Endonezya Devlet Başkanı Prabowo Subianto, Gazze’deki çatışmalardan etkilenen Filistinlilere geçici sığınma sağlama konusunda ülkesinin hazır olduğunu duyurdu. Prabowo, ilk aşamada yaklaşık bin Filistinlinin kabul edilebileceğini ifade etti.

Reuters’ın haberine göre, Orta Doğu ve Türkiye’yi kapsayan resmi ziyaretine başlayan Prabowo, Dışişleri Bakanı’na, Filistin yetkilileri ve diğer ilgili taraflarla derhal görüşmelere başlanması talimatını verdi.

Prabowo, “Yaralıları, travma yaşayanları ve yetimleri tahliye etmeye hazırız” diyerek, bu kişilerin sadece geçici süreyle Endonezya’da ağırlanacağını; sağlıklarına kavuştuklarında ve Gazze’deki koşullar güvenli hale geldiğinde geri döneceklerini vurguladı.

Müslüman nüfusun çoğunlukta olduğu Endonezya, uzun yıllardır iki devletli çözümü savunuyor ve Gazze’ye insani yardım ulaştırmaya devam ediyor.

İsrail’in 7 Ekim 2023’te başlayan ve hâlen süren saldırılarında, Filistinli yetkililere göre 50 binden fazla kişi yaşamını yitirdi.

Endonezya’nın bölgede daha etkin bir rol üstlenmek istediğini belirten Prabowo, çatışmanın çözümünün kolay olmayacağının farkında olduklarını söyledi. “Filistinlilerin güvenliği ve bağımsızlığına duyduğumuz güçlü bağlılık, bizi daha aktif adımlar atmaya yöneltiyor” diyen Prabowo, ziyaret kapsamında Türkiye, Mısır ve Katar’da temaslarda bulunacak.

Bu açıklama, Endonezya Dışişleri Bakanlığı’nın iki ay önce yaptığı, “Filistinlilerin zorla yerinden edilmesine yönelik her türlü girişimi kesinlikle reddediyoruz” açıklamasının ardından geldi. Bakanlık o açıklamada, dönemin ABD Başkanı Donald Trump’ın Filistinlilerin Gazze dışına kalıcı olarak taşınması yönündeki önerisine tepki göstermişti.

Prabowo, henüz başkanlık görevine başlamadan önce de ihtiyaç hâlinde Gazze’ye barış gücü göndermeye hazır olduklarını açıklamıştı.

İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, Yüksek Mahkeme’nin iç istihbarat teşkilatı Şin-Bet Direktörü Ronen Bar’ın görevden alınmasına yönelik geçici durdurma kararına rağmen, yeni bir direktör belirlemek için adaylarla görüşmeyi sürdüreceğini açıkladı.

İsrail Yüksek Mahkemesi, Ronen Bar’ın görevden alınmasına ilişkin itirazları değerlendirdiği ilk duruşmada, geçici tedbir kararı alarak Bar’ın görevde kalmasını sağladı. Mahkeme, hükümet ve hükümetin Şin-Bet kararına itiraz eden Başsavcı’ya Hamursuz (Pesah) Bayramı sonuna kadar uzlaşma çağrısında bulundu.

Başyargıç Isaac Amit, “Bir son tarih belirlemiyoruz, diyaloğu teşvik ediyoruz” diyerek tarafların uzlaşıya varmasını istedi. Uzlaşma sağlanamaması durumunda, mahkemenin nihai karar vereceği belirtildi.

Yüksek Mahkeme, Şin-Bet kararına itirazları dinledi

Karardan sonra Başbakanlık Ofisi’nden yapılan açıklamada, mahkemenin aldığı geçici karar “kafa karıştırıcı” olarak nitelendirildi. Açıklamada, mahkemenin hükümetin görevden alma yetkisini teyit ettiğine dikkat çekilerek, “Bu durumda Şin-Bet Direktörünün görev süresinin uzatılması kararı çelişkili bir durum yaratmaktadır” denildi.

Açıklamada ayrıca, “İlgisiz bir soruşturma nedeniyle başarısız bir Şin-Bet başkanının görevden alınmasının engellenmesi kabul edilemez” ifadelerine yer verildi.

Ayrıca karara rağmen Netanyahu’nun, Şin-Bet’in başına geçecek ismi belirlemek için adaylarla görüşmeye devam edeceği vurgulandı.

İsrailli bakanlardan, yargı kararını tanımama çağrısı

İsrailli bakanlar, Yüksek Mahkeme’nin Bar’ın görevden alınmasını ve yerine başkasının atanmasını engelleyen geçici kararına sert tepki gösterdi.

Aşırı sağı Ulusal Güvenlik Bakanı Itamar Ben-Gvir, X hesabından yaptığı açıklamada, acil hukuki değişiklikler yapılması çağrısında bulundu.

Yüksek Mahkeme kararı öncesi gerilim zirvede

İletişim Bakanı Shlomo Karhi hükümeti karara uymamaya çağırarak, “Ronen Bar’ın görev süresi hükümet tarafından belirlenen tarihte sona erecek. Yargıç Isaac Amit’in mutlak hükmünün neresi demokratik?” paylaşımını yaptı.

İsrail Diaspora Bakanı Amichai Chikli de Yüksek Mahkeme’nin kararını kınayarak, “Bu akşamki talihsiz karar, uzlaşma kisvesi altında, bakanların yetkilerini ellerinden almakta ve Yüksek Mahkeme’yi, İsrail Meclisi ve hükümetin fiili koruyucusu haline getirmektedir” dedi.

İsrail’in Lübnan’ın güneyinden çekilmesi ve saldırılarını durdurması halinde Hizbullah’ın silah bırakmayı tartışmaya açık olduğu iddia edildi.

Lübnan’da Hizbullah’ın silahsızlandırılması çağrıları hız kazanırken üst düzey Hizbullah yetkilisi Reuters’a yaptığı açıklamada İsrail’in Lübnan’ın güneyinden çekilmesi ve saldırılarını durdurması halinde örgütün Lübnan Cumhurbaşkanı ile silah bırakma konusunu görüşmeye hazır olduğunu söyledi.

Lübnanlı üç siyasi kaynak, ABD destekli Cumhurbaşkanı Joseph Avn’ın, ocak ayında göreve geldiğinde silahların kontrolünün tamamen devlete geçmesini sağlama sözü verdiğini hatırlattı ve bu konuda yakında Hizbullah’la görüşmelere başlamayı planladığını belirtti.

Geçen yıl İsrail’le yaşanan savaş ve Hizbullah’ın müttefiki olan eski Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad yönetiminin devrilmesiyle güç dengelerinin sarsılmasından sonra silahsızlanma tartışmaları daha da yoğunlaştı.

ABD, Lübnan’ı “İsrail” ile tehdit edip “Hizbullah’ı silahsızlandır” diyor

Reuters’ta yer alan haberde “2024’te İsrail’le yaşanan çatışmada Hizbullah ciddi şekilde zayıfladı; üst düzey liderleri ve binlerce savaşçısı hayatını kaybetti, roket cephaneliğinin büyük kısmı imha edildi” denildi ve özetle şu bilgilere yer verildi:

Üst düzey Hizbullah yetkilisi, örgütün silahlarını ulusal savunma stratejisi bağlamında tartışmaya hazır olduğunu ancak bunun, İsrail’in Lübnan’ın güneyindeki beş noktadan askerlerini çekmesine bağlı olduğunu belirtti.

Yetkili, Reuters’a “İsrail beş noktadan çekilir ve Lübnan’a yönelik saldırılarını durdurursa, Hizbullah silah bırakmayı tartışmaya hazır” dedi.

İsrail, savaş sırasında Lübnan’ın güneyini karadan işgal etmişti ve ateşkes sonrası bu bölgelerden büyük ölçüde çekilmiş olsa da şubat ayında beş stratejik noktayı terk etmeme kararı aldı. Güvenlik durumunun elverdiğinden emin olduktan sonra bu silahları Lübnan birliklerine teslim etmeyi planladığını söyledi.

Hizbullah’ın silahları yeniden gündemde

Kasım ayından bu yana yürürlükte olan ateşkese rağmen, İsrail’in hava saldırıları Hizbullah üzerindeki baskıyı sürdürüyor. Bu sırada Washington, Hizbullah’ın silahsızlandırılmasını talep ediyor ve İran ile nükleer müzakerelere hazırlanıyor.

Hizbullah, İran’ın bölgedeki en güçlü silahlı grubu olarak görülüyordu, ancak Esad’ın devrilmesiyle İran’a uzanan ikmal hatları kesildi.

Reuters, pazartesi günü yayımladığı haberinde, Irak’taki bazı İran destekli milis grupların, ABD ile tırmanan çatışma riskini önlemek için ilk kez silah bırakmayı değerlendirdiğini bildirdi.

Reuters: Iraklı Şii milisler silah bırakmaya hazır

Hizbullah, uzun süredir Lübnan’daki muhaliflerin silahsızlanma çağrılarını reddediyor ve silahlarını İsrail’e karşı ülkeyi savunmak için gerekli görüyor. Bu konudaki derin görüş ayrılıkları, 2008’de kısa süreli bir iç savaşa yol açmıştı.

Muhalifler ise Hizbullah’ın ülkeyi tek taraflı olarak çatışmalara sürüklediğini ve devlet denetimi dışındaki büyük cephaneliğinin, devlet otoritesini zayıflattığını savunuyor.

ABD arabuluculuğundaki ateşkes, Litani Nehri’nin güneyinden başlayarak, yetkisiz tüm askeri tesislerin kaldırılmasını ve silahların toplanmasını öngörüyor.

Hizbullah’a yakın iki kaynak, örgütün Litani Nehri’nin kuzeyindeki insansız hava araçları ve tanksavar füzeleri gibi en etkili silahlarını orduya teslim etmeyi değerlendirdiğini söyledi.

Silahsızlanma için takvim çağrısı

Cumhurbaşkanı Avn’ın, Hizbullah’ın silahlarının ancak diyalog yoluyla ele alınabileceğini, zira zorla silahsızlandırma girişiminin yeni bir çatışmayı tetikleyebileceğini söylediği aktarıldı.

Lübnan Maruni Kilisesi Patriği Bechara Boutros Al-Rai geçen hafta yaptığı açıklamada, tüm silahların devletin denetimine geçmesi gerektiğini söyledi ancak bunun zaman ve diplomasi gerektirdiğini, “Lübnan’ın yeni bir savaşı kaldıramayacağını” vurguladı.

Lübnanlı bir yetkili, ordu ve güvenlik güçlerinin Lübnan genelinde devlet otoritesini genişletmesinin ardından “silahların devlet kontrolüne geçmesi için çalışmalara başlamak üzere” ilgili paydaşlarla iletişim kanallarının açıldığını söyledi ve bunun Avn’ın politikasını uygulamaya yönelik bir hamle olduğunu belirtti.

Yetkili, konunun Hizbullah’ın önemli müttefiki olan ve farklılıkların giderilmesinde kilit rol oynayan Meclis Başkanı Nebih Berri ile de görüşüldüğünü söyledi.

“Diplomatik çözümün” sonu İsrail-Lübnan normalleşmesi mi?

Hafta sonu Beyrut’u ziyaret eden ABD Temsilcisi Morgan Ortagus, Washington’un tutumunu yineleyerek, Hizbullah ve diğer silahlı grupların en kısa sürede silahsızlandırılması gerektiğini ve bu görevin Lübnan ordusuna düştüğünü söyledi.

Ortagus, 6 Nisan’da Lübnan’ın LBCI televizyonuna verdiği röportajda, “Hizbullah’ın silahsızlandırılması gerektiği açık. İsrail’in kendi topraklarına teröristlerin saldırmasına göz yummayacağı da açık. Bu, bizim anladığımız bir pozisyon” dedi.

Hizbullah karşıtı Lübnan Güçleri partisine mensup Bakan Kamal Shehadi, bazı bakanların silahsızlanma için takvim talep ettiğini belirtti. Reuters’a konuşan Shehadi, bu sürecin altı ayı geçmemesi gerektiğini, iç savaş sonrası milislerin silahsızlandırılmasında da benzer bir süre uygulandığını söyledi.

Takvimli bir yaklaşımın, yani sürece belirli bir bitiş süresi konulmasının, “vatandaşları hayat kayıplarına, ekonomik zarara ve yıkıma neden olan saldırıların tekrarlanmasından korumanın tek yolu” olduğunu ifade etti.

En son çatışma, Hizbullah’ın Ekim 2023’te Gazze savaşının başında Hamas’a destek için ateş açmasıyla başlamıştı.

Hizbullah lideri Naim Kasım, 29 Mart’taki konuşmasında, grubun artık Litani Nehri’nin güneyinde silahlı varlığı olmadığını, ateşkese uyduklarını ancak İsrail’in bunu “her gün ihlal ettiğini” söyledi. İsrail ise Hizbullah’ın güneyde hâlâ askeri altyapı bulundurduğunu iddia ediyor.

Hizbullah, İsrail’in çekilmesi ve saldırılarını durdurması için sorumluluğun Lübnan devletinde olduğunu savunuyor. Kasım, hâlâ diplomatik çözümler için zaman olduğunu belirtirken, İsrail anlaşmaya uymazsa “direnişin hazır olduğunu” ve “başka seçeneklere” yönelebileceklerini ifade etti.