedef alınmasını gerektirecektir. Yine de Trump yönetiminin tüm bu adımları atma fırsatına sahip olduğunu ama bunu yapmadığını da belirtmek gerekir.

DÜNYA BASINI

Mahmud Abbas birliği korumak için olası baskılara direnecek mi?

Yayınlanma

Aşağıda çevirisini okuyacağınız uzman görüşlerine yer verilen haber Filistinli grupların Pekin’de imzaladığı uzlaşı anlaşmasının sürdürülebilir olup olmadığına yanıt bulmaya çalışıyor. İsrail ve muhtemelen ABD tarafından baltalanacağı düşünülen uzlaşının yumuşak karnı ise Filistin Yönetimi:

****

‘Başarılı olması için baskı var’: Fetih-Hamas birlik anlaşması sürdürülebilir mi?

Analistlere göre Fetih Hareketi’nin siyasi iradesinin olup olmadığı görülecek, İsrail ise anlaşmayı bozmaya çalışabilir.

Mat Nashed

Analistler, Filistinli grupların salı günü bir “ulusal birlik” anlaşması imzalayarak, ideolojik farklılıklarını ve acı dolu geçmişlerini bir kenara bırakıp İsrail’in işgaline son vermek için lobi yapabileceklerine dair hem umut yarattığını ancak bazı şüpheler olduğunu söylüyor.

Çin’in başkenti Pekin’de üç gün süren yoğun görüşmelerin ardından imzalanan anlaşma, geçici bir “ulusal uzlaşı” hükümetinin savaş sonrası Gazze’nin kontrolünü üstlenmesi ve ortak kendi kaderini tayin etme arayışını ilerletmesi için zemin hazırladı. Ancak Fetih Hareketi ve Hamas arasında daha önce yapılan birçok uzlaşma girişiminin başarısız olması nedeniyle bu atılım kuşkuyla karşılandı.

Katar’ın başkenti Doha’daki Middle East Council on Global Affairs adlı düşünce kuruluşunda İsrail-Filistin uzmanı olarak çalışan Ömer Rahman, “Biraz şüphe olması doğal, ancak bu anlaşmanın kalıcı olacağından umutluyum” dedi.

“Gazze ve Batı Şeria’daki durum göz önüne alındığında bunun başarılı olması için baskı var. Bence tüm taraflar bunun gerçekleşmesi gerektiğini biliyor” diyen Rahman, Gazze’deki savaşın ve işgal altındaki Batı Şeria’da artan yerleşimci şiddeti ve toprak gaspının getirdiği aciliyete atıfta bulundu.

BM uzmanlarına göre, 7 Ekim’de Hamas öncülüğünde İsrail topluluklarına ve askeri karakollarına düzenlenen ve bin 139 kişinin öldürüldüğü ve 251 kişinin esir alındığı saldırıdan bu yana İsrail, Gazze’de soykırıma varabilecek yıkıcı bir saldırıyla karşılık verdi.

İsrail son dokuz ayda 39 binden fazla Filistinliyi öldürdü ve iki milyon 300 binlik Gazze nüfusunun neredeyse tamamını yerinden etti. Gazze’deki savaş uluslararası manşetleri belirlerken, İsrail’in 2024 yılında işgal altındaki Batı Şeria’da son 30 yılda herhangi bir yılda olduğundan daha fazla Filistin toprağını sessizce ele geçirmesine yol açtı.

İsrail işgalini derinleştirirken, Filistinli iki büyük grup Fetih Hareketi ve Hamas bölünmüş durumda kaldı. Fetih Hareketi, Batı Şeria’nın büyük bir bölümünü 1993 Oslo Anlaşmalarından doğan ve Fetih’e şiddetten vazgeçmesi ve İsrail’i tanıması karşılığında Filistin devletinin kurulacağının vaat edildiği Filistin Yönetimi aracılığıyla kontrol ediyor.

Buna karşılık Hamas silahlı mücadeleye bağlı kaldı ve 2007’de iki taraf arasında yaşanan kısa bir iç savaşta Fetih Hareketi’ni kovduğundan beri Gazze’yi kontrol ediyor.

Kanlı geçmişe rağmen, her iki taraf da 12 daha küçük grupla beraber Pekin anlaşmasını imzaladı. El Cezire’nin elde ettiği bir anlaşma kopyasına göre bu anlaşma, nihai olarak İsrail işgali altındaki Doğu Kudüs, geniş Batı Şeria ve Gazze’de (İsrail’in 1967 Arap-İsrail savaşında ele geçirdiği topraklar) bir Filistin devleti kurmayı hedefliyor.

Anlaşma kalıcı olacak mı?

Uluslararası Kriz Grubu (ICG) Filistin uzmanı Tahani Mustafa, Fetih Hareketi ve Ebu Mazen olarak da bilinen Filistin Yönetimi lideri Mahmud Abbas’ın Hamas’la daha önce yapılan uzlaşma anlaşmalarını baltaladığını söyledi.

El Cezire’ye konuşan Mustafa, Abbas’ın ve yakın sırdaşlarının İsrail işgaline karşı Filistin yönetimini birleştirmek için gerçek bir siyasi irade göstermediğini söyledi.

Mustafa’ya göre Fetih Hareketi, teoride Filistinlileri uluslararası alanda temsil eden Filistin Kurtuluş Örgütü (FKÖ) üzerinde tek kontrol sahibi olduğunu ve Hamas ve diğer fraksiyonlar bu yapıda temsil edilirse çoğunluğunu kaybetmekten korkuyor.

Mustafa, “Hamas’ı ve İslami Cihad’ı da eklerseniz, Fetih Hareketi’nin tekeli sona erer” dedi.

İsrail ve Amerika Birleşik Devletleri de uzlaşma anlaşmasını baltalamaya çalışabilirler.

İsrail, savaş sonrası senaryoda Filistin Yönetimi’nin ya da Hamas’ın Gazze’nin kontrolünü ele geçirmesine izin vermeyi reddederken, ABD de uzun süredir Hamas’ın İsrail’i tanımasını ve Filistin hükümetinin bir parçası olmadan önce şiddetten vazgeçmesini istiyor.

2017’de Hamas, 1967 sınırlarına göre bir Filistin devleti kurulmasını kabul eden yeni bir tüzük sundu. Hamas tarafından daha önce yapılan açıklamalar ve hareketlerle uyumlu olan bu hamle, İsrail’in fiilen tanınması anlamına geliyordu.

Mustafa, “Hamas, İsrail’in var olma hakkını hiçbir zaman [açıkça] tanımadı çünkü İsrail’e aynı şeyi Filistinliler için de yapması yönünde hiçbir zaman baskı yapılmadı” dedi.

Avrupa Dış İlişkiler Konseyi’nin İsrail-Filistin uzmanı Hugh Lovatt, İsrail’in bu anlaşmayı rayından çıkarmak için Batılı müttefiklerine Filistin Yönetimi’ne verdikleri fonları kesmeleri için baskı yapmasının oldukça olası olduğunu söyledi.

El Cezire’ye konuşan uzman, “Filistin Yönetimi mevcut haliyle ancak ABD ve Avrupa’nın yakın işbirliği ve finansman desteğiyle ayakta kalabilir” dedi.

Lovatt, “Ancak bu sadece Filistin Yönetimi’nin hayatta kalmasıyla ilgili bir mesele değil, aynı zamanda Filistin Yönetimi’nin kilit isimlerinin kişisel hayatta kalma meselesi… kendi kişisel konumlarını zayıflatabilecek herhangi bir anlaşmaya çok ilgi duymuyorlar” diye ekledi.

El Cezire yorum için Filistin Yönetimi Başkanlığı sözcüsü Nebil Ebu Rudeyne ve Filistin Yönetimi’nin Birleşik Krallık misyonunun başındaki Husam Zomlot’a ulaştı. Her iki isim de haber yayınlanmadan önce yorum taleplerine yanıt vermedi.

Ancak Lovatt, Filistin Yönetimi’nin, İsrail’i resmen tanımak ve şiddetten vazgeçmek gibi Oslo Anlaşmaları’nın şartlarına uymayı reddetmesi nedeniyle önceki birlik anlaşmalarının çökmesinden Hamas’ı sorumlu tuttuğunu söyledi.

“Abbas’ın söylediğini gördüğümüz şey… bir anlaşma istiyoruz ama uluslararası meşruiyete dayanan bir anlaşma” diye ekledi.

Bu anlaşma neden önemli?

Daha önceki uzlaşma anlaşmaları başarısızlıkla sonuçlanmış olsa da Rahman bu anlaşmanın başarıya ulaşmasının hayati olduğunu söyledi.

Rahman’a göre İsrail-Filistin konusunda uluslararası kamuoyunda rüzgarlar değişiyor ve bu da birleşik bir Filistin liderliğinin Gazze’deki “soykırıma” ve İsrail’in Batı Şeria’daki “ilhakçı baskısına” son vermesi için bir fırsat yaratıyor.

Dünya Mahkemesi olarak da bilinen Uluslararası Adalet Divanı’nın (UAD) “tavsiye niteliğindeki görüşü”, İsrail’in Doğu Kudüs, Batı Şeria ve Gazze’deki 57 yıllık işgalini kısa bir süre önce “yasadışı” olarak sınıflandırdı. Mahkeme, yerleşim yerlerinin inşası ve genişletilmesi de dâhil İsrail’in işgal altındaki Filistin topraklarında varlığını sürdürmesinin “uluslararası hukuku ihlal ettiğini” söyledi.

İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu kararı “saçma” olarak nitelendirdi ve İsraillilerin “atalarının yurdundaki kendi topluluklarında yaşamalarının” yasadışı olamayacağını söyledi.

Rahman, “Durum açıkça vahim ve Filistinlilerin uluslararası toplumu Filistinlileri savunmak için bir araya getirecek bir tür birleşik liderliğe ihtiyacı var” dedi.

Ancak bu birlik -en azından şimdilik- savaşın gidişatını şekillendirmede en etkili küresel aktör olan ABD tarafından desteklenmiyor.

ABD Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Matthew Miller salı günü düzenlediği basın brifinginde anlaşmayı yorumlarken “Bir terör örgütünün rolü olamaz” dedi.

Hamas ABD, İsrail ve Avrupa Birliği tarafından “terörist” olarak tanımlanan bir grup ancak pek çok Filistinli, Hamas’ı meşru bir direniş grubu olarak görüyor.

Lovatt, Filistin Yönetimi karar alma sürecinde Hamas ve diğer gruplara danışarak anlaşmayı uygulamaya kararlı olsa bile ABD baskısının Filistin birliğini sabote edebileceğini söyledi.

Lovatt şunu ekledi: “Bu gerçekten de belirleyici faktör olabilir. Asıl soru şu: [Abbas] kararlılığını sürdürecek mi, yoksa uluslararası baskı karşısında geri adım mı atacak?”

Okumaya Devam Et

DÜNYA BASINI

Batı artık küresel ilişkilerin merkezi değil

Yayınlanma

Samir Puri, Nikkei Asia
25.07.2024

Dünya meselelerinde bir geçiş dönemi yaşıyoruz. Batılı ülkelerin küresel meselelerin nihai hakemleri olarak hareket etme gücü ve birliği çökmüyor, ancak açık bir düşüş içinde.

Çoğumuz bu noktada hemfikiriz, ancak bu geçiş dönemini Batı’nın içinden mi yoksa dışından mı izlemek daha doğru olur? Perspektif her şeydir. Atlantik’in her iki yakasındaki Batılı ülkelerde yaşayan bizler için popülizm siyaseti, değişen dünyayı izlerken kaçınılmaz olarak önemli bir tartışma konusu haline geliyor.

Daha “ulus öncelikli” liderler ve partiler güç kazandıkça, Batı’nın siyasi karakterinin hızla değişmekte olduğu açıktır. Kasım ayındaki ABD başkanlık seçimlerinde Donald Trump’ın olası zaferi ya da Macaristan Cumhurbaşkanı Viktor Orban’ın ülkesinin Avrupa Birliği dönem başkanlığını kullanarak geleneksel Batılı dış politika elitlerine çelişkili mesajlar vermesi buna örnek olarak gösterilebilir.

Bu durum zamanla Batı’nın küresel kişiliğini değiştirecektir.

2020’den bu yana Batı’daki evimden ziyade, Asya’da gelişen bu olayları Singapur’daki görüş noktamdan izliyorum. “Batısızlık: Büyük Küresel Yeniden Dengelenme” adlı yeni kitabımda yazdığım gibi, Batı’nın küresel varlığının yeniden şekillenmesini uzaktan izlemek kendi perspektiflerini sunuyor.

Asya’da, dünyanın değişen ekonomik dengesi Çin ve Hindistan’ın yükselişinde açıkça görülüyor ve Endonezya gibi ülkeler de gelecekte önemli bir büyüme göstermeye hazırlanıyor.

Dünyanın yeniden dengelenmesi sadece “Asya’nın yükselişi” ile sınırlı değildir. Suudi Arabistan, Türkiye ve hatta Güney Afrika gibi ülkelerin küresel meselelerde kendi yollarını çizmek için gösterdikleri stratejik özerklik her geçen ay artıyor.

Batılı olmayan ülkeler için stratejik özerklik ekonomik büyümeden kaynaklansa da bundan çok daha fazlasıyla ilgilidir. BRICS gibi Batılı olmayan kulüplerin genişlemesini de içeriyor. Güney Afrika’nın Batı destekli İsrail’e karşı Hamas’a karşı yürüttüğü savaş nedeniyle Uluslararası Adalet Divanı’nda açtığı dava gibi gelişmeler de bunu kanıtlamaktadır. Batılı olmayan ülkeler küresel görüşün değişmesine yardımcı oldukça, Batılı ülkeler tarafından 7 Ekim’den sonra İsrail’i desteklemek için alınan ilk tutumlar artık “kurallara dayalı uluslararası düzen” kullanılarak inandırıcı bir şekilde sorgulanabilir.

Batılı olmayan dünyanın yükselen başlıca güç merkezleri hızla kendi momentumlarını geliştiriyor. Yüzyıllardır ilk kez Batı her zaman öncü bir rol oynamıyor. Avrupa liderliğindeki deniz sömürge imparatorluğunun önceki dönemleri ve ardından ABD liderliğindeki küreselleşme dönemi düşünüldüğünde, dünya meselelerinde ortaya çıkan dönemin gerçekten de çok farklı olacağı görülecektir.

Batı çökmeyeceği ve ABD ekonomisi canlılığını koruduğu için yanlış sonuçlara varmak kolaydır. Tüm bunları gayri safi yurtiçi hasıla büyüklüğüne göre bir analize indirgemek ve yalnızca ABD ile Çin arasında iki atlı bir yarış olarak görmek çok basite indirgemek olacaktır.

Kişi başına düşen GSYH’ye bakıp, önde gelen Batılı ülkelerin modernleşmenin standart taşıyıcıları olarak diğerlerinin fersah fersah önünde olduğu sonucuna varılabilir. Ya da güçlü ABD dolarının kalıcı gücüne odaklanılabilir.

Bunlar indirgemeci sonuçlara varmaktır. Evet, ekonomik performans, yaşam standartları ve para biriminin gücü büyük önem taşımaktadır. Ancak diğer gelişmelerle birlikte ele alındığında Batı’nın düşüşte olduğu görülmektedir.

Demografi gibi bazı eğilimler ölçülebilir niteliktedir. Diğer eğilimler ise küresel anlaşmazlıkları çözme gücü ve ahlaki güçle ilgilidir. Küresel yeniden dengelenme yalnızca sert güç ve ekonomiyi değil, aynı zamanda standartları belirleme, dikkati yönetme ve krizleri çözme becerisini de içermektedir.

Manşetlerimize hakim olan ve küresel görüşleri derinden ikiye bölen diğer savaştan işlerin ne kadar hızlı değiştiğine dair net bir örnek alalım.

G7 aracılığıyla çalışan Batı, Rusya’nın Şubat 2022’de başlayan barbarca tam ölçekli işgaline karşı Ukrayna’yı övgüye değer bir şekilde destekledi. Ancak milyarlarca dolar harcayarak silahlandırdığı Ukrayna, hala Rus işgalcileri kovacak kadar güçlü değil. Şimdi, küresel yeniden dengelenmeyle ilgili iki gelişme Ukrayna’daki durumu daha net bir şekilde etkiliyor.

Birincisi, Rus ekonomisi Batı ve G7 liderliğindeki yaptırımlardan ve enerji ihracatına getirilen fiyat sınırlamalarından zarar gördü. Ancak ekonomik ceza tehdidi Putin’i 2022 başlarında Ukrayna’yı işgal etmekten caydırmaya yetmedi. Yaptırımların gerçekliği de Putin’i işgalden vazgeçmeye zorlamak için yeterli değil. Dünya ekonomisindeki yapısal değişiklikler, Rusya’nın Çin, Hindistan ve diğer BRICS ülkelerinin yanı sıra Türkiye, Körfez ülkeleri, Endonezya ve diğerleriyle ticaret yapmaya devam ettiği ve savaş ekonomisini sürdürdüğü anlamına geliyor.

İkinci olarak, Batılı olmayan bu ülkeler bir şekilde Rusya’nın Ukrayna’ya karşı yürüttüğü savaşın müzakere yoluyla sona erdirilmesini savunmuşlardır. Batı ve G7 ise tam tersini savunmuştur. Mükemmel bir ahlaki netlikle, Rusya’nın Ukrayna’da yenilmesi ve saldırganlığı için asla ödüllendirilmemesi gerektiğini savundular. Ancak Trump Beyaz Saray’a dönerse, ABD politikasının bir barış anlaşması lehine Ukrayna’yı terk etmeye kayması bekleniyor.

İronik bir şekilde, Trump’ın dayatacağı böyle bir anlaşma ABD’yi dünyanın geri kalanında genel olarak aynı şeyi savunan kesimlerle daha uyumlu hale getirecektir. Eğer bu gerçekleşirse, Batı’nın küresel haçlı enkarnasyonu bir darbe alacaktır. Onun yerine, otokratik liderlerle anlaşma yapmaktan kaçınmayan, işlevsel yaklaşımları tercih eden popülist bir Batı enkarnasyonu ufukta görünmektedir. Böyle bir dünyadan korkmak başka bir şey, bunun pek çok etmenini anlamak başka bir şeydir.

Sadece Soğuk Savaş sonrası zafer kazanmış Batı’nın sonunu gözlemlemiyoruz, aynı zamanda daha az Batı egemenliğinde bir dünyanın başlangıcını da gözlemliyoruz.

Okumaya Devam Et

DÜNYA BASINI

“Okulu kıran” çocukların ailelerini hapse atmayı öneren başkan adayı: Kamala Harris

Yayınlanma

Editörün notu: Joe Biden’ın çekilmesi ile birlikte Demokratların kasım ayındaki başkan adayı olarak öne çıkan Başkan Yardımcısı Kamala Harris, siyaseten “silik” bir profil olsa da daha önce San Fransisco ve California’daki savcılık deneyimleri karanlık bir geçmişe işaret ediyor. “Beyaz olmayan” ve “ilerici” sayılan bir siyasetçi olmasına rağmen savcılığı döneminde siyahlara yönelik polis şiddeti konusunda tavır almayı reddetmişti. Harris’in en tartışmalı hamlesi ise, “okul asma programı” olarak bilinen 2011 tarihli yasaydı. Bu yasa bölge savcılarının, çocuklarının geçerli bir neden olmaksızın okul yılının yüzde 10’unu kaçırmaları halinde ebeveynleri kabahat işlemekle suçlamalarına ve hapsetmelerine izin veriyordu. Daha sonra sonlandırılan programın, yine en fazla beyaz olmayan toplulukların ebeveynlerine yönelik işlediği yönünde yoğun eleştiriler gelmişti.


“Kamala the Cop”: Biden’ın Olası Halefi Harris’in Karanlık Yüzü

Raphael Schmeller
Berliner Zeitung
23 Temmuz 2024
Çev. Gülçin Akkoç

Sevilmiyor, hata yapmaya meyilli ve kendi partisi içinde tartışmalı durumda. Demokratların başkan adayı olarak yarışa girmesi beklenen Kamala Harris kimdir?

Joe Biden’ın başkanlık yarışından çekilmesinin ardından birçok demokrat coşkuyla Kamala Harris’i desteklemeye başladı. Partinin seçim kampanyası bağışları platformu ActBlue, Biden’ın yerine Demokratların favorisi olan başkan yardımcısı için şimdiden “bağış seli” yaşandığını bildirdi.

Liberal Amerikan medyası Pazar akşamından beri Harris’in seçimi kazanması durumunda ABD’nin en yüksek siyasi makamına gelen ilk kadın, ilk Asya kökenli ve Barack Obama’dan sonra ilk siyahi olacağını tekrarlayıp duruyor. Ancak Harris’in ülkedeki çok sayıda kişi tarafından sevilmediği ve kendi partisinin içinde de tartışmalı olduğu gerçeği söylenmiyor.

2011 ve 2013 yıllarında bağışlarla Harris’i destekleyen Cumhuriyetçi başkan adayı Donald Trump, çoğu ankette Demokratlardan oldukça önde yer alıyor. Bakıldığında Harris ve Biden arasında rağbet görme açısından önemli farklar yok ve hatta Harris’in durumu kısa bir yükselişten sonra daha kötüye bile gidebilir. Harris son anketlerde Demokratlar için çok önemli olan Michigan, Arizona ve Nevada gibi salıncak eyaletlerde Biden’dan daha kötü performans gösteriyor.

Harris, okulu çok sık kıran çocukların ebeveynleri için hapis cezası istemişti

Harris, örnek vermek gerekirse iç politikadaki sert tutumu sebebiyle eleştiriliyor. 2011 yılından itibaren Kaliforniya Başsavcısı olarak kendisini Günışığı Eyaleti’nin(*) ‘’ilk polisi’’ olarak sundu ve sıkı baskısıyla adından söz ettirdi. Aynı zamanda kolluk kuvvetlerindeki yolsuzluklara karşı yeterince kararlı adımlar atmaması konusunda da eleştirildi. Ve hepsinden önce okulu çok sık kıran çocukların ebeveynleri için uygulanmasını savunduğu yüksek para cezaları ve olası hapis cezaları sistemiyle hatırlanıyor.

Bu dönemde Harris, siyahlara yönelik polis şiddeti gibi birçok konuda tavır almayı reddetti ve bu durum birçok Demokrat tarafından yadırgandı. 2014 yılında marihuanayı yasallaştırma girişimine gülmüş, ancak beş yıl sonra başkanlığa adaylığını koyduğunda “kesinlikle desteklediğini” vurgulamıştır. Başsavcılık yaptığı dönem ona ‘’Kamala the Cop’’ (Polis Kamala) lakabını kazandırmıştır.

Harris 2017 yılında Senato’ya seçildi ve 2019 yılında Demokratların başkan adayı olarak yarışa girdi. Başta Biden’ı ırkçılıkla suçlasa da sonrasında korkunç anket oranları sebebiyle yarıştan çekildi ve sonrasında kendisini başkan yardımcısı adayı yapan Biden’ı destekledi.

Başkan Yardımcısı olarak görev yaptığı son 4 yılda pek çok kez kendi siyasi profilini geliştirmemekle suçlandı. Biden, göçü sınırlandırmak için menşe ülkelerdeki göçün nedenleriyle mücadele etme görevini 2021 yılında Harris’e verdi. Ancak Harris’in çabalarına ve Latin Amerika hükümet başkanlarıyla yaptığı görüşmelere rağmen düzensiz sınır geçişlerinin sayısı arttı. ABD Yüksek Mahkemesi 2022 yılında dönüm noktası niteliğindeki Roe v. Wade kararını bozarak ülkenin çoğu yerinde kürtajı fiilen imkansız hale getirdiğinde ise Harris, kürtaj haklarını şiddetle savundu.

Harris pek çok kişi tarafından politik anlamda sönük olarak görülüyor

Harris, Beyaz Saray’da geçirdiği süre boyunca çoğunlukla kendi yolundan gitti. Röportajlarında ve kamuoyu önünde yaptığı diğer konuşmalarında çeşitli hatalar yaptı ve her zaman kendine güvenen biri olarak görünmedi. Pek çok kişi tarafından politik anlamda sönük ve bazı demokratlar tarafından da bir yük olarak görülüyordu. Hatta 2022 yılının başında yapılan anketlerin sonucuna göre Harris, bugüne kadarki en sevilmeyen Başkan Yardımcısı. Yakın çalışma arkadaşları birçok kez istifa etti ve kaotik çalışma koşulları olduğuna dair söylentiler hep devam etti.

Harris de Biden gibi hatalar yapmaya ve anlaşılması zor konuşmalar yapmaya meyilli. Şu anda sosyal medyada Mayıs 2023’te yaptığı bir konuşma dolaşıyor, Harris dinleyicilere şu açıklamaları yapıyor: “Siz, içinde yaşadıklarınızın ve sizden önce gelenlerin bağlamından oluşuyorsunuz.’’ Sonrasında bu anlattıklarını annesinden bir alıntı yaparak destekledi, ‘’Hindistan cevizi ağacından düştüğünüzü mü sanıyorsunuz?’’ Harris sonrasında saniyelerce kendi şakasına güldü.

Eğer beklendiği gibi Kamala Harris Demokratların adayı olarak gösterilirse yalnızca bu imajını düzeltme zorluğuyla karşılaşmayacak, aynı zamanda seçmenleri Biden-Harris hükümetinin sevilmeyen sonuçlarından kendisini sorumlu tutmamaları için ikna etmeye çalışmak zorunda kalacak. Bu sebeplerle Trump, Harris’i yenmenin Biden’ın kendisini yenmekten daha kolay olacağını iddia ediyor. Bu konuda haklı olabilir.


(*) Yazar Florida ile Kalifornia’yı karıştırıyor olmalı çünkü “Günışığı Eyaleti” (Sunshine State) takma adı Florida’ya ait. Kaliforniya’nınki ise “Altın Eyalet” (Golden State). (editörün notu)

Okumaya Devam Et

Çok Okunanlar

English