İronik elbette; eski CIA analisti Ray McGovern, ABD dış politikasını belirleyen neocon’ların halini, Lenin’in ‘Sol komünizm: Bir çocukluk hastalığı’ tespitinden hareketle izah ediyor. Joe Biden’ın liderliği altında son üç yılda çok sık tekrarlanan “ABD’nin sadece ‘istisnai ulus’ olmadığı, dünyanın ‘vazgeçilmez ülkesi’ olarak ‘liderlik etme zorunluluğu’ bulunduğu” inancını anımsatıyor. Somut gerçekliğin artık bu ‘inancı’ taşıyamadığı görüşündeki McGovern, neocon’lara atfen, “Vazgeçilmez değiller, hatta istisnai da değiller” diyor.

21’inci yüzyılın ikinci on yılında Amerikan hegemonyasındaki sarsılmayı gözlemlememek mümkün değil. ABD siyasetinde iyiden iyiye ‘görünmez’ hale gelen realistlerin yerini ‘sağlı-sollu’ neocon’lar almışken, sorun daha ziyade çöküşün dünyaya etkileri olacak gibi.

‘AB imparatorluğu’ diye yaka silkerek Brexit dalgası üzerinde yükselmiş Birleşik Krallık’ın eksantrik eski Başbakanı Boris Johnson, geçenlerde “Ukrayna düşerse bu Batı için felaket olur; Batı hegemonyasının sonu olur” dedi. Bu öngörüsü gerçekleşmekteyken; Anglo-Amerikan elçisi olarak Kiev’e giderek 2022 Mart sonunda barış şansını bizzat sabote ettiği için bunda önemli pay sahibi olacak. Ne ki BoJo’ya hacet yok. Amerikan hegemonyası gardını ‘daha da doğudan’ almakta.

Neocon’ların medya ve ‘think tankland’lerinde ‘önce kaynak zengini Rusya’yı sonra Çin’i halletmek’ formülü, Slav ovalarında batağa saplanmış olabilir. ‘İnancın’ sağlamlığı Çin Halk Cumhuriyeti’yle iştigalden belli.

Biden idaresi, Şubat 2022’de Ukrayna üzerinden Rusya Federasyonu’na taarruza geçtiğinde, kurgudaki anlatı ‘Çin’in de Moskova’ya sırt çevirdiği/çevireceği’ olmuştu. Başlıkları ‘Rusya tecrit altında’ cümleleri süslerken, ağır Batı yaptırımları ile ‘çöküş kaçınılmazdı’… Yaklaşık 1.5 sene idare etti. İki yıl sonra bugün kurgu değişti; Rusya tecrit edilemedi, yaptırımlar işe yaramıyor. Ana anlatı artık ‘Rusya’ya yardım eden Çin’in Biden’ın kırmızı çizgisini aştığı’ şeklinde. (Bu noktada Harici’de 2023 Şubat ve Mart aylarında Batı kurgusunun beyhudeliğini sergileyen iki yazımı anmak isterim. https://harici.com.tr/cin-rusya-amerikan-hegemonyasina-itaatsizler-cephesi/ ile https://harici.com.tr/moskova-zirvesi-ve-senkronize-edilen-kuresel-perspektif/ )

ABD’nin Çin Halk Cumhuriyeti ile iştigalin fonunda ‘Ukrayna’ var fakat durum bunun çok ötesinde. Geçen hafta ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken’ın bütün bir insanlığı ilgilendiren Çin ziyaretinde tüm ‘ihtişamıyla’ ortaya serildi.

Neoconlar, Batı militarizmi ve mükemmel fırtına – 1

SİNO-AMERİKAN NETLEŞMESİ

Ama önce son üç yılın hafızasını tazeleyelim…

20 Ocak 2021’de başkanlık görevine başlayan Joe Biden, ‘Delaware cowboy’u misali silahlarını iki ay sonra ateşlemiş, 17 Mart’ta Rusya lideri Putin’e ‘katil’ deyivermişti. O sırada baş diplomatı Antony Blinken, ‘çömez’ Ulusal Güvenlik Danışmanı Jake Sullivan’la birlikte ‘Trump bezgini’ Çin yönetimiyle ilk diplomasi sınavı için Alaska’nın yolunu tutmaktaydı. 18-19 Mart’ta ismini Alaska’daki kentten alan ‘Anchorage görüşmeleri’ diplomasi faciasına dönüşmüştü.

Çin tarafında Dışişleri Bakanı Vang Yi ile Merkez Komitesi Dış İlişkiler Direktörü Yang Jieçi vardı. Daha basın önündeyken Blinken, ABD’nin ‘kurallar temelli düzenini’ tehdit ettiğini söylediği “Sincan, Hong Kong, Tayvan, siber saldırılar, müttefiklere karşı ekonomik baskılar…” diyerek peşreve girişmişti. Yang, sözü aldığında ‘ABD’nin üslubundan ötürü bu konuşmayı yapmak zorunda hissettiğini’ belirterek, “Öyleyse burada şunu söyleyeyim, ABD, Çin ile güç pozisyonundan konuşmak yeterliliğine sahip değil” diye çıkıştı. Ve 15 dakikayı aşan had bildirme konuşmasının sonunda gülümseyerek İngilizce “Bu, çevirmen için bir sınav” esprisini yaptı. Vang ise ABD’nin ‘temelsiz suçlamalarına’ atıfla “Bu misafirleri karşılama şekli olmamalı” diye vurguladı.

O gün Amerikan tarafı basını dışarı çıkarmak durumunda kalmıştı. Vang Yi ise daha Alaska’dayken Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov’u Pekin’e davet etti.

Sino-Amerikan ilişkilerinin üç yılı, ilk facianın yarattığı havayı dağıtamadı. Nancy Pelosi’nin ‘korsan’ Tayvan ziyareti ve Amerikan ‘balonu’ gibi facialar eşliğinde, ABD Başkanı Joe Biden ile Çin Devlet Başkanı Xi Jinping’in Bali ve sonuncusu geçen kasımda San Francisco’daki APEC zirvesi olmak üzere iki yüz yüze görüşmesinde sadece top çevrildi. San Francisco’da, daha görüşmesinin dumanı tüterken, Biden’ın sorular üzerine Xi için ‘diktatör’ diye tekrarladığı esnada Blinken’ın bezginlik ifadesi zirveye damgasını vurmuştu.

ÇİN’E ÇİN’İ TEHDİT ETMEK İÇİN GİTMEK

Geçen hafta ABD baş diplomatı, Biden idaresi artık son yazındayken, Çin başkentine bu kez ültimatom çekmeye gitti. Ziyareti nisan başında ABD Hazine Bakanı Jenet Yellen’ınkinin ‘tamamlayıcısıydı’. Geçen yaz Pekin’e gidişinde Çinlilere Amerikan tahvillerini almaları için ‘yalvardığı’ yorumlarına konu olan Yellen ‘Çin’in kapasite fazlası’ formülüne geçmişti.

Blinken, Biden’ın 20 Nisan’da ABD Kongresi’nden geçen Hint-Pasifik (Tayvan) için 8 milyar dolarlık askeri yardımı ve TikTok’un ana şirketi ByteDance’in Amerika’daki faaliyetlerini men eden yasayı imzaladığı gün Şanghay’a ulaştı. 25-26 Nisan’da Çinli mevkidaşı Vang Yi ve ardından Devlet Başkanı Xi Jinping ile görüşmelerini aslında ‘karşılanması ve uğurlanması’ tam manasıyla yansıtıyor. Blinken’a ‘kırmızı halı’ serilmedi, vali yardımcısı düzeyinde karşılandı, kendi büyükelçisi tarafından uğurlandı.

Blinken’ın Pekin’den ayrılmadan verdiği beyanatın provokatif doğası çarpıcı. ABD’li bakan, ‘ABD’nin istikrarlı ilişkiler istediği, rekabeti yönetmek istediği, Çin’in ekonomisinin gelişmesini sınırlandırmak istemediği’ klişe cümleleri tekrarladıktan sonra sadede geldi:

“Çıkarlarımızın örtüştüğü noktalarda işbirliğini derinleştirmeye çalışsak da ABD, Çin’in yarattığı zorluklar ve geleceğe yönelik rekabet halindeki vizyonlarımız konusunda son derece açık görüşlüdür” diyerek, neye odaklanacaklarını ABD’nin belirleyeceğini öne sürdü. “Amerika her zaman temel çıkarlarımızı ve değerlerimizi savunacaktır” cümlesindeki ‘değerler’ vurgusu Çin’i ‘irrite etme’ formülasyonuydu.

Blinken, “Çin, Rusya’nın savunma sanayi üssünü güçlendirmek için kullandığı makine aletleri, mikro elektronik, mühimmat ve roket itici gazlarının yapımında kritik öneme sahip nitroselüloz ve diğer çift kullanımlı ürünlerin en büyük tedarikçisidir” iddiasıyla Rusya’nın Çin olmaza askeri gücü olamayacağını öne sürebildi.

Adeta ‘parya Avrupa’nın asıl sahibinin ABD olduğunu söylermişçesine “Pekin, Soğuk Savaş’ın sona ermesinden bu yana Avrupa güvenliğine yönelik en büyük tehdidi desteklerken Avrupa ile daha iyi ilişkiler kuramaz” diye buyurdu. Ardından aleni tehdit geldi: “Çin’e bir süredir Transatlantik güvenliğinin sağlanmasının ABD’nin temel çıkarlarından biri olduğunu söylediğimiz gibi, görüşmelerimizde de Çin’in bu sorunu çözmemesi halinde bizim çözeceğimizi açıkça ifade ettim.”

ABD’nin baş diplomatının tehdidini derin serzenişi izledi: “Ayrıca Çin’in adil olmayan ticaret uygulamaları ve özellikle güneş panelleri, elektrikli arabalar ve bunlara güç sağlayan bataryalar gibi 21. yüzyıla yön verecek bir dizi kilit sektörde küresel ve ABD pazarlarındaki endüstriyel kapasite fazlalığının potansiyel sonuçları konusundaki endişelerimizi de dile getirdim. Çin tek başına bu ürünlere yönelik küresel talebin %100’ünden fazlasını üretmekte, piyasaları doldurmakta, rekabeti baltalamakta ve dünya genelinde geçim kaynaklarını ve işletmeleri riske atmaktadır.”

Blinken, ustaca ABD’deki 5 Kasım seçim kampanyasının iç siyasi tüketimine geçiş yaparken, doğrusu ‘acıklı’ bir görünüm sergiledi: “Bu daha önce de gördüğümüz bir film ve nasıl bittiğini biliyoruz; Amerikan işletmeleri paramparça oldu ve Amerikan istihdamı kayboldu. Başkan Biden bunun kendi gözetiminde olmasına izin vermeyecektir. Amerikalı işçilerin eşit şartlarda rekabet edebilmelerini sağlamak için ne gerekiyorsa yapacağız.”

Blinken, ‘Çin’in gelişimini engellemeyi ve ekonomilerini ayrıştırmayı amaçlamadıklarını’ söylerken, “Ancak Çin’in büyüme şekli önemlidir..bu, Amerikan işçilerinin ve firmalarının eşit ve adil muamele gördüğü sağlıklı bir ekonomik ilişkinin teşvik edilmesi anlamına gelmektedir” diye ekledi. Yani ‘Çinliler tişört üretsin’ demediği kaldı!

Bu ültimatomun özeti; Çin’in dış politikasını Batı belirler, Pekin itaat etmezse ‘ABD çözecek’. ABD Çin’e yarı iletkenler için yaptırım uygular fakat Çin Rusya ile ticaret yapamayacak. Çin’in nasıl büyüyeceğine ABD karar verecek, ABD’nin istedikleri yapılmazsa Çin cezalandırılacak. Çin bankalarına yaptırımlar uygulanacak, gümrük duvarları konacak.

Dünya Ticaret Örgütü kurallarını, serbest rekabeti geçiniz… Blinken, ‘Çin tipi sosyalizmle rekabet edemiyoruz’ diye hayıflanırken, mali kapitalizmin askeri-sınai kompleksinin işlevinden de seslendi. Pekin’i Güney Çin Denizi’ndeki ‘İkinci Thomas Sığlığı’nda (Ren’ai Jiao resifi) tehlikeli eylemlerle suçlayıp Filipinler ve Japonya’ya ‘savunma taahhütlerinin sapasağlam olduğunu’ vurguladı. Geçen şubat ayında ABD özel kuvvetlerinin konuşlandırıldığı Tayvan konusunda ‘tek Çin’ politikasını bir kez daha teyit ederken, Tayvan değil, ‘Tayvan Boğazı’nda barış ve istikrarın korunmasının kritik öneminin’ altını çizdi.

ÇİN ATASÖZLERİYLE YANIT

Çin liderliği bu ültimatoma nokta atışlı açıklamalarla yanıt verdi. Sıradışı bir biçimde de Xi Jinping’in Blinken’ı Pekin’deki Büyük Halk Salonu’nda kabulün hemen öncesinde çekilen video yayınlandı. Videoda Blinken’i bekleyen Xi yardımcısine “Ne zaman gidiyor?” diye sorarken görülüyor. Yardımcısı “Bu gece” diye yanıt verince “İyi” yahut “Hele şükür” mealinde yanıt veriyor. ‘Bitse de gitsek’ tarzında…

Xi Jinping’in Blinken’la görüşmesine dair Çin okuması (readout) son üç yılda tekrarlanan temanın ötesine geçildiğini ortaya koyan nitelikte. Çin lideri, ABD ile ilişkilerin 45’inci yılında ‘iniş-çıkışlardan’ ders alınması gerektiğini belirtirken, ‘karşılıklı saygı, barış içinde bir arada yaşama, kazan-kazan işbirliği’ temalarını ‘San Francisco mutabakatına’ atıfla tekrarladı. Ancak kibar ve ölçülü diplomatik ifadeleri ‘alttan alma’ olarak görülebilecek gibi değildi.

Çin lideri ‘dünyanın yüzyıldır görülmemiş bir dönüşümden geçtiği bir dönemde insanlık için ortak gelecek inşası’ vurgusunu, “Aynı gemideki yolcular birbirlerine yardım etmelidir” şeklindeki eski Çin atasözü eşliğinde dile getirdi. Xi, ABD’nin yapmadıklarına inceden dokundurdu, ‘büyük ülkelerin statülerine yakışır şekilde davranması, sorumluluk duygusuyla hareket etmeleri gerektiğini’ belirtti. ABD ile ilişkileri yine bir başka Çin atasözünden hareketle “İlerleme yoksa gerileme anlamına gelir” diye ifade etti. Ve “Bir şey söyleyip başka bir şey yapmak yerine sözler eylemlerle onurlandırmalıdır” diye uyardı.

Vang Yi’nin mevkidaşıyla görüşmesine dair Çin okuması (readout) Global Times’ta var. ‘Beş konuda uzlaşma’ başlığıyla sunulsa da Xi’nin uyarılarını detaylandırıyor. Özetle, Çinli diplomat; ‘Çin-ABD ilişkilerinde olumsuz faktörlerin artmaya ve birikmeye devam ettiğini’, ‘çeşitli aksaklıklar ve sabotajlarla karşı karşıya kaldığını’, ‘Çin’in meşru kalkınma haklarının makul olmayan bir şekilde bastırıldığını ve temel çıkarlarına sürekli olarak meydan okunduğunu’ söyledi. ‘ABD’nin Çin’in ekonomik ve teknolojik ilerlemesini bastırmak için çok sayıda tedbir uyguladığını, bunun adil rekabet değil çevreleme ve kuşatma, risk azaltma değil risk yaratma olduğunu’ söyledi. ‘Çin’in kapasite fazlası olduğu yönündeki yanlış söylemin bırakılması, Çinli şirketlere yasadışı yaptırımları kaldırması ve DTÖ kurallarını ihlal eden gümrük vergilerine son vermesi gerektiğini’ vurguladı.

‘ABD’nin egemenlik, güvenlik ve kalkınma çıkarlarıyla ilgili konularda Çin’in kırmızı çizgilerini aşmaması gerektiğinin’ altını çizen Vang, “Her iki tarafın da karşılıklı ve çok taraflı kazanımlar için küresel meseleleri ele almak üzere uluslararası işbirliğine mi öncülük edeceğini yoksa çatışma noktasına varacak ve herkes için kayıplara yol açacak şekilde karşı karşıya mı geleceğini göreceğiz” dedi.

Ukrayna anlatısına sadece Çin Dışişleri sözcüleri değindiler, o da ‘Çin krizin nedeni de parçası da olmadığı, ABD gibi yangına körükle giderken Çin’in tutumunun barışçı çözüm ve müzakerelere katkıda bulunmaya dayandığı’ oldu.   

ANLAMLI BİR TARİHTE BELGRAD’DAN MESAJ

Çin lideri bu hafta Avrupa yolcusu. Fransa, Sırbistan ve Macaristan ziyaretleri var. Özellikle Belgad’da ABD’nin Yugoslavya’yı yok edip Avrupa haritasını yeniden çizdiği 1999 müdahalesi sırasında vurduğu Çin Büyükelçiliği’ndeki 25. yıl anmalarına katılacak.

Bloomberg, Çin liderinin Avrupa’ya ‘ABD’yle aralarını açmak için gittiğini’ öne sürüyor. Trump yönetiminde rol almış Demokrasileri Savunma Vakfı’nın (FDD) Çin Programı Başkanı Matthew Pottinger, “Zaferin yedeği yok. Amerika’nın Çin ile rekabeti yönetilmemeli, kazanılmalıdır” diyor, ‘rejim değişikliği’ salık veriyor. Onu Daily Telegraph’tan Daniel Depetris, “Çin dünyanın düşmanıdır” diye yankılıyor. Defence One’da Amerikalı istihbaratçıların ‘Savaş konusunda biz daha deneyimliyiz, Çinlileri yeneriz’ ifadeleri yansıyor.

Xi Jinping, mayıs ayında NATO’nun hurdaya çevrilmiş mucize silahlarını Moskova’da sergileyen Rusya liderini ağırlayacak. ABD’nin Rusya’nın varlıklarını dondurmakla kalmayıp, çalıp Kiev’e vermekle tehdit etmesini izleyen Çinliler, Amerikan tahvillerini elden çıkarmaya devam ederken, varlıklarını Kuşak Yol yatırımlarına yönlendiriyorlar. Salt EV otomobiller değil füze fabrikalarında otomasyonu ilerletiyorlar. Tayvan’la birleşme için aceleleri yok. Çin kültüründe antik çağlardan bu yana sadece ‘erdem’ değil ‘bilgelik ve güç’ olarak kabul edilen ‘sabrın’ sınırını kestirmek zor.

Ray McGovern, Biden’ın “Çin dünyanın en zengin, en güçlü ülkesi olmak istiyor. Bu benim gözetimimde olmayacak” cümlesini anımsatırken, neocon’ların Çin’e salt ekonomik gücünden değil, komünist olmasından ötürü ‘çekemediğini’ belirtiyor. Nereden nereye…

KÜÇÜK VE ORTA BURJUVAZİ

Yaptırımlar küçük ve orta ölçekli işletmeler üzerinde bir dizi yeni yük yarattı. Rusya’ya ihracat yasakları yabancı ekipman ve yedek parçaya erişimi zorlaştırdı; buna karşılık paralel ithalat listeleri sürekli yenileniyor. Rusya’nın SWIFT’ten ve diğer batılı ödeme sistemlerinden çıkarılmasının yarattığı ödeme güçlüğü Mir kartlarının kullanımını yaygınlaştırarak çözülmeye çalışıldı; ancak ikincil yaptırım tehdidi giderek Mir’le ödemeleri de güçleştiriyor. Batılı ve uydusu limanların Rusya gemilerine yasaklanması lojistik problemini derinleştirdi; bu problem “tarafsız” ve “dost” ülkelerle sınır ulaştırma altyapısının geliştirilmesiyle çözülmeye çalışılıyor ama ikincil yaptırımlar bu çabayı da güçleştiriyor. Facebook ve Instagram’ın Rusya’da yasaklanması küçük ve orta ölçekli işletmelerin reklam ve satış işlemlerini neredeyse hiç etkilemedi; bunlar hızla diğer (yerli) online satış platformlarına kaydı; dolayısıyla bu reklam ve online ticaret alanlarında beklenmedik bir genişleme yarattı. 

Bütün bunlar nesnel sorunlar. Ama bir de öznellik var. Bu öznellik, “mali bloğun”, özel olarak da Merkez Bankası’nın dogmatizmi ve faiz siyaseti. Çatışmanın ilk haftasında MB faizleri yüzde 9,5’ten 20’ye yükseltti. Kaçınılmaz bir tedbirdi bu. Ancak aynı yılın eylül ayına kadar 7,5’e kadar düşürdü. Bu da kaçınılmazdı, aksi takdirde şok, krizi derinleştirecekti. Uzun süre böyle kaldı; ama geçen temmuzdan yıl sonuna kadar gene yüzde 16’ya tırmandı. Politika faizi halen bu seviyede; ancak bankanın yüzde 17-18’e kadar yükseltmeyi amaçladığı biliniyor. Yüksek faiz kredi miktarını, dolayısıyla özellikle küçük ve orta işletmelerde yatırımı düşürüyor, vergi ve harç ödemeleri genellikle gecikiyor, iflaslar artıyor, fiyatlar yükseliyor ve böylece faiz siyaseti sözümona amaçladığının tam tersi bir sonuca yol açıyor: enflasyonu tetikliyor. Ama liberal dogmatizm, tıpkı dini dogmatizm gibi, amentüsünün yanlış olduğunu kabul etmek yerine ona daha sıkı sarılıyor. Başka deyişle, bu siyaset sadece genel kalkınma rakamlarına değil kalkınma stratejisine de zarar veriyor.

Küçük ve orta ölçekli işletmelerde bireysel girişimciler ile tüzel kişiliklerin sayısı arasında genileyen açı, kısmen bunun sonucu. Son 7 yılın eğrileri şöyle:

Bu grafik kredi başvuru sayısına ve miktarına da yansıyor; 2020’de pandemiyle birlikte tüzel kişilikli orta ve küçük işletmelerin kredi talebi ve miktarında ani bir artış, daha yıl bitmeden daha şiddetli bir düşüşle sonuçlandı; ancak bireysel girişimcilerin kredi talep ve miktarında tedrici bir artış var. Durum, küçük ve orta burjuvazinin imalat değil hizmet ve ticaret alanına yoğunlaştığını gösteriyor. Oysa teşvik siyasetinin öncelikli hedefi imalat ve startup.

“Mali bloğun” hükümete baskısı küçük ve orta burjuvaziyi geliştirme siyasetine zarar veriyor ve bu anlamda risk büyük; ancak savunma sanayisinin özellikle de yoğun olduğu federal bölgelerde bu kesimlerin gelişme dinamikleri gene de çok güçlü. Yani sermaye yatırımları büyüme grafiklerinde görülmeyen savunma sanayisi aslında son derece kritik bir rol oynuyor. Küçük ve orta ölçekli işletmeler devletin savunma işletmelerinden sipariş aldıkları için değil — bu da var ama tali bir faktör; esas neden, savunma sanayisinin istihdam ve ücret artışına neden olması; bu da özellikle hizmet sektöründeki küçük ve orta ölçekli işletmelerin sayısını ve gelirini artırıyor.

Rusya’da kalkınma: Liberal amentüye karşı işlenen büyük günah – 2

İSTİHDAM VE ÜCRETLER

İstihdamın hızla genişlediği, dolayısıyla işsizliğin rekor seviyede azaldığı biliniyor. Her ikisinde de yukarıda özetlediğim sabit sermaye yatırımlarındaki artış belirleyici önem taşıyor. Ancak tıpkı orada olduğu gibi burada da grafiklerde görülmeyen savunma sanayisinin rolünün altını çizmek gerek.

İşgücü talebinde artışın 2024 başındaki gerilemesinde bir mevsimsellik etkisi var; ancak esas neden sermaye yatırımlarının daralması. Bu daralma istihdam üzerinde hızla etkide bulunuyor. Ancak işgücü açığı gene de devam ediyor; Moskova saldırısından sonra yasadışı göçmen işçilerin gönderilmesi de artış eğilimini kısmen perçinleyebilir. Talebi perçinleyecek esas faktörler ise, yukarıda değindiğim “mali bloğun” sermaye yatırımlarına ve küçük ve orta burjuvaziye karşı dogmatik tutumunun olumsuz etkisine rağmen savunma sanayisinin durumu. Bu sektörle ilgili net veriler gizli tutuluyor (aslında 2022 nisanından beri birçok istatistik verisi daha önce olduğu gibi ayrıntılı değil genellemelerle sunuluyor); ancak Putin’in açıklamalarından sektörde 3,5 milyon kişinin çalıştığını biliyoruz. Bu, toplam istihdamın yaklaşık yüzde 5’i yapar; üstelik bu sayı artma eğilimi gösteriyor.

İşgücü kıtlığı ve ücret artışı arasındaki ilişki konusuna geçmeden şunu da belirtmek gerek: burada sorun daha ziyade kalifiye işçi sorunu. Niteliksiz işgücü her halükarda bulunabilir, Orta Asya ülkelerinin emekçileri de bir işgücü ordusu yaratıyor zaten; ama nitellikli işgücü bulmak güç. 

Bilim ve Yüksek Eğitim Bakanı Olga Petrova geçen yıl 915 bin üniversite mezununun yüzde 30’unun sivil ve askeri sanayi alanında çalışmaya başladığını söylemişti. Bunların 50 binden çoğu da doğrudan savunma sanayisine girmişti. Nitelikli işgücü ihtiyacının yakıcılığını anlamak için yeni mezunların ne kadarının istihdam edildiğine bakmak yardımcı olabilir. 2021 verilerine göre üniversite ve yüksekokullarda öğrencilerin sadece yüzde 19’u mühendislik ve teknik bilimler alanında eğitim görüyordu. Demek ki bunların tamamı veya neredeyse tamamından başka diğer öğrenim gruplarından da çok sayıda yeni mezun hızla sivil ve askeri sanayide görev aldı. 

Bütün bunlar aynı zamanda emek yoğun yatırımlardan sermaye yoğun yatırımlara doğru kaymanın boyutunu da gösteriyor; dolayısıyla emek üretkenliğinin artması Rusya’nın devrim sonrası tarihinde hep olduğu gibi en yakıcı sorunlardan biri. Teknolojik egemenlik denilen şey de aslında esas itibariyle bundan ibarettir.

Reel ücretler 2022’de bir önceki yıla göre yüzde 3, 2023’te ise yüzde 7,8 yükseldi. 2020 şubat ayından 2024 şubatına kadar dinamik şöyle:

Ukrayna harekatı başladıktan sonra yaşanan ani düşüş görülüyor hemen; ama bunu hızlı bir yükseliş takip ediyor. Yükselme dinamiğinin devam ettiği ve dahası, hiç değilse şimdilik, 2022 baharı sonrasında yükselişin mevsimsel dalgalanmalardan uzak bir süreklilik niteliği kazandığı da anlaşılıyor.

Bunun en önemli nedenlerinden biri, bir kez daha, savunma sanayisi. Manturov aynı konuşmasında sadece savunma sanayisinde 2023’te ücretlerin yüzde 30-60 arasında, genel olarak imalat sektöründe ise yüzde 20 arttığını söylemişti. Demek ki devletin savunma sanayisi ücretlerde artış eğiliminde üç noktada kritik rol oynuyor. Birincisi, sektördeki yüksek ücretler genel ücret ortalamasını yükseltiyor. İkincisi, sektörün güçlü olduğu federal bölgelerde özellikle hizmet sektörünü tetikleyerek küçük ve orta burjuvazinin yükselişine neden oluyor. Üçüncüsü de özellikle uzman işgücü savunma sanayisine yöneldikçe diğer sektörler işgücü açığını kapatmak için ücretleri yükseltmek zorunda kalıyor. 

Not olarak düşelim: Rusya’da emekçilerin yarısı özel sektörde, yüzde 43-45 kadarı devlet ve belediyelerde, yüzde 5-7 kadarı ise yabancı şirketler veya bunların iştiraklerinde çalışır. 2022 öncesi on yıl boyunca neredeyse sabit oranlardır bunlar. 2022’den itibaren ise yabancı şirketler ve iştiraklerindeki istihdam hızla düşüyor, doğan farkı çoğu devlet olmak üzere geri kalan işletmeler paylaşıyor.

İşgücünün yüksek ücret talebine katkıda bulunan bir başka faktör daha var: Ukrayna harekatına katılanlara aylık 200 bin ruble ve daha fazla ücret ödeniyor. Harekata katılmış olmanın getirdiği saygınlık, bunlar sivil hayata döndükten sonra düşük ücretler teklif edilmesini güçleştiriyor, onların da 50-60 bin rubleye çalışmayı kabul etmesi mümkün değil. Bu durum ücretlerdeki genel yükselme eğrisini tırmandırıyor.

Bu tempo devam ederse (her şey devam edeceğini gösteriyor) reel ücretlerin bu yıl da yüzde 5’e yakın artması beklenebilir. 

Emek üretkenliği de artıyor: 2022’de yüzde 3,7 artış tespit edilmişti, 2023 verileri ise yayınlanmadı ve hesaplaması güç olduğu için hiç girişmeyeceğim bu işe; ancak özellikle nitelikli işgücünün istihdamındaki artış ve pek çok teşvik, emek verimliliğinde daha önceki yılları aşan bir artışa yol açmış olmalı.

Ama yukarıdaki iki yıllık ücret grafiği siyasi eğilimleri gözlemek açısından yetersiz. Aşağıdaki grafik uzun dönemli eğilimleri gösteriyor. Şimdilik sadece bir not olarak, eğrideki eğimlerin Putin’in reytinginin yükselişiyle eşyönlü olduğunu belirtmek gerek. Bununla birlikte ücretlerdeki düşüşün GSYH’da ani daralmaları epey yumuşatarak yansıttığına dikkat çekmeli; bu Kremlin yönetiminin siyasi tercihidir. Nitekim ücretlerde yükselme eğrisi dönemsel düşüşlere rağmen krizden pek az etkilenecek şekilde devam ediyor.

Ücretler doğal ki sadece emekçileri ilgilendiriyor. Toplam reel gelir ve ücretler arasındaki açı ise 2016’dan sonra görece açıldı; reel gelir 2022 başına kadar aşağı yukarı sabit kalırken ücretler tedricen yükselmeye devam etti. 2022 ortalarından itibaren bu eğilim zayıflasa da devam etti. Demek ki ücretlerin ücret dışı gelirlerden daha hızlı arttığı kabul edilebilir.

TÜKETİCİ DAVRANIŞLARI

İktisadi kriz doğrudan doğruya tüketici davranışlarında yansımasını bulur; emekçilerin öncelikleri değişir, lokantada yemek yerine evinde karbonhidrata talim eder.

Tüketici harcamaları eğrisi genel eğilimleri ve kriz beklentisini eksiksiz yansıtıyor. 

Reel ücretlerde değişimi gösteren eğriye yakın bir eğri bu da, gayet anlaşılır bir şey üstelik: ücretlerde azalma tüketici harcamalarının azaltılmasına yol açar, ücret artışı ise harcamaları artırır. 

Ancak bu sürece biraz daha yakından bakmaya değer. Hangi türden harcamalarda ne tür değişiklikler gözleniyor?

Emekçilerin kriz ortamında ekmeğe giyecekten daha çok harcama yapması eşyanın tabiatına uygun; ancak burada daha çok dikkat çeken şey hizmet sektörüne yapılan harcamaların bundan pek az etkilenerek neredeyse doğrudan yükselmekte olması. Sektörün esas itibariyle küçük ve orta burjuvazinin faaliyet gösterdiği bir alan olduğunu dikkate alırsak, bu, küçük mülk sahiplerinin siyasi dalgalanmalara rağmen ayakta kalmayı başarmakta olduğu anlamına gelir. Yaptırımlar yüzünden (daha doğrusu sayesinde — daha Ukrayna krizinden önce Peskov bir brifingi sırasında Türkiye’nin turistik altyapısını örnek alan turistik tesisler kurmayı amaçladıklarını söylemişti) iç turizmin gelişmesinin de bunda payı var; ancak öyle bile olsa devlet desteği olmasa hizmet sektörünün böyle istikrarlı gelişmesi mümkün değil.

Öte yandan grafik başka bir şeye daha işaret ediyor: ücret artışı aynı zamanda pazarı canlı tutarak kalkınmaya da doğrudan etkide bulunuyor. Ancak Merkez Bankası’nın dogmatizmi tüketici harcamalarına da olumsuz etkide bulunuyor; tüketici talebindeki artış eğilimi yüksek faizler yüzünden tasarruf eğiliminin gerisinde kalıyor. Tüketici harcamalarında 2023 sonlarından beri yaşanan düşüş de buna işaret ediyor; Merkez Bankası’nın tüketici kredisini zorlaştıran adımları talebi daraltıyor.

Rusya’da kalkınma: Liberal amentüye karşı işlenen büyük günah – 1

İkinci Dünya Savaşı’ndan bu yana -Kore ve Vietnam haricinde- güçsüz ülkelerin işgali, vekil güçlerin işe koşulması ve sınırlı operasyonların ötesinde bir büyük savaşa girmemiş olan ABD, neocon’ların liderliğinde ‘mükemmel fırtınayı’ topluyor.

‘Büyük güç rekabeti’ stratejisi uyarınca, aynı anda ikisi de nükleer silahlı güçler olan Rusya Federasyonu ile Çin Halk Cumhuriyeti’ne yükleniyorlar. Özellikle Ortadoğu’daki yangının tüm dünyayı sarstığı bir ortamda, Amerikan hegemonyasının ilelebet idamesini merkezine alan bloklaşmayı derinleştiriyorlar. İşin aslı hiçbir ayar kalmadı.

Biden idaresinin son bir ayda; Ortadoğu’da kontrolden çıkabilecek bir savaşı, kilit müttefik İsrail’i ‘tırmandırma hakimiyeti ayrıcalığından’ da edecek şekilde önleyip yönetmesi, kimseyi yanıltmamalı. Aksine, 5 Kasım başkanlık seçimine giderken, Amerikan iç siyasetindeki çalkantılara eklenen Ortadoğu kriziyle, oluşturdukları dalganın üzerine binerek Kongre’de ‘savaş partisini’ kurdular.

‘Savaş partisi’; dünyada bitmeyen ABD savaşlarının Kongre’deki iki partili uzlaşmayı simgeleyen adlandırma. Son 30 yıla damga vuran her savaşta olduğu gibi Demokratlar ve Cumhuriyetçiler yine birleşti. Ve Kongre’de toplamı 95 milyar doları bulan ‘Ukrayna, İsrail ile Hint-Pasifik (Tayvan)’ askeri yardım fonlarını ayrı ayrı çıkarmakla kalmadılar. Cumhuriyetçi Michael McCaul’un önayak olduğu ’21. Yüzyılda Güç Yoluyla Barış Yasası’ eşliğinde; Rusya, Çin ve İran’a yaptırımlar, Rusya’nın dondurulan varlıklarını çalma yolunu açan ‘Ukrayna İçin Ekonomik Refah ve Fırsatların Yeniden İnşası Yasası (REPO) ile ‘TikTok yasası’ diye anılan Çin’i 9 ayda popüler bir şirketten ekarte etme hedefli ‘Amerikalıları Yabancı Düşman Kontrollü Uygulamalardan Koruma Yasası’nı da geçirdiler.

Yani; Demokrat Başkan Joe Biden’ın altı ay gecikmeyle kurduğu ‘savaş partisinde’ yok yok. Kapitalizmin sözüm ona özel mülkiyetin kutsallığı ilkesini ihlal ederek küresel mali sistemi sarsma riski taşıyan hamleler bilhassa önemli. Ucu Avrupa’dan Çin’e uzanıyor.

Bu koşullarda neoconların topladıkları ‘mükemmel fırtına’ iyi anlamakta fayda var.

ORTADOĞU’DA KONTROLLÜ KRİZ

Biden idaresi, 2014’de Kiev’deki darbe dizaynından kalma Ukrayna iç savaşını körükleyerek, 2022 Şubat’ında Rusya’yı özel harekata mecbur bıraktığı vekalet savaşını başlattığında, hesaba katmadığı unsur Ortadoğu’ydu. 7 Ekim 2023’de Hamas’ın İsrail’e baskınından bir hafta önce Ulusal Güvenlik Danışmanı Jake Sullivan, Ortadoğu’daki suküneti emsal göstermişti. Önceki başkan Donald Trump’ın İbrahim anlaşmalarının üzerine konan Biden idaresi, enerjisini engin kaynaklarına sınırsız erişim arzuladığı Rusya’nın rejim değişikliği ve/veya parçalanması projesine adamıştı.

Ne ki Biden idaresi beklemediği yerden ‘gol yedi’. İsrail, bir günde 1200 vatandaşının öldüğü, onlarcasının kaçırıldığı ortamda hışımla Gazza savaşını başlattı. İsrail’in katliamları ve şehir savaşının yarattığı ağır sivil kayıplarını, ABD’nin dünyadaki medya hakimiyeti bile kaldıramadı. Yedi aylık sürede; ABD BM Güvenlik Konseyi’nde zora düştü, Filistin davası canlandı, İsrail ‘soykırım davalısı’ haline geldi.

Netanyahu yönetimi ise Refah operasyonuna girişme sinyallerinin Batılı müttefiklerde bile alarm yarattığı koşullarda 1 Nisan’da kumarını oynadı. Suriye’nin başkenti Şam’daki İran Büyükelçiliğinin konsolosluk binasını vurdu. Enkaza dönen binada ikisi general yedi İran subayı öldürüldü. Viyana sözleşmesi alenen ihlal edilmişken, Batı Bloku BM Güvenlik Konseyi’nden bir kınamayı bile engelledi.

Ne ki, İsrail’in ya İran’ın geçmişte ‘yanıtsız bıraktığı’ saldırılardan hareketle yahut her koşulda ABD’yi İran’la çatışmaya sokma hesabıyla yaptığı bu saldırı, benzersiz sonuçlar üretti.

İran, İsrail’i 13-14 Nisan’da göstere göstere doğrudan vurdu. ‘Gerçek Vaat’ adı verilen misillemede İHA ve balistik füzeler, 5 saatlik sürede dalgalar halinde fırlatıldı. İsrail’i çok katmanlı savunma sistemine eklenen ABD-Britanya-Fransa üçlüsü koruyabildi. Fakat bu ‘kalkan’, ABD’li kaynakların da teslim ettiği üzere 9, belki de fazla füzenin hedeflerine ulaşmasına engel olamadı. İsrail’in Nevatim ve Ramon askeri üsleri ile rivayet o ki Hermon Dağı’ndaki Mossad üssü vuruldu. 5 saatlik savunmanın İsrail ve müttefiklerine maliyeti 1.3 milyar dolar oldu.

Tahran, ‘görece eski sistemler kullandıklarını’ söyleyip, ‘yenileri de var’ mesajı verirken, İsrail ‘stratejik caydırıcılığını’ bir yıl geçmeden ikinci kez hedef alan bu misillemeye 20 Nisan’da yanıt verdi. Doğrusu İran’ın hesaplı biçimde sınırlandırılmış gövde gösterisini karşılamaktan uzak kaldı. Natanz nükleer tesisinin de bulunduğu İsfahan’daki askeri üssü hedef alan saldırıya dair ABD’li yetkililer Amerikan medyasını örgütledi. O medya ‘İsrail’in başarılı yanıtına’ dair haberler geçti.

İranlılar ise üç İHA’nın hava savunma sistemi tarafından vurulduğunu duyurdu. Ertesi günü İsrail İç Güvenlik Bakanı Itamar Ben Gvir kendi saldırılarının ‘zayıf kaldığını’ X hesabından ifşa ederken, İran Dışişleri Bakanı Abdullahiyan ‘çocuk oyuncağı’ diye andığı İHA’larla verilen bu yanıtı ‘saldırıdan saymadıklarını’ söyledi.

Hakikaten uydu görüntüleri İsfahan’daki üste hasara işaret etmedi. Bu arada İsrail’e ait iki F-35’in Irak hava sahasından saldırı girişimine dair iddialar doğrulanmış değil. Bu krizden Tahran, nükleer tesislerinin hedef alınması halinde ‘barışçı nükleer doktrinini değiştireceği’ vurgusuyla çıktı.

Hesaplaşma boyunca CIA Başkanı William Burns’ün devrede olduğu, Umman’da İranlılarla konuştuğu belirtiliyor. Netanyahu’nun ise Biden ile görüşünce büyük ve sert yanıtı rafa kaldırdığı…

Her koşulda sonuç; sivil kayıplardan kaçınan İran’ın ‘stratejik caydırıcılık’ kapasitesini göğsünü gere gere sergilemesi olurken, İsrail üslerinde ‘çok az hasar olduğu’ anlatısı jeopolitik etkiyi kurtarmıyor.

Fakat Biden yönetiminin ‘realist’ tavrı dikkat çekici. Şüphesiz İran’ın Hürmüz Boğazı’nı kapatarak seçim yılında petrol fiyatlarına tavan yaptıracağı bir çatışma işlerine gelmiyor. Kriz, Ortadoğu’daki kilit müttefikin zayıf görünmesi pahasına yönetildi. Tabii İsrail’in fırsat bulduğunda İran’ı hedef seçmesi hala beklenebilir. Hele Gazze çatışmasının ucu bucağı henüz görünmezken…

BIDEN’IN ASIL SAVAŞI

Krizle birlikte Batı’da İran’ın arkasında ‘Çin ve Rusya’nın olduğu’ analizleri sökün ederken, Biden ekibi asıl savaşlarına kolayca döndü. Aylardır Cumhuriyetçi partinin ‘önce Amerikacı’ kanadı güney sınırındaki göç kriziyle sınır güvenliğini talep ederek ayak diremekteyken, Temsilciler Meclisi’nin Başkanı Mike Johnson, yelkenleri indirdi. Sınır sorunlarını kenara koydu, İsrail için İncil pasajları okudu, ‘istihbaratı dinleyince Ukrayna için ikna olduğunu’ söyledi. Bush döneminden kalma “Xi, Putin ve İran şer ekseni” diye buyurdu.

Johnson’a Florida Mar-a-Lago’da görüştüğü Donald Trump’ın da onay vermesi çarpıcı. ‘Seçilirse 24 saatte Ukrayna savaşını bitirmekten’ söz eden Trump, liberallerin ‘Rusya casusu’ ithamlarına uğramıştı. Sonuçta Rusya Devlet Başkanı Putin’in “ABD’de kimin seçileceğinin kendileri için fark etmeyeceği” saptaması isabetle doğrulanmış oldu.

‘SAVAŞ PARTİSİNİN’ FONLARI

ABD Kongresi’nin onayladığı 95 milyar dolarlık askeri yardımın 61 milyar doları Kiev’e, 9 milyar doları insani yardım olmak üzere 26 milyar doları İsrail’e, 8 milyar doları ise Hint-Pasifik’e (Tayvan) ayrıldı.

ABD ve AB’nin bugüne kadar toplamda yaklaşık 200 milyar dolar fonladıkları Ukrayna için bu kez 61 milyar dolar kimseyi tatmin etmedi. Tüm Batı basını şimdiden ‘çok az çok geç’ diyor. Geçen yıl yaz taarruzu öncesi onca ‘mucize’ silah ve mühimmatın işe yaramamış olmasına rağmen ‘gecikme’ teması işleniyor. Fonlamanın adresi belli.

“Biz niye İsrail gibi korunmuyoruz” diye yakınan Zelenskiy aslında sadece 13.5 milyar dolar alacak. ABD’ye ait bir ‘şirket-devlet’ olarak zaten ödmeyeceği kredi şeklinde sunulan fonun yarısını başkan affedebilecek. Örneğin, 23.2 milyar doları ABD silah stoklarının yenilenmesi için; 11.3 milyar dolar bölgedeki ABD askeri operasyonları için kullanılacak. Ve paranın çoğu ABD askeri-sınai kompleksi ile başkanlık seçiminin kilit kararsız eyaletlerine gidecek. Patriotların üretildiği Arizona, Javelinlerin üretildiği Alabama, top mermilerinin üretildiği Pennsylvania, Ohio ve Texas…  (Askeri paketin içeriği için Brian Barletic’in The New Atlas kanalını öneririm.)

Askeri paketin en önemli unsuru 300 km menzilli ATACMS sistemleri. Donbass cephesinde durum Kiev’in aleyhine dönerken, Zelenskiy’nin ATACMS’lar dahil kimi deniz drone’larıyla Kırım Köprüsü’nü vurma şovu bekleniyor. Askeri uzmanlar, bunun sahada hiçbir şeyi değiştirmeyeceğini söyleseler de…

Hedef açık; Kiev’in 5 Kasım başkanlık seçimine kadar ‘dayanması’. Artık Fransız askerlerinin çaktırmadan sahaya indiği gibi ABD’nin tıpkı Vietnam/Kore örneğindeki gibi danışmanlarını artırma kisvesi altında savaşa katılımı beklenebilir.

VASAL AVRUPA RAHAT BİR NEFES ALDI

‘ABD’siz savaşı biz karşılayamayız’ diye beyan etmiş Avrupalılar Kongre’nin Kiev’e yeni fonlamasından memnun. Macaristan ve Slovakya dışında ‘müzakere’ diyen zaten yok. Avrupalılar şimdi Rusya’nın sürekli imha ettiği hava savunma sistemlerinden ellerinde kalanları sunmak üzere seferber oldular.

NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg adeta ‘silah/mühimmat bizden, insan kaynağı sizden’ diye buyurmuşken, Kiev’in seferberlik yasası da çıktı. İlk sonucu Banderacı rejimin Avrupa’ya kaçan askerlik yaşındaki Ukraynalılar için konsolosluk hizmetlerine son vermesi oldu. ‘404’ şirket-devletin bu icraatının ‘insan hakları ve hukuku’ işine geldiği gibi yorumlamaya başlayan AB’nin itirazıyla karşılaşmasını beklemek gerçekçi değil.

Yıllardır güvenliğini NATO üzerinden ABD’ye havale edip ‘zenginliğine bakan’ Avrupa, ABD’nin dediğini yapmak zorunda. Yani halklarına ‘savaş pazarlaması’. Bu yüzden Donbass iç savaşında bombalanan Ruslar ve Rusça konuşan nüfusun görmezden gelinmesi ve ‘Putin bizi işgal edecek’ propagandası lazım. Bırakın Avrupa’yı, Ukrayna’nın batısındaki Lvov’la dahi ilgilenmeyen, 1989 öncesi Doğu Avrupa’nın başlarına açtığı dertleri anımsayan bir siyasi liderliğin bulunduğu Rusya’nın ‘Dunkirk sahillerine ulaşacağı’ yönünde fantastik bir tema sunuluyor. Kendine ‘analist’ diyenler, Rusya’nın NATO üyesi olup 5. Madde şemsiyesinde bulunan Baltık ülkelerine yahut Polonya’ya saldıracağını öne sürüyorlar. Haritaya şöyle bir bakmak 30 yıldır kimin nereye yayıldığını gösterirken…

RUSYA, ÇİN VE VARLIK HIRSIZLIĞI

Rusya’nın bu olup bitenlere şaşırdığı söylenemez. Ruslar, Donbass sahasında ilerlerken, ele geçirdikleri Batı’nın ‘mucize silahlarını’ 9 Mayıs Zafer Bayramı öncesinde Moskova’da sergilemekle meşguller. Özel askeri harekatı provokasyonlarla da ilgilenmeden bildikleri gibi sürdürüyorlar. Batı’da bahsi açılan ‘savaş ekonomisi’ onlar için geçerli görünmezken, IMF yaptırımlara rağmen Rusya ekonomisinin yüzde 3’ü aşan büyüme oranlarına atıf yapıyor.

Asıl kritik gelişme, 34 trilyon dolara ulaşan rekor borçlarıyla ilgili krizi çözmek yerine başkalarının rezervlerine el koyarak gelir elde etmeye odaklanan ABD’nin varlık çalma girişimi. Rusya’nın ABD’deki REPO yasası ile çalınabilecek 5 milyar dolarlık dondurulmuş varlığı var. 300 milyar dolara yakın asıl büyük meblağ ise başta Brüksel olmak üzere Avrupa’da. Avrupa Merkez Bankası Başkanı Lagarde dahil kimi finans uzmanları Rusya varlıklarına el koymanın ‘euro’ ve mali piyasalarda yaratacağı sıkıntılara işaret ediyorlar. Avrupa aylardır Rusya varlıklarının işletilmesinden elde edilen faizleri çalma yahut özel tahviller çıkarma tartışmalarıyla paraları Kiev’e aktarmanın ‘hukuki’ icat yollarını tartışıyor. Rusya da dava açmaya ve Rusya’daki Batılı varlıklara el koymaya hazırlanıyor.

Biden yönetiminin Avrupa ile birlikte tasarladığı bu aleni hırsızlığın Çin’le hesaplaşmayı etkilememesi, mali sistem açısından açık emsal teşkil etmesi kaçınılmaz. Kongre’nin ‘TikTok yasasının’ başka Çin şirketleri üzerinde ‘Demokles’in Kılıcı’na dönüşmesi işten bile değilken, Ukrayna’nın yanında Tayvan’ı da fonlayan neocon Biden yönetimi, Dışişleri Bakanı Antony Blinken’ı Pekin’e göndererek ültimatomlarını da çektiler.

ABD kara birliklerinin geçen şubatta konuşlandığı Tayvan ve Hint-Pasifik’te ikinci bir Ukrayna olmak üzere kışkırtılan Filipinler eşliğinde ABD’de ‘savaşırsak Çin’i yeneriz’ temaları da belirdi. Bu koşullarda Putin’in mayıs ayındaki Pekin ziyareti, dünyayı hızla savaşa taşıyarak ‘mükemmel fırtına’ hazırlayan neocon’lara odaklı olacak. Blinken’ın Çin’e Çin’i tehdit etme ziyareti ve Pekin’in yanıtları ise bir sonraki yazıya…